Nicholai Michaelis Bonaiuti Florentini epistola in figura Romae missa Florentiae incipit

 

Anxia mens cogit nostro sermone referri

Cum precibus multis quod enim mandare solebam

Cum rutilo sceptro, pariter dicione iubebam

Regibus et populis quondam in regionibus amplis.

5

Heu heu quam variat celsum fortuna cacumen

Regnorum cito sive plagarum culmina mundi,

Nolo loqui Caldeae vastae damna ruinae

Nec refero miserae Persarum pondera sortis,

Excidium taceo Graecorum voce reclusa,

10

Poenorum sordem potius transire laboro,

Sed paulo mea prefari fastigia curo

Nec non crudelem reclusum corde dolorem.

Me fugit rabies Parthorum tramite longo,

Me timuit Carras bello Babilonque superba

15

Et Garamantes et Mauros formidine pressi

Et rigidos Dachos, Indos et foedere cinxi,

Germani nostro ceciderunt principe victi

Et Sciticae turbae coetus Arabumque feroces

Hyspanique mea pariter cum lege manebant,

20

Gallorum proceres, Poenos dicione ligavi,

Ethyopes magis, Aegiptum Libiamque timendam,

Capadoces adeo, Siriam certamine vici,

Stabant Armeni nostro pro iure locati,

Graecorum simili gentes et pondere victae,

25

Solicite Tracesque meae virtutis honorem

Poscebant, proceres etiam sub cardine Solis

Esse meos dictos caro pro nomine cives.

Me Ganges et Araxes me laudabat et Hyster,

Eufrates simul et Thanais me Tigris et unda

30

Et Nilus Renusque mihi parebat et Indus

Et Padus et Rodanus glaciali frigore Bactrus.

Magnatesque mihi tribuebant pondera census

Et validi reges, populi et regionibus urbes,

Multotiens nostram cives super aethera famam

35

Tollebant, satis et portabant nomen ad astra

Cum rigido bello moti et virtutis habena.

Nunc delusa nimis doleo pro sorde meorum

Servorum, video lacerari sorte prophana

Memet, multotiens nosco mea iura vetari,

40

Moenia vastari, simul alta palactia mergi,

Templa Dei vivi pulchras et in aede columpnas

Et varios cives odio gaudere prophano

Et nimis insidias animo patrare nefando

Pro causa rigide violandi viscera nostra.

45

Sed tamen a toto populo veneranda fideli

Sum matrona palam gremio staurata Latino

Cui Deus exhibuit, stabilito de ordine sancto,

Pontificem summum, sacrum sine lite cacumen

Doctrinae Christi magnum et de iure ministrum.

50

Constituit Petrum Romana sede manere,

Pastores alios adeo qui lora gubernant

Ecclesiae sanctae superi et mandata sub axem,

Stauravit sibi cum studio parere fideles

Suppliciter proceres vulgi et cum pace catervam

55

Presbiterosque pios et sacro de ordine cleros

Et servare suos dictus sub vertice Phebi.

Nunc doleo, quoniam vesano corde citatum

Collegium gestum a praestanti praeside nostro

Scandala vestigat facinusque ardore ministrat,

60

Scisma simul fieri vano cum pectore quaerit

Et maculat populos pariter regesque feroces

Et fragiles turbas cleri, cum pondere fraudis

Incitat adversum venerando culmine papam,

Qui digna Romae laudanda sede locatur.

65

Proh pudor a nostro praestanti praeside multi

Decreti causa augendi cum corde flagranti

Verba Dei magni servando pectore puro

Ecclesiae sanctae normam sub iure ministri

Clerorum digne sacra qui constat in aede,

70

Vestigant prave nostram turbare salutem.

Si nimium refero rigido clamore querelam

Quid mirum postquam maneo deserta fideli

Conceptu procerum Christi qui nomen honorant,

Roma loquor variis circum lacerata colonis

75

Et neglecta nimis clerorum culmine primo,

Quod mihi praestanti debet cum corde favere.

Te precor ut noscas nostram, Florentia, causam

Filia, te rogito, praesertim si anxia mater

Cum precibus pectus paulo placare valeret,

80

Esse meum te - credebam - solamen in orbe,

Saepe tuum sperabam altum captare favorem,

Te quoque multotiens nostros abolere dolores,

Me quoque sub fragili cerebro spes vana fefellit,

Postquam quod varii male sano corde gravati

85

Cives adversum fieri mea viscera quaerunt,

Ymmo meum stulte cupiunt calcare ministrum.

