Giorgio Sisgoreo carmina 2

Testo base di riferimento: V. Gortan, 1966

Cura dell'edizione digitale: S. Di Brazzano

Altre sezioni


1. ad Vrbanum presulem

Vile mihi argenti sit semper pondus et auri,

      Auriferi pereat dives harena Thagi!

Pulchra minusque iuvant auratis tecta columnis

      Tinctaque nec Tyrio murice lana iuvat.

5

Quippe nihil Musa melius, nil carmine maius,

      Castalios placeat ludere saepe modos.

Hac te, Vrbane pater, dulci celebrabo Camoena,

      Tu quia sic nostra laetus es ipse dea.

Nanque Vrbanus erit noster famosus Vlixes,

10

      Dum cantat nostro Callyopea sono.

 

2. ad Virginem

Tanta se veteres non iactant virgine vates,

      Quanta ego, delicie virgo serena mee.

Tu, mea Callyope, des nostro in carmine vires,

      Dedico dum carmen, dum tibi, virgo, meum.

5

Perfoelix esset, si te novisset Homerus,

      Qui cecinit placidis plurima ficta iocis.

Te caneret solam, soli tibi carmina libans

      Te solam, virgo, crederet esse deam.

Tu pia, tu clemens, tu quam castissima virgo,

10

      Tu decus etemum, tu mea, virgo, salus.

Et tua, virgo, deum portarunt viscera summum,

      Quem mare, quem tellus sydera quenque colunt,

Virgo, malam remove nostro de pectore labem

      Et faveas Musis carminibusque meis.

 

3. ad Raphaelem Zovenzonium poetam

Lux mea perfoelix Raphael, tua carmina vidi,

      Visa quater nobis hec placuere quater.

Nam toto culte veniebant carmine Musae

      Cunque tuo dulces ore dedere sonos.

5

Venerat et Delphis formosus Apollo relictis

      Et cecinit cytharae captus amore tue.

Pulsabant Charites alterno ter pede terram

      Iam capte fidibus, clare poeta, tuis.

Laurea texebant Driades tibi scerta benigne,

10

      Oscla Zovenzonio terque dedere viro.

Te merito clarum valeo vocitare poetam,

      Cui Phoebus, Nymphae Pyeridesque favent.

Vate quid est sacrius? Quid tanto nomine maius?

      Nil, ego confiteor, clarius esse potest.

15

Numen habent vates, sunt pectora digna triumpho

      Celesti, rapido non tribuenda rogo.

Nomen habent vates, quod nunquam docta tacebit

      Turbaque parvorum turbaque iusta senum.

Crimen habent vates, quo se iactabit amator

20

      Et releget sacras corde tepente faces.

Nomine nil maius vatum, nil dulcius ore

      Musarum; Phoebi cedite, cuncta, lyre!

Nasonem spiras certe redolesque Tibullum

      Et, quod pretereo, Virgiliumque sapis.

25

Perge, mones, pulchris, Raphael, cantando puellis!

      Pergam ego nec metuam livida corda canens.

Nam pro me pugnare meis, mea vita, puellis

      Est animus, si quid livida corda parant.

Pro tyrone suo doctus pugnabit Apollo,

30

      Pugnabit nato proque Minerva suo.

Tu quoque pugnabis, si quid tua carmina possunt,

      O presens Musis, clare poeta, meis.

 

4. Pyrami et Tisbes epitaphium

Vinculum si quem retinet. puellae,

Pyramum noscat tumulo iacentem.

Dum tibi, Tisbe, miser hic timetur,

Heu, cadit ense.

5

Tunc simul parvo cecidit superstes,

Nanque quos ignis tenuit vel unus,

Perdat atque ambos, voluere fata,

Ensis ut unus.

Ergo nil fatis super est amaris,

10

Ossa ni claudat tumulus vel unus,

Claudat hos ambos, valeant vel ambo,

Si pietas est.

Tu cave tantas furias, amator,

Navita ut soevam fugiens Charybdim

15

Sive Scilleam rabiem, gigantis

Sive molares.

 

5. elegia de duorum obitu fratrum

Fata mihi nimium quia sunt mihi fata sinistra,

      Maxime divorum Iuppiter, ipse queror.

Insequitur me sceva novo fortuna dolore,

      Me dolor inclusus pectore dilacerat.

5

Meque premunt lachrymae moesto de corde fluentes

      Et macerat tristes flebilis unda genas.

Est cibus infoelix, infoelix munus Iacchi

      Necnon infoelix est mihi nocte sopor.

Est misero mihi nulla quies, labor undique nobis

10

      Et, quocunque fugam torqueo, moeror adest.

Si capio sacri nodosa volumina iuris,

      Solvere conanti vincula moeror adest.

Si lego buccolicos pastorum carmina ludos,

      Tu, Melibee, querens demere moesta negas.

15

Arma legens vatis, genuit quem Mantua foelix,

      Didonis, Priami meque querella premit.

Nasonem repetens, exul qui tristia lusit,

      Cantabam secum, sed pariterque dolens.

Squalidus arva peto et minuentia prata dolores,

20

      Flava seges Cereris vitis et ipsa iuvat.

Arborei fructus, violae cum flore hiacynthi

      Flosque papavereus saepe levamen erant.

Talia cemebam, frondosa turtur ab ulmo

      Extemplo querulos prebuit ore sonos.

25

Vulnera, quae misero demebant pectore campi,

      Turtur amara gemens non leviora dedit.

Gutture ne cesses gemere, o tristissima turtur,

      Sunt passim vite stammina nigra mee.

