Sit fas vestra mihi vulgare arcana per orbem
Pierides, penitusque sacros recludere fontes.
Dum vatem egregium teneris educere ab annis.
Heroum qui facta canat laudesve deorum
5
Mente agito vestrisque in vertice sistere montis.
Ecquis erit iuvenum, segni qui plebe relicta,
Sub pedibus, pulchrae laudis succensus amore,
Ausit inaccessae mecum se credere rupi
Laetae ubi Pierides, cithara dum pulcher Apollo
10
Personat, indulgent choreis et carmina dicunt.
Primus ades, Francisce, sacras ne despice Musas
Regia progenies cui regum debita sceptra
Gallorum, cum firma annis accesserit aetas.
Haec tibi parva ferunt iam nunc solatia dulces
15
Dum procul a patria raptum amplexuque tuorum
Ah dolor Hispanis sors impia detinet oris
Henrico cum frater, patris sic fata tulerunt
Magnanimi dum Fortuna luctatur iniqua.
Parce tamen, puer, o lacrimis! Fata aspera forsan
20
Mitescent aderitque dies mitissima tandem
Post triste exilium patriis cum redditus oris
Laetitiam ingentem populorum omnesque per urbes
Accipies plausus et latas undique voces
Votaque pro reditu persolvent debita matres.
25
Interea te Pierides comitentur. In altos
Iam te Parnassi mecum aude attollere lucos.
Iamque adeo in primis ne te non carminis unum
Praetereat genus esse, licet celebranda reperti
Ad sacra sint tantum versus laudesve deorum
30
Dicendas ne relligio sine honore iaceret.
Nam traxere etiam paulatim ad cetera Musas
Versibus et variis cecinerunt omnia vates.
Sed nullum e numero carmen praestantius omni
Quam quo post divos heroum facta recensent
35
Vocibus unde etiam nomen fecere minores
Munere concessum Phoebi venerabile donum
Phoemones quae prima dedit (si vera vetustas)
Ex adyto haud aliis numeris responsa per orbem.
Tu vero ipse humeros explorans consule primum
40
Atque tuis prudens genus elige viribus aptum.
Nam licet hic divos ac dis genitos heroas
In primum doceam canere et res dicere gestas
Haec tamen interdum mea te praecepta iuvabunt
Seu scaenam ingrediens populo spectacula praebes
45
Sive elegis iuvenum lacrimas quibus ipse medullas
Vrit amor, seu pastorum de more querelas
Et lites Siculi vatis modularis avena,
Sive aliud quodcumque canis quo carmine cumque
Numquam hic (ne dubita) prorsum inconsultus abibis.
50
Atque ideo, quodcuumque audes, quodcumque paratus
Aggrederis, tibi sit placitum atque arriserit ultro
Ante animo, nec iussa canas, nisi forte coactus
Magnorum imperio regum. Si quis tamen usquam
Primores nostros inter qui talia curet.
55
Omnia sponte sua, quae nos elegimus ipsi
Proveniunt. Duro assequimur vix iussa labore.
Sed neque cum primum tibi mentem inopina cupido
Atque repens calor attigerit, subito aggrediendum est
Magnum opus. Adde moram tecumque impensius ante
60
Consule, quicquid id est partesque expende per omnes
Mente diu versans donec nova cura senescat.
Ante etiam pelago quam pandas vela patenti
Incumbasque operi incipiens, tibi digna supellex
Verborum reumque paranda est, proque videnda
65
Instant multa prius quorum vatum indiget usus.
Illis tempus erit, mox cum laetabere partis
Sponte sua dum forte etiam nil tale putamus
In mentem quaedam veniunt quae forsitan ultro
Si semel exciderint, numquam revocata redibunt
70
Atque eadem studio frustra expectabis inani.
Nec mihi non placent qui fundamenta laborum
Cum iaciunt veterum explorantopera inclyta vatum
Noctes atque dies passimque accommoda cogunt
Auxilia intentique aciem per cuncta volutant.
75
Quin etiam prius effigiem formare solutis
Totiusque operis simulacrum fingere verbis
Proderit atque omne sex ordine nectere partes
Et seriem rerum et certos tibi ponere fines,
Per quos tuta regens vestigia tendere pergas.
