1. de exilio et in eum qui primus seruiuit

Ergo aliis alios nectis, Fortuna, labores

      Exiliique mei damna iterata iuuant?

Semper ut ignotas lustrem uagus aduena terras

      Nec locus aut fesso sit mihi certa quies

5

Nec natale solum, Sparten, nec laeta reuisam

      Eurotas uitreis quae loca sulcat aquis

Quaeque coronato residens Victoria curru

      Asseruit, facili saepe adiitque rota,

Apta magis dare iura uiris quam commoda fraudi

10

      Et loca natiuis suspicienda bonis:

Hic ubi tergemino Ledae bona pignora partu

      Iuncta per alternas fata tulere uices

Et meruere polum, prensas ne nocte carinas

      Obrueret saeuo saeua procella mari.

15

Hei mihi, cur merui dulces fugisse penatis?

      Infelix patria cur procul isse mea?

Cur terere hoc aeui totis inglorius annis?

      Cur saepe imperio deteriore premi?

Et possum lucemque pati caelumque uidere?

20

      Nec generi obprobrium iam pudet esse meo?

O nimium nostro damnatos tempore mores!

      O uitae nimium tempora longa meae!

Qua licuit nasci cur non hac lege resoluor?

      An mihi longa dies sic placitura uenis?

25

Tunc poteras placuisse tamen, cum celsa Corinthi

      Moenia ab Isthmiaco robore tuta forent

Et steterat Danaum imperium concussaque dextra

      Nondum barbarica Graecia tota fuit.

Nunc mihi, cui non gentis honos, non census auitus

30

      Nec stat materno stemmate fulta domus,

Et superesse patri nimium est miserabile, uictis

      Viuere uel paruo tempore supplicium.

Vix tulit Anchises Troiae superasse ruenti,

      Vix manibus profugos sustinuisse Lares.

35

Quis Priamo dulcem post diruta Pergama uitam

      Dixerit aut quis non Astyanacta senem?

Ipse etiam plenis uideor iam grandior annis.

      Aspice, natali quid sit abesse solo.

Nam licet in toto uernet mihi corpore sanguis,

40

      Ruga neque integram findat hiulca cutem

Nec mihi pallentes macies grauis implicet artus,

      Conspuat et nigram nulla senecta comam,

Obstat onus tamen exilii meque opprimit annis,

      Naturae numeris nec sinit ire parem.

45

Hinc et spinosae lacero de pectore curae

      Proueniunt, similis luxuriatque dolor

Aridaque exsuctis stupor obsidet ossa medullis,

      Plurimus et uenis nil nisi languor inest.

Hinc patrii cecidere animi Spartanaque uirtus

50

      Fracta iacet, laus hinc, hinc mihi sordet honos.

Hinc etiam duro studium est placuisse tyranno,

      Seruorum hinc uario iungor et ipse gregi,

Nam quos Euphratesque tulit, quos misit

      Orontes, Hos comites uitae cogor habere meae.

55

Conferimur conorque rudes effingere mores,

      Sat bene nec solitus comprimit ora pudor

Iamque malo spreuit natura imbuta decorum,

      Iam studia in mores longa abiere nouos.

Occidat imperio qui se summisit herili,

60

      Flexit et indigno libera colla iugo,

Primus et ignoto patria procul anxius orbe

      Amissas uoluit quaerere semper opes:

Illi Tantaleusque liquor Titiique uolucris,

      Quaecumque et Stygio fabula ficta lacu,

65

Illi nuda fames, illi data uilis egestas

      Et comes anxietas perpetuusque dolor

Nec uoti spes ulla fuit non mixta timore,

      Vlla nec a solido dempta labore dies.

Ah, nimium stultus fragilis qui tempora uitae

70

      Seruitii duro contudit usque iugo!

Nos quoque ab exemplo, fateor, peccauimus illo

      Sed culpam melior causa secuta meam est

Vtque reus dicar, facili sic crimine soluor

      Et peccasse minus cum ratione piget.

75

Quid facerem cui nulla domi fortuna reperta est?

      Seruitio uolui damna leuare graui.

Non tamen ut gemmis serui potiremur et auro

      Sufficeretue nouas citrea mensa dapes

Sed quo Pierio Liber mox redderet antro

80

      Nec ieiuna suum Musa recuset onus,

Posset at auratos crines laudare Licinnae

      Et satura argutum condere amoris opus,

Vt referat digitos, referat uaga lumina frontis

      Vtque decens surgat nixa pedem solea.

85

Hac sum militia teneris exercitus annis,

      Hac me fata, precor, consenuisse uelint.

 

2. ad Iouianum Pontanum

Pontane, antistes uatum, haec quos protulit aetas

      Quosque uetus doctis annumerauit auis,

Quid me fortunae prostratum uulnere saeuae

      Ad tripodas Phoebi Pieridesque uocas

5

Quidue animam uexare semel de pectore missam,

      Quid cineres pergis sollicitare meos?

Vmbra ego sum similisque mei, si quaeris, imago

      Extructis superest sola relicta rogis.

Nec mihi laudis amor mansurae aut gloria famae,

10

      Omnia cum sensu quae periere meo.

Nec placet ingenium uigilataque munera mentis,

      Omnia cum patria quae cecidere mea,

Cum prima cecidere mea quam Phoebus et omnis

      Pieridum fertur solam adamasse chorus,

15

Solam posthabitis terra celebrasse marique

      Et solam culto plus coluisse polo.