Cerne tuos paulum sincero pectore cives

Et quod agunt, quicquid simulata mente focillant,

Ymmo Deum contra surgunt cum turbine fastus,

90

Aut stolide fulvo thesauri pondere capti

Gallorum sint vel magis ambitione citati

Nescio, sed tamen ablato velamine nosco

Quod numquam debent nostram temerare salutem:

Non genitum decet adversum tentare parentem.

95

Respice quam vane satagunt livore protervo,

Quam pridem sumus Ytalico cum littore cinctae,

Quod potius recte debes augere libenter,

Pontificem summum Romana sede vigentem,

Quam Gallorum pastorem in statione locatum;

100

Tirrena sumus et pulchra regione creatae,

Quod magis inter nos de iure favere coartat

Quam dare damnandum vetito de more vigorem,

Francorum clero fallaci sorte citato.

Percipe quod quando bellans superavit Athenas

105

Ipsa Lacedemon quadam pietate fruendo

Graecorum patriae, aut eius regionis amore,

Noluit adversae confundi moenia plebis,

Si Graecum genus exhibuit cum pectore miti,

Devictis quandam veniam clementer Achivis

110

Pro caro stimulo patriae vel laudis honore,

Cur vane cives nati de semine Romae

Infande quaerunt nostrum calcare favorem?

Respice cum pastor Gallorum sede manebat,

Multotiens voluit tibi libertatis habenas

115

Auferre, insidiis polluto corde patratis,

Nam cum rege Iohanne diu clam foedera gessit,

Pro causa tua dilacerandi viscera bello,

Qui quoque te contra Lucanam ceperat urbem.

Ac alius pastor sub eadem parte locatus

120

Pugnaces acies fraudato nomine misit

Quod tua cum rigidis vastarent viribus arva,

Protinus et cunctas segetes in tempore quando

Dira fames populum agrestes circumque gravabat.

Sic egit causa retinendi lege prophana

125

Te cito sub pedibus simul et tua frena iubendi,

Quod constricta fuisti acri praebere falangi

Thesauros populi gazam procerumque reclusam.

Respice quod quando Latiali sede vigebant

Pontifices tibi praesidium plerumque parabant,

130

Te tamquam genitam caro fervore fovebant,

Te semper pulchro solio superare citabant

Et te cum digno ferventer honore beabant.

Cur magis explorant simulata mente favere

Cives collegio fulto velamine falso

135

Quam iusto papae constanti sede Quiritum?

Forsitan ignorant quadam caligine tacti

Quod cardinales commoti corde protervo

Turpiter a nostro cesserunt praeside magno,

Quod pastor meus illorum lasciva vetabat

140

Et veneris furtum et praecelse pabula mensae,

Crimen avaritiae potius damnabat eorum,

Luxuriis simul et prohibendae nomina pompae,

Tunc illi victi nimium fervore prophano

Mendaci stimulo fraudis parere citando,

145

Constituere alium pastorem cum ordine pravo

Et varios proceres turbam vulgique labantis,

Decipiendo suo furtim cum tegmine ficto,

Scandala fixerunt hominum per corda latenter,

Se fore constrictos dira dicione Quiritum

150

Narrabant, quando Vrbanum solamine sacro

Ecclesiae Christi posuerunt urbis in aula:

Non decet eximium pro vi staurare parentem,

Clerorum coetum et papatus sede locare,

Quo recitant alium commoti pectore mundo

155

Pro tali causa fecerunt cum ordine digno.

Quam prave fingendo mente loquntur iniqua

Ipsimet cunctis notum gessere sub axem

Civibus et ducibus sceptro qui lora gubernant,

Quando scripserunt vera cum voce tabellas

160

Esse piae legis narrando pondere papam

Vrbanum electum, pariter pro culmine nostro

Pastorem factum, sacri et super agmina cleri,

Quod satis est notum populo qui mente fideli

Doctrinam Christi gaudet servare per orbem,

165

Ceu sine vi quadam vulgi de stirpe Quiritum

Vrbanus fuit electus clementer ab ipsis:

Papa quidem factus dempta fuligine falsa.

Sed satis affecto tecum recitare patenter

Quosdam pontifices aliqua dicione vocatos,

170

Qui numquam quodam reprobati iure fuerunt,

Vt potius noscas fraudem rubigine tectam.

Vigilium pro vi gessit Theodora vocari,

In cathedra Petri voluit praesto quae locari,

Qui recte postquam iusto pro sanguine fuso

175

Defunctus, ruit, et numquam damnatus ab ullo.