80
Iamque hic tempus erat dare vela vocantibus Euris
Condendique operis primas praescribere leges.
At prius aetati tenerae quae iura colendae
Dicendum quantus puero labor impendendus.
Nulli etenim insignem dabitur gestare coronam
85
Pieridum choreas teneris nisi norit ab annis.
Postquam igitur primas fandi puer hauserit artes,
Iam tunc incipiat riguoos accedere fontes
Et Phoebum et dulces Musas assuescat amare.
Ille autem parvum qui primis artibus ante
90
Imbuit atque modos docuit legesque loquendi
Syncerus vocis cuperem ac purissimus oris
Contigerit, fandi ne fors puer atque nefandi
Nescius imbiberit male gratae semina linguae
Quae post infecto ex animo radicitus ulla
95
Non valeas meliora docens evellere cura.
Iccirco mihi ne quisquam persuadeat oro
Vt placeant qui dum cupiunt se numine laevo
Tollere humo et penitus iactant se ignota docere
Conventu in medio septique impube corona
100
Insolito fandi penitus de more magistri
Obscuras gaudent in vulgum spargere voces
Irrisi fodam illuviem atque immania monstra.
Non minus a recta mentis ratione feruntur
Decepti quam qui liquidi cum pocula fontes
105
Sufficiant malunt grave olente haurire paludem.
Ne mihi ne tenerae talis se admoverit auri.
Se procul, o procul ista ferat natosque Getarum
Imbuat, aut si qua est gens toto obtusior orbe.
Iamque igitur mea cura puer penetralia vatum
110
Ingrediatur et Aonia se proluat unda.
Iamque sacrum teneris vatem veneretur ab annis
Quem Musae Minci herbosis aluere sub antris
Atque olim simile poscat sibi numina versum
Admirans artem, admirans praeclara reperta.
115
Nec mora, iam favet Ascanio tactusque dolore
Impubes legit aequales, quos impius hausit
Ante diem Mavors et acerbo funere mersit.
Multa super Lauso super et Pallante perempto
Multa rogat, lacrimas inter quoque singula fundit
120
Carmina crudeli quam raptum morte parenti
Ah misere legit Euryalum pulchrosque per artus
Purpureum leto dum volvitur ire cruorem.
Nec non interea Graios accedere vates
Audeat et linguam teneris assuescat utramque
125
Auribus, exercens nunc hunc nunc impiger illam.
Nulla mora est; nostro Aeneae iam conferet igneis
Atque ambos saepe impellet concurrere vates.
Nunc geminas, puer, huc, aures, huc dirige mentem.
Nam quia non paucos parte ex utraque poetas
130
Nostrosque Graiosque tibi se offerre videbis,
Quos hic evites quibus idem fidere tutus
Evaleas dicam, ne quis te fallere possit.
Haud multos labor auctores tibi prodere Graios,
Quos inter potitur sceptris insignis Homerus.
135
Hunc omnes alli observant, hinc pectore numen
Concipiunt vates blandumque Heliconis amorem.
Felices quos illa aetas, quos protulit illi
Proxima! Divino quanto quisque hortus Homero
Vicinus magis, est tanto praestantior omnis.
140
Degenerant adeo magis ac magis usque minores
Obliti veterum praeclara inventa parentum.
Iamque fere Inachiae restincta est gloria linguae
Omnis et Argolici iussi concedere avitis
Sunt pulsi reges soliis civesque coacti
145
Diversa exilia atque aliena quaerere terras
Huc illuc inopes errant; habet omnia victor
Barbarus et versis nunc luget Graecia fatis.
Nostri autem ut sanctum divas Helicona colentes
Coeperunt primum in Latium transferre fluebant
150
Versu incomposito informes artisque Pelasgae
Indociles Musa fundebant carmina agresti
Silvicolas inter Faunos; tuc omne sonabat
Arbustum fremitus silvai frondosai.
Nondum acies, nondum arma rudi pater Ennius ore
155
Tentarat, qui mox Graio de vertice primus
Est ausus viridem in Latio sperare coronam.
Tum rerum causas naturae arcana latentis
Explorare ausi cecinerunt carmine dulci
Omnia Pierio spargentes nectere vates.