Cantabo tecum pariter miserabile carmen

30

      Et que sit referam causa doloris ego.

Causa mei nimium fors est adversa doloris,

      Causa mei fletus fata severa, queror.

In me fors teneris eadem quid scevit ab annis?

      Insequitur volucri sub pede colla tenens.

35

Quae mala sim passus, quos nunc patiorque dolores,

      Rumpar ego, ingenio si memorabo meo.

Atque utinam nostros singultus clauderet annos,

      Gauderem extinctis tot mihi morte malis.

Nec te plorassem tantum, mihi frater adempte,

40

      Cui Iacobo vite tempore nomen erat,

Nec gemerem ipse tuo fatali funere, frater,

      Dimidium cordis, mi Nicolae, mei.

Alter bis denos nondum perfecerat annos,

      Me minor infoelix ipse Iacobus erat.

45

Lustra duo, qui maior erat, geminavit et unum

      Addidit infoelix, cum periturus erat.

Temperies celi viciarat amara minorem,

      Tabida quem subito perdidit ipsa lues.

Infoelix cecidit crudeli vulnere maior

50

      Pro patria pugnans, pro laribusque suis.

Sic geminis fato geminis orbatus ocellis,

      Sic periit nostrae maxima pars animae.

Sicve superstes ero nostri sine parte vigoris,

      Me miserum referam tempus in omne meum.

55

Sed breve tempus erit, rumpent cito fila sorores,

      Si non cessabunt impia fata, queror.

Nam Niobes formam lachrymosi summere saxi

      Cogor et alcionum carmine saepe queri,

Sive tuos gemitus imitabor, turtur amara,

60

      Mutatus fato numinibusque poli.

 

6. ad fratrem Grandinum Ragusiensem

Tella Cupidinei sentis, Grandine, furoris

      Cogeris et tanto saepe furore mori.

Nescio quid causae, sed tanti, credo, furoris

      Causa puella fuit, causa puella fuit,

5

Cuius in ore sedet contorquens tella Cupido

      Durus et aspectu mollia corda ferit.

Vrit te nivea mollis cervice puella,

      Vrunt purpureis proxima labra rosis.

Corripiunt animum nitidi cernentis ocelli,

10

      Loederis aurata saepius ipse coma.

Pro qua non dubitas imbres tolerare cadentes,

      Dummodo tu ponas insidias dominae.

Sed tibi nec glacies gelido constricta liquore

      Nec nocet algenti cana pruina pedi,

15

Nec ledunt latices te candida frusta nivales,

      Dummodo tu dominam flectere posse pares;

Denique non dubitas ferro iugularier ipso,

      Dummodo tu domina iam potiare tua.

Si perges, duram vinces, Grandine, puellam.

20

      Audaces animos et Venus ipsa iuvat.

 

7. ad Panphylum Martinengum

Saepe dolens cantat residens et in arbore turtur,

      Sed volucri carmen flebile prebet opem.

Aurige, fortis currum qui rexit Achyllis,

      Iam fesso cantus saepe levamen erat.

5

Euridices coniunx ventos mulcebat et undas,

      Spes erat hec Myniis ipse poeta viris.

Et me solatur tenui mea fistula cantu,

      Cum me forte dolor vel premit ipse labor.

Inter tot nostros est hec mea cura poetas,

10

      Panphile Castalios inter habende choros.

Sed tu me misero me nunc foelicior ipso,

      Qui canis hoc saltem: Cinthya dulcis, ave!

Quod consulta petis, placidissime Panphile, miror,

      Nam tibi, quod cantas, Cypria pulchra dedit.

15

Meque rudem doceas facilem reperire puellam,

      Cui canerem semper: Tu mihi sola places!

 

8. Narcisi epitaphium

Non fere dire, sitis alta nunquam

Nec mihi fontis latices amoeni,

Nempe Narcisi nocuere falsi

Sed mihi vultus.

5

Ipse dum forma capior tenella

Basium forme cupiens, sed unde

Osculum figo penitusque vano

Rumpor amore.

Ergo non urna premor ipse foeda,

10

Flore sed claudor titulum ferente.

Floreo semper redoletque nostrum

Vere cadaver.

 

9. ad Raphaelem Zovenzonium poetam

Pulchra volutabam Tergesti carmina vatis

      Cantabam et dulces saepius ore modos.

Legi ergo, quem tecum celebrabo semper, amorem

      Accumulans patrie carmina grata tue.

5

Quid referam, toto volvebam pectore vates,

      Quidve canam patria divite pauper ego.

Sed magis ipse locis turbabar non mihi notis,

      Vexabant patrie non loca visa tue.

E digito furtim calamus cadit ipse, cadente

10

      Occupat et dulcis pectora nostra quies.

Vidi ego dormitans plenis me currere velis

      Et per Tergestes nave salire sinus.

Navita Tergeste pelagus cantabat amoene

      Et cecinit pisces, quos fovet ille sinus.

15

Dum canit, aura fugit, dum ponunt carbasa malo,

      En tangit sospes littora nostra ratis.

Vidi ego tunc madidus pergrati rore soporis

      Tergestam, que nam collibus alta sedet.

"Vrbs Tergesta decens, salve salveteque", dixi,

20

      "Vos quoque Martigene terque quaterque viri!"

Ipse triumphantem foelici sydere terram

      Vidi vel doctis multa canenda viris.

Vidimus hortorum, Raphael, pulcherrima leti:

      Sunt pyra, sanguineo mora colore, nuces,

25

Cerea pruna quidem; cerasos quoque vidimus omnes,

      Grata puellarum punica mala genis,

Vidimus et rigido, sed molli cortice mala

      Persica vel ficus dente premente bonas.

