Francesco Maria Molza elegiae 1

Testo base di riferimento: M. Scorsone, Rossana Sodano, 1999

Cura dell'edizione digitale: Daniela Marrone

Altre sezioni


1. ad Leonem X Pontificem Maximum

Quam non picta meos inflectunt stragula sensus,

      Purpura nec Tyria bis madefacta manu!

Non mea quod Pariis non sit digesta columnis

      Parva domus quamvis, est mihi grata minus:

5

Fronde super viridi parvis innixa tigillis

      Et facta agresti me iuvat arte casa.

Illius immenso splendescat regia luxu

      Qui maris undisonas itque reditque vias,

Qui multo innumeros verset dum vomere campos

10

      Sustinet ingrati iurgia mille fori.

Bella gerant, pacemque agitent, seu foedera Reges

      Componant rursus, ocia segnis agam.

Te decet ingentes rerum, Leo Maxime, curas

      Excipere, atque orbi prospicere inde tuo,

15

Me tantum irrigui fontes, et frondea rura

      Pomosique iuvent iugera pauca soli.

Illic aeriae proiectus in ilicis umbra

      Nunc faciles somnos, dum strepit aura, sequar,

Nunc et oves inter placidas oviumque magistros

20

      Omnivoli repetam dulcia furta Iovis:

Scilicet ut quondam coelesti in corpore pluma

      Perque manus crevit plurima, perque pedes,

Vtque renodanti flavos a vertice crines

      Flagrarit tereti rex bonus in puero.

25

Ad tua mox placidum deducam tempora carmen:

      Accurrent faciles in mea vota Deae,

Accurrent faciles, vario et de flore corollas

      Distinguent capiti congrua dona meo.

Ipse ego victrici redimitus tempora lauru,

30

      Te duce, quae redeunt aurea saecla canam:

Auxeris ut pace Italiam, violentaque bella

      Sustuleris, Musas tunc meminisse decet,

Vtque via immitis timeat descendere sacra

      Parthus, et inviso subdere colla iugo,

35

Vt trepident Tanais, ignotaque flumina Nili,

      Vt paveat quisquis ultima Bactra colit.

Haec ego, quae pulsae responsent undique valles

      Et dulci referat aura benigna sono.

Stabunt pastores, et me tua facta canentem

40

      Gaudentes variis plausibus excipient,

Atque aliquis nostrae miratus commoda vitae

      Verba aliis de me talia clam referet:

"Implicitum hunc curis olim, ac male fida legentem

      Aequora solicita misit ab urbe Leo,

45

Et dixit: Iuga laeta petas placidosque recessus,

      Nympharumque choris excipiare, puer,

Proque foro dulces, quondam mea gaudia, Musas,

      I, sequere, et blandi commoda ruris ama".

Qualia tunc nostrum mulcebunt gaudia pectus,

50

      Deducet cum me sedula turba domum.

Hos ego gramineo excipiam teneroque sedili;

      Tunc procul ite a me, seria verba, procul.

Arcebunt soles ramis frondentibus alni,

      Non aestus deerit quae levet aura graves.

55

Quod si forte aditum huc tulerit mea Furnia, iure

      Tunc mihi terrarum despicientur opes.

Illi selecta detracta ex arbore mala

      Exiguique feram munera prima soli.

Agricolae molles choreas per gramina ducent,

60

      Inflabunt calamos rustica turba leves.

Praemia victori ramis pendentia acernis

      Stabunt arbitrio fixa, puella, tuo.

Illi quod repetat varios variosque reflexus

      Suspensi speculi munera lecta dabis,

65

Tum croceos non passa diu pendere cothurnos

      Huic tribues agili quod pede pulset humum.

Hic in laudatos librato corpore saltus

      Incultae accipiet linea texta comae,

Argentata alius carae sandalia sponsae

70

      Deferet, huicque haerens oscula multa dabit.

Laeta per immensos saltus, per florida rura

      Ibis sylvestri, Furnia, vecta sono,

Intonsi colles referent ad sydera nomen,

      Inque tuis pastor laudibus omnis erit.

75

Tunc me non pigeat, vitreis ubi fontibus umbra

      Procubat, et musco garrula lympha latet,

Iungere languidulos tecum, mea Furnia, somnos,

      Aut in frigidulis ponere membra vadis.

Emittam tecum pecudes in pascua laeta,

80

      Et tecum pariter cognita ad antra vocem.