Vos, dulces elegi, precor, o succurrite maesto

      Et mihi nunc flenti, flebile carmen, ades

Dumque Helicon, dum Cirra simul defletur et unda

20

      Castalis aut sacri caetera sacra loci,

Sufficite et lacrimas, fecunda et corda querelis

      Oraque uesana dilaceranda manu;

Neu lugens uincar Niobes planctuque sororum,

      Quas grauis in ramos uerterat ante dolor.

25

Efficite ut misero felix primusque dolore

      Dicar per lacrimas: sic ego notus ero.

Flere tuos ergo incipiam, mea Graecia, casus,

      Nempe reformidat linguaque corque mihi.

Arguar inuisae sed ne cessisse ruinae,

30

      Hoc tibi de maesto pectore carmen habe,

Quod referat cunctis obliuiscentibus aeuo

      Quantus erat noster te pereunte dolor.

Heu patria, heu quondam diuum domus alta tropaeis,

      Persidis atque animis altior ipsa tuis,

35

Quam gelidus Strymon, lato quam gurgite Ganges

      Vosque papyriferae pertimuistis aquae,

Occiduaeque domus sensisti et inhospita Syrtis

      Vtraque feruenti scissaque terra freto.

Quae te, inquam, patria, o diuum sors inuida fati,

40

      Eripuit, faciem supposuitque suam,

Ex miti finxitque feram? non uerba nec ora

      Certa refers habitu dissimulanda nouo,

Ipsa sinu quaerenda tuo nec nosceris ulli.

      O, ubi nunc mores et nitor ille uetus?

45

Nam ueluti obducta fuscantur sidera nube

      Perque hiemes turpis non bene ridet ager

Depositaque coma sordescit in arbore ramus

      Pictaque non ullo flore renidet humus,

Sic atrata manes postquam data barbara iura

50

      Sumis et est nusquam qui fuit ante color

Iamque eadem patria es nobis atque hostica tellus.

      Ignosce, heu, fasso da ueniamque precor.

Esse tamen mallem uel sic tuus, ampla niuosae

      Quam sata per saltus Pannoniaeque uehar

55

Quamque iterem lenemque Ararim Rhodanumque sonantem

      Et repetam auriferi pinguia rura Tagi,

Vt saltem uidear fato ueniente senexque

      Ante parentales oppetiisse deos

Et nostros claudat cineres breuis urna meorum

60

      Mixtaque honoratis ossibus ossa cubent.

Cum dabitur felix reditus mihi rite litanti,

      Diis maris ante omnes hostia furua cadet.

Inde patris manes, quos urbs tegit alta Quirini,

      Eliciam multo lacte bonoque mero.

65

Sic pietas fines patrios comitata reuiset

      Adducens matri pignora cara meae,

Dici quae debet felix, erepta quod ante

      Non doluit gentis fata cruenta suae

Nec belli faciem horrendam nec uincta catenis

70

      Corpora nec positos uidit in igne deos

Aut natos matri auulsos spoliataque passim

      Templa et adulteriis bis uiolanda malis.

Hic status, haec facies rerum mihi semper oberrans

      Tristia summissae lumina mentis habet

75

Ingeniique adimit uires animumque fatigat,

      Fortior et clari lucta laboris abest.

Pegasides sordent et docti numina Phoebi

      Paenitet his sacris imposuisse manum.

Tu melius, Pontane, tua patriaque domoque

80

      Vtere. Quis patria sospite flere potest?

Finge elegos grandiue polum complectere auena

      Et magnis notus sis quoque caelitibus.

Effice te fiat sapientia culta docente,

      Protinus et discat uerba Latina loqui.

85

Me sine, quem semper iussit Fortuna dolere,

      Squallentem putri delituisse situ.

 

3. diuo Iulio Medice, Vicecancellario, patrono B.M.

Diuorum genus et Medicae propago uerenda

      Stirpis, in aeternum suspiciende mihi

Et nunquam posthac nostris reticende Camenis,

      Si modo grata queat Musa referre deos,

5

Qui mihi nigrantes inter risere procellas

      Accensamque ultro concutiere facem

Certatim astantes geminorum more Laconum,

      Ne nocturna meam solueret unda ratem

Neu semper grauis indecorem Fortuna senectam

10

      Cogeret in turpi degere naufragio.

Pro quibus, o diuum genus indelebile Iuli,

      Depromptum hoc imo pectore carmen habe,

Effudit quod Calliope dulcisque Euterpe,

      Cum mi animum flagrans corripuit studium

15

Cumque retardantem monuit tibi reddere grates

      Cunctorum memor est quae dea Mnemosyne.

Haec quasi per lusum increpitans mihi "Num mala", dixit,

      "Pocula Lethaei sunt tibi pota lacus

An Marso argutum clausit cantamine guttur

20

      Conscia damnati saga magisterii?

Si potes aetatis decus et data lucida terris

      Lumina neglecta subticuisse lyra,

Si curis inuictum animum, si denique pectus,

      Hospitium cuius fasque fidesque colit,

25

At saltem moueant benefacta et credita laudi

      Praemia ab impuro nuper adempta tuae,

Qui risu Musis mendaci illudere suetus

      Vim sceleri inmensam conciliauit opum.

Ergo conceptum auspiciis felicibus olim

30

      Votum urge, Iano principiumque dica,

Ne uanis uulgi rumoribus usque feraris

      Obstrictus domino, gratus at esse parum".