Nec, Raphael, stupeas: hec tempore uno vidi,

30

      Quamvis diverso tempore cuncta vigent.

Equora camporum viridi patuere capillo,

      Quem ferit aspirans saepius aura levis.

Hoc seges in campo surgit pulcherrima visu,

      Vnde corolla tibi texitur, alma Ceres.

35

Hoc tumet in campo perpulchris uva racemis;

      Nascitur hic nectar, candide Bacche, tuum.

Hic florent olee ramis viridantibus alte,

      Paciferum donum, virgo Minerva, tuum.

Est nemus umbrosum, nebulis quod vertice certat:

40

      Hic abies, quercus vel siler alta viret.

Vidimus hic tenues cithisos, tenues quoque myrthos,

      Vidimus hic toto pascua grata gregi.

Rustica caseolos stringebat, rusticus edos

      Coeperat et maius connumerare pecus.

45

Argento similem vidi cum cespite fontem,

      Quem claudit laurus, rosmaris atque silex.

Hunc circum picte cantant Tergeste volucres,

      Hoc sedant Driades Pyeridesque sitim.

Huc veniunt vestre forma prestante puelle

50

      Lilia seccantes purpureamque rosam.

Hec violis implet calathos, hec altera gaudet

      Flore papavereo et flore, Hyacinthe, tuo.

Saepe Iovem timui, ne formam mutet in illas

      Florum delicias, ut solet, ipse suam.

55

Parte alia pueri currentes gramine gaudent,

      Quisque Suum comitem vel superare studet.

Exercentur equis alii, qui colla recurvant

      Et flectunt modico semper in orbe pedes.

Complures tellum discunt torquere lacerto

60

      Atque pila palmas candida turba ferit.

Pergebant multi flavum cingendo capillum

      Et Veneris myrtho purpureisve rosis.

Hos iuvat interdum castas mordere puellas

      Deque sinu gaudent surripuisse rosas.

65

Innuit hic alios cupiens nescire sodales,

      Actorides nullus Pirythousque foret.

Preterea plures grato sub tegmine fagi

      Cantabant doctos, clare poeta, viros:

Meonidem et magnum, genuit quem Mantua, vatem,

70

      Nasonem doctum teque, Catulle, sacrum.

Te quoque cantabant, Raphael clarissime vates,

      Patria nam per te nomen habere cupit.

Cunque ita cantarent, placidis sopor evolat alis

      Visaque volventem scribere cogit amor.

 

10. ad Azzonem Phorestum medicum

Docte Phoreste, tuo nato mea Musa puello

      Gratatur votis, carmine, mente, ioco.

Democrito cui nomen erit per secla, puelle,

      Sit tua foelici ferrea lana colo.

5

Sit tibi forma decens, qualem Narcisus habebat,

      Et vincat vultus, belle Hyacinthe, tuos.

Si cupies patrias sectarier ipse lucernas,

      Erudiat medicas doctus Apollo manus.

Mella spirant fauces: si te civilibus armis

10

      Ipse dabis, faveant totius ora fori,

Sed si Castalio gaudebis rore, draconem

      Carmine tu frenes Indicolasque feras.

 

11. ad Hieronymum Traguriensem iurisconsultum

Solvere nodosi te solum vincula iuris

      Et te credebam sollicitare forum.

Inter Pyeridas versarier ipse videris

      Et iam verbosum deseruisse forum.

5

Vidi ego Castalio lotum bene flumine carmen

      Et redolens laurum, pulcher Apollo, tuam.

Io, tua cygneas imitantur guttura voces,

      Cogis et Aonio saxa movere sono.

 

12. iudicium Paridis

Pulchrior docta, Venus, es Minerva

Et Iovis dura nimium sorore;

Praemium tante, Citherea, forme

Accipe pomum!

5

Regna, virtutem renuo dearum,

Alteram forma Venerem requiro;

Da meo miram thalamo Lacenam,

Alma Dione!

Tu fave nostro, precor, ipsa voto,

10

Rustici lectum rapiam mariti,

Sanguinem pro quo patriamque perdam,

Testor amorem.

 

13. ad Hieronymum Contarenum

Accipe, que nuper cecinit mea garrula Clyo,

      Contarene tuis gloria Hieronyme!

Asper erat rigido castigans crimina verbo

      Stigmiferi frater relligione dei,

5

Asper et inculto tectus duroque cucullo,

      Asper nodoso funeque cinctus erat.

Aspera vox totam rumpens clamoribus aedem,

      Asper erat dictis asperiorque sonis.

Hei tibi, cui sudant vitiis precordia nigris,

10

      Clamabatque, tibi, turpis avare, cave!

Carpebat merito vel laudis amore tumentem

      Vel qui mordaci rumpitur invidia.

Saepe minabatur, quam captat Tantalus, undam

      Et penam saxi, Sysiphe, saepe tui,

15

Atque scelestarum cava dolia saepe sororum,

      Tartareos latices anguigerasque comas.

Omnia que paterer, faciles in amore puelle

      Quod caveant, non possum hoc ego ferre tamen.

Ante alias quaedam forma prestante puella

20

      Erubuit tales percipiendo sonos.

Suspirans imo verbum pulmone trahebat

      Et lachrymis rosee sic maduere gene.

Credula cognoscens proprio sub pectore vulnus

      "Me miseram", dixit, "sum rea, me miseram!"

 

14. ad Raphaelem Zovenzonium Poetam

Rura colo, Raphael lauro dignissime vates,

      Delicie Musis sunt modo rura meis.