Dumque animi curas gracili solabor avena,

      Et recinam pastas, garrulus, inter oves,

Tu distenta premes coelestibus ubera palmis,

      Spumabunt pressis dolia ab uberibus:

85

Ipse coronatis vario de flore quasilis

      Sub lucem properans lactea dona feram;

His addam molles violas, montanaque fraga,

      Atque inventa cavis mella sub ilicibus.

At tu, magne Pater, fumanti lecta canistro

90

      Ne temne, et tristi parce supercilio:

Lactea prima olim placarunt munera Divos

      Lacteus ante aras obriguitque liquor.

Non costum, myramve deus, non cinama norat,

      Imbuerat sacros victima nulla focos,

95

Sed placatus erat, puri seu munere lactis

      Seu faceret dulci rustica turba mero.

Haec ego fingebam, gravior cum nuntius aures

      Verberat et tristi me iubet esse foro.

 

2. ad Furniam

Conde, praecor, nitidum pectus, mea vita, nigranteis

      Conde oculos, tenerum, Furnia, conde sinum:

Ex istis manifesta parat mihi bella Cupido,

      Meque satis quondam perdidit iste sinus.

5

Ne, mea, mi mollesque manus, niveosque lacertos

      Ostende et digitos comprime queis morior:

Hae mihi convellunt animam, atque his corda liquescunt,

      Sunt leves digiti spicula, non digiti.

Auratos vela crines, et candida colla,

10

      Et quae me perimunt bella labella tege.

Quid tandem est tibi, quod non aegrae incendia menti

      Praebeat aut animam non subito rapiat?

Tantillum blando aspexti me, lux mea, voltu,

      Cum coepi totis sensibus effluere.

15

Blanditiis potis ipsa tuis me perdere amantem es,

      Et vulsam e medio tollere corde animam.

Ah morior, quo saeva fugis? quo quo aspera vultus

      Avertis placidos, candidulasque manus?

Iam mihi te totam retegas, iam pascere ocellos

20

      Me sine, et in caris ponere cor labiis:

Fac mihi delitias omnes, et eburnea colla

      Luminaque et tenerum, Furnia, pande sinum.

Basia sit roseis iam iam dare pressa labellis,

      Et meliore necis conditione frui:

25

Sic placidus moriar, sic dulci lumina morte

      Nostra suis manibus frigida condet amor;

Quae si obeunda mihi est, hos novit spiritus artus

      In nullo melius deposuisse loco.

 

3. de coma Furniae

Sparserat intonsum Zephyro mea Furnia crinem

      Et steterat fusa candida colla coma.

Assyrio molles flagrabant rore capilli,

      Cui cedat patrias dives Arabs segetes.

5

Demissi hi niveis humeris sensim illudebant,

      Aurorae quales per rosea ora fluunt.

Dein flavum undabat diductis crinibus aequor,

      Nam maris aurati praebuerat spetiem.

Excepere auras, illis ut, forte relicto

10

      Idalio, errandi consilium fuerat,

Aligeri pueri, et circum strepitantibus alis

      Accurrunt cuncti, depositis facibus.

Haesere hic paulisper luminis admirati,

      Cuius ad aspectum vix bene constiterant. .

15

Implicitis tandem inter se manibus digressi

      Ambrosii crinem verticis insiliunt.

Hos et sensisses passim tibi dicere, et illos:

      "Aut temere, alma Venus, diceris orta mari,

Fluctibus aut ex his prodisti in luminis oras

20

      Quos cumulat flavo vertice caesaries".

Risisti, teneraque manu dum forte capillum

      Colligis, et docta ne fluat arte vetas,

Erranteis strophio albenti connectis amores:

      Apta tibi intonsae vincla dedere comae,

25

Vnde etiam infractis meditantur retia nodis

      Et mi alios praeter flammea texta parant.

Non capti certant contra se demere vinclis,

      Solvere nec dulces his labor est laqueos,

Nexibus astringunt sese sed quamlibet arctis,

30

      Ireque in aeternos discupiunt laqueos.

Nimirum stellis ardentibus intertextam

      Aucturam norunt sydera clara comam,

Sic Ariadneae fulgent nunc dona coronae

      Et Berenicaei verticis exuviae.

35

Parcite tuque Ariadna tamen, tuque Berenice,

      Vobis haec visa est dignior esse polo.

