Philaretus illachrimans, Choridon

 

Choridon

Vae tibi si spectes quae stamina cara Sorores

Discerpsere tui quondam, Philarete, puelli,

Si spectes periisse patrem qui gramina solus

Omnia cognovit, qui tutam grandine messem

5

Servabat, coeli cursus radiosque, tenebat,

Pone modum lachrimis, nec tempora prisca recenses,

Vna potest sedare tuos patientia luctus.

Respice mortales reliquos quos tristis Herinis

Conterit assiduis numquam satiata colubris;

10

Num cernis Turchos ad vulnera nostra ruentes?

Ecce Bizantinus qui nostra ad pascua pastor

Pervenit; miseros poteris relevare dolores

Si referas pecudes per mille pericula raptas,

Ablatosque agnos matri, miserasque capellas

15

Tinxisse exhausto virides cum sanguine terras;

Direpti periere boves, periere puelli

Custodes pecorum; tuguri quoque culmina terras

Contingunt, revomuntque incensa cubilia fumum.

O felix si te proprio sub tegmine cernas

20

Ducere securos felici sydere somnos!

Disce pati quaecumque potest Fortuna minari;

Letior ut vivas stabulis, contemne dolorem,

Et tibi quicquid habet quod reddere possit acerbum,

Quicquid atrox Fortuna potest vel Parca parare,

25

Constanti instituas animo, Philarete, ferendum.

Philaretus

O Choridon, Choridon, nescis mea vulnera, nescis

Quid trahat exiguo tantos de lumine fontes!

Nam quae prisca refers ea Lethes damna volenti

Abstulit, et menti dudum est inducta cicatrix.

30

Durum vulnus adest: coniunx mihi dulcior aura

Margarita perit teneris tabefacta sub annis!

Abstulit illa meam vitam, quam dulce fovendo

Indiderat, cunctos rapuit sibi mortua risus.

Ah, pereat quisquis posthac spectare canentem

35

Sperabat choreasque mea componere voce.

Fistula sit dulci quamvis gratissima cantu,

Effringenda tamen, saxo illidenda rigenti.

Da violas Choridon, gelido da lilia toffo;

Interiere simul cytarae periitque Diana.

40

Illa decus Latii, cui virtute relictum

Immeritum, talamoque Iovis quae digna superni

Occubuit. Nam dira lues pulmone resedit,

Mandere oves quae saepe solet; tum fondere tussi

Incoepit rutilos misere veh Nympha cruores

45

Expuere; inde tabes totoque arcessere coepit

Corpore, et ex tota crines deponere fronte;

Fastidit mox calva cibos; cum deinde lacerto

Nusquam motus adest, sitis aspera guttura siccat,

Intumuere pedes. Lachrimans tum Nympha vocavit,

50

(Heu memini! cognovit enim moritura periclum!)

Atque ait "O consors, morientis gloria nymphae,

Vive diu felix; sed numquam pectore nostrum

Labatur nomen dum sis, Philarete, superstes!"

Inclinat demum caput vitamque relinquit,

55

Inque sinus nostros corpus sine mente quievit.

Septembris quinto fuit haec lux ante kalendas,

Infelix quae semper erit, quae semper amara,

Quae lachrimis repetenda meis peploque lucebit.

Vidi equidem summo Superos cantare theatro

60

Et celebrare iocos summa quo Numen in aula

Inferrent, sydusque poli super axem locarent.

Margarita mihi, Choridon, si numina spectes

Numen erat; si magna peculia forte recenses

Illam ego vel Latii soleo praeponere regno.

65

Execranda dies castoque inimica dolori

Abstulit e tenere perceptam tempore nympham!

Haec luctus nunc causa mei quae lumine Nylum

Educat, pectusque lavet gemitusque ministret.

Choridon

Vulnera saeva refers quae nos quoque flere iuvabit,

70

Et liceat dum tinctus adhuc dum vulnere mucro

Aut tepet aut tepidum mittit per nubila fumum.