Haec mihi Pieridum genitrix. Ego protinus istis

      Assensum monitis uoce animoque dedi.

35

Nunc, orbis tanti custos et dulce leuamen

      Curarum nostri consiliumque Iouis,

Scribendi cupido, precor, atras exime curas.

      Hoc erit et magnis non inhonestus honos:

Sic, rerum Iuli mitissime, me quoque faxis

40

      Luctantem Aoniis uincere posse choris.

 

4. ad Leonem Decimum Pontificem Maximum

Aeterni pars magna Iouis Leo, maxime et una

Graiorum linguae et patriae clarissime uindex,

Quandoquidem prolem generosam ex stirpe Pelasga

Vndique collectam studiis incumbere auitis

5

Et reparare iubes quicquid saeua abstulit aetas

Eloquio belli rabie uel inertibus annis,

Ne diuinae artes et tot praestantia scripta

Ingeniorum excellentum fraudentur honore

Iam parto et Lethes pereant immersa lacunis,

10

Hoc breue pro tantis meritis tibi carmen habeto.

Ergo etsi concussam armis et Marte secundo

Gallorum certo Italiam sub foedere firmas

Germanoque uetas renouata lacessere bella,

Quamuis tanti orbis solus modereris habenas

15

Quodque (animi dos rara!) ultro te uincere certes,

Omne aeuum uitaeque fugam exhaurire paratus,

Supra hominem noxa sine et sine crimine morum,

Non tamen interea sacro de pectore fluxit

Inachii tutela soli: uiridantia Tempe

20

Peneique fluenta patris ripaeque loquaces

Totque urbes, tot numinibus loca culta deorum

Syluaeque fluuiique et pictum collibus aequor,

Fixa haerent nunquamque animo seposta recedunt;

Iamque et diluuio tempestatique malignae,

25

Quis Erebo conuicta imo miseranda resedit

Musarum domus et docti patria inclita Phoebi,

Opponis Medicas et opes praescitaque corda,

Quo studia et cassae redeant in pristina leges

Libertasque fugae atque doli secura uagetur

30

Per populos late imperitans lataque fremens ui,

Vt leo qui postquam uenantum tela manusque

Euasit lustris tacitus sese abdit opacis,

Mox uero ut uaria intumuit sub caede ferarum

Immemor hesternaeque fugae exhaustique pericli,

35

Fertur ouans per aperta nouaque in laude superbit

Terga leui cauda, lingua at satura ora remulcens.

Quid memorem quot bella animo quotque arma uolutes

Saeua graui? Placidus quamquam pacisque feraris

Auctor iam pridem et genitali a semine clarus,

40

Praecipue postquam aegrum hominem desuescere coeptas

Concilio diuum adscitus praesensque potiris

Inferni solii sceptris, fulgentis et aulae

Ignibus aeternis radiisque Hyperione creti.

Ipse adeo aurato ex solio ac praediuite sella

45

Totus collucens ueste atque insignibus albis

Nunc petis acciri coniuratosque maniplos

Heluetiorum et quas nutrit foecunda cohortes

Gallia, protensis primas quae inuadere pugnas

Assuerunt hastis, tormento infracta sonoro et

50

Agmina disicere atque hostilem pellere pestem.

Nunc quos eduxit latis Hispania campis

Bello aduentare et classi se credere mandas,

Haud linquens neque Pannoniae pugnacis alumnos

Nec quos aspra tulit grandes Germania fetus,

55

Immunes tantorum operum frugique laboris.

Cerno equidem, iam nunc cerno fusas dare terga

Barbaricas acies multoque cruore cadentum

Spumantem Eurotam riparum excedere metas

Teque olim excidium lugentem et damna tuorum,

60

Graecia, nunc uersis laetantem plaudere fatis.

Tu modo ne cessa supplex prouoluier aris,

Ne cessa prece multa et multi thuris aceruis

Vnigenam magni prolem Iouis et bona terris

Regna exercentem late impulsare Leonem.

65

Hic fuerit Fabius Graiis alterue Camillus,

Hic te immiti seruitio indecorique labore

Defensam dabit et crudelibus eximet armis,

Cum tibi demum aquilas et signa recepta reponet,

Infami secta, sonte et Mehemete subacto.

70

Interea condisce aequis in rebus egenis

Esse animis nec te tenuem sors ulla fatiget.

His quoque reliquiis facilem se praestat alendis

Instar aui proauique et magni more parentis,

Laurenti, Danaos totumque Helicona fouentis,

75

Sit licet hoc laudis quota pars et gloriae in illo

Qui meritis terras famaque aequauit Olympum.

Nec uero, hoc sceptrumque et florida regna tenente

Tuscae urbis, superos et adhuc solemque tuente,

Retro issent res Ausonides et gloria in armis,

80

Annorum serie quaesita et uiribus aucta,

Nec tot praecipites fudisset Belgica nimbus

Armatorum equitum praecelsa ex arce Monoeci

Laturos hiemes Latiumque in nomen ituros

Sed sine Marte graui, sine ui atque ultricibus iris

85

Quisque suos coleret fines nec acerba doleret

Funera cognatasque neces nec damna peculi.

Consilium tanti impauidum rectique cupido est,

Ingens ille tamen fama atque ingentior idem

Consilio uatis Cumaeae, et Nestoris annos

90

Exigere ac dignus terras pontumque tenere

Imperio, iam morte obita supera alta reuisit;

Nec pietas nec mille uirum texere cadentem

Virtutes praeclarae animi aut caelestis origo.