 

4. ad Furniam

Ignea quam rapidis instet fervoribus aestas

      Et vexet nimius corpora fessa calor,

Vt morbi ingeminent tristes, ut funera vulgo

      Densentur, siccos sole ferente dies,

5

Aspice, quae teneris aeternum haesura medullis

      Sola mei es cordis certa reperta quies,

Et te fallacis capiant mala taedia vulgi,

      Furnia, et Argei commoda ruris ama.

Hic fluviis acres ambo solabimur aestus,

10

      Et gelidas umbras glauca salicta dabunt.

Montivagi occurrent, sylvestria numina, Panes

      Et tua miscebunt nomina coelitibus:

Difficile his vultu fueris discrimen in uno,

      Diceris Pallas queis modo dicta Venus.

15

Errantem densa lustrabunt saepe corona,

      Laudibus et cupient grandia posse tuis,

Pro quibus apricos in serta nitentia flores

      Disponent capiti mollia vincla tuo.

Caerea pars tenui et subter lucentia lana

20

      Poma ferent, uncis moraque rapta rubis,

Pars calathis croceos viridi cum fronde racemos

      Expedient, et quae plurima rura ferunt.

Herbosae hic aliquis post nota umbracula saepis

      Prostratus lenes dividet ore modos,

25

Et nunc cervicem roseam, nunc caerea dicet

      Brachia, nunc aptas corda movere manus,

Post laetae attingens tam rarum frontis honorem,

      Plurimus in gemino sydere frontis erit.

Hos igitur propera ad lusus, tibi candida Nymphae

30

      Mella ferunt, coetus concelebrantque pios.

Rumpe moras, ripis pridem te flumina amoenis

      Et Tyburtini littoris ora vocat,

Ipsa tibi assultant latos armenta per agros,

      Largius et solitas terra ministrat opes.

35

Hic tibi qui mentem oblectet prospectus eunti

      Arboreum secto limite quadrat iter,

Et passim laetis ulmi cum vitibus umbras

      Associant, picto cespite terra viret.

In medio placidis fons est argenteus undis,

40

      Pinguis et irriguas ebibit hortus aquas,

Sufficit et pecori fugiens per gramina rivus

      Et dulci trepidat lata per arva sono.

Parte alia hunc apibus detorquet plumbea parcis

      Fistula, quae mammis scinditur innumeris:

45

Exiguum in rorem tumidis ructata papillis

      Frangitur, et tenues efficit unda lacus;

Cecropia huc tuto properant examina aquatum,

      Et strepit arguto murmure laetus ager.

Non hic mordaces surgunt per pectora curae,

50

      Nec somnos adimit buccina adunca leves,

Non hic bella vigent, caedes, non ferrea iura

      Insanique absunt tristia damna fori,

Sed Cereris si certa fides, si munera Bacchus

      Spondeat, et largo terra alimenta sinu,

55

Laetitia, plausuque fremunt felicia rura,

      Ipsa impulsa novis vocibus antra sonant:

Insultat pecus omne solo, viridesque per herbas

      Cornibus obnixis praelia taurus amat,

Et reclinati pastorum in gramine coetus

60

      Dicunt sylvestri carmina vincta pede.

Nunc iaculo certasse iuvat, nunc robore plantae

      Certa sibi quisquis praemia victor habet:

Ille pedo, hic molli victor donabitur haedo,

      Hic placidam niveo vellere gestat ovem.

65

Decurrunt studiosa soli bona numina culti,

      Contingi et nostro lumine laeta sinunt.

Interpellati non hic deflentur amores,

      Nec laesam queritur quisquam in amore fidem,

Sed corylos inter densas in valle reducta

70

      Ille suam alloquitur, comminus illa suum.

Degeret hanc olim ut vitam, Venus aurea coelo

      Mutavit sylvas lanigerosque greges,

Dumque suum gremio retinet pulcherrima Adonim

      Et iungit socium, nocte iuvante, latus,

75

Aut pueri teretes onerat cervice lacertos,

      Languenti coelum defluit ex animo.

O quotiens, celeres ageret dum monte lacaenas,

      Sustinuit duris crura notare rubis!

O quotiens, seri excedens sub vesperis umbras,

80

      Compulit immundos in sua tecta greges!

Saepe etiam dulci stetit ad mulctralia cantu,

      Coelesti cum sunt ubera pressa manu.