Exple animum, plenique ruant ad pectora fontes,

Sed cum mandaris tacito sua membra sepulchro

Siste pedem, lachrimansque omnino ex pectore pelle:

75

Stultum est in gemitu vitam lassare fugacem,

Ne quicquid excutiant post indita damna dolores.

Hanc concessit divum pater ipse tenendam

Amplexu: gnatumque tibi natamque paravit;

Tum sibi cum libuit rapuit, sua non tua, nullum

80

Munus iuris habes, liceat sua dona tulisse,

Quam tibi sponte sua dederat, Philarete, colendam.

Aspice labruscam multis quae grata racemis

Floruerat, plenumque agris promiserat annum

Sed rapuit flores misere rapidissimus Auster,

85

Pampinus ipse riget, curvantque cacumina tyrsi,

Prata rosas flectunt, nec pascunt gramina rivi;

Ipsa seges prostrata iacet: vix falce secari

Messis mesta potest, tantum Fortuna revolvit

Vsque rotas, nec certa tenent vestigia Parcae;

90

Est divum metuenda fides: capit omnia finis.

Philaretus

Ah, Choridon, desiste animum mulcere loquendo;

Est mihi dulce mori; rapuit quae gaudia Parca

Reddere sola potest oculis solatia nostris.

Mora mihi munus erit; facerent dii tempora secum

95

Duci nostra; queant nostris quoque mensibus illa

Viveret et propriis tantum deponeret annis.

Ergo ego consortis vivus post fata relinquar?

Suscipiamque cibos, nemorum quoque lustra subibo,

Hortaborque canes? Vt lac rastrosque bovesque

100

Consequar, et potero domina superesse perempta?

Dii, prohibete nephas; satis est vixisse! Quid ultra

Expectare iuvat? Rodunt praecordia curae.

Non tantum mihi vita placet; si sydera poscunt

Si sic fata deum, laetus mandata facessam.

105

Infelix uxor, tu sydera summa petisti,

Tum cum purpureos flores produceret aetas;

Ipse ego qui coniunx fueram, qui foedera lecti

Et iunxi et tecum communia cuncta gerebam,

Ducam perpetuo sordentia tempora luctu;

110

Nam dum lustrabunt obliqua animalia terras,

Dum calido facient voces sub sole cicadae,

Semper eris mecum; numquam tua nomina Lethes

Absorbet; nostro vives comitata dolore.

Quum quantum raucae repetunt tua nomina voces

115

Tantum crescit amor, tantum mea sulphura flammas

Concipiunt, crepitantque truces in pectore curae.

Saepe lego trunchos qui nomina falce notata

Ostendunt, herbasque lego quae saepe cubile

Praestarunt nostroque iacent a pondere pressae.

120

Gramina vociferans "Vbi sunt mea numina?" dico;

Illa silent, luctusque meos arentia sorbent,

Sic sitiens nostro pinguescit munere tellus.

Iam dolor insanus toto de corpore somnos

Expulit, exurunt crudeles pectora thedae.

125

Noctu tamen coeli referens preclara triumphos

Ad thalamos venit illa meos: vidi ipse volantem

Naiadum dominam; praestabant lumina Phoebum,

Lunaque mulcebat, redolentque labra iacinctos;

Sydera complebant vestem. Diva ipsa locutast:

130

"Chare, mihi coniunx, si felix sydera lustro,

Ingemis et misero comitaris gaudia luctu;

Tantus erat consortis amor!" Mihi frigidus horror

Membra quatit. tacitam pressere silentia vocem.

Tunc ea subridens: "Superos - ait - inde precabor

135

Dives eas pastor per pascua longa canendo,

Et referant saturae plena ubera semper et aedos

Parturiant caprae, te armenta aliena sequantur."

Choridon

O quantum insanis si fles, Philarete, triumphos!

Coniugio et dolor est. Si coeli in culmine fulget

140

Terge oculos, risumque voca, et contemne dolorem:

Ecce Vitalbus adest, dignus gestare corimbos,

Dignus et ingenti crines precingere mirto:

Consule perge senem, facitoque quod ille monebit.