Ad Magnificum Laurentium Medicem

 

Cui regere imperio populos urbesque superbas

Frenaque sublimis tractare potentia Regni

Concessum a superis, non totas stertere noctes,

Non turpi marcere mero, non tempora molli

5

Perdere desidia, sed inanes linquere curas

Debet, et ad populum vigiles convertere sensus,

Omnibus assidue placidas dare civibus aures,

Pacificis duras verbis componere lites,

Suppliciis agitare reos, sua praemia iustis

10

Reddere, virtutem meritis accendere, et aequo

Iustitiam servare modo, ne dives egenum

Opprimat, aut pollens humili de sanguine natum

Nobilitas premat et saevo terrore fatiget.

Nunc totos vigilare dies noctesque necesse est,

15

Vt Bacchi et Cereris fecundo copia cornu

Larga fluat, caecos ne concitet urbe tumultus

Imperiosa fames, plebem quae saepius ipsam

Praecipitem trahit, et stimulis irritat ad arma.

Linquat avaritiam, nam multos improba cogit

20

Perniciosa sequi et recto discedere calle.

Et si quos patriae casus instare videbit,

Tunc omni studio et totis conatibus obstet:

Non opibus parcat, discrimina nulla, nec ipsa

Fata subire neget, mortique exponere natos.

25

Non apud antiquos maior fuit ulla Quirites

Gloria quam patriae funestas tollere clades.

Dardaniam infestis premeret dum Porsena Romam

Militibus, patriae miseratus damna ruentis

Castra inimica adiit celato Mutius ense

30

Regem occisurus; sed cum, deceptus amictu

Purpureo, quendam regem ratus esse necasset,

Iratus medios dextram coniecit in ignes.

Ipse etiam, ut patriis instantes moenibus hostes

Pelleret, adverso generosus pectore Cocles

35

Sublicio pro ponte stetit, saevamque furentun

Sustinuit rabiem, donec cum ponte soluto

Decidit in gelidas Tiberini fluminis undas.

Cumque urbem captam Senonum gens dura teneret,

Solaque tuta forent Tarpei culmina saxi,

40

Oppressos gelido somni torpore Camillus

Invasit, cuntosque sua virtute peremit.

Tempora facundum Ciceronem nulla tacebunt,

Qui crudele nefas Catilinae extinxit et ipsum

Compulit ad mortem; Fabios lux una potentes

45

Abstulit, ardenti qui libertatis amore

Veientum sese cauto opposuere furori.

Quid fortes referam Decios, natumque patremque,

Qui se pro patria morti vovere salute?

Romaque bis facta est animosis libera Brutis:

50

Tarquinium cum prole sua procul ille fugavit,

Ast hic Caesareo tinxit sibi sanguine dextram.

Horum persimiles multos ea protulit aetas,

Sed raros haec nostra parit: nunc recta tyrannis

Regna iacent, vitium late dominatur, et ipsa

55

Conculcata gemit virtus, oppressa minaci

Iura silent ferro, praeceps tenet omnia luxus

Ambitioque tumens et non satiabile tristis

Guttur avaritiae. Quae prisca exempla sequatur

Vna domus tantum superest hoc tempore, de qua

60

Editus ille tuus genitor, qui secla novavit

Aurea, cuius adhuc fatum gens Itala luget.

Nam rerum natura parens collegit in illo

Quicquid Romanos olim dispersit in omnes.

Vixit in hoc rigido constantia digna Catone,

65

Non cessit pietate Numae, nec amore Camillo

In patriam, hoc humili Florentia praeside mersum

Erexit de valle caput, nitidamque relicto

Accepit squallore cutem, viresque resumpsit,

Imperiique auxit fines: hanc ille labantem

70

Firmavit propriis opibus, fidoque levavit

Consilio in rebus dubiis, nec hiantia tantum

Vulnera sanavit patriae, sed saepius ipsam

Febre laborantem placido medicamine iuvit

Italiam, cum spes iam non foret ulla salutis.

