Epistola Nicolai Michaelis Bonaiuti Florentini missa in figura Romae ad homines Ausoniae incipit

 

Cum mea respicio caro deserta vigore

Viscera seu magis a rabido lacerata furore

Nil aliud mecum trepidanti pectore volvo

Quam rigidum luctum saevo cum pondere poenae.

5

Si mea corda forent celso concessa tonante

Templa Ihesu intus non essent violata ruinis

Quae totiens video in nostris penetralibus amplis,

Sed potius starent digno praefulta decore

Ceu quando validus princeps pietate perenni

10

Mundatus fuit e turpi purrigine leprae,

Cum sibi Silvester tribuit cum mente fideli

Iussa Dei vivi depulso crimine pravo,

Quod fieri statuit commotus corde benigno

Plures ecclesias, sanctorum nomine dictas.

15

Postquam pontifices magni fervore flagranti

Salvabant illas, adeo fundare parabant

Cum gazis alias almo pro lumine Christi.

Magnates homines, pariter proceresque potentes

Et validi cives sincero more citati

20

In laribus nostris quondam gessere libenter

Basilicas ornando multis cum artibus ipsas.

Sic ego templorum miro splendore manebam

Culta satis circum stabam pulcherrima mater

Christicolae turbae mirandi et sponsa ministri

25

Sedes ecclesiae toto sub cardine Solis

Et laudata diu variis regionibus orbis.

Moenia nunc cerno solitis deserta colonis,

Templa Ihesu sistunt diruptis undique muris,

Paupertatis onus diro cum pondere cives

30

Vexat et ipsorum rigide praecordia laedit,

Ymmo luxuriis cupiunt gaudere catervae,

Thesauros in eis etiam dispergere quaerunt

Et mea non curant devote damna tueri

Nec digne quaerunt regis reparare superni

35

Basilicas sicut debent cum pondere gazae.

Pontifices pigro constant in corde gravati

Sic me dimittunt caro fervore remoto

Nullum praesidii cupiunt praebere favorem

Pro causa restaurandi cum viribus illas,

40

Quod restant variis intus repleta ruinis,

Templa cadunt, adeo fracti fastigia tigni,

Saepe ruunt vastae nimio terrore columpnae,

Quod ruptae valvae sistunt in limine postis,

Sunt altaria cum fimo maculata frequenter,

45

Sanctorum pictas species livore procellae

Devastant simul et sedes de marmore gestas,

Multotiens corrupto implent oracula caeno,

Sic intus maculant commotis imbribus ipsa.

Si totiens doleo tristi maerore coacta,

50

Nil mirum quoniam fulxi matrona sub axem

Regibus et ducibus populi et venerata catervis

Famosis simul armigeris Mavortis in armis.

Non ego vana loquor ficto cum tegmine vocis,

Roma quidem sum mordaci repleta dolore

55

Cum video circum regis confracta perennis

Templa simul foedo caeni praecincta liquore.

Quod cupio fari tristi maerore citata

Basilicas quasdam vasto pro turbine laesas,

Vt noscant homines iusto si pectore mota

60

Sum, quando recito luctus in corde refixos

Qui mea cum diro stimulo praecordia torquent.

Tres quoque basilicae diruptae nomen habebant

Sancti Stephani caris pro moribus eius.

Prima quidem speciem servat, formamque rotundam

65

Quae pulcherrima fulxit caelomonte locata,

Ipsius paries mansit de marmore cultus

Porfidii simul et variis cum floribus artus

Et fuit intus cum multis ornata columpnis,

Nunc iacet in caeno defracto tegmine tecti,

70

Sunt altaria deiectis temerata lapillis.

Vna quidem formam retinet seriemque rotundam

Marmoreis petris iuxta nam fluminis undas

Est, sed habet quassatum sub velamine tignum,

Sive ruunt vasto nymbi pro turbine muri.

75

Terna satis longo fruitur cum tramite forma,

Quae fundata manet retro vestigia sancti

Basilicae Petri, fractae sunt undique postes,

Ac arae nimio caeni livore comatae.

Sed procul ad portam sacras quae tendit ad aedes

80

Doctoris Pauli video constare sacellum

Diruptis valvis adeo sub cardine petris.

Non recito ceu Marcellini tecta ruerunt,

Nullus adhuc pastor digne reparavit et illa,

Quod sedes iacet infando sub pondere laesa.