Rure gemit turtur, mordetur rure columba,

      Rure cibum querens mitis hirundo volat.

5

Hic lepus assiduo terretur saepe Molosso

      Et capitur cupidis faucibus ipse lepus.

Hedulus hic solo pinguescens lacte vagitur,

      Ipse dat et blesos saepius ore sonos,

Rure legit varios tenui cum murmure flores

10

      Flava apis et condit cerea mella favis.

Alma Ceres gaudet viridanti rure capillo,

      Hic plaudent Cereri ruricoleque boni.

Rure corymbiferi vitis cum palmite Bacchi

      Frondet ruricolis musta datura suis.

15

Rure Minerva sua florenti gaudet oliva,

      Ruricolae est gratus Palladiusque liquor.

Cetera quid referam? Fugiente sub aequore Phebo

      Capto ego cum Musis frigora grata meis.

Vt, rogo mi Raphael, nostris tua numina Musis

20

      Delicias capiant, tu mihi mitte deas!

 

15. ad Azzonem Phorestum medicum

Nata tibi nuper prestanti corpore, forma,

      Dicta sub Emonio Laodamia sono,

Sydere foelici Cumeos expleat annos,

      Prebeat et doctas docta Minerva manus.

5

Et crescente die crescat prestantia forme,

      Altera sit cultis Laodamia comis.

Nympharum sociam faciat castissima Phoebe,

      Si cupiet fatis virgo manere sacris.

Sed si coniugio casti gaudebit amoris,

10

      Altera Penelope sit probitate, fide.

Sit specimen teneris tua nata puella puellis,

      Digna sit Aoniis, Azzo Phoreste, sonis.

 

16. carmen Hyppoliti

Ante non aequos patiar furores,

Moriger quam sim domine noverce

Et tuum linquam nemus ipse sacrum,

Candida virgo.

5

Gnosiam summens ego nunc pharetram

Figam apros, cervos rapidos et ursos,

Te sequar, magni soror alma Phoebi,

Tu meus ignis.

Osculum mollis valeat puelle,

10

Syderum quamvis radios ocelli

Et rosas vincat tenerum labellum

Colla nivemque.

Sit procul carmen, precor, histrionum,

Mollium vatum pereant tabellae

15

Queque iam castos vitiant ocellos

Bellerophontis.

 

17. ad Franciscum Istrum

Hei mihi, cur laceras discedens pectora nostra,

      Eurialos inter semper habende meos?

Sollicitat te dulcis amor, Francisce, tuorum

      Carior et vita forsan amica tua.

5

I celer, et facilem donent tibi numina cursum,

      Vt patrios valeas sospes adire lares.

Te tua gaudebit perfoelix sospite tellus;

      Quales amplexus oscula quotque dabunt!

Tunc mea Musa tibi pro me dabit oscula; ne sis

10

      Immemor, a, nostri, basia Musa dabit.

 

18. ad Petrum Petrachium Spalatensem

Virtutem Ascanei mirantur tempora prisca,

      Miramur Musas, candide Petre, tuas.

Euryalo pulchro pubes formosa favebat,

      Prosequimur nostram nosque favore lyram.

5

Salve, saepe cano, patriae clarissima lampas

      Inter delicias ac numerande meas!

Tu reditum dulci celebras qui carmine nostrum,

      Vive, precor, mecum, saepius ipse cano.

Vive, decus iuvenum, cui sunt sacra carmina cordi,

10

      Cuius in amplexu Phoebus Apollo sedet.

Gratulor ipse tuis nimium nunc, Petre, Camoenis,

      Gratulor, et vatum fonte quod ipse bibas.

Perge, precor moneo, doctas cantando puellas

      Et nostras memori pectore fige deas.

15

Nec me despicias nec me tu, candide, damnes,

      Quod dederim tardas reddiderimque vices.

Cum tibi notus ero, nimium me forsan amabis

      Et dices tecum: Gorgius ille placet.

Me nimium torquet legum veneranda potestas,

20

      Invidet ac Musis saepius ipsa meis.

 

19. ad Georgium Diphnycum Sibenicensem

Maxima perpetuis gaudebit Smyrna Camoenis,

      Quas celebrat Musis dedita turba sacris,

Et docto foelix gaudebit Mantua vate,

      Cui cytharam Phoebus Calliopeque dedit.

5

Non, puto, sic magno celebrabor munere, Gorgi,

      Non sunt sublimis carmina nostra lyre,

Carmine sed tenui soleo mea fata sonare,

      Est quoque de fatis magna querella meis,

Est quoque pergratum venerandis carmen amicis,

10

      Quodque ego vel cythara vel cano saepe lyra.

Notus ob hoc fueram studiose nempe iuvente,

      Carmina non parvi pignus amoris erant.

Quamvis me multi nunquam videre sodales,

      Viderunt nostras attamen hique deas.

15

Carmine me celebrant, mittunt pro munere carmen,

      Nam superat carmen ditia regna Myde.

Compatriota, tibi grates persolvo benignas

      Proque tua cythara carminibusque tuis.

Tu comes Aonidum, tu nostro nomine gaudes,

20

      Tu semper nostre maxima pars anime.

Musa tuum crinem grato, studiose, corymbo

      Cinget et ingenio basia multa dabit.

Tu Musam parvo semper veneratus ab evo,

      Musa tibi magnum nomen in orbe dabit.

25

Nobilium, valeas, soboles, pulcherrime Gorgi,

      Et memor esto mei tempus in omne, precor.

Vel quotiens tete tangent tua nomina, Gorgi,

      Tu totiens nostri nominis esto memor!