Et dubitem pensi in fatis nihil esse putare?

95

Heu quantum Hesperiae nomen, quod robur in illo

Amissum uel quae caedes cladesque receptae!

Certa loquor nec tu constans ea, Fama, negabis.

Afflicti imperii externo transcripta fuissent

Sceptra duci, dicto et pareret iussus iniquo

100

Antiquae Ausoniae cultor, ni docta Leonis

Dextera labentes rerum excussisset habenas.

Horrendam haec faciem armorum et furiale duellum

Longinquum usque ad Gangem atque ad fines Orientis

Reppulit infensasque dedit subuertere gentis

105

At pacem niueo uelatam corpus amictu,

Hesperiae sedes Romanaque templa tueri.

Hinc atque inde comes lex et mos additur illi:

Hic, quo luxuriam leuioraque crimina uitae,

Illa, scelus castiget atrox caedesque nefandas

110

Innexumque dolum patriae innexumque parenti.

Gestit Roma bona demum permulsa quiete

Iamque enses in rastra abeunt galeaeque recoctae

Vomeris effigiem reddunt, it taurus aratro

Per campos tutus passim laetusque relicto.

115

Quin et pacatum discurrit nauita pontum,

Securus molitur iter quodcunque uiator.

Saturni credas remeasse et commoda et annos.

Quis caeli queritur rubigine? Quis sua terram

Non dare, marmoreum late et sua munera pontum?

120

Cuncta student elementa tibi indulgere merenti

Scilicet, o rarae specimen uirtutis et aucte

Naturae sortisque bonis. Cur dicere mussem?

Salue magne parens hominum Leo, magne deorum

Collega inceptumque animo iam confice bellum,

125

Pugnandum Danaum pro libertate focisque.

Nos uero (optatam dederint modo fata quietem!)

Sat numeris longo grati sacrabimus aeuo.

 

5. ad Galeottum, Cardinalem Sancti Petri ad Vincula, Vicecancellarium

Ne credas, Galeotte, pertinaci

Mutum me studio manere uelle,

Hoc quodcumque nouum poema finxi,

Quo quicquid tibi carminis dicarem

5

Scripti non nocuae manu iuuentae,

Quondam feruida dum uigeret aetas,

Exsors nec foret ardui laboris,

Ad quem nos bonus excitat cupido.

Tu cor, tu lepidum meum leuamen

10

Et fessae requies decens senectae,

Actutum faueas: solent fauore

Cedentes animo redire uires.

Quod si me labor improbus reuiset,

Inter tot celebres tui poetas

15

Praeco nominis esse nil recuso.

 

6. ad Geminianum

Offendi nimium te, Geminiane, fateris

      Lusibus et nostrae nequitia Veneris,

Res quasi sit leuis haec, casto nec digna fauore,

      Naturae numeris conueniensque minus

5

Cunctaque doctarum perdens monumenta sororum

      Cunctaque Apollineae munera docta lyrae.

Est ita, si pereat tota cum stirpe cupido

      Et mea sint Phrygiis membra resecta modis.

Oscula quam turpis uiolet tam pura libido

10

      Quam uiolet tantae foedus amicitiae,

Vt tibi displiceam, tanti non ulla uoluptas

      Nec mihi si patriae restituantur opes.

 

7. de se ipso conqueritur

Iam nouo lusu resonat december,

Iam cliens Baccho madidus uagatur

Et furit talus, fremit et fritillus

Blandaque Cypris.

5

Iam pius iustis oculis labantem

Iuppiter Romam uidet et salutem

Vestibus tectam niueis reducit

Morte repulsa.

Iam graue et bellum procul hinc fugari

10

Et famem uultu gracili pudendam

Iussit ad portas Siculi tyranni

Cedere paci.

 

8. Quinterii tumulo

Quos fletus aut quae tibi sum lamenta daturus,

      Quinteri, ignoto mox tumulande solo,

Et caros posthac nunquam uisure sodales

      Et gemitu matris non doliture pio?

5

Namque iaces talisque iaces, certe ipse putaram

      Semper in hoc uiolas, hoc fore in ore rosas.

At contra immitis tulit inclementia fati

      Et dedit inuisis cuncta fruenda rogis.

Quare quod possum, uos flammae, deprecor unum,

10

      Mitior huic uni uester ut ardor eat.

 

9. Alexandro Cortesio amico

Non myrrham, uanos nec do tibi turis honores,

      Manlius, ingrato quaeque solent cineri

Nec tibi barbarico, Cortesi, more paramus

      Pyramidum, celso iuncta sepulcra polo.

5

Sed lacrimis gemitus mixta et singultibus ora,

      Carmen et hoc tantae pignus amicitiae,

Quod referat cunctis obliuiscentibus aeuo

      Quantus erat noster te moriente dolor.

Ergo perpetuumque uale et quodcumque leuamen

10

      Sub molli nobis saepe quiete ueni.

 

10. de Rufo Parmensi

Cum togula Rufus Parmensis uenerat olim

      Accinctus quoduis urbis ad officium.

Hunc seu sorte leui seu sit ratione peractum

      Allexit sterili curia seruitio

5

Inque decem uarii cruciauit muneris annos,

      Torsit et ancipiti spesque timorque uice.

