1. ad Caesarem

Accipit Oceanus septena per ostia Nilum

      Nec minus exiguo quicquid ab amne fluit.

Sic tibi dent alii, quanto decet ore, libellos

      Teque deum cithara fertiliore canant,

5

At mea te minimo fumo veneretur acerra

      Et placeant agni non minus exta bove.

 

2. ad libellum

Nunc iterum veneranda, liber, Palatia cernes

      Nec manibus forsan reiciere dei.

Si qua refers passim non sanctius ore iocoso,

      Virginibus teneris aspicienda minus

5

Et quae Cecropia caruissent laude sub arce

      Nec bene sunt Latio digna supercilio,

Omnia sub rigidis abigat censura lituris,

      Virgineam ut castus ingrediare domum.

At minus ex aliqua fueris si parte pudicus,

10

      Censurae subitae crimen habere refer.

 

3. ad Glaucum

Dum sequitur celeri choreas Entilia passu

      Et leviter saltu iactat utrinque pedem,

Collecti in nodum sensim cecidere capilli

      Collaque sub niveis delituere comis.

5

Quae fuerit lapsi quaeris iactura decoris

      Aut quid profuerint tempora culta prius:

Quae formosa fuit tantummodo credita cultu,

      Incepit lapsis gratior esse comis.

 

4. ad Coluscum

Nunc te palliolo tegis, Colusce,

Nunc erras tunicis superbus albis,

Interdum Tyriis nites lacernis,

Interdum trabeis togisque pictis.

5

Sic pannos varias die sub omni

Et non, est habitus tibi perennis,

Idem sed tamen omnibus diebus

Sunt mores tibi pessimo, Colusce.

 

5. ad Echinum

Dum puer ingenuas artes ediscere differs

      Innumeros menses et superesse putas,

Improba venturos tibi iam mors auferet annos

      Coget et ad Stygios te properare rudem.

5

Poplitibus teneris non parcit dira sororum

      Et quem constituit servat, Echine, diem.

Sic tibi sit, moneo, tempus pretiosius auro,

      Cuius in arbitrio singula lege pari.

 

6. ad Probum

Quod sileat semper tanquam lapis esset Opheltes,

      Quod superat picas garrulitate

Quod nihil hic loquitur, nimis ille, in dispare facto

      Ambo odium populi par meruere, Probe.

 

7. ad Card. Papiensem

Si veneranda rudis liber ad Palatia tendit

      Nec timet augustis auribus esse gravis,

Non ego nescivi nec sum tam mentis egenus,

      Conveniunt tanto qualia dona deo,

5

Sed mihi nota fuit placidae clementia mentis,

      Illa meo iussit pectore abire metum.

Quis credet? Bonitas tua me peccare coegit,

      Si scelus indigna est mittere dona tibi.

 

8. de passere Silviae

Quot fletus moriens Catullianus,

Tot risus habeat, iocos, cachinnos

Vivens passerulus meae puellae.

Nam cum sit solitus sua valente

5

Hera perpetuum melos movere

Et mecum cavea libens iocari

Ac parvo digitos fricare rostro,

Nuper non caput hinc et inde versat,

Non aegram dominam canens salutat,

10

Sed maestus cavea silet, quiescit.

Illinc non pedibus nec ore pendens

Torquetur dominae dolore passer

Maeretque immeritum notasse febrem

Vultum, purpureo prius colore,

15

Qui vicit roseae deae quadrigas.

Crudeles superos miser vocaret,

Si linguis volucrum daretur usus,

Quo possent hominum referre voces.

Tam bella domina nefas carere

20

Ducit passerulus morique mavult

Et tegi pariter sepulcro in uno.

 

9. ad Caesarem

Cum tua sustineat regalia fercula mensa

      Qualeque nec stillant prela Falerna merum,

Saepe tibi ponunt silvestria pruna ministri

      Rustica quae nec sint, sed quia rara placent:

5

Et mea sic aliqua poterunt novitate placere,

      Plurima sint quamvis nobiliora tibi.

 

10. ad Creticum

Vilia cum donas, tunc plenas, Cretice, corbes,

      Tunc mittis lances, cum pretiosa mihi.