Aligeri accurrunt pueri, positisque sagittis

      Suscitat ille ignem matris ad arbitrium,

85

Alter iucundo pariter famulatus amore

      Ingerit ardenti ligna facesque foco.

Ignavum pecus hic myrto frondente coercet,

      Dulcibus alloquiis consonat omne nemus:

Et dum paulatim primus concrescere lactis

90

      Incipit et niveo cogitur orbe liquor

Detorquet roseam fragrantia ad oscula furtim

      Cervicem et tacito murmurat ore Dea.

Eia age ne sylvas neu ruris gaudia temne

      Furnia, quae Superi quae colit alma Venus.

95

Nunc choreae cantusque decent dum fortior aetas,

      Dum viget incolumis laeta per ora color:

Pellet canities lascivos arida amores,

      Nec semper faciles experiere Deos.

Maximus ipse Leo celsas, quas condidit, arces

100

      Pacato aeternum, si licet, orbe colat,

Inque graves Persas ferrum destringat, et ultra

      Oceani fines proroget imperium.

 

5. ad Venerem

Alma Venus, frondosa colis seu littora Cypri,

      Seu petis Idalii florida culta soli,

Si natum atque tua excolui mihi numina semper

      Deque meo vobis carmine crevit honor,

5

Adsis, et puero instantem defende senectam,

      Et quae multa vehit serior hora, veta.

Venit ad extremi, heu facinus, iam tempora veris

      Hic mihi non vano nomine dictus Apis.

Tu puero, tu diva precor, per si qua salutis

10

      Est tibi cura mei, protinus affer opem.

Scis Dea, coelestes placuit cum exurere Divos

      Quas tibi dent geminas lumina cara faces.

Sentiat ille prius raptae dispendia formae

      Cui riget in tenero pectore dura silex,

15

Cedere qui nescit lachrymis precibusve moveri,

      Ingenti pretio cui placet empta venus:

Huic macies niveos deformet turpiter artus,

      Occupet et teneras hispida barba genas.

Sic rosa purpurea pariter cum lumine Phoebi

20

      Concidit, et nullo murice culta placet:

Non illam tenerae cupiunt in serta puellae,

      Non puer assidua quem face torret Amor.

At meus aeterna vigeat puer ipse iuventa,

      Quem tantum pietas et benefacta iuvant.

25

Pulcher Apis vatum observat pia numina Musas,

      Et cupit ut de se fama loquatur anus,

Muneribusque pios novit praeferre poetas,

      Poscit amatorem nec gravis aera suum.

Ergo fluant molles humeris, volitentque capilli,

30

      Stillet et Assyrio mirtea rore coma:

Nulla queat labes oculos foedare loquaces,

      Ah mihi non tantis sit superesse malis!

Quid iuvat obscuram stellis obducere nubem,

      Candidaque indignis spargere membra notis?

35

Parcite, coelestes superi, confundere formae

      Tot bona non ullo tempore digna mori,

Ambrosios potius affer Cytherea liquores,

      Ora tuas poscunt haec bene nata manus.

Cogitat ut tereti clausus mucrone decorem

40

      Flosculus exorta prodere posse die,

Sic iuvenis primo nitidus sub flore iuventae

      Perstet, et autumni proxima damna putet,

Incolumisque genas lento nos torqueat igni:

      Lux mea non alio vulnere dignus eram.

45

Quid precor ah demens? Zephyri temeraria iactant

      Vota, Venus nostras abnuit ipsa preces:

Erumpit victrix niveo de corpore pluma

      Laetaque virgineus deficit ora color.

Quin seges eludet cupidum mox aspera amantem:

50

      Curre age in amplexus, perfide, curre meos,

Tolle moras omnes, oblitaque gaudia iunge,

      Dum properat tacito curva senecta pede.

 

6. Susiae catellae interitus

Susia luminibus qua se pulcherrima nostris

      Summovet, et celsa stat Iovis arce domus,

Advenio, Regina, tuo exhibitura dolori

      Laeta modum, teneris tu modo parce genis.

5

Lucidius tergo vellus ut fulgeat aureo,

      Eque meo absistat flammeus ore nitor,

Aspice, quaeque tenax animum tibi cura remordet,

      Iam celeri pereat diripienda Noto;

Nam neque me tristes Orci rapuere tenebrae,

10

      Implicuit tenerum nec Stygis unda pedem,

Cerberus ingressu pavidam nec terruit ingens,

      Nec rauco auditus de Phlegetonte fragor,

Collapsam fato nitidis sed Iuppiter astris

      Intulit, et claro mox dedit ore loqui.