Nam modo clamosas domini palpare podagras

      Edocet, ungentes et struit arte manus,

Nunc matutina speculari luce matellam

10

      Et monstrat quo sit trulla notanda modo,

Quae mensae ratio, quid mollia stragula poscant,

      Callida quo domini iure fouenda gula.

Omnia iam docto post funera herilia Rufo

      Vt meriti pretium tarda podagra uenit.

 

11. in Sextum

Moechari Sextum quis nesciat? Is tamen omne,

      Dum subigit natam, uicit adulterium.

Addere sic sceleri gaudet scelus et, modo possit,

      Credibile est, ipsum se quoque uti futuat.

 

12. in eundem

Heredem certum ut possit sibi linquere Sextus,

      Ex nata prolem suscipere instituit.

 

13. epitaphium Marci Barbi, Cardinalis Sancti Marci

Marcus in hoc tumulo est, Marci sed fama superstes

      Euicit gelidae tristia iura necis

Perque orbem laudat mores nomenque sepulti

      Excitat: hoc Marci demeruit pietas.

 

14. ad Falconem Sinibaldum

Falco pater, Latiae dulcis tutela Camenae

      (Naufraga nam portu saepe recepta tuo est

Atque instructa tuis remis ueloque refecta

      Rursus uesanum est ausa probare salum

5

Nec timuit Maleae truculenta pericula saeuae

      Virginis aut Siculae Cyaneiue freti,

Aspera sed rabidi contempsit murmura ponti,

      Tam bene muneribus firma natare tuis),

Sic semper merito degas insignis honore

10

      Purpureusque tuo uertice nutet apex.

Respice longaeuo concussam turbine puppim,

      Vt secura diu te renouante natet.

 

15. ad Angelum Politianum

Cunctos, Angele, cum recentiores

Et plus archetypis colas amicis,

Non iis me similem facis nec illis.

Nil dicam miser acrius tacendo?

5

Sed rumpar furiante corda bili et

Vrar flammiferae uapore febris.

Ruptis ergo silentiis per urbem

Perquiram furibundus hinc et inde.

Demum te prius attamen repertum

10

Buccis Stentoris ut uirum nocentem

Tanti criminis actor exsecrabor,

Qui me unum fugias nouum sodalem.

 

16. ad Cardinalem Galeottum

Si quaeris quid amem tuus uocari,

Horum maxime temporum senator,

Paucis hendecasyllabis fatebor:

Me non ambitio tumultuosa

5

Nec spes innocuum trahunt auarae

Neu fului potiendus ardor auri,

Mille commoda neue uile uulgus,

Quae patrocinio refert parato,

Sed nobis tua (crede) multa uirtus,

10

Quae, te sordibus ut carere saecli,

Sic quemcunque tibi facit minorem.

Musis adde quod es decens amicus

Nec commercia despicis uirorum,

Quis Phoebus fauet et seuera uirgo.

15

Haec sunt cur cupiam tuus uocari.

 

17. ad Prosperum de Columna

Acri continuis obrutus otio

Annis iam senio proximus astiti,

Oblitus penitus Pieridum et lyrae,

Oblitus patriae non bene proditae

5

Deceptaeque leui milite Gallico,

Sceptri qui Latii uerius appetens

Quam turpi Danaos demere de iugo

Victori decimas pollicitus Ioui est,

Nec me uafra noui et consilii ferax

10

Torpentem ambitio blandior aut manu

Pellexit rapidi cura peculii,

Cum sic et cithara Delius aureo et

Plectro corripuit ter quater: "Heu, breuis

Vitae tempora! Quid perdere nec pudet,

15

Pergis quid tacitos degere per dies?

Durae nonne fugae plus nimio datum,

Si septena silens lustra peregeris?

Iam nunc ingenii crede ratem salo

Commendaque bonis lintea flatibus.

20

Quod si nec generis conditio grauis

Euersaeque domus damna satis mouent,

Adsunt tot procerum pectora fortium

(Seu uis consilio seu sit opus manu)

Vincant quae Pylium Nestora protinus,

25

Adsunt Hesperiae sat meriti duces,

Sat digni, melior quos recinat chelys,

Cunctis commodior sed tibi sobria.

Virtus quem meritis saepsit honoribus,

Magnus, prosper erit: non pretium leue,

30

Non obscura nouis fama laboribus,

Si quid fatidico credis Apollini".

Celans caetera tum subticuit deus,

Quae nec fas homini scire nec est loqui.

 

18. Augustino Maffeo defuncto

Qui uultus laetos tuleram, Augustine, salesque,

      Idem ego defuncto tristia uerba feram,

Dictamenque atro uelatus tegmine promam,

      Heu, heu, quod nollet promere noster amor?

5

Aeterno exilio sed postquam flendus abisti

      Quodque angit sine me tendis ad Elisios,

Non ego te lacrimis decorem quas frater abunde

      Totaque stirps passim totaque Roma dedit.

Versibus his potius maestum sacrabo dolorem,

10

      Certius ut doleam, sic doleamque diu.

Nam quantum scriptis post me durare licebit,

      Hos gemitus nunquam fama perire sinet.

 

19. ad Pompeium

Cui cor, cui tenerum iecur dicabo

Excultumque animum pudore casto?

Pompei, tibi. Nam iocosa Pallas

Id iussit tua protinusque saeuum

5

Rebellare Cupidinem peregit

Pacatum modo blandulumque nobis.