160
Atque ita deinde rudes paulatim sumere versus
Coeperunt formam insignem penitusque Latini
Tempestas veluti coeli post nubile et imbres
Extulit os sacrum soboles certissima Phoebi
Virgilius, qui mox veterum squalore situque
165
Deterso in melius mira omnia rettulit arte
Vocem animumque deo similis. Date lilia plenis
Pierides calathis tantoque assurgite alumno.
Vnus hic ingenio praestanti gentis Achivae
Divinos vates longe superavit et arte
170
Aures, immortale sonans. Stupet ipsa pavetque
Quamvis ingentem miretur Graecia Homerum.
Haud alio Latium tantum se tempore iactat:
Tunc linguae Ausoniae potuit quae maxima virtus
Esse fuit coeloque ingens se gloria vexit
175
Italiae; sperare nefas sit vatibus ultra.
Nulla more ex illo in peius ruere omnia visa
Degenerare animi atque retro res lapsa referri.
Hic namque ingenio confisus posthabet artem:
Ille furit strepitu tenditque aequare tubarum
180
Voce sonos versuque tonat sine more per omnes.
Dant alii cantus vacuos et inania verba
Incassum sola captum dulcedine vocis
Pierides donec Romam et tiberina fluenta
Deseruere Italis expulsae protinus oris.
185
Tanti causa mali Latio gens aspera aperto
Saepius irrumpens. Sunt iussi vertere morem
Ausonidae victi, victoris vocibus usi.
Cessit amor Musarum, artes subiere repente
Indignae atque opibus cuncti incubuere parandis.
190
Iampridem tamen Ausonios invisere rursus
Coeperunt, Medycum revocatae munere Musae,
Tuscorum Medycum quos tandem protulit aetas
Europae in tantis solamen dulce ruinis.
Illi etiam Graiae miserati incommoda gentis,
195
Ne Danaum penitus caderet cum nomine virtus,
In Latium advectos iuvenes iuvenumque magistros
Argolicas artesquibus esset cura tueri
Securos Musas iussere, atque otia amare.
Illi etiam captas Latiae misere per urbes
200
Qui doctas tabulas veterum monimenta virorum
Mercari pretio adveherent quae barbarus igni
Tradebat. Danaum regnis opibusque potitus
Et tentamus adhuc sceptris imponere nostris
Externum, nec dum civiles condimus enses.
205
Haec aetas omnis vatum haec fortuna priorum.
Ergo ipsum ante alios animo venerare Maronem
Atque unum sequere, utque pote vestigia serva;
Qui si fonte tibi non omnis sufficit unus,
Adde illi natos eodem quoque tempore vates.
210
Parce dehinc puer atque alios ne quaere doceri,
Nec te discendi capiat tam dira cupido.
Tempus erit tibi mox cum firma advenerit aetas,
Spectatos ut cunctos impune accedere detur.
Interea moniti vos hic audite parentes.
215
Quaerendus rector de milibus eque legendus
Sicubi Musarum studiis insignis et arte
Qui curas dulces carique parentis amorem
Induat atque velit blandum perferre laborem.
Illa suis niti nondum ausit viribus aetas
220
Externae sed opis alienaeque indiga curae.
Nam puerum ni praesentis vis fida regentis
Adsit et hunc dulcem studiorum infundat amorem,
Illecebrae sacris avertant mille Cameonis
Deceptum falsa melioris imagine curae.
225
Sic quoque ubi cultis plantas defodit in hortis
Agricola et teneras telluri credidit almae,
Fraxineos contos subito erigit et sua cuique
Robora, ut innixae ventos caelique ruinam
Contemnant surgantque leves impune per auras.
230
Ille autem pueri cui credita cura colendi
Artibus egregiis in primis optet amari
Atque odium cari super omnia vitet alumni:
Ne forte et sacras simul oderit ille Camoenas
Imprudens et adhuc tantae dulcedinis expers
235
Deficiantque animi studiorum in limine primo.
Ponite crudeles iras et flagra magistri,
Foeda ministeria atque minis absistite acerbis.
Ne mihi ne queso puerum quis verbera cogat
Dura pati; neque enim lacrimas aut dulcis alumni
240
Ferre queant Musae femitus aegraeque recedunt;
Illiusque cadunt animi nec iam amplius audet
Sponte sua quicquam egregium ingratumque laborem
Invitus trahit aegre animoque ad verbera durat.