Vi quoque victor adhuc fuit exaltatus in aede

Nec non electus nostro pro culmine papa,

Concilium vestro gremio semel ipse peregit,

Praelatis variis pondusque negavit habenae

180

Pro viciis horum vano cum corde patratis

Ac aliis cleris horum donavit honores,

Non ipsum tingens animo reprobavit iniquo

Collegium vastum, numquam fervore superbo

Devicti cardinales ostare volebant

185

Ac sibi clerorum coetus parebat ovantim.

Quare pontifices refero dicione vocatos,

Inter christicolas fidei iam tempore longo,

Quod Salomon pro vi summum retraxit ab alta

Aede sacerdotem ac alium statione locavit.

190

Ac euvangelium sancto sermone fatetur

Quod Kayphas, cupiens genitum de virgine laedi,

Ipse prophetavit quoniam pro culmine sacro

Praesul erat nec erat Moysi de iure vocatus

Pontificum, sed thesauri pro mole receptus

195

Illo pastor in anno non aetatis in aevo,

Ceu Moyses fieri digna cum sorte docebat,

Summum pontificem sanctus, tamen esse Iohannes

Edidit in sacris firmans sermonibus eius:

Multa quidem fieri solito non ordine possunt

200

Quae tamen acta decent, caro et de iure tenentur.

Cur negat Vrbanum venerando culmine papam

Esse, simul procerum sensum temerare fatigat

Collegium cleri vitiato pectore victum?

Si bene respiciet sancto narrata Iohanne

205

Verba negat quando mendaci voce profatur,

Quod fore pontificem Kaypham prohibere laborat,

Sic euvangelium stulte damnare ministrat,

Ymmo prophetari fallaci fraude recusat,

Quicquid ait fando, nato de virginis alvo,

210

Cernere nunc vicium sincero pectore debes.

Quo precor ut paulo, dempto velamine, pandas

Cur sibi solicitant validum praebere favorem

Subsidiumque simul pravo cum tegmine donant

Saepe tui cives, cives augere prophanum

215

Eius flagitium glomeratis viribus optant,

Qui forsan corrupti auri pro munere vasto

Sive putant templi potius captare cacumen,

Gallorum regi crebro servire focillant,

Seu cupiunt plebem rigida cum sorte gravare,

220

Pro tali causa, simulato corde, requirunt

Collegio pravo vetitum praebere vigorem,

Decipiunt varios homines turbamque labantem,

Deludunt socios, damnant mandata tonantis,

Scisma patrant, gliscunt voto calcare superbo

225

Pontificem simul ecclesiae cum nomine Christi.

Percipe quod tali cives a crimine capti

Non geniti sincero sunt de semine nostro

Nec satis Ausoniae digno de germine nati,

Si potius quaerunt Gallorum augere rigorem,

230

Quam Latii solio carum donare favorem

Nec sunt Ytaliae creti de sanguine puro.

Si veterem matrem patriae turbare fatigant

Non sunt ipsius geniti de iure sodalis,

Privigni potius turpi de prole creati,

235

Quod neque discindi mater vult pectus alumpnae

Nec vi longevi lacerari membra parentis

Filius assentit, sicut cum sede manebat

Rex Salomon pandit quando mucrone recidi

Mandavit puerum sincera mente putando

240

Noscere, cuius conceptum de ventre fuisse,

Continuo mater vetuit genitumque secari,

Altera concessit sub amara morte recludi,

Rex quoque cuius erat cretus de sanguine vidit.

Prodidit hoc etiam princeps doctissimus ille,

245

Qui meditans voluit recto cum corde tueri

Multorum fratrum, dempto pro morte parente,

Quem fore conceptum ipsius de semine vero,

Cum tali sermone iubendo fratribus inquit,

Qui magis emissa cor patris arundine tanget,

250

Ipse palam capiet pulchros heredis honores,

Vnus eorum derenuit cum cuspide funus

Ipsius laedi, vetuit maculare cadaver,

Heredem fore se tali cum sorte negavit,

Et princeps ait: «Hic iuvenis de germine cretus

255

Eius, adulterii fallaci crimine nati

Sunt reliqui, quoniam laeserunt membra parentis,

Quo patet ut genitus debet defendere matrem

Et veteri patri semper donare favorem,

Solicite decus ipsorum ferventer amare».

260

Cur multo fari longo sermone laboro?

«Numquid» ait celsus Dominus qui cuncta creavit

«Longevum patrem et matrem clementer honora».

Qui male vestigat proprio recitare parenti

Sit merito clausus mordaci pondere mortis.

265

Ergo meas debes laudes augere per orbem,

Summo pontifici pariter parere Quiritum,

Collegium falsum merito reprobare patenter,

Esse meam satis heredem te, nube remota,

Sperabam, te solicite laudare citabam:

270

Cur istud patrare decet? Si viscera nostra

Fallaces cives tua qui fastigia ducunt

Cum ficto stimulo crebro lacerare fatigant.