15

Scilicet hoc lachrymae nobis peperere decorae,

      Hinc geminus coeli fluxit et oris honor:

Ipsi etiam ante oculos spreti versantur amictus,

      Turbata et flavo vertice caesaries,

Lacteolas tereti strophio cum exuta papillas

20

      Prodebas culti tot bona rara sinus,

Cernere erat vittas capitis sine honore iacentes,

      Et tenuis mitrae vincula fracta manu.

Non tulit hanc speciem summi regnator Olympi

      Turgidulo victus lumine, Diva, tui,

25

Me fati vires ultra sed comminus astans

      Hinc coetus inter collocat aetherios:

Augeat Erigones lachrymis ne lucida tantum

      Illatus coelo Syrius astra canis,

Mi quoque devictus fletu victusque querelis

30

      Syderei voluit limitis esse locum.

At pavidam excepit gremio Venus aurea molli,

      Attrectans tenera terque quaterque manu,

Et totam ambrosiae liquido perfudit odore:

      Continuo ignavus corpore torpor abit,

35

Quaque manum abstersit, niveum duxere colorem

      Vellera, suntque modis lucida facta novis.

Hic quoque ni refugis, Charitum mollissima possum

      Ora tibi et dulces mille referre iocos,

Meque sinu ut teneant blando, digitoque procaci

40

      Incitet ut morsus illa vel illa leves:

Illa mihi collum niveis affusa lacertis

      Applicat, haec epulas fida ministra gerit,

Tum varios sternunt ignoto gramine flores,

      Spirat composito molliter aura toro.

45

Nulla tamen moestam derivant gaudia mentem,

      Nec coeli prae te regna tenere iuvat.

Verum audita mihi, Parcae fatalia nentes

      Dum volvunt certa ferrea pensa manu,

Accipe, teque alto prognatam sanguine Divum

50

      Fortunae scopulos transiliisse puta,

Cuius adhuc tenero vicisti sola furorem

      Pectore, tot saevis exagitata malis.

Vix bene prodieras dias in luminis oras,

      Exul cum tristi cogeris esse fuga:

55

Expulsum regno fatis comitata parentem

      Flexisti primis barbara corda sonis,

Et deformatos fraterna morte penates

      Deflesti exectis ante sepulchra comis.

Funeris hoc tibi tum quam late vulnus adactum

60

      E nostro poterit discere quisque rogo,

Cui tumulum moerens statuis frondente sub umbra,

      Cum fuerim vestrae pars quotacunque domus,

Purpureosque addis flores, et thuris honorem,

      Quicquid et e gleba divite mittit Arabs,

65

Quique olim inscripto nectebat gemmeus auro

      Cervicem, exiguus nunc quoque millus habet.

Nunc, si vera monent Divae, properantibus horis

      Vltimus errorum iam tibi finis adest.

Effluxere tibi, effluxere incommoda tandem,

70

      Ipsaque lux properat candidiore nota,

Cum tibi splendenti procedens noctifer ore

      Coniugii felix candida vincla ferat,

Gonsagae magno quo iuncta Aragonia virgo

      Optati capias regna superba tori.

75

Mintius assurget nitidis tibi largius undis,

      Aequoraque elatis cornibus alta petet,

Eridanusque pater taeda tumefactus herili

      Certabit magno coerolus Oceano,

Excitae toto properabunt flumine Nymphae,

80

      Et quaesita imo gurgite dona ferent,

His fluet ad taedas Satyrorum laeta iuventus

      Et molles ducent lata per arva choros.

Tu vero, Regina, modum iam pone querelis,

      Et tristi cessent imbre madere genae:

85

Ecce tibi comitum series effusa per agros

      Texit odoratis florida serta rosis,

Et secum meditata toro iam carmina promit,

      Iam quatit accensas fax tibi laeta comas.

At cum maternos invises nupta penates,

90

      Hic ubi sunt viridi nostra sepulchra solo,

Ante meum praefata rogum mox dicito: "Amoris

      Exiguo huic cineri nunc quoque sensus inest".

 

7. ad Lycorim

Ne quid forte animae dormis dum, pulchra Lycori,

      Amittas, furtim noctu ego surripio;

Namque tuis felix componens oribus ora

      Aurarum quicquid difluit excipio.