Vidi ego qui semper levia ob commissa vocabat
245
Ad poenam pueros, furiis insurgere et ira
Terribilem, invisos veluti saeviret in hostes.
Hinc semper gemitus, hinc verbera dira sonabant.
Atque equidem memini cum formidatus iniquis
Vrgeret poenis solitoque immanior ille
250
Terreret turbam invalidam, miserabile visu,
Forte puer prima signans nondum ora iuventa
Insignis facie ante alios exegerat omnem
Cum sociis ludens lucem oblitusque timoris
Posthabuit ludo iussos ediscere versus.
255
Ecce furens animis multum increpat ille, minisque
Insurgens, saevo, pavitantem territat ore
Horrrendum et loris dextram crudelibus armat.
Quo subito terrore puer miserabilis acri
Corripitur morbo. Parvo is post tempore vitam
260
Crescentem blanda coeli sub luce reliquit.
Illum populifer Padus, illum Serius imis
Seriadesque diu Nymphae flevere sub undis.
Tempore iam ex illo vatem cum dura iubentem
Phoevigenam Alcides animo indignante peremit
265
Vocali invisam feriens testudine frontem
Debuerat saevos factum saevisse magistros.
Vos tamen, o iussi iuvenes, parete regentum
Imperiis ultroque animos summittite vestros.
Si quem igitur clari formandi gloria vatis
270
Digna manet, verbis puerum compellat amici
Saepe rogans laudisque animum compellat amore.
Quandoquidem, hunc imis postquam semel ossibus ignem
Implicuit, labor inde levis: sese excitat ardens
Sponte sua durosque volens fert ille labores
275
Et tacito vivens crescit sub pectore flamma.
Quid memorem (socium nam mos aequalibus annis
Iungere, cui paribus studiis contendat alumnus)
Aemula cum virtus stimulis agitarit honestis?
Praesertim si victori sua praemia rector
280
Pollicitus celeremve canem pictamve pharaetram.
Continuo videas studio gestire legendi
Ardentem ac sera sub nocte urgere laborem,
Dum timet alterius capiti spectare coronam.
Ast ubi sponte sua studia haec assuerit amare,
285
Iam non laudis amor, non illum gloria tantum
Sollicitat, sed mira operum dulcedine captus
Musarum nequit avelli complexibus arctis.
Nonne vides duri natos ubi saepe parentes
Dulcibus amorunt studiis et discere avaras
290
Iusserunt artes, mentem si quando libido
Nota subit solitaque animum dulcedine movit
Vt laeti rursum irriguos accedere fontes
Ardescat studiis et nota revisere Tempe?
Exultant animi cupidi pugnatque parentum
295
Imperiis. Nequit ardentes vis ulla morari.
Sic assuetus equus iam duris ora lupatis,
Forte procul notis si armenta aspexit in arvis,
Huc veterum ferri cupit haud oblitus amorum
Atque hic atque illic haeret frenisque repugnat:
300
Quove magis stimulis instas, hoc acrius ille
Perfurit. It tandem multo vix verbere victus
Ceptum iter; ipsa tamen respectans crebra moratur
Pascua et hinnitu late loca complet acuto.
Ah quoties aliquis sacros reminiscitur aeger
305
Fontes incassum et lucos suspirat amatos
Dulcibus ereptus Musis puer, atria ut alta
Incoleret regum, rebus praefectus agendis!
Tibure quam mallet, gelido aut sub Tusculo iniquam
Pauperiemque pati et ventos perferre nivales!
310
Contra autem, vanum multi effudere laborem,
Quos frustra excoluisse solum male pinguis arenas
Poenituit ventisque viam tentasse negatis.
Quod ne cui sero contingat forte docenti,
Continuo poterit certis praesciscere signis.
315
Namque puer nullis rectorum hortatibus ipse
Sponte sua exercetur amatque rogatque docentes
Primus inardescitque ingenti laudis amore.
Provocat hinc socios pulchra ad certamina primus
Exultatque animo victor, superatus amaris
320
Mordetur curis latebrasque et sola requirit
Infelix loca; ad aequales pudet ire gravesque
Vultus ferre nequit cari rectoris inultus;
Nec lacrimis penitus caruerunt ora decoris.