Hinc cupio mittas mihi semper, Cretice, lances,

      Plura licet corbes munera sustineant.

 

11. ad Lucullum

Infidos alios tibi, Luculle,

Non est quod doleas fuisse semper,

Cum nulli fueris fidelis unquam.

 

12. ad Caecilium

Radices herbaeque Lupi domicenia cum sint

      Et careat totis mensibus igne domus,

Cum iaceat gelidus sine plumis tempore quovis

      Vixque rudes paleas stragula trita tegant,

5

Sordidulis thalamum cum velet aranea telis

      Et leviter digito scrinea tacta sonent,

Rides quod tunica, quam mendax tinxit ahenus,

      Vndique per populos conspiciendus eat.

Cum tu sumen edas, perdices, ostrea, rhombos

10

      Assiduo et caleat nigra culina foco,

Pocula cum tingant crystalli vina Falerna

      In plumis iaceas purpureoque toro,

Te Lupus irridet gelidis errare lacernis

      Quodque tua est pecudis tincta colore toga.

 

13. ad Cardianum

Cum tussis loquerisve, Cardiane,

Si te non video, puto Gigantem,

Cum sis vel puero minor bilustri:

Qua grandis potes omnibus putari,

5

Ocello tibi carior sit auris.

 

14. ad Lupercum

Saepe cibo dominae catulum reticere coegi,

      Prodita latratu ne mea furta forent.

Quin etiam pastis feritas deponitur ursis

      Escaque difficiles lenit amica lupos.

5

Cum Carolo cenas turdos, mullos leporemque

      Ac bibis annoso condita vina cado,

Non tamen ipsius vitium narrare, Luperce,

      Desinis et mores enumerare malos.

 

15. de Perilla

In latus faciem Perilla vertit,

Solo prospiciens procos ocello.

"Cur - quaeris - quoniam Perilla lusca est".

 

16. de Carphinia

Annuit et renuit capitis Carphinia nutu,

      Si qua petit cupidus nocte dieve procus

Verbaque nulla movens tacito silet usque palato,

      Ne vitium blaesi sentiat oris amans.

 

17. ad Tacitum

Cum foliis dubiis et longo stipite crescit

      Radicesque minus altius ornus agit,

Funditus exiguo quovis divellitur Austro

      Et ruit incassum pondere pressa suo.

5

Sic cecidit subito, nulla radice retentus,

      Rumor qui vatem dixerat esse Magum.

 

18. ad Baptistam rusticam

Baptista, montis gloria Belluli

Nec digna vitam ducere villulis

Tectis, Minervae perita

Ruricolis melius per artes,

5

Frondes virentes aspice ut arbores

Postquam dederunt, floribus emicant,

Tum poma mittunt colonis,

Mitia cum fuerint legenda,

Certo racemos tempore colligunt,

10

Putres ne ab ipso palmite decidant

Vsuque nullo cadentes,

Quas genuit, fleat arbor uvas.

Sic et comosis undique frondibus

Spirante fulsit vere Favonio

15

Stipes tuus, pernitentes

Tum peperit posuitque flores,

Nunc poma ramos mitia degravant

Vltroque carpi protinus appetunt,

Ipsos sequuntur fugaces,

20

En, digitos cupiuntque velli.

At si resistes, praeterient dies

Et te senectus sordida circuet.

Nunc, qua potens nunc, favilla

Non tibi, non aliis placebit.

 

19. ad Chlorim

Commendo tibi Cosmici tabellam,

Commendo tibi Cosmicum poetam.

Quem tu, si sapis, tuo parenti

Aut si quid tibi carius parente,

5

Praepones, etiam tuis ocellis.

Nam quid candidius beatiusque

Vatis molliculo putas amore?

Is te versiculis suis beabit,

Is aequam faciet subinde divis.

10

Et te fulgidulos habere ocellos

Et te candidula valere forma

Et te lucidulo colore dicet,

Crines aureolos tuos vocabit

Et quae pars superest eburna fiet

15

Corporis tibi, Cosmico volente.

 

20. ad Asclepiadum

Est nihil in cunis senio seu ponere vitam,

      Cum tibi sit nulla mors fugienda via.