5

Et sic excipio tenuis quod spiritus inde

      Tunc nullus pereat, seu temere aufugiat,

Nam foret haec ingens nimium iactura gravisque,

      Quam mi gemmarum pondera nec relevent,

Nec messes Arabum valeant solarier ullae,

10

      Vecta nec e rubris munera littoribus.

Quin etiam extremo recubes si, perfida, lecto

      Amplexu molli nec miserum foveas,

Hanc tamen excipio spatiis exclusus iniquis

      Et mihi non una est huc adaperta via.

15

Quod si tu quoque, lux mea, idem hoc conarere,

      Esset et ambobus hoc pariter studium,

Ipse tibi, tuque ipsa mihi carissima vita,

      Et foret exemplo copula nostra bonis.

 

8. ad Lycorim

Spumeus aggeribus ruptis dum migrat in Vrbem

      Thybris, et insanis fluctibus arva premit,

Aeneadumque quatit moles a sedibus imis

      Atque illisa altis turribus unda gemit,

5

Dumque sibi templis male temperat illa vetustis

      Et medio Nais coerula visa foro,

Sola tui miserum subiit me cura, Lycori,

      Si possem in tanto turbine adesse tibi.

Ipsa videbaris Thuscis factura procellis

10

      Crimen fallaci tollere rore comam,

Et pariter lassas immani gurgite palmas

      Diducens, nostram saepe vocare fidem.

Quid facerem? incertus tollit se ad sydera torrens

      Ignotoque furens tramite lympha furit.

15

Nusquam Vrbis facies, emergunt undique fontes,

      Atque infesta tenent stagna, lacusque vias,

Fluminaque in domibus saevis effusa cavernis

      In sicco prohibent ponere membra solo

Ah quotiens pedibus tectas invadere Syrtes

20

      Constitui vitae prodigus ipse meae!

Ah quotiens audax demisso fune pependi,

      Cum mea nescio quo membra soluta metu!

Saepe animum optavi magicas demittere in artes,

      Abnuit officium sed mihi lingua suum;

25

Saepe etiam in parvi speciem compacta phaseli

      Sunt mihi portarum claustra revulsa manu,

Findere quo possem subitas de more paludes

      Atque inopinato limite adesse tibi

Hasta vicem remi fuerat subitura, repente

30

      Effusus periit cum mihi, vita, labor

Ipsa etenim rimosa amni patuere recepto,

      Nec bene contactis dissiluere vadis,

Vt mea tunc raucos intorquens vota per aestus,

      Tybri pater, ventis irrita ferre dabas:

35

"At viridi in ripa, flavos forte Ilia crines

      Dum pectit, roseis incaluisse genis

Diceris, et gelido flammas sensisse sub antro,

      Optato cupiens te implicuisse sinu,

Sed neque te viridi pectens in littore crinem

40

      Ilia, nec placido accendit amore Venus:

Nam misero facilem se se indulsisset amanti

      Cessissetque meis fletibus unda minax.

Saepe Euro, nimbisque simul dum ferveret aequor,

      Et fremerent imis humida regna vadis,

45

Oppositum niveo trudebat pectore Pontum

      Leandrus, placido dignus amore frui:

Felix, cui densae totiens cessere procellae,

      Et disclusa aequas praebuit unda vias;

Te quoque credibile est altum, Portune, secanti

50

      Adnantem socias applicuisse manus.

Tollere tunc animos decuit, cum barbarus hostis

      Tot male servatas diripiebat opes.

Ille deum infandos templis subiecerat ignes,

      Erubuit tantum cum pia flamma scelus,

55

Ille idem moestam viduabat civibus urbem,

      Cum flueres molli mollior ipse pede.

Tunc hi laxandi fontes, lymphaque perenni

      Ipsa tibi haec fuerant arva premenda, pater,

Cingendusque fuit tantis erroribus hostis

60

      Qui totiens nostris cladibus auctus abit.

Tu tamen incurvas peregrinis fontibus undas

      Arcessens, nigro prolue cuncta mari:

Nam quantum rapido consumpserit aequore vortex

      Quaeque urgent atris stagna refusa vadis,

65

Tantum Romano confectum patre resurget

      Qui te arctum certis finibus esse volet;

Ipse tibi obiectas feriens stridoribus arces

      Sub tanto disces vindice vincla pati.