85

Nolo monasterii vastam narrare ruinam

Sancti Vitalis procerum quae lumina turbat

Quando respiciunt ipsam cum ardore benigno.

Sed paulo replicans nostro sermone fatebor

Ceu templum cadit obscuram telluris ad alvum,

90

Quod procul ad portam dictam cum nomine sancti

Petri continuo praetendit limina postis,

Quod quando veniunt peregrini a partibus amplis

Quae lato solio Gallorum regis adherent

Aspiciunt ipsum turbato et corde vacillant.

95

Prisca sui fractum cognoscit tegmen asili

Et sacras aras nec non oracula laesa,

Saepe tuens illum maculari grandine densa.

Discipuli Domini Iacobus pius inde Phylippus

Tecta ipsorum basilicae pro voce vocatae

100

Rupta nimis dempto solito velamine cernunt,

Quamvis pastor ea eximius reparare laboret.

Et sanctus Ciriacus habet sub fronte capellam

Quassatum simul absque suo cantore moratur,

Qui nimis atroci percussus principe cessit.

105

Et de musaico semet splendore comatum

Cognovit templum praecelsa parte locatum

Quam vere secum maiora palactia servant,

Absque suis valuis confracto limine sistit.

Heu mihi quam doleo vigilanti mente putando

110

Sicut opus salvatoris mirabile mansit,

Musaico fulgore diu praefulxit et auro,

Marmore disculpto tenuit speciemque decoris

De terra cocta cinctae livore columpnae

Sunt eius, crepitans ignis vastavit et illud,

115

Nemo velut pridem pastor reparare citavit

Et caput ecclesiarum amplis regionibus orbis

Est tamen imperiali pro sermone patratum

Nec non praestantis sincero pro ordine papae.

Sed quis homo puro fidei fervore citatus

120

Dicere Ladylai delictum corde reclusum

Nollet cum rabide maculato pectore victus,

Ipse monasterio stabulas cum crimine gessit

Mitis Anastasii praecinctus milite saevo,

Sic aras foedavit, sic oracula lesit,

125

Quod templum manet absque pio nunc ordine cleri,

Sed Brute vacce fortasse locantur in illo.

Nunc replico sicut sancti deserta lorei

Sunt altaria de caeno et sociata nefando,

Quod pandit populo pariter quam civibus urbis

130

Dedecus ipsorum turpi livore patratum.

Sicut Anastasiae nimium dimissa moratur

Basilica et qui tecta palam defracta ruerunt,

Quod crimen reprobat clerorum mente reclusum.

Non minus ecclesiae sedes praefata Mariae

135

Exiguae puppis sacro sermone relicta

Restat, adhuc reclusae sistunt undique valvae.

Narro velut templum susannae stare videtur

Absque suo clero depulso pignore sacro,

Quod facinus procerum demonstrat pectore trusum.

140

Ipse Georgius infando livore gravatum

Magnum pontificem dempto velamine noscit,

Quod manet ipsius sedes cantore fugato.

Et Constantia nunc eius spectare sacello

Saepe boves valet et praestanti rege creata

145

Ipsa fuit puro studio qui nomina Christi

Laudavit quando Silvestri dicta recepit.

Stat Sebastianus simili cum pondere tactus,

Quod videt ipsius templum sine voce canenti

Esse simul sanctorum devote ossa reservat.

150

Ac sine praepositis discernit cantibus aedes

Eius, asilus ubi Petrus iam dixit Olimpi

Regi quo caedis Dominus respondit ad urbem

Pro causa rursus crucifiggi pondere leti.

Nec non basilica eximiae narrata Mariae

155

Graecorum studii crebro clamore sonanti

Saepe relicta suo sacro cantare moratur.

Dicere si cunctas tardarem tempore longo

Ecclesias vellem clausas et turbine fractas

Sive monasterii sancto cum nomine sedes

160

Diruptas ac hospitalis sermone repertas,

Quod plus quam centum depulso corde labanti

Esse palam fari valeo, si vera fatemur.

Sed paulo cupio nostris sermonibus ipsas

Nunc dimittere quaerendo recitare parumper

165

Flagitium fixum fallaci mente priorum

Clerorum sacra quae conducunt frena fidelis

Ecclesiae Christi vano quod pectore victi

Basilicam sancti Pauli sine tegmine cernunt

Ac altaria cum fractis sunt undique saxis,

170

Nec reparare suis curant cum viribus illa

Nec digne tribuunt thesauri dona colonis,

Pro causa merito servandi oracula sacra

Ipsius et latis almas penetralibus aras

Et quassatum sub celso velamine tignum,

175

Sive fores sculptas adeo cum limine valvas.