75

Sed non pro tali Florentia munere Petro

Vrbs ingrata fuit: non hunc ut Roma Camillum

Eloquiique patrem meritorum oblita fugavit,

Sed dulci fovit gremio, fessumque senecta

Assidue placidis tenuit complexibus arctum,

80

Cumque ipsum Latiis rapuit mors invida terris,

Mausoli tumulo non inferiora superbo

Huic monumenta dedit, scripsitque haec verba sepulcro:

"Hic tegitur patriae petrus pater"; inde regendam

Se tibi sponte dedit, magni te namque parentis

85

Recta sequi a teneris vestigia viderat annis.

Hoc onus immensum atque humeris iuvenilibus impar

Infracto sumpsisti animo, cunctosque labores

Sprevisti, ut tanto dignum te quisque parente

Censeret. Quae non tu saeva pericla tulisti?

90

Quae mala? quos casus? quid non sors improba fecit,

Frangeret ut vario tua fortia pectora motu?

Quid referam cum te stricto crudeliter ense

Sacrilegae petiere manus? Proh dedecus ingens!

Illa tuum sacras fratrem mactavit ad aras

95

Turba nefanda, ferox, nec tu sine vulnere tantam

Fugisti rabiem. Quantum Florentia debet

Caelitibus, qui te tanto in discrimine rerum

Servarunt: illa periisset candida luce

Libertas, numquam ad Thuscos reditura penates.

100

Non impune tamen scelus hoc manus illa peregit:

Nam pars vulneribus, laqueo pars maxima duro

Occubuit, dignasque dedit gens barbara poenas.

Hinc cum pressa foret valido Florentia Marte,

Saeviretque furor belli, grave ferre volebas

105

Exilium, ut patriae truculentus parceret hostis.

Sed populus vetuit, se cuncta incommoda iurans

Velle pati potius, quam tantum perdere civem.

Heu quantum es damni passus, quantumque laboris.

Tunc auri quicquid, gemmarum quicquid habebas

110

Quicquid et argenti bello tibi prorsus in illo

Consumptum est, ne turpe iugum generosa subiret

Libertas, tristique daret sua colla cathenae.

Denique pro patria, Laurenti maxime, tantum

Egisti, ut recte discernere nesciat ipsa

115

Plusne patri an nato Florentia debeat. Ite

Ambo pares: genitor patriae bona multa paravit,

Servasti quaesita patri, laus utraque magna est.

Cum soleas igitur placidae invigilare quieti

Florentis patriae, et cunctas avertere pestes,

120

Nunc vigilare magis cauta te mente decebit,

Atque illam instanti securam reddere casu.

Namque istam Alphanus veniet Franciscus ad urbem

Etrusco qui se genitum de sanguine iactat.

Mentitur: nam Tartareis exisse tenebris

125

Hunc reor, et Stygiis traxisse sororibus ortum,

Quis datur humanas ad bella incendere mentes.

Hoc corpus deforme notat, monstrosaque verba,

Hoc foedi mores, ipsisque simillima brutis

Vita docet: saepe in fanis ante ora deorum

130

(Pro pudor infandumque scelus) praecidere molles

Inventus pueros. Vnde haec effrena libido?

Vnde haec tam praeceps rabies? Quis barbarus umquam

Audeat hoc? Quod turpe pecus? Quid fulmina cessant?

Cur tardat gravis ira deum? Quo lumine spectat

135

Iuppiter haec? Patitur fieri sua templa lupanar?

Adde quod hic sanctae Fidei saevissimus hostis

Mendaces magno divos veneratur honore,

Quos falso coluit delusa errore vetustas.

Illis sacra facit, contempto nomine Christi,

140

Impius, aeternique Dei praecepta sequentes

Insanos vocat, et dictis irridet acerbis.