Hic mihi se divis fatisque volentibus affert:
325
Huic Musae indulgent omnes, hunc poscit Apollo.
At nullam prorsus tibi spem frustra excitet ille
Quem non ulla movet praedulcis gloria famae
Et praecepta negat duras dimittere in aures
Immemor auditi: cui turpis inertia mentem
330
Deicit atque hebetes torpent in corpore sensus.
Huic curam moneo ne quisquam impendat inanem.
Nec placet ante annos vates puer; omnia iusto
Tempore proveniant. Ah ne mihi olentia poma
Mitescant prius autumnus bicoloribus uvis
335
Quam redeat spumetque cadis vindemia plenis.
Ante diem nam lapsa cadent ramosque relinquent
Maternos: calcabit humi proiecta viator.
Nec ludos puero abnuimus. Subducere mentem
Interdum studiis liceat; defessus amoena
340
Rura petat, saepe et mores observet agrestum
Et venator agat de vertice Tiburtino
Veloces capreas, aut tendat retia cervis.
Non ille interea penitus patietur inanem
Ire diem. Comitum coetu se subtrahet ultro
345
Interdum et sola secum meditabitur umbra
Agrestem Faunis laudem Musasque sub alta
Consulet Albunea vitreas Anienis ad undas.
Nempe etiam alternis requiescere foetibus arva
Permittunt sponte agricolae et cessare novales.
350
Interea vires tellus inarata resumit,
Quique subit largis respondet frugibus annus.
Verum non eadem tamen omnibus esse memento
Ingenia. Inventus saepe est cui carmina curae,
Cui placeant Musae, cui sit non laeva voluntas,
355
Nititur ille tamen frustra et contendit inani
Delusus studio vetitisque accingitur ausis.
Numina laeva obstant precibusque vocatus Apollo.
Orabit melius causas fors ille animoque
Naturam et caecos rerum scrutabitur ortus.
360
Saepe tamen cultusque frequens et cura docentum
Imperat ingeniis naturaque flectitur arte.
Nec labor ille quidem rectoribus ultimus acres
Incauto iuveni stimulos avertere amoris,
Donec crescentem doceat maturior aetas
365
Ferre iugum atque faces saevique Cupidinis iras.
Saepe etenim tectos immitis in ossibus ignes
Versat amor mollesque est intus cura medullas,
Nec miserum patitur vatum meminisse nec undae
Castaliae. Tantum suspirat vulnere caeco.
370
Ante oculos simulacra volant noctesque diesque
Nuntia virginei vultus, quem perditus ardet.
Nec potis est alio fixam traducere mentem
Saucius. Ignari frustra miscere parentes
Paeonios succos medicasque Machaonis artes
375
Consulere. Interea penitus calor ille reliquit
Pierius. Torquent alii cor molle calores.
Cum vero iam pubescens mente altius hausit
Musarum dulcem sanctique Heliconis amorem
Et sese Phoebo addixit propriumque sacravit,
380
Haud tantum exploret vatum monimenta, sed idem
Consulat atque alios autores discat, ut acri
Nulla sit ingenio quam non libaverit artem.
Proderit in primis linguam Ciceronis ad unguem
Fingere et eloquii per campos ire patentes.
385
Ille decus Latii, magnae lux altera Romae
Ore effundit opes, fandi certissimus autor,
Tantum omnes superans praeclarae munere linguae,
Quantum iit ante alias Romana potentia gentes.
Profuit et varios mores hominumque, locorumque
390
Explorasse situs, multas terraque, marique
Aut vidisse ipsum urbes, aut narrantibus illas
Ex aliis novisse et pictum in pariete mundum.
Quid referam qui, ut saeva queant aequare canendo
Proelia, non horrent certamina Martis adire,
395
Per mediasque acies vadunt et bella lacessunt?
At quia dura vetant longum nos fata morari
In cunctis, revocatque angusti terminus aevi,
Vos sat erit, pueri, tantum omnes isse per artes,
Quarum summa sequi saltem fastigia oportet.
400
Nec refert, rate qui varias legit aequoris oras,
Mercis ut in patriam referat se dives opimae,
Si non cuncta oculis lustraverit oppida passim
Et circumfusis longum terat otia terris.