Non minus infando constant livore gravati

Cives et proceres nostro de semine creti

Qui neque devote caelestis templa vigoris

Restaurare putant quodam cum pondere census,

180

Sed potius luxum vesano corde ministrant.

Infandas agitant pravo fervore calatas

Cum sonitu ludos actant et cantibus illas,

Cum genitis socias ducunt dementer ad ipsas

Sive procas nimis optando lasciva Dyones,

185

Tunc varias epulas pateras sumuntque Lyei,

Sic quoque thesauros male sano pectore perdunt,

Luxuriis cito quos potius praebere deceret

Pro causa circum reparandi templa tonantis.

Nec minus insano satagunt cum pignore ludos

190

Testacci quando stolide superare fatigant

Cornigeros tauros, tectos et tegmine currus

Et fragiles porcos supretis fulgentibus armis,

Assatas carnes postquam captare laborant

Cum sociis laudando dulcis munera Bacci

195

Vel quicquid captis gladiis gessere patenter

Robustos tauros quando mactare citabant.

Sic ludos simulacrorum livore gravati

Exagitant nimium pressi velamine falso

Mendacis Sathanae fictis et fraudibus eius,

200

Sic quoque thesauri cumulati pondera mittunt

In viciis stolide fragili cum mente peractis,

Quem citius debent animo donare fideli

Pro causa salvandi sancta oracula Christi

Ecclesiasque simul positas in corpore nostro.

205

Heu pro me validi cives pugnare solebant

Fortiter adversum reges et tela falangis

Multotiens ipsos vi debellare valebant

Latrones adeo rigida sub morte ligabant,

Nunc sumunt coram brutis animalibus arma,

210

Sic rissando vesane sua bella ministrant.

Si contra fultos longis legionibus hostes

Taliter in castris praesto sua tela moverent,

Saepe palam captarent mirum Martis honorem

Ac ego non essem rabidis spoliata tirannis

215

Nec totiens circum saevo predone gravata.

Postquam quod cleri tardando corde morantur

Ad restaurandum devote templa tonantis

Et cives simili sistunt livore coacti,

Vos precor, o validi proceres qui frena iubendi

220

Ducitis Hesperiae dominando partibus amplis

Nec non urbanos qui libertatis in aulis

Ausoniae fasces caro fervore tenetis,

Quod mihi praesidium cum animo donetis ameno

Fortificando Dei vivi pulcherrima templa,

225

Quae tantum nostra resident statione locata,

Sed potius Pauli celsi fastigia tecti

Quae cecidere nimis quondam sub tempore longo.

Discite quod doctor socius pro culmine sacro

Stat primo papae simul et descendit ad aedes

230

Constantini cum superi praecepta recepit,

Quod fieri statuit princeps regionibus orbis

Plurima templa Ihesu motus fervore fideli.

Discite quod tribui famam sub cardine Solis

Ytaliae ducibus vastis et honore colonis,

235

Vincendo reges urbes pariterque potentes

Armigeras acies etiam cum pondere Martis,

Quod decus est vobis lato sub tramite mundi,

Ergo depulso dubio mea templa libenter

Cum serventi debetis reparare vigore

240

Cum multis opibus pariter tutamine denso

Pro merito, quoniam mirandae laudis honorem

Exhibui vobis coram tot regibus orbis.

Pro caro decet et Pauli ferventer amore

Fortificare suam fisci cum pondere sedem,

245

Pro tali causa censum praebere colonis

Qui faciant illam solito velamine cingi,

Quod fuit a Domino sancta de virgine nato

Electus causa dandi solamen Olimpi

Christicolis coram praestantis numine patris,

250

Quod dedit auxilium superi cum lumine sacro

Regibus et populis almae dictamina fando.

Nec non debetis caro pro nomine Christi

Cum firmo studio pariter cum mole metalli

Restaurare sui servi mirabile templum,

255

Si fidei donum sincero corde locetur,

Si Domini genitum puro laudatis amore,

Si Pauli dictus animo servatis ovantim.

Cur ergo pigra tardando mente manetis?

Cur neque cum gazis illud reparare citatis?

260

Si cupitis secum caeli gaudere theatro

Solicite sedes eius decorare paratae.