Mordacem taceo linguam, dentesque malignos

Alphani: rabido semper vomit ore venenum,

Viperaque in toto nulla est truculentior orbe.

145

Mitior hoc dipsas, hemorois, amphisibaena est,

Seps, iaculi, prester, cenchris, rigidique cerastae,

Et quodcumque genus serpentum torrida nutrit

Africa. Quicquid agit, semper fraudesque dolosque,

Insidias, odia, et rixas, artesque nocendi

150

Cogitat: haec secum noctesque diesque volutat,

Huic uni indulget studio. Si finxerit huius

Improba lingua nefas, alterno vulnere cari

Se periment fratres, natus crudelia sumet

In patris arma caput, dabit uxor dira marito

155

Pocula, et ipsa parens iam facta noverca necabit

Pignora: Ledaeam poterat disiungere prolem,

Et Siculis odium peperisset fratribus olim,

Adversum fido Pyladem fecisset Oresti,

Thesea Perithoo, Polynici Tydea, magno

160

Patroclum Aecidae, dilectum odisset Achaten

Aeneas, nini Euryalus sprevisset amorem.

Sed quia difficile est perstringere plurima paucis,

Hoc sat erit: quicquid scelerum latissimus orbis

Possidet, hoc corpus natura redegit in unum.

165

Hunc igitur patriis, Laurenti, a moenibus arce:

Pacificum verbis convertet ad arma senatum,

Pestiferoque tuos maculabit corpore cives.

Sed cave: nam fallax Libyco tibi dente nitentem

Afferet ille lyram; spernas ea munera: nam sunt

170

Pulchra quidem, sed plena dolis; sic decipit hamus

Incautos pisces, volucres sic retia stultas,

Sic avidas capit esca feras. Saepe impia dulci

Toxica melle latent: Nessea veste fefellit

Alciden coniunx, miserae Medea Creusae

175

Dona dedit, subito quis regia corruit igne.

At — dices — Tuscam poterit quid solus in urbem

Moliri? Heu multum fraudes commentaque possunt.

Maius erat regnum Troiae, tamen arte Sinonis

Eversum cecidit. Sed tu mirabere forsan

180

Quod cum monstrorum domitor victorque ferarum

Amphitryoniades nostra nunc regnet in urbe,

Hoc monstrum in propriis patiatur vivere terris:

Hactenus hic fastum Veneti frenare leonis

Curavit, sed nunc, postquam placaverat atram

185

Illius rabiem, clava domitrice parabat

Hoc aliud Stygias monstrum detrudere ad undas.

Insidias sensit, vestrasque Alphanus ad oras

Clam fugit. Hunc servant tibi mitia fata laborem,

Haec te palma manet, talem ne sperne triumphum,

190

Hoc rarum decus est. Quaerantur templa, tabernae,

Celsa theatra, forum, thermae, totamque per urbem

Explorator eat: si tensa in retia monstrum

Exitiale cadet, iubeas hoc carcere tetro

Includi, et meritas scelerum persolvere poenas.

195

Haec tua me prestans, Laurenti, scribere virtus

Impulit, et Tuscae splendor nitidissimus urbis.

Nam, quamvis solo fueris mihi nomine notus,

Te tamen ut numen veneror, rerumque tuarum

Curam habeo. Nam te dulces nutrire Camenas

200

Fama refert, sanctosque domi servare poetas,

Quos inter veluti in mediis sol maximus astris

Emicat ille tuus nostri lux Angelus aevi,

Inclita quo priscis Florentia certat Athenis.

Ne ruat ista igitur tantis faecunda potensque

205

Ingeniis tellus, totis obsistere cura

Viribus huic monstro: quodsi prostraveris ipsum,

Non tibi mortales tantum, sed magnus Apollo

Debebit, cuius sacratum stercore fontem

Corrumpit; deus ille suos tibi porriget arcus,

210

Quo melius possit feralem hanc perdere pestem.