Quare hoc quicquid habet teneto pectus.

Sed cum iusseris ut poema fingam,

Tunc uel tu mihi cor meum remitte

10

Vel te unum mea cuncta possidentem,

Scitum ne male rusticumque carmen

Scribens displiceam et poeta uecors

Aut uilis tibi cyclicusque dicar.

 

20. ad eundem

Postquam, Pompei, rapuisti triste meum cor

      Cumque animo feruens feruidiore iecur,

Languescis: quis enim uitiato corde ualere

      Vitali aut laesa uiuere parte queat?

5

Ergo, ut praeniteas, uelox medicina paranda est

      Quaque animum possis corque leuare meum.

Nam si perdurans uitium morbusque senescit,

      Crede aberit nostrum longe ab utroque salus.

 

21. tumulus Galeatii

Raptus in undecimo Galeatius oppetit anno,

      Oppetit, et gemitu saeuit ubique dolor.

Nam seu uis dote ingenii seu munere formae

      Solus erat patriae famaque honorque suae,

5

Solus et heu! qualis primo flos tempore ueris

      Vix redeat forsan nec rediturus eat.

Tu, qui felicem tumulum piaque ossa reuises,

      His lacrimas, subdes oscula sarcophago.

 

22. ad Cardinalem Galeottum

Paruum si tibi mittimus libellum,

O caelo mihi misse sospitator,

Boni consulito neque hoc putato

Ludenti temere accidisse sed quod,

5

Lima dum reseco manuque mitto

Quae sunt casta parum aut nimis seuera,

Infans est mihi redditus libellus,

Quem tu, si cupis euolare cunis

Et pubescere, mitte nutrienti

10

Patri, quo tenerum educare possit.

 

23. ad Strigoniensem

Si mihi te facilem, si das ea munera, Thomas,

      Quae tollant animi taedia mille mei,

Mille tibi reddam laudes et carmina mille,

      Quae tollant animi taedia mille tui.

5

Sic ego praescripta mittam tibi carmina lege,

      Sic mittes nobis tu quoque, praesul, opes.

Ne credas maiora tamen tua munera nostris:

      Mente pari scito carmina opesque dari.

 

24. ad Augustinum Morauum

Frustra ne numeris forte lacessere,

Augustine, putes, en tibi reddimus

Nulli inspersa ioco carmina nec sale

Sed maestis penitus sordida lacrimis,

5

Quae fontis rigui more cadunt genis

Tergentes animi delicias mei.

Nam postquam egregie dulcia proditus,

Liqui tecta Remi, liquimus et fora

Et circum et supero sacra Ioui loca.

10

Iam non sum quod eram magnaque pars mei

In uentos abiit pulueris in modum.

Ergo reliquiis parce, precor, meis

Nec manes numeris laede reconditos

Istis, heu! cineri quin potius refer

15

Ter fusis lacrimis perpetuum uale.

 

25. tumulus Demetrii Boiochali Laconis Auunculi

Pro laribus patriis, pro libertate focisque

      Multa tuli pugnans uulnera Boiochalus

Dumque acies solus Turcas dumque arma fatigo,

      Spes fuit et patriae uincere posse meae.

5

At postquam bello insignem mors inuida uicit,

      Vna omnis mecum hic Graecia uicta iacet.

 

26. paraenetice ad reginam Hungariae Beatricem de Aragonia

Si Fortuna ferox immeritam premit

Nec dotale sinit per facinus frui

Regno, consilium quod tibi uiuida et

Virtus iam peperit diu,

5

Non hoc pectoribus propuleris tuis

Innatos animos aut sapientiam

Quaesitam studii peruigilis uice

Et curae docilis simul.

Neue inuicta mihi deficias, precor,

10

Sed mens illa malis cedere nescia

Componat Latiae corda uiraginis

Fortunae procul ictibus.

An nescis hominum condicionibus

Subiectosque duces regnaque fortia?

15

Fortunae serie nec fore disparem

Irum uel Priami genus?

Versat caeca larem pauperis et casam,

Non reges patitur stare perenniter

Summis ima rotans, illa nec inspicit

20

Discrimen fera stemmatum.

Quod si fata neges ferre sororibus,

Tu sortemque tribus respueris datam,

Quid prodest pietas, quid placitis, rogo,

Insudasse iuuat patrum,

25

Voluisse et ueterum mille uolumina?

Quid fulsisse thori bis tibi regii

Taedam quaeque tulit iura thalassio

Consumpsisse iugalia?

Quid pubesque ferox cordaque Pannonum

30

Emollita tibi quidue domus iuuat

Tot suffulta bonis auctaque regibus

Gradiuo duce et auspice?

Quae si cuncta grauis temnit adhuc dolor,

Nec sistit gemitum, scito quod est potis

35

Emendare dies praeteritae luis

Et culpae mala noxiae.

Illa et compedibus crus graue subleuat

Extorremque suo conciliat solo.

Sceptra ipsa dies te quoque forsitan

40

Pactis restituet semel.

 

27. tumulus Strigoniensis praesulis

Non opibus, Thomas, nec auito sanguine clarus

      Sed uirtute mea nobilis hic iaceo.

Haec et opes haecque una simul congessit honores

      Inuidiamque omnem me superare dedit,

5

Vixerit ut nullus regali maior in aula,

      Tot titulis quae nos censuit esse pares.