Romulidae fractas elisi gurgitis undas

70

      Spectabunt, late despicientque minas,

Cumque tuo cernent factum, pater optime, ductu

      Ne noceant amnes, ne noceatque fretum,

Divinos statuent tantis pro rebus honores

      Nulla queat veniens quos soluisse dies".

75

Talia dum surdas frustra iactamus ad auras

      Moestaque in aequoreos solvimus ora Deos,

Ecce tibi, nitidis arridens flumina ocellis,

      Obliquas retro cedere cogis aquas:

Coeruleus flammas imo sub gurgite Tybris

80

      Hausit, et insolitam sensit ad ossa facem,

Continuo pressis per culta nitentia rivis

      Labitur, et tumidas leniit amnis aquas.

Ipsa tibi magnos componunt aequora motus,

      Et resident altis flumina missa iugis,

85

Perque vias urbis sedatis amnibus, omnis

      Remigat expulso Romula turba metu.

Quod si iterum, blando deflectens lumina vultu,

      Instabas niveis conspicienda genis,

Ad limum exustus viridi tabesceret antro

90

      Qui modo Romanis moenibus horror erat.

Interea, nota refluus dum conditur alveo

      Atque refert versum lympha inimica pedem,

Reddamus Superis laeti iam vota, Lycori,

      Plurima quae excepi, si mihi salva fores,

95

Atque iisdem pariter iuncti versemur in arvis

      Atque eadem tibi sit, quae mihi, parva domus.

Sic fuerit cunctos demum sprevisse furores,

      Sicque dabunt nullos flumina saeva metus.

 

9. ad Cinnamam

Dum tibi purpureus vestit color ora, genasque

      Virgineus teneras enitet ante decor,

Lactea dum molles ludunt per colla capilli

      Et flagrant miris oscula cara modis,

5

Dumque decus roseis cedunt tibi, pulchra, labellis

      Purpureum Charites, puniceumque Venus,

Vlla nec est forma quae se tibi conferat audax,

      Solis anhelantes qua videt orbis equos,

Tu cura resoluta levique, et nescia amorum

10

      Effugias placidi regna superba Dei?

Nec Venerem tractasse velis, neu dulcia furta,

      Libera nec miti colla dedisse iugo?

Forsitan hoc veteres decuit, mea vita, puellas,

      Cum nondum Veneris promptus ad arma puer,

15

Cum neque adhuc formae studium, nec divite gemma

      Cura fuit longas disposuisse comas.

Non crinale aurum norant, non lucida pallae

      Tegmina, non ostri cognitus usus erat;

Nulli tunc puro stillabant tempora nardo,

20

      Vix dederant hirtae spicea serta comae,

Tunc neque Coa viam textrix effecerat auro,

      Vellera solerti texueratque manu.

Per dorsum horrebant saevarum terga ferarum,

      Mollia tunc frustra vellera gessit ovis.

25

Has inter primae contendit spicula pugnae,

      Telorum imprudens, saevitiaeque puer,

Quodque rubor fuerat tales fixisse puellas,

      Vertit in audaces tela cruenta feras.

At flexi in melius postquam moresque, vetusque

30

      Desuevit cultus, formaque coepta coli est;

Quaecunque incerta sternebat rura sagitta

      Deserit, et mediis urbibus errat Amor.

Hic si forte aliquam norit praestare puellam

      Duritie, et stulta virginitate capi,

35

Quanto illam absorbet correptam vortice amoris,

      Pallentem excruciat quotve, quibusve modis!

Pellicere in fraudem nec te id, mea Cinnama, possit,

      Quod nulla fueris tacta puella face:

Vidi ego quae miseros quondam lusisset amantes

40

      In luxum cana post abiisse coma.

Sic quondam Pholoe placido pugnabat amori,

      Simplex, nec stultos senserat ire dies,

Nullae illam molles poterant flexisse choreae,

      Spreverat una omnes dura puella iocos.

45

Ergo subtilem deponit vertice mitram,

      Aurea nec fuco splendet ut ante coma,

Cognita nec teneras nectunt Sicyonia plantas,

      Candidulo illudit sed stola longa pedi,

Impediunt longae crines candentia vittae

50

      Vincula, purpureus deficit ora color:

Aspiceret quisquis viduata monilia collo,

      Heu frustra rarum quaereret ille decus.

Risit Amor cultusque novos, mentemque puellae,

      "Tuque olim, dixit, tota futura mea es".