Sat fuerit portus extremaque litora tantum
405
Explorasse: secus toto vagus exulet aevo
Et serus natos dulces patriamque reviset.
Nulla dies tamen interea, tibi nulla abeat nox,
Quin aliquid vatum sacrorum e fontibus almis
Hauseris ac dulcem labris admoveris amnem.
410
Sed tibi praesertim princeps tunc haereat illa
Cura animo, noctem atque diem te te excitet una,
Omnem quam propter libuit perferre laborem.
Non hic te quibus aut pedibus spatiisve monebo
Tendantur ducti versus. Labor iste regentum
415
Postulat haud multum curae, qui saepe morando
Ipsa minutatim metiri carmina sectis
In partes membris et tempora certa docebunt.
Continuo edico iam tunc animosus alumnus
In numerum incipiat sub leges cogere verba.
420
Iam tunc summissa meditetur carmina voce
Sermonum memor antiquis quos vatibus hausit.
Tum votis sibi centum aures, tum lumina centum
Exoptat dubius rerum metuensque pericli:
Dividit huc illuc animum cunctamque pererrat
425
Naturam rerum versatque per omnia mentem,
Quis rebus dexter modus aut quae mollia fandi
Tempora. Vertuntur species in pectore mille.
Nec mora nec requies, dubio sententia surgit
Multa animo variatque. Omnes convertitur anceps
430
In facies nescitque etiam notissima et haeret
Attonitus. Nunc multa animum, nunc consulit aures
Secum mente agitans si qua olim audita recursent
Sponte sua et memorem mentem excitat atque repostas
Thesauris depromit opes laetusque laboris
435
Ipse sui parto fruitur. Multa ecce repente
Fors inopina aperit cunctanti aliudque putanti.
Iamque haec iamque illa attentat, texitque retexitque
Et variis indefessus conatibus instat.
Saepe etenim occurrunt haud dictu mollia, ubi haeret
440
Cura diu multoque exercita corda labore.
Nunc hos nunc illos aditus vestigat et omnia
Attentans scopulo longum luctatur iniquo,
Dum se qua ostendat facilis via; denique multa
Aut vi aut caeli et fortunae munere victor
445
Exultat domitoque animis it ad aethera monstro.
Ast ubi nulla viam nec vis nec dextra aperit fors
Nec prodest vires fessas renovate nec aptum
Nunc hic nunc illic captare ad carmina tempus,
Invitus cura absistit tristisque relinquit
450
Coepta infecta, pedem referens; ceu forte viator
Siquis tendat iter campis cui se amnis abundans
Ecce viae in medio obiciat spumisque fragosos
Post imbrem volvens montis de vertice fluctus,
Horrescit ripaque moratus obambulat anceps:
455
Tum demum metuens retro redit aeger iterque
Aut alia tenet aut cedant dum flumina, differt.
Sed neque inexpertus rerum iam texere longas
Audeat Iliadas; paulatim assuescat et ante
Incipiat graciles pastorum inflare cicutas.
460
Iam poterit culicis numeris feta dicere fata
Aut quanta ediderit certamine fulmineus mus
Funera in argutas et amantes humida turmas
Ordirive dolos et retia tenuis aranei.
Consiliis etiam hic nostris vobisque docentes
465
Est monitis opus. Ingeniis nam parcere multa
Fas teneris, donec paulatim attollere sese
Incipiant animi videantque in carmine labem
Per se ipsi et tacito rubeant ultro ora pudore.
Nam maculas si forte omnes per carmina monstret
470
Quaesitor ferus, abiciant spem protinus omnem
Atque alias animo potius vertantur ad artes.
Nostrum igitur si forte adeat puer indole limen
Egregia, ut consulta petat parere paratus
Quique velit sese arbitrio supponere nostro,
475
Excipiam placidus, nec me iuvenile pigebit
Ad caelum vultu simulato extollere carmen
Laudibus et stimulos acres sub pectore figam.
Post tamen ut multa spe mentem arrexerit ardens,
Si quis forte inter veluti de vulnere claudus
480
Tardus eat versus, quem non videt inscius ipse
Delususque sonis teneras fallacibus aures,
Haud medicas afferre manus aegroque mederi
Addubitem et semper meliora ostendere pergam.