Quare ego quas uiuens grates sum reddere suetus,

      Vix taceat, mutus sit licet, iste cinis.

 

28. tumulus patris D.M.

Demetrio Cabacio Rallo Equiti Spartano,
Qui nullum corporis incommodum
Expertus nonagesimum
Aetatis annum mense
II diebus XXII

Superauit, Manilius ex Thomae Theodori
Bochali filia susceptus, parenti
Sanctissimo ac B.M.
Sibique posuit.

 

Si, genitor deflende, pius tibi debita natus

      Iusta sepulturae, munera si apta darem,

Conderer hic tecum, discat ne sera senectus

      Cum genere amissam rem patriamque mihi.

 

29. ad Fredericum regem Neapolitanum

Rex regisque parens orteque regibus,

Dudum uera boni progenies Iouis

Idemque Hesperiae robore certior

Collabente salus spesque recentior

5

Afflicti imperii, quas tibi Manlius

Grates soluere uel quos numeros tui

Aequales animi muneribus potest?

Nam me mille modis exanimem foues

Et fantem pateris nec querulum fugas.

10

Solaris profugi naufragium ut parens

Et das seu rogitem siue aliquid uelim

De tot diuitiis demere peruicax.

Dii seruent, senio te renouet Themis,

Saecli qui illepidi censor ut acrior

15

Sustentare nouem non renuis deas.

 

30. ad Prosperum Columnam paraenetice monocolos

Quondam, Prosper, eras laetitiae mihi

At nunc anxietas curaque non leuis

Quod seruire domum non pateris Remi

Ac per bella grauem finibus Italis

5

Propulsare ferox barbariem paras

Antiquum Latio restituens decus.

Sed non haec pietas in patriam est satis,

Vix nec uota iuuant sola superstitem,

Si non Martis adest et fauor et uirum

10

Ardens laude manus prodiga sanguinis

Et deuota neci pectora, quis potens

Ac bello nimius cedat et Hannibal

Immensique graues Antiochi minae.

Ergo, spes Latii nominis unica,

15

Iam praesensque salus praecipitis rei,

Obiectare nouis parce periculis,

Expers legitimi praesidii latus

Expectaque recens Hesperiae dolor

Ciuilisque furor dum ferat otium,

20

Coeptet dumque satur sanguine ciuico

Mucro non uetitam militiam sequi.

Tunc tu iussa tuae, dux bone, patriae

Ductans signa prius creditaque agmina

Virtuti auspiciis nominis et tui

25

Absterges maculam fascibus, o pudor,

Impressam Latiis fortis et aspero

Contundes Rhodani Marte superbiam

Diffingens galeas gaesaque Belgica

In rastra et modici commoda uillici,

30

Quo Ianum residem templa coerceant

Bellonamque trucem letiferi diu

Ludi poeniteat, pacis et aurea

Succedat facies nec Semeleius

Concedat iuuenis frugiferae deae.

35

Si certare simul cominus et uelint,

Hic per Pampinei stans iuga Vesuii

Nolanis ueniens illa feracibus.

 

31. diuae Felici Ruuere

Felix feminei chori

Splendor maximaque omnium,

Quas Phoebus procul inspicit

Seu uis dotibus ingeni,

5

Rarae et munere formae,

Siue stemmate nobili ac

Gente caelitibus pari,

Quamquam nec dea tu minor

Auges numinibus polum,

10

Dulci nectare pasta,

Fundisque hinc oculis uagis,

Inde doctiloquo iubar

Ore quale solet Venus,

Cum uult tardipedem deum

15

Alto tradere amori.

Ergo tu, dea, debita

Colli dudum Heliconio,

Vati da uetitum diu

Carmen suauiloquae chelys

20

Et ius pectinis aurei,

Vt formam recinam igneam

Et succum tenerae cutis

Castaeue ut recinam tuae

Mentis tot bona, tot manus

25

Et Semiramiae arti

Pungentes opera aemula.

Adde huc iam choreas leues,

Adde murmura tinnula

Par et ludere Lesbidi

30

Doctam carmine Musam.

Quare, age, ob patriae mala

Curasque exilii graues

Torpens ingenium, excitans,

Perge, quaeso, mihi dare

35

Linguasque oraque centum.

Sed uim sentio numinis -

Quo me diua iubes? Oe,

Eu! Quae me rapis ad sacra?

Quamuis semianimis sequar

40

Iussa at praepete somno.

 

32. Iano Lascaro doctissimo ode monocolos

Cordis dimidium, Lascare, cur mei

Aeternis animum consiliis grauas?

Et nunc intrepidus prospicis, Allobrox

Armis Italiam tempore quo petat,

5

Nunc quid dissimulans tentet Hiberia

Aut Rheni statuat caerulus incola?

Aeui nonne uides saepe die breuis

Includi spatium? Nec senio dari

Non aequa tetricae lege Proserpinae

10

Quod natura nimis finxerit arduum?

Sic nuper Galeotti ampla manus mei

Et mens ingenuis praedita moribus

Regalisque decus sortis et, hei mihi,

Fato rapta malo tot bona, tot sales.

15

Sic et Musa deorum inclita laudibus

Cantatis numeris eximiae chelys

Insuetaeque meis hactenus auribus,

Quae, quamuis patria creta sit Atthide,

Romano potius detonuit sono,

20

Quo saeuae Libitinae et nimios metus

Vitet continuo Tartareae domus.