55

Obrepebat iners paulatim virginis aetas,

      Vltorem sensit cum male tuta Deum:

Occupat huic viridis languentia viscera pallor,

      Suffusis venis ante cruore levi,

Frustra iucundi contingit munera Bacchi,

60

      Munera fastidit quae tulit alma Ceres.

Odit iam longae candentia vincula vittae,

      Mutatae et sera prospicit arte comae,

Circumdat teneris rursum Sicyonia plantis,

      Candidulo illudit nec stola longa pedi.

65

Quis fore credebat? premeret cum serior aetas,

      Vestales tandem deserit illa focos.

Praecipiti ruit in furias mox acta dolore,

      Di, capiti pestis sit procul ista meo.

Nec tibi tam saevas optem, mea Cinnama, curas:

70

      Ah mihi non tanti sint tua tela, puer!

Sed moneo, teneris apti dum lusibus anni,

      Dum viget incolumis laeta per ora color,

Tu Venerem, natumque colas, volucresque sagittas

      Suspice, habet magnos iusta querela Deos.

 

10. ad Lycorim

Ergo ego, qui teneris tantum sim lusibus aptus,

      Te sine longuinquas cogor inire vias?

Attamen abscessu pallescere desine nostro,

      Vllaque perfidiae damna timere meae.

5

O pereat quisquis dominae, mea cura, Lycori,

      Disiunctus potuit non meminisse suae!

Hunc potui, mea vita, tibi exemisse timorem,

      In nostrum haeserunt cum modo tela latus.

Pallueram, totoque color diffugerat ore,

10

      Visaque erant diris pectora hiare modis,

Te tamen ingeminans unam iam frigida lingua,

      Vnam qua poterat voce rogabat adhuc.

Tantum non pigros latices, et flumina adibam

      Lurida, qua manes subvehit unda pios.

15

Ipsa oculis suberas non secius, ipsa medullis

      Haerebas nostri funeris una comes.

Et quem iam fuerat flamma absumptura suprema,

      Vrebat splendor me tamen ille tuus;

Vrebant roseaeque comae, roseaeque papillae,

20

      Et qui me rosei surpuerant digiti.

Occurris tum nuda sinum, scissoque capillo,

      Et votis oneras aethera flebilibus;

Nec mora, semianimem niveis complexa lacertis,

      Talia cum multo dicta dolore refers:

25

"Siccine fatales sine me compleveris annos,

      O nimium indigna Molsa perempte manu?

Molsa meae quondam columen, spesque unica vitae:

      Scilicet haec de te vota relicta mihi.

Me quoque transadigit quae te manus impia ferro,

30

      Clausaque sunt fato lumina nostra pari".

Hic tibi mox animae caeci patuere recessus

      Et mea lustrasti viscera luminibus.

Ecquid te in nostro mirata es corde tenentem

      Imperia, et penitis te dare iura locis?

35

Infixum stridebat adhuc sub pectore vulnus,

      Nam latus hoc fuerat nil nisi vulnus hians.

Qui tibi non aditus, quae non patuere latebrae?

      Qui tibi se sensus occuluere mei?

Parce igitur nostro frustra diffidere amori

40

      Et me non firma saepe vocare fide.

Ipsa prius versis properabunt flumina lymphis,

      Destituentque suas lucida signa vices,

Atque hyeme in media flavas teret area messes,

      Nullaque distincta tempora lege fluent,

45

Quam tua non supplex semper vestigia lustrem

      Meque tuis facibus non periisse iuvet.

Profuit interdum dulci caruisse puella,

      Intermissa magis commoda saepe iuvant;

Acrior ipsa instans urget, flammasque ministrat,

50

      Mutua cum renovat gaudia pulchra Venus.

Sic natos patriamque videt, carosque propinquos,

      Et veteres celebrat laetior usque lares,

Olim coeruleas audax qui spreverat undas

      Excurrens celeri per vada salsa rate.

55

Ergo insperanti coelo seu missus ab alto

      Obrepam, optatos corripiamque sinus,

Osculaque in roseis linquam signata labellis,

      Foenore quae largo grata repende mihi.

Quam me tunc reducem cupidis spectabis ocellis,

60

      Quam longas nolles non prius isse vias,

Tantum aliena, precor, nostro vestigia lecto

      Sint procul, et nobis mutuus amet amor.