Siquis amat patrem iusto cum pectore, debet

Pondus avi longevi eius portare lacertis

275

Ac ipsum venerari cum fervore tenetur,

Ergo tuos cives quare dementia cogit,

Quod cardinales nostra statione rebelles

Augmentant moti quodam velamine ficto

Et contra magnum pastorem stare focillant,

280

Ymmo Ihesu seriem prave confundere certant.

Numquid adhuc ignorant sicut iussa tonanti

Vi dare tunc voluerunt, ambitione gravati,

Quando pontificem summum dicione putabant

Recludi, simul ipsorum cum foedere vinci,

285

Quod sibi donavit sancta de virgine natus

Arbitrium largum, turgenti corde vetabant,

Ymmo verba Ihesu fallaci fraude ligabant,

Quando non valuere suum replere furorem,

Scandala ceperunt voto patrare superbo,

290

Scisma palam fieri stimulo fecere protervo.

Sed precor ut noscas pravo quam pectore contra

Pontificem summum fidei tentare laborant,

Nosce tuos cives vitiato corde coactos,

Qui sibi praesidium tribuunt cum fraudibus horum,

295

Nosce velut vane contra mandata superni

Principis exagitant, vera pietate remota.

Respice quam gliscunt artus lacerare parentis,

Explorant sacram pariter confundere sedem,

Quae fuit a genito Domini staurata parentis,

300

Cum voluit nostra Petrum statione morari,

Vestigant violare meae virtutis honorem,

Qui vere fuit exaltatus in aede iubendi,

Cum pius eximio pollens Silvester amore

Constantinum sacris baptizavit in undis,

305

Exquirunt nostrum pariter temerare cacumen,

Quod fuit ornatum sanctorum sanguine iusto,

Dum contra fidei pastorem scandala miscent

Prosterni titulumque meae rimantur habenae,

Quem Karolus Magnus semel exaltavit in orbe,

310

Quando pontificem sacra statione remisit

Et sontes homines digna cum sorte piavit,

Exhibuit nostro pastori frena iubendi

Per varias urbes Latiali parte locatas.

Respice quam gliscunt artus lacerare parentis,

315

Explorant sacram pariter confundere sedem,

Quae fuit a genito Domini staurata parentis

Cum voluit nostra Petrum statione morari

Vestigant violare meae virtutis honorem,

Qui vere fuit exaltatus in aede iubendi

320

Cum pius eximio pollens Silvester amore

Constantinum tam almis baptizavit in undis,

Exquirunt nostrum simul et temerare cacumen,

Quod fuit ornatum sanctorum sanguine iusto.

Tu fundata fuisti quodam a principe nostro,

325

Cur potes hoc facinus crebro sociare prophanum?

Cur potes atroces cives spectare quieto

Cum sensu, qui animo cupiunt violare maligno

Longevae matris venerandae culmina sedis?

Cur potes hoc vicium fieri sufferre colonis?

330

Quod tua cum iusto virtus fervore recusat.

Proh pudor, in Latio tantum quis dicere posset

Flagitium fieri quantum staurare fatigant

Contra me dementer ab ambitione coacti,

Qui me cum firmo studio salvare tenentur,

335

Qui mihi sincerum debent praebere favorem.

Si potes ista pati cum aliquo, Florentia, voto

Ceu tigris rabies confundit viscera praede,

Tu mea cum fremitu lacerari pectora gliscis

Et similem poenam capies in tempore quodam,

340

A saeva dicione tuo de semine nata,

Si neque cum sceptro cives constringis iniquos,

Qui moti vane turgenti pectore surgunt

Contra pontificem Romana parte locatum,

Qui populum derident cum velamine falso,

345

Deludunt fragilem fallaci nomine plebem,

Decipiunt mites homines caligine ficta,

Dicta Ihesu renuunt, simulatis fraudibus horum,

Pastorem fidei violant ardore superbo,

Devastant nostram seriem fervore prophano.

350

Sed tua devicti lacerabunt viscera fastu,

Non tamen ignorabunt horum damna baratro,

Forsitan et capient rutilo sub Sole ruinam

Vel nimis ipsorum semen pro crimine patrum,

Sub variis laqueis pulsum maerore iacebit

355

Aut erit infesta pressum pro lege tiranni,

Seu misere stabit mordaci carcere captum,

Quod precor ut tantum facinus dicione recuses

Auxiliumque tuum cupias donare parenti,

Cum studio magis et nostrum salvare vigorem.