Quare dum licet atque illacrimabilis

Permittit soror, hanc pone molestiam,

Curis, Iane, leuans pectus edacibus

25

Sermonesque mades Socraticos quibus

Oblitus, breuibus cinge caput rosis

Antro subque meo lene merum bibens,

Gratis seu patriae concine uocibus

Seu sic utque ego nunc facta deum moue

30

Supremique Iouis, cum fera feruido

Titanum penitus sustulit agmina

Ictu nec tumidas Enceladi minas

Victor pertimuit, Pelion at suo

Iussit stare loco, iussit et integram

35

Aetnam suppositus sustineat Gigas,

Dum caelum auricomis emicet ignibus,

Tellus dumque suis addita floribus

Laetos uere nouo sufficiat dies

Aut dum tantus honos, dum Leo maximus

40

Regnet, iam prece multa auctus et hostia.

 

33. in eundem

Pone modum, Cytherea, malis tuque abnue Sextum

      Grassari furtis, caede et adulteriis.

Nam turpi ulterius natae ne flagret amore,

      Ne perdat generos, quis nisi Parca vetet?

 

34. tumulus Theodori Gazae

Diruta barbaricis defossaque Graecia telis

      Sola fuit, Lethen nunc quoque lingua tenet.

Scilicet haec culti uiguit sub pectore Gazae

      Et quo cum uiguit pectore, fida cadit.

5

Multis tanta feri nocuit uictoria Turci:

      Pluribus infesta est mors, Theodore, tua.

 

35. de ratione animorum. Erroris confessio

Quid me fallaci, simulator Pontice, lingua

      Magnifica abiectum credere uerba iubes

Et modo persuades alto descendere Olympo

      Ac meliore sui parte referre deos,

5

Nunc hominem caeli spatium post fata remensum

      Enumeras uita nobiliore frui

Atque illic nectarque suum ambrosiamque parari,

      Illi et perpetuis fulcra beata rosis?

Non ego blanditiis, nugis nec fallor ab istis.

10

      Est mea fingenti quae tibi credat anus,

Est puer emissus nutricis nuper ab ulna:

      Certa uenit certis fabula nulla uiris.

An si caeruleo in ponto pontique sub aequor,

      Aut quis in accensis uiuere posse focis

15

Perque auras uolitare uagae de more uolucris

      Finxerit, idcirco dicere uera putem?

Cuique suos fines tribuit natura nec ignem

      Piscis adit, gelidas nec salamandra niues

Nec pecudes caelum, uitreo non gurgite ceruus

20

      Nec celer in duro stat Philomela solo.

Sed quodcunque manet qua gignitur estque obitum post

      Vitalem genito quod fuit ante diem.

Vtque semel cum bulla abiit qua creuit in undam

      Nec iam bulla usquam est nec resoluta coit,

25

Sic animus uita pariter cum corpore functus

      Quo status est uento redditur ipse suo.

Perlege doctiloqui ueracia scripta Lucreti,

      Carmina deposito quaeque furore canit.

Perlege Naturae Historiam et bona sensa Secundi:

30

      Ingenio felix hic uir et ille fuit.

Hoc tamen haud nostro dissentit carmine quisquam

      Quin uenit ad partes ille uel ille meas.

Mille meae gentis taceo non laude minores,

      In quorum numerum, docte Epicure, uenis.

35

Quid ratio referam quae sufficit argumenta?

      Quid quae sollicitus mortis habetque timor?

Chartarum monumenta, inscripti aut saxa sepulchri,

      Atria imaginibus aut uariata patrum,

Quaecunque est saeclis nostrum extendentia nomen

40

      Non nisi naturae deficientis opus.

Hinc etiam laeti thalamos taedasque iugales

      Iungimus, hinc placidus concelebratur hymen,

Vnde manens suboles stirpique simillima proles

      Consurgat, patrios ludat et ante lares.

45

Scilicet hoc cuicumque datum est instinctu animai

      Quaerat ut esse aliquid quomodocunque potest.

Haec nobis ratio sed tu, bone Pontice, perstas

      Dimissa quaerens quid ratione putem.

Dicam equidem, summi postquam mihi prouida fati

50

      Sanctaque Idumaei cognita cura Iouis,

Orbis Alexandro qua nostri cessit habenas

      Qua dedit egregia religione coli,

Tum uero pacato animo resipiscere coepi,

      Credita tunc Stygii iura uerenda lacus

55

Atque inferna malis tormenta et debita laudi

      Praemia in Elisio certa futura lare.

Tunc quoque quanta poli uis cognita qua sine possunt

      Nec folia e ramis decidere ipsa suis.

Ergo iam laudes meritas et carmina fingam,

60

      Mens bona, persuasus qualiacunque tibi,

Quae mihi contectum caeca caligine pectus

      Tersisti pura criminis ipsa manu.

At tu qui terra et caeli commercia suades,

      Succedant uotis fata benigna tuis.

 

36. Bartholomaeo Platinae defuncto

Demetri lacrimas piosque fletus

Nec non tristia iusta quae merentis

Patroni parat ossibus iuuato,

Spectator, gemitu nouoque planctu,

5

Doctae quo Platynae excitentur umbrae.

Res haec officiosa nec pudenda

Quam cum faenore postulant sepulchra,

Vstis quam cupit ossibus referri

Quicunque ad Stygias uocatur umbras.

10

Quod si fleueris haec dolenda iusta,

Degas saecula longiora iusto.