 

20. de Amore carmen

Perdidit multos Amor esca dulcis,

Sed nocens; multis nocuere ceci

Tella, complures proceres fuere

Preda puelli.

5

Herculem fregit domuitque, Phoebum

Vicit hic nudus frameamque Martis

Et Iovis pictis iecur occupavit

Saepius alis.

Hic Iovem taurum puer, hic et aurum

10

Fecit et cygnum, Cererisque natam

Pluto deformis rapuit, sed huius

Sautius arcu.

Pyramus sensit pariterque Tysbe

Sensit infoelix calamos Amoris,

15

Hei mihi, quorum calido cruore

Mora rubescunt.

Dico foelicem, potuit carere

Qui suo damno monitu sodalis

Sive qui vulnus didicit cavere

20

Vulnere amici.

 

21. ad Ioannem Chrisanum Hyaderensem

Tu quia pollicitus Musae tua vota daturus,

      Ingenium Curis sublevet illa tuis.

Det tibi Castalio Suaves de fonte liquores,

      Hausta lavet curas Pegasis unda graves.

5

Summme lyram, tristes propellet pectore nubes

      Et faciet pulso corda serena metu.

Quid valeat numeris hec barbyton ipsa canoris,

      Orpheus testis erlt, testis Aryon erit.

Nanque levis cura est, poterit quam pellere Clio

10

      Sive tue cantus, pulcher Apollo, lyre

Illa gravis nimium, nulla medicabilis herba,

      Carmina quam nunquam pellere corde valent.

Hec cruciat multos celesti carmine vates

      Et proceres magnos ad iuga dura trahit.

15

Hec lacerat si forte tuum scevissima pectus,

      Nulla tibi poterit, io, medicina dari.

Scribe elegos, quales fertur scripsisse Tibullus

      Et quales Naso composuisset amans,

Tu vix formosam poteris mulcere puellam,

20

      Hei mihi, difficilil cura cupidinea est!

Ius quoque Caesareum pariter tu pectore versas

      Et canis Aonio, Chrisane, saepe choro.

Tu quoque non una gaudebis nanque corolla,

      O nimium foelix, valle sub Elysia.

 

22. de quodam amico Galle

Audio te durum sentire Cupidinis arcum,

      Vreris et ceco vulnere torquet amor.

Galla tuas nimium mordet lasciva medullas

      Inque tuo semper corde puella sedet.

5

Saepe tue carmen tenerum componis amice

      Et mulces dominam carmine saepe tuam,

Littoreamque ferunt Veneris tua tempora myrtum,

      Aspirat facibus blanda columba tuis.

Carmine tu facies notam per soecula Gallam

10

      Vt Nemesim condam, culte Tibulle, tuam.

Cinthya iam toto cantatur in orbe Properti

      Nosceturque ignis, Galla superba, tuus.

 

23. ad iurisconsultorum collegium Patavinum

Quas tibi nunc referam grates, sanctissime cetus

      Dedite Caesareis iuribus atque sacris?

Magnanimum Aiacem fortis laudaverat Hector

      Cognoscens animos Marte parante suos.

5

Euryali celeres donavit munere cursus

      Progenies Veneris patris in exequiis.

Tu mihi, sacra cohors, iuris precepta legenti

      Favisti, nostra et singula dicta probas.

Dicere temptabo et, si fas est dicere, dicam,

10

      Dicam perfusis ipse rubore genis:

Sudores placuere mei, placuere palestrae

      Et placuit doctis lectio nostra viris.

Si lyra Callyopes nati concessa fuisset,

      Laudarem Patave nobile gentis opus,

15

Vel si me Grai nutrisset Musa poete,

      Cantarem laudes numine teste tuas,

Vel si me docti ditasset vena Maronis,

      Dictarem studii gloria quanta tui.

Pro meritis dignas non possum solvere grates,

20

      Sed precibus cunctos sollicitabo deos.

Gaudeat urbs Patavi foelici sydere semper,

      Sint procul a muris tristia bella tuis,

Copia sit Cereris, sit loeti copia Bacchi

      Sitque olei, Pallas, copia magna tui.

25

Posteritas sapiat Baldos, sapiat quoque Cinnos,

      Et quicquid Cicero dixit et ipse Maro,

Totus Aristoteles, omnis doctrina Platonis

      Et sit in amplexu Scotia tota tuo.

Ad te concurrat semper studiosa iuventus

30

      Et celebret nomen tempus in omne tuum.

 

24. ad Angelum Castrensem
et Georgium Priolam praeceptores

Alloquor te nunc, decus omne iuris,

Patrie lampas, pater et studentum,

Qui velut Phoebus Latiis in oris,

Angele, fulges.

5

Scias meas curas merito probatas

Voce doctorum simul et favore,

Qui micant totam Patavam per urbem

Sydera sicut.

Praemium posco vigilum laborum,

10

Codicem iuris resera sacrati,

Infulam ponas roseam capillo,

Da simul aurum!

Ille fere vates hedere coronam

Miles et durum gladium triumphans

15

Portat et myrtum Veneris satelles

Carmina dictans.

Milites iuris merito sacrati

Et ferunt gemmas varias et aurum,

Turba nam sacri studiosa iuris

20

Regnat in orbe.

Angelum Castro precibus movebo,

Te simul, Gorgi, soboles Priola,

Vt meas curas precio levetis

Muneribusque.

25

Surge nunc, queso, mihi da corymbum

Nomen implorans domini superni,

Cuncta qui dono vario decorat

Semper et ornat.

 

25. ad Franciscum

Lux, Francisce, aderit natalis crastina nostri,

      O mihi iucundam terque quaterque diem!