Sed bene non nihil est vita decedere ab ipsa

      Namque aliquid superest exsequiasque fugit.

 

21. ad Glaucum de Archesilao

Qui modo malus arcuum magister,

Nunc est causidicus malisque tantum

Causis asseritur suis patronus,

Quam malus fuit arcuum magister.

 

22. ad Archesilaum

Saepe lupo raptas pecudes vorat ipse Molossus

      Praesidiumque gregi non minus hoste nocet.

Tu quoque Corvini causam defendis, at ille

      Dat tibi divitias, iugera pauca, suas.

5

Te sine quam tenuem causam perdiderat ille,

      Sed sibi pars etiam nunc superesset agri.

Tu facis, ut causam teneat, sed perdat agellum.

      Vtilius quare succubuisse fuit.

 

23. ad Glaucum

"Quod petis hoc habeas" - dixisset sponte Lupercus,

      Si subito potuit sponte dedisse quidem.

Sed totiens petii, quod iam non sponte, coactus

      Assiduis precibus, quod dabit, omne dabit.

 

24. ad Leonicenum

Languores varios levans Machaon

Infirmis aliis parat medelam

Non unam et variat salutis artes,

Ad pestes quotiens novas vocatur.

5

At laudes nivei Luperciani

Quovis Gellius audiente narrat.

Has dicit pariter bonis malisque

Et servis dominis satellitique

Ac regi, pediti, duci, colono

10

Et civi, illepidis simul venustis,

<In> cunis pueris, togis severis

Et canis maribusque feminisque.

 

25. ad Probum

Ad Probum

      Vt Tyria in popu1o procedam sindone cultus

Luceat et circum sardonychata manus,

      Vendere sollicito suades me verba clienti

5

Inque foro trepidi dicere iura rei,

      Tu tamen exerces numerosi fenoris artem

Et fieri dives vis sine lite, Probe.

 

26. ad Hiulcum

Pelle merum fracta si quis committit, Hiulce,

      Insanum certa se ratione probat.

Et tibi non grato quisquam si munera mittit,

      Multiforis cribris credere vina potest.

 

27. in cervam pictam

Tam similem verae cervae me pinxit Apelles,

      Vt similis vivens sit mihi cerva minus.

 

28. ad Lucidum

Cum sis lucidior manu Lyaei,

Sponsae candidulis Iovis papillis

Et vultu Veneris comaque Phoebi,

Bellorum clipeo deae corusco,

5

Dictynnae pharetra colentis umbras,

Vasti lumine fulgido Cyclopis,

Gemmis Oceani marisque rubri,

Squama pisciculi cavisque conchis,

Guttis Heliadum, nitore gummi,

10

Auro casside pallido micante,

Splendenti gladio, thorace levi,

Astrictis Borea furente lymphis

Et terso digitis diu metallo,

Saxis Phidiaca manu politis,

15

Apellis tabulis, nitente fonte,

Intactis violis rosisque primis,

Pomi cortice, vasculis eburnis,

Mollis deliciis simul puellae

Et vitro speculi, dedere nomen

20

Quam belle tibi Lucido parentes.

 

29. ad se ipsum

Astrologus fatis natum me dixit amicis

      Et bona praemonuit multa futura mihi.

Non ea proveniunt, sed quod non vidit in astris,

      Afficior multis nocte dieque malis.

 

30. ad Cicutam

Non multis studeat placere, quisquis

Vult dici lepidus suis libellis.

Tu nulli penitus places, Cicuta,

Credo, sis lepidissimus poeta.

 

31. de se ipso

Callimacho fortuna brevis fuit usque, sed heu heu,

      Quae iam parva fuit, incipit esse nihil.

 

32. ad Glaucum

Inter continuo ambulat peritos,

Dum doctus rudibus cupit videri

Et parvos socios Cicuta ducit

Et maior sibi creditur Cyclope.

5

Sed non fit socius tamen peritus

Pygmaei brevior Cicuta planta.

 

33. in simulacrum marmoreum

Quid mihi marmoreis manibus gestare libellos?

      Corde caret pectus usus et oris abest.