Quod superest etiam moneo creberque monebo
485
Ne quisquam nisi curarum liberque Iaborum
Inchoet egregium quicquam: verum procul urbis
Attonitae fugiat strepitus et amoena silentis
Accedat Ioca ruris, ubi Dryadesque puellae
Panesque Faunique et montivagi silvani.
490
Hic laeti haud magnis opibus, non divite cultu
Vitam agitant vates; procul est sceleratus habendi
Hinc amor, insanae spes Ionge atque impia vota
Et nunquam dirae subeunt ea limina curae,
Dulcis et alma quies ac paucis nota voluptas.
495
At nimium trux ille ferisque e cautibus ortus
Qui sanctos, genus innocuum populumque deorum
Aut armis audet vates aut laedere dictis.
Vidi ego qui ad summos Musarum munere honores
Evecti, mox ingratos contemnere Musas,
500
Nec vates saltem alloquio dignarier ipsos.
Parcite, mortales, sacros vexare poetas,
Vltores sperate deos sub numine quorum
Semper vita fuit vatum defensa piorum.
Illi omnes sibi fortunas posuere volentes
505
Sub pedibus regumque et opes et sceptra superba
Ingenti vincunt animo ac mortalia rident.
Non illis usquam scelerum mens conscia caecos
Horrescit caeli crepitus ignemve coruscum,
Cum pater omnipotens praeruptas fulmine turres
510
Ingeminans quatit ac montes diverberat altos.
Securi terrorum hilares ad sidera mentes
Arrexere deumque agitant sine crimine vitam.
Dona deum Musee: vulgus procul este profanum!
Has magni natas Iovis olim duxit ab astris
515
Callidus in terras insigni fraude Prometheus,
Cum Iiquidos etiam mortalibus attulit ignes.
Quippe rudes hominum mentes et pectora dura
Ipse sagax animo miseratus, ubi astra per aurea
Ire datum ac superum laetis accumbere mensis,
520
Miratus sonitum circumvolventis Olympi
Ingentem magnique argutos aetheris orbes,
Quos sua quemque cient vario discrimine Musae;
Continuo utilius ratus est mortalibus addi
Post ignem nil posse animumque ad callida movit
525
Furta vigil. Di mox caelestia dona volentes
Concessere, doli licet audentissimus ipse
Autor caucaseo saevas det vertice poenas.
Quo terrore nisi multo post tempore inertes
Non ausi dias homines accersere Musas.
530
Sed ventura prius pandebant carmine soli
Caelicolae dubiisque dabant oracula rebus.
Ipse pater divum Dodoneae carmina primus
Et Libycis cecinit lucis; mox Phocidis antro
Insonuit Themis alma; suos quoque pulcher Apollo
535
Responsis monuit Delphos nec defuit olim
Antiquis Faunus caneret qui fata Latinis.
Tum Solymum prisci vates, tum sacra Sibyllae
Nomina divinas caeli in penetralia mentes
Arripuere deumque animis hausere furentes.
540
Nec mora, quae primum Fauni vatesque canebant
Carmina mortales passim didicere per urbes,
Post epulas Iaudes heroum et facta canentes.
Quid mirandum homini caelo divinitus usque
Concessum? Mortale genus tua numina sentit,
545
Quisquis es ille, deus certe, qui pectora vatum
Incolis afflatasque rapis super aethera mentes.
Te sine nil nobis laetum nec amabile quicquam.
Ipse etiam volucres vario tua numina cantu
Testantur; pecudesque ferae mutaeque natantes
550
Ad tua iussa citae properant; tua munera saxa
Dura movent silvasque trahunt hinc inde sequentes
Te quoque senserunt olim impia Tartara et umbrae
Pallentes stupuere; minas tibi ianitor Orci
Oblitus saevas posuere et Erinnydes iras.
555
Tu Iovis ambrosiis das nos accumbere mensis,
Tu nos dis aequas superis, tu blanda laborum
Sufficis et durae praesens solatia vita.
Salve, hominum dulcis requies divurnque voluptas.
Ipse tuae egregios audax nunc laudis honores
560
Ingredior vates idem superumque sacerdos
Sacraque dona fero teneris comitatus alumnis.