Dimidium cordis libeat, Francisce, venire,

      Natalem faustum si cupis esse meum.

5

Certe Castalie venient mea turba puelle

      Nympharumque chorus florida scerta ferens

Et Charites venient pulsantes ter pede terram,

      Sed mihi nil sine te posse placere puto.

 

26. ad Antonium Patavum

Nox aderat luna primoque serenior astro,

      Qua deus enixa virgine factus homo.

Iam Patavi sacro fumabant thure penates,

      "Gloria", cantabant, "sit tibi, nate puer!"

5

Assiduo sonitu reboabant aurea tempIa,

      Plurimus ascendens sydera adusque sonus.

Hoc pro natali veluti rhedarius axis

      De Cereris grano melleque factus erat.

Et piper hunc condit, mandentia labra quod urit,

10

      Ornabatque cibos ipsa medulla nucis.

Munere donasti me tali nocte sub ista,

      Antoni vates; hec tibi nunc voveo:

Non tua Gargareis cedant, precor, arva colonis,

      Producant ulmi plurima vina tue.

 

27. ad Tristanum rectorem

Nunc age tu nostre princeps, Tristane, caterve

      Quique tuo tandem functus es officio,

Da presigne decus, Tyrio quod murice fulget

      Pelleque candidula, te mea Musa rogat.

5

Hoc poscit virtus niveo delecta lapillo,

      Hoc poscit rector te tribuente novus.

Nec tibi sit durum. sacros deponere fasces,

      Nec durum manibus ponere sceptra tuis.

Consulibus sic moris erat, Tristane, Quiritum

10

      Ponere regales, quas habuere, manus.

Hac tibi lege graves licuit deponere fasces,

      Scipio, Romanae gloria magna toge.

Sic licuit magno Ciceroni cedere quondam,

      Quamvis perpetuo consule dignus erat.

15

Maiorum exemplo liceat tibi cedere, rector,

      Atque animum vertas ad meliora tuum.

 

28. ad Georgium in rectorem designatum

Summe tu, Gorgi, capitis coronam

Pellibus multum niveis nitentem

Atque fulgentem Tyrio colore,

Summe, precamur.

5

Et graves dotes, venerande, summas,

Regimen iustum studiique curas,

Quas tuo semper, celebrande rector,

Pectore figas.

Iure consultis faveas, precamur,

10

Qui sciunt sacras reserare leges,

Nobilis sic te celebrabit omnis

Turba studentum.

Lucis istius memor esto semper,

Qua tibi dignos dabit ille fasces,

15

Flantis eterni duci qui beatum

Spirat amorem.

Tempus hoc pulchrum favet ecce nobis

Luce formosus meliore Phoebus,

Floribus tellus rubeis et albis

20

Graminibusque.

Festa florenti facie iuventus

In tui laudem facient triumphi

Nobiles cursus agitans equorum

Ludet et hastis.

25

Ducet et festas pariter choreas

Verberans pubes pedibus theatra,

Tibiae cantus resonabit omnis

Nunc tibi plaudens.

Gratulor plaudens tibi, clare rector,

30

Gratulor plaudens fidibus canoris,

Barbyton movi facilem canendo

In tua vota.

Pontifex huius benedicat urbis,

Zeno Iacobus Venetis ab oris,

35

Qui micat totam Patavam per urbem

Sicut Apollo.

Praesides ambo faveant, precamur,

Clara Franciscus Veneris propago

Et simul nostris celebranda Musis

40

Gorgia proles.

Hec tibi nostre cecinere Musae

In tuam laudem, venerande rector,

Esto nunc foelix simul iste cetus

Tempus in omne.

 

29. elegia de Sibenicensis agri vastatione

Credebam post multa mei mala fata vigoris

      Denique iam fatis vivere posse bonis.

Interdum celum nimbis agitatur et auris,

      Interdum radiis ornat Apo1lo suis.

5

Non mutat scaevas in me fortuna sagittas;

      Me miserum semper, fors mala, quid crutias?

Sapphica credebam iam leto condere cantu

      Te, pulcher, Musis, Phoebe, favente meis.

Nunc elegos iterum cogor cantare dolentes

10

      Et premor, a! lacrimis protinus ipse meis.

Non fato similes habeo, fortuna, poetas,

      Qui cecinere elegos corde gemente malos.

Delia, te cultus cantat, formosa, Tibullus

      Et dolet ingratas semper habere faces.

15

Non erat ille dolor vatis sine vulnere ceco,

      Attamen ille dolor plenus amoris erat.

Naso, pulsus eras patria cariturus, amicis,

      Sollatio multo, coniuge et ipse tua.

Ille dolor cunctos vincebat, Naso, dolores,

20

      Quem vincit certe nunc meus iste dolor.

Praetereo fratres crudeli morte peremptos,

      Quos flevit misero nostra querella sono,

Et taceo multos, qui me pressere, dolores;

      Me miserum semper, fors mala, quid crucias?

25

Hei mihi, nunc doleo patrios vastarier agros

      Factaque Christicolis maxima probra viris.

Ista mei luctus et magni causa doloris,

      Et superat querulos nostra querella modos.

Est genus invisum cunctis in partibus orbis,

30

      Turcorum semper perfida turba fuit.

Vivit et hic populus Maomethis lege nephanda,

      Gens Alcorano credit et ipsa suo.

Est tamen huic generi fas ille vel ille cupido,

      Fas Veneris crimen, fas Ganymedis amor.

35

Lex vetat his semper ferventis pocula Bacchi,

      Saepe tamen vino turba sepulta iacet.