 

34. ad Candidum

Crimen inest Cauno, simplex quod fallitur usque;

      Candide, tu fallis et tibi crimen inest.

Ille sibi tantum, multis sed inutilis es tu,

      Hinc odio dignum te graviore putant.

 

35. ad Candidum

Quem carum dicas, non est tibi notus in urbe

      Nec qui te carum praedicet esse sibi.

Cum te nullus amet nec ames tu, Candide, quemquam

      Deterior nulla est conditione tua.

 

36. ad Tuccam

Tucca, manum summam suades imponere nugis

      Quaeque canam monstras fortia facta ducum,

Non tamen ostendis sumpti mihi lucra cothurni

      Quisve meo calici iunget Alexis aquam.

5

Si nihil ingenuos prodest celebrare triumphos,

      Est satius quae me scribere, Tucca, iuvent.

 

37. ad lectorem

Assiduo pretium quodvis corrumpitur usu

      Vnaque non semper dentibus esca placet:

Sic quater et totiens nugas si legeris istas

      Et repetes totiens, lector amice, puto,

5

Taedia tu tandem dices afferre legenti

      Et lepidas spernes fessus ineptiolas.

Quo magis ut placeant, aliis ieiunus inhaere

      Et mea post epulas vinaque multa lege.

 

38. ad Dindimum

Interdum magni subeunt magalia reges,

      Non ideo parvi conditione loci.

Corpore in exiguo maius quam dicere non est,

      Dindime, non miror, si manet ingenium.

 

39. ad Celerem

Mellitas epulas cucurbitarum,

Quis segnem poteras movere gustum,

Foedavit Celer, improbus minister.

Nam dum vult lepidus nimis videri

5

Vrbanus nimis et nimis venustus,

Coniunxit xenio iocos amaros

Et fel Cecropio addidit liquori.

Hinc nullas tibi gratias habebo,

Ni tantum mihi mellis ante mittas,

10

Quantum munera fellis attulerunt.

 

40. ad Glaucum

Si timet acceptam quisquam deponere vitam,

      Munera naturae nesciet ille suae.

Quod natura iubet, vacuum decet esse timore,

      Nam timor hic vitae commoda multa rapit.

 

41. de Lysippo

Hostis blanditias amat Lysippus,

Fastidit patrias monitiones.

Insanum merito vocant Lysippum.

 

42. ad Pamphilum

Cum tibi sit nihilum modicum seu, Pamphile, cordis,

      Seu nihil aut prodest bibliotheca parum.

 

43. ad Titum

Capra, pecus, vitulus depastas ruminat herbas,

      Vtilis ut ventri sumpta sit esca magis,

Nec cibus is prodest, subito quem guttura reddunt,

      Sed quae sunt stomacho fercula cocta diu.

5

Conditio est eadem scriptis, Tite, Callimacheis,

      Lecta tibi ut placeant, sed repetita iuvent.

 

44. ad Caesarem

Non ego depositis videas gravioribus opto,

      Quas mea Musa tibi dictat, ineptiolas,

Nec puto ducatur vacui tibi temporis hora,

      Credita nam rerum portio magna tibi.

5

Fercula sed postquam removerunt prima ministri

      Et properant celeri ferre secunda pede,

Has poteris nugas anima percurrere sola

      Atque aliis horti iungere poma mei.

Quodsi tunc etiam parvis tua cura negatur,

10

      Haec tibi, quae misi, somnia vana puta.

 

45. ad Aulum

Quod bonus Corydon malus videtur,

Nulli profuit obfuitque nulli.

Aule, quod malus optimus videris,

Nulli profuit obfuitque multis.

 

46. ad Barotium

Non mihi tanta meae fuerat fiducia Musae

      Tanta nec est tenuis credita fama lyrae,

Auribus ut doctis etiam placuisse putarem

      Et tibi, quae canerem, carmina grata forent,

5

Divitis interdum sed rustica fercula mensa

      Sustinet et dulci gratior unda mero:

Hac ratione tibi, studio meliore remoto,

      Forte minus nugae displicuere meae.

 

47. ad Dindimum

Scribis et, ut scribam, mihi semper, Dindime, dicis,

      Fers tamen ex scriptis praemia nulla tuis.