Lex data, ne porcis utatur turba prophanis,

      Foedior est porcis Turchia turba tamen.

Dedita perpetuo et scevo gens dedita bello,

40

      Vnica spes ferrum, parmula, cuspis, equus.

Gens inimica sacras ardescit perdere leges,

      Quas deus electis fixit in orbe suis.

Conqueror, antiquam vicit Bizantion urbem,

      Foedavit Graiam sanguine Turcus humum.

45

Lesboas Turcus superavit perfidus arces,

      Plurima sub diro continet arva iugo.

Nuper et innumeram conflaverat equore classem,

      Qualem non Xerxes duxerat in Danaos.

Pugnavit bombis et muros Aulidis altos

50

      Freglt et In tota profluit urbe cruor.

Dicere si vellem, quot vicit regna, quot urbes,

      Deficeret carmen deficerentque dies.

Turcus adest patrie, patrios populetur ut agros,

      Et Sibenicas frangere pergit opes.

55

Cernebam Turcos alta de turre furentes

      In patrios iuvenes in patriosque viros.

Certe ego veloces cursus mirabar equorum

      Hastarumque minas barbaricumque dolum

Motaque per varios vexilla rubentia ventos

60

      Saepius et vidi candida signa trahi.

Pulchra iuventa furens scutum Portabat et ensem

      Pro patria pugnans pro domibusque suis.

Currebatque simul cum fundis rustica pubes

      Praestoque cum tellis advena miles erat.

65

Pugnabant patrii, dirus pugnabat et hostis,

      Plurima sunt Turcis vulnera fixa viris.

Ter conatus erat nostras invadere turmas,

      Ter nostris Turcus Martia terga dedit.

Ad sua festinat compulsus verbere castra

70

      Noster ager Turco milite plenus erat.

Impius ille furens villas dedit ignibus omnes

      In cinerem versa est rustica tota domus.

Arvaque cum teneris alte surgentia spicis

      Ieiunis potuit iam dare Turcus equis.

75

Totaque cum folio florentis vinea Bacchi

      Esca fuit capto maxima facta gregi.

Vulcanoque datur preclare Palladis arbor,

      Vel facit umbrosas cesa Minerva domos.

Protinus et capiunt multos iuvenesque senesque,

80

      Captaque cum natis villica multa fuit.

Verbera vel patitur captus vel vincula suffert,

      Captaque sed Venerem passa iuventa fuit.

Nec dubitant alii divum foedare figuras,

      Hei mihi, nec sacre numina fixa cruci.

85

Numine nec vero panem timuere sacratum,

      Sunt data fumosis denique templa focis.

Carmine quo flebo? Faciam quid, patria dulcis?

      Quidve miser faciam, tuque sacrata fides?

Est mea mens tanto nimium, queror, egra dolore,

90

      Rumpuntur fletu pectora nostra gravi.

Cogor Apollineum vates deponere plectrum

      Et gladium nostra stringere posse manu.

Consultus ponam numerosa volumina iuris

      Et clypeum capiam Marte favente mihi.

95

Pro te, sacra fides, et, dulcis patria, pro te

      Sit mea barbaricis dedita vita viris!

Pro te me voveo, pro te mea pectora trado

      Et morior pro te vulnera sceva ferens.

 

30. ad Nasonem optimum poetam

Inter quando tuas sum dulces, Naso, Camoenas,

      Ingenium veluti miror Apollo tuum.

Dic nemus umbrosum, quo iam resonare solebas,

      Nectare dic, Naso, pocula mixta sacro!

5

Quo, precor, inveniam tam sacrum fonte liquorem,

      Inter mortales qui sine morte facit?

Naso, olor ut moriens deflebas fata Tibulli,

      Nunc tecum campis vivit in Elysiis.

Vivite, foelices, duo lumina, vivite, vates,

10

      Vivite purpureas inter uterque rosas.

Pene puer teneram tu cantas, Naso, Corinnam,

      Pace tua non tu, Cinthyus illa canit.

Nomine nuptarum mittuntur scripta maritis,

      Vt redeant, ut sit salva marita fides.

15

Scribere perdidicit numeros Ledea tenellos,

      Tindaridis pulchrae, Naso, magister eras.

Tu quoque mutatas resonas nova scripta figuras

      Romanosque canis splendida festa dies.

Tu cantas teneros, Musarum miles, amores,

20

      Sed cadis ingenio, proh miser! ipse tuo.

Frange, miser, calamos, imple tua scripta lituris,

      Exul eris scriptis, hei mihi, Naso, tuis.

Quantum irasceris studiis quantumque dolebis

      Atque erit exilio quanta querella tuo!

25

Naso poeta, tuis vives per saecula Musis;

      Gaude igitur, non te tristia verba decent.

 

31. de morte Virgilii

Que mors Virgilium potuit sic perdere magnum,

      Heu, qui divino carmine magnus erat?

Sydera namque reor toto lucentia celo

      Et lunam fatis condoluisse suis.

5

Credo ego lugubres vestes sumpsisse Camoenas

      Et puto Phoebeam tunc gemuisse lyram.

Tunc Charites crinem lachrymis rupisse profusis

      Et memorant Nymphas veluti ululasse lupas.

Tityrus ipse senex, puer et formosus Alexis

10

      Ecce gemunt laeto, dive poeta, tuo.

Ecce iacent fruges campis vicieque fabaeque,

      Extincto que nam te cecidere, Maro.

Ecce Venus sparso deflet tua funera crine,

      Qui fuerit nati, Cypria, preco tui.

15

Heu, Iovis invidiam referunt nocuisse poete,

      Cui, Maro, certabas ingenio ipse tuo.

 

32. ad lyram

Iam tace misso, lyra grata, plectro,

Ecce te circum resident severi,

Qui nimis callent digitis et aure,

Mille Catones.

5

Hique suspensis trutinant Camoenis,

Quale producunt tua fila carmen,

Tu tamen gaude trutina Catonum

Iudicioque.

Vult et insulsum trutinare vulgus,

10

Quod tenet semper cacethes superbum,

Dulce cui carmen facilemque venam

Musa negavit.

Tu tamen vanum tolera popellum,

Qui solet pulchras lacerare Musas,

15

Et tuo gaude, lyra grata, cantu

Tempus in omne.

Mel meum Phoebus, cythare magister,

Musa solamen mihi semper: ergo

Deseram Phoebum compitesque nunquam

20

Callyopeas.

 

33. Andreas Banda Veronensis

Vir celebrande, tuo nimium sum captus amore,

      Cogor et ipse loqui, cogit et imus amor.

Nec mirere, precor, si te, doctissime, temptat

      Visere cum raucis nstra Thalia sonis.

5

Hoc poscunt dotes, quibus en, celeberrime, fulges,

      Hoc poscit virtus ingeniumque tuum,

Hoc probitas, mores, generosa modestia vultus,

      Eternos reddunt cetera queque viros.

Me quoque constringit veneranda caterva sororum,

10

      Que primos haustus ante dedere mihi,

Que bene cantanti lauri cessere coronam

      Et vatem plausu te petiere suo.

Sunt igitur merito data sunt tibi premia vatum

      Omnia, que doctis sunt tribuenda viris.

15

Novisti elloquii, doctissime, flumina et artem,

      Elloquio terso Tullius alter ades.

Scit variis cantare modis tua docta Camoena,

      Orpheus es dulci tu vel Apollo sono.

Inque tuo sunt iura simul sacra corde locata

20

      Iureque consulti tu quoque nomen habes.

Nuper es et palmam tam forti Marte secutus,

      Vt celebret nomem candida fama tuum.

Gaudeat Illyricus tractus tua cara simulque

      Preclaro nato Sibenicena parens.

25

Te manet atque cupit propriis amplectier ulnis

      Adventuque tuo tota serena micat.

Clarum oratorem, clarum mamet illa poetam,

      Doctorem expectat te radiata novum.

Perge igitur foelix, foelici et sydere rerum

30

      In patriamque ferat prosperitate parens.

Deprecor, aspirent venti, cum vela per equor

      Tendes cumque undis credita navis erit.

Iamque vale, et tandem tua numina vota secundent

      Atque aliquando velis tu memor esse mei.

 

34. Hilarion Vicentinus

Vatibus ut multis prestatur laurea, Gorgi,

      Immeritis, merito sic tibi tantus honor.

Aonidum tibi turba favet: dum carmina condis,

      Surgit in obsequium Phoebus Apollo tuum.

5

Sapphicon interdum si summis, amice, cothurnum,

      Iurem, quod Sappho docta magistra tibi.

Tu sapis ambrosiam et nectar sermone diserto,

      Seu pedibus curras sive solutus eas.

Descripturus eram meritas tibi carmine laudes,

10

      Ore licet rauco nostra Thalia foret,

Sed me Banda meus comitum fidissimus imus

      Praevenit, laudes pinxit et ille tuas.

Nunc contentus ero divino munere Bande,

      Laudati sat erit laus tibi tanta viri.

15

Sufficiet scripsisse mihi atque orasse poetam,

      Hilariona adamet confoveatque sinu.

 

35. ad summum Deum

Summe deus, qui cuncta vides, qui cuncta gubernas,

      Laus tibi, cui debet gloria cuncta dari.

Que mare, que tellus, retinent que sydera celi,

      Sunt tua, magne deus, sunt tua, summe deus.

5

Syderibus celos ornasti, piscibus equor,

      Alitibus pictis ethera, flore solum,

Ornastique hominem divino munere solum

      Et facis, ut sapiat te duce sacra deo.

Et mihi scintillam donorum, summe, dedisti,

10

      Laus tibi, cui debet gloria cuncta dari.

 

36. ad Andream Bandam Veronensem

Andrea, decus omnium studentum

Et sydus patrie tue refulgens,

Musis tu ne faves in orbe magnis?

Que magnos faciunt viros et almos,

5

Vt doctum patrie tue Catullum

Aut cultum numeris bonis Tibullum

Vel vatem quoque Cinthyam canentem,

Nasonem quoque deditum Corinne.

Praeclarissime, qui faves poetis

10

Et qui Castalios bibis liquores,

Credas tu mihi, melle dulciores,

Certe gratus es et novem puellis

Et Phoebo quoque vatibus sacrato.

Laetantur Charites tuis Camoenis

15

Pulsantes pedibus theatra magna,

Et texunt Driades tibi coronas

Ornatas violis sacro et hiacyntho.

Musae muneribus petunt poetam

Et lauro viridi premunt capillum.

20

Salve tu potius, poeta dulcis,

Quem Verona dedit novem puellis!

Nam Phoebus mihi diceris secundus

Et forma Eurialus videris alter,

Tu semper generosa Banda proles

25

Et doctissimus utriusque legis.

Censerem bene me, scias, beatum,

Quod tanti celebrer viri Camoenis,

Si digni fuerint mei vigores

Phoebo carminibus tuis sacratis.

30

Sed vates tibi gratias habebo,

Dum Phoebi radiis fruar coruscis,

Quod me perpetua lyra serenas,

Et te pectoribus meis tenebo,

Dum nostri memor ipse sim vigoris.