Est nihil aut modicum scribendo perdere verba,

      Tempora cum chartis perdere non modicum.

 

48. ad Probum

Cum voces totiens Calliope mea

Incassum societ lyrae,

Cur ponam sterili semina litore,

Poscis nunc etiam, Probe.

5

Non spe sollicitor muneris aurei,

Ingratum referens Lycam,

Sed narrare meae facta puellulae

In ripis Zeruli placet,

Vt me basiolis ipsa beaverit,

10

Risu, blanditiis, iocis.

 

49. ad Nestorem

Quot ver liliolis rosisque fulget,

Quot silvis redeunt caduntque flores,

Quot litus teretes habet lapillos,

Quot pisces alit undecunque pontus,

5

Tot rus delicias mihi paravit,

Tot risus, pariter iocos, lepores.

O rus, splendidius beatiusque

Magnis urbibus oppidisque bellis,

Regnis omnibus et domo Tonantis!

10

Tu das cum domina mihi sub uno

Sim tecto et capiam cibos eosdem

Et sermone fruar manusque tangam

Et ludam et prope dormiens quiescam,

Illius satiem decore ocellos.

15

Et tot det mihi basiationes,

Quot nec Lesbia praestitit Catullo.

 

50. epitaphium avari

Qui iacet hic, vivus nulli bene fecit, avarus.

      Mortuus est aliis utilis atque sibi.

 

51. de spe sua

Exoptata dies aderit tempusque petitum

      Et mea iam placidis cymba natabit aquis.

Quam cupio, fessus iam grex requiescet in umbra

      Et meus optata gramina carpet equus.

5

Sic mea fata volunt: post mille pericula rerum

      Excipiat facilis languida membra quies.

 

52. ad Caesarem

Si Fortuna meo faciet me vivere voto,

      Est animus de te scribere multa tibi;

Si minus, externos invitus quaerere cogar

      Atque aliis de te scribere versiculos.

 

53. ad Paulum

Discipulum nullus meminit vidisse Matonem.

      Qua ratione refer, Paule, magister erit.

 

54. ad Faunum

Quis me carior optimo deorum,

Quis stella regitur beatiore,

Dum ducit ignotas per undas

Et dubios scopulos carinam?

5

Me quidem puero parentis ustae

Nullus carior et deo volucri,

Qui spargit immensum per orbem

Sollicitis manibus sagittas.

En laudat mea Silviella versus,

10

Quos scribo, et niveis suis papillis

Coniungit haud duras tabellas

Meque suum vocitat poetam.

Per me post cineres novissimamque

Lucem non rigidis viris placere

15

Pergestit et clarae susurros

Non nihili putat esse famae.

 

55. ad Caesarem

Quod multi de te dictant tibi carmina, Caesar,

      Maeoniaque audent enumeranda lyra,

Non facit altisonae Musae fiducia nec te

      Promeritum superis iungere posse putant,

5

Sed pretium laudis suadet vigilare lucernam,

      Nam decus in magnis succubuisse ferunt.

 

56. ad Caesarem

Quod mea pacato legisti carmina vultu,

      Nescio quem rumor dedoluisse refert.

Vt graviore iterum tumeant praecordia bile,

      Quae cecini, nullus sit repetisse labor.

5

Dicta minus lepide quamvis, rudiuscula quamvis,

      Affirmes placeant et repetita tibi.

 

57. ad Caesarem

Quem pater aethereus caelo vix circuit orbem,

      Exiguis arctat cum color in tabulis,

Tunc brevitas mundi mensuras contrahit omnes

      Et propriis errat singula limitibus:

5

Sic quicunque tuas temptat describere laudes

      Et tua vult paucis scribere versiculis,

Nititur hic minima tabula perstringere mundum

      Inquinat et demens, quem celebrare cupit.

 

58. de Silvia

Qualis erat, gremio pluvium quae sustulit aurum

      Aut quae mendacis tergore vecta bovis,

Qualis olorina facie, quam lusit adulter,

      Pulchrior aut talis Silvia visa mihi.

5

Et cycnum falsumque bovem timuique metallum:

      Tantum erat aeterno digna rapina Iove.

 

59. ad Lucullum

"Negasti pedibus meis cothurnum,

At soccum mihi" Silviella "carpe"

Dixit, et teneras colas Camenas.

Hae solaciolum dabunt laborum,

5

His tu molliculos tuos amores

Cantabis, vacuus perenne curis.

Et laeto modicis tibi licebit

Quantum est hominum videre multis

Semper sollicitum diesque nullos

10

Laetis ducere mentibus terendos.

Namque hic fervidulas timet procellas,

Dum merces fragili vehit phaselo,

Hunc solis rapidi favilla torquet,

Ne fruges male praecoquat timentem,

15

Hic caelum piceo colore cernens,

Maturis pluvias timet racemis.

At pastor queritur minus salacem

Esse lanigeri gregis parentem,

Latronum pavidus manus rapaces

20

Per silvas dubias tremit viator.

Nec miles propria quietus exstat

Sorte et se miserum vocans sub armis,

Felicem penitus putat colonum,

Laudat militiam colonus aeque.

25

Sic quivis alium vocat beatum

Et culpat propriam subinde sortem.

At solus nimium superba vitans

Et quae sunt humili nimis repellens,

Quicquid est medium probans, utrisque

30

Exstat candidior beatiorque

Cunctis caelicolis magisque carus.

Is totos poterit notare mores

Naturae et varias vices referre,

Cur nunc se attenuent, subinde crescant

35

Phoebi cornua fulgidae sororis,

Vnde et exoriens dies resurgat

Et qua, cum latitat, cadit sub unda,

Quis frondes prohibet deus perennes

Silvae ne teneant comosiores,

40

Cum larex, hedera ac oliva, myrtus,

Laurus ac abies, cupressus, ilex,

Buxus, iuniperusque ros marisque

Semper sustineant comas virentes,

Iris cur vario colore dicat

45

Venturas pluvias salumque litus

Cur non praetereat Noto furente

Et quantum dubii creavit usquam

Natura, is poterit referre clarum,

Is nec pocula subbibet veneni

50

Et spernet gladios potentiorum,

Nam vitam sibi liberam paravit.

Hoc tu si sapies iter beatum,

Extremum fugiens, utrumque rerum

Carpes et Veneres Cupidinesque

55

Dices molliculis prius libellis,

Aetas dum teneris vacare Musis

Parcet, post gravior canes severos

Versus, quos homines legant venusti".

 

60. ad Platinam

Aspiciens turpis Veneris committere crimen

      Cum bove privignum Popiliana suum:

"Rusticus ingenio superat te, Daedale - dixit -

      Artibus et caelis parcere disce tuis.

5

Cuditur incassum mendaci machina ligno:

      Sic melius monstrum carnea vacca feret".

 

61. ad Paliscum

Plumbo sculpsit opus, tuos

Vultus tam simulans optimus artifex,

Quod quicunque laboribus

Confert artificis nunc faciem tuam,

5

Restat quam dubius sibi,

Quis vestrum alterius sumpsit imaginem.

 

62. ad Paliscum

Virgilius multi fieri voluere, Palisce,

      Et tibi versiculos concinuere suos.

Tu multis fieri Maecenas velle negasti,

      Cum pretium tulerit nulla Camena suum.

5

Sed sapis atque equitem Tuscum te vincere constat

      Ingenio: pretium carminis ille dedit,

Tu pretium non das, versus tamen accipis ultro,

      Quo fit habes carmen carminis et pretium.

 

63. epitaphium Philippi

Dum mergis laqueos struit Philippus,

Vt mergos avido voraret ore,

Mergis in liquidum natavit esca.

 

64. ad Ligurinum

Quemvis versiculis beas

Et frangis Stygiae robora ianuae,

Cantu restituens tuo

Vmbras corporibus, quae vada livida

5

Nigra transierant rate.

Sic vatis potuit Bistonii chelys

Inferni rabiem canis

Et cinctas Furias tempora viperis

Et quantum est per Stygias domos

10

Tormenti, modulis flectere dulcibus.

Sed magnus citharae labor

Est res ista tuae: vivida concine

Interdum et titulos meae

Componas lepido carmine Silviae.

 

65. ad Philadelphum

Dum tibi discipulus et erit, Philadelphe, magister,

      Non tu discipulus nonque magister eris.

 

66. ad Platinam

Tu licet Alcinoi dives verseris in horto;

      Quam cupida carpens aurea poma manu,

Non ideo spernas celata Cydonia lana,

      Qualia pauperior noster agellus habet.

5

Nam tua sunt oculis tantum gratissima poma,

      Nostra quidem stomacho luminibusque placent.

 

67. ad Chlorim

Quid dura fetus dilaceras tuos,

Chloris, tenaci filioli manu

Carpens nitentes capillos

Molliculas genulasque plangens?

5

Nescis medullis an genitum tuis,

Quem sic fatigas verbere livido,

In teque fuisse nescis,

Dum novies reparata luna?

Nescis labores innumerabiles,

10

Quos hunc tulisti visceribus ferens

Quantumque nascens doloris

Cunniculo dederit tenello?

Nescis lacertis et quotiens tuum

Collum ligavit, mollibus appetens

15

Labris eburnas papillas,

Quas digitis teneris fricabat?

Curis gravatam saepe tenacibus

Ridere fecit blanditiis suis

Verbisque ludens iocosis

20

Basia corripuit negata.

Heu saeva belli filioli comis

Iam parce, Chloris, verberis improbis

Vsum relinquens, reponat

Statione manus capillos.

 

68. ad Cyparissum tonsorem formosum

Tam leviter ferro barbam, Cyparisse, recidis,

      Vt gravius cum flas, spiritus ora terat.

 

69. de lacrimis Ambroseolae

Quas modo per genulas tristibus exsequiis

Fundebat lacrimas Ambroseola patris,

Non equidem lacrimae, sed puto nectar erant,

Quod Iovis assuevit Phryx puer in calice

5

Ponere, caelicolas cum vocat ille deos

Solemnes mensis et iubet esse dapes.

 

70. ad Glaucum

Mollia cum legerem carmina Quintilio,

      Ille ait: "Hic video plurima digna lini".

Tunc ego: "Sunt doctis munera, quae rudibus".

      Ille refert: "Fiat nulla litura tibi".

 

71. ad Cronicum

Quo latus armatum semper tibi, Cronice, ferrum

      Ambiguum forma nomen habere puto.

Illius est acies curvata simillima falci,

      Quod superest, gladii quo teneatur, habet.

5

Non tamen est gladii nec falcis nomine dignum,

      Sed neutrum cum sit, inter utrumque manet.

 

72. ad Musam suam

Iam sat, rupula pervicax, iocorum

Cantasti lepidae meae puellae.

Quisnam finis erit facetiarum,

Quas legant Veneres Cupidinesque?

5

En laudant tenerae meas puellae

Nugas, molliculo sinu reponunt,

Chartas manciolis terunt tenellis

Et me nequitiae meae poetam

Dicunt. Quae Latiis puella: vivit

10

Oris, versiculis magis decora

Quam quae concinitur meis libellis

Et quam plus oculis amare dicor?

Hanc permirificam vocant Latini,

Cunctis deliciis venustiorem,

15

Ipsam lucidulum putant ocellum,

Quo caecus meus ambulat Cupido.

Ponas sordidulis modum tabellis.

Iam sat, rupula pervicax, iocorum

Cantasti lepidae meae puellae.

20

Tandem turpiculas relinque villas

Et frondes nemorum comosiorum,

Infer Thespiadum manum choreis

Et ducas gelidum pedes in antrum.

Illic Gorgoneus liquor capillos

25

Hinc inde aridulos tuos rigabit.

Non omnes humiles iuvant Camenae,

Quam multi numeros probant severos.

Iam sat, rupula pervicax, iocorum

Cantasti lepidae meae puellae.

30

Tandem molliculos sinas cachinnos

Et surgens gravibus Thalia chordis

Deponat numeros libens procaces.

Nam sat, rupula pervicax, iocorum

Cantasti lepidae meae puellae.

 

73. ad Chiriacum

Nil pro versibus accipit poeta,

Qui nostri titulos canit Perotti,

Mendaces quoniam Perottus odit.

 

74. ad Theophrastum

Quod nulli memorant prius poetae,

Quod nullus didicit prius nec ipse,

Quod per me cupio sciant nepotes:

Pisces Gorgonea natant sub unda.

 

75. ad Septumuleium

Si qua movet Manes cineris bona fama sepulti,

      Carmine laeta tuo nobilis umbra Titi est

Nec dolet Aonii titulis ornata poetae

      Ante diem corpus deposuisse suum.

 

76. ad Quintilium

Quid me lyrulam tangere rursus,

O, mihi luminibus anteferende, iubes?

En Sergiolus dissona chordis

Nescio quo pacto carmina nostra refert.

5

Si Sergiolus vera recenset,

Iam lyra non doctis concidat e manibus,

Si Sergiolus falsa recenset,

Quem non vult patula sentiat aure sonum

Et Callimachi nomen in orbe

10

Cantetur merita laude perenne sibi.

 

77. ad Paliscum

Vt referant facies fabricant simulacra sepultas

      Verbaque pro lingua littera picta facit.

Tu facis, ut vivus gelida videare figura

      Et loquitur quod tu sculpta tabella taces.

5

Seu dubitas, quin te faciat tua Musa perennem

      Et fieri plumbo debiliore putas,

Seu cupis effigiem proprii discernere vultus

      Nescius hanc umbram posse referre tibi,

Te faciet clarum melius tua Musa metallo

10

      Et faciem vitro verius inspicies.

 

78. ad Lollium

Quam multo capitis dolore torpes

Intrare et strepitum negas senatus,

Vt talos moveas manu valenti,

Non istud medicae sciens Machaon

5

Artis instituit, tuum sed exstat

Inventum et cupio sciant nepotes,

Si quando ut capitis dolore languent,

Tractet dextera tesseras, fritillos.

 

79. epitaphium Helenae

Hic Helene miserata proci pereuntis amores

      Conditur, immiti non lacrimata viro.

Nec poterat tenerum nunquam violare pudorem,

      Sed pia cui pietas inde negata fuit.

 

80. ad Silviam

Tandem parce tuis, Silvia, luminibus,

A quibus e nostro sanguine gutta cadit.

Non refugit Venetos nausea gurgitulos,

Vt te destituam, tam neque lentus amo.

5

Nil tibi sed demptis ars mea basiolis

Et dare per trivia murmur inane potest.

Heliadum fletus tu tamen usque petis

Et cupis articulos cingere chrysolitis.

Quid faciam? Cultus vis tibi lucidulos

10

Et laus in Veneto vix mihi sola luto.

Desine me lacrimis attenuare tuis.

Non ego te fugio, postmodo sed veniam,

Cum faber aut praeco seu citharoedus ero.

 

81. ad Corannum

Iam paucos numerat menses tua vita, Coranne,

      Vmbraque per Stygios iam tua quaerit iter.

Et puer es puerique putant te nomine dignum.

      Non facit hoc aetas, sed tua simplicitas.

 

82. ad Avitum

Dum quereris canos nimium properare cutemque

      Ante diem, dicis, ruga senilis arat,

Quin te poeniteat scelerum testaris, Avite,

      In vitiis quereris teque fuisse parum.

 

83. ad Tacitum

Quid mihi si messes Arabas et iugera Paesti

      Eoique ignes Silvia turis olet,

Si nivibus primis matutinisque ligustris

      Dentibus est Indae candidiorque ferae

5

Si bene culta comas, quantum licet esse puellae,

      Nec nisi delecta conspicienda toga,

Munera vult ea; nulla mihi; nihilumque ferenti

      Non exoratum ianua robur habet.

 

84. ad Philadelphum

Semper avos atavosque tuos, Philadelphe, recenses

      Illorumque loquax multa tropaea refers.

Quis etiam iungis celebris benefacta parentis

      Egregium fecit quicquid et enumeras.

5

Sed bene nil narras unquam quod gesseris ipse

      Teque putas veterum laude nitere satis.

Falleris: illorum probitas tibi dedecus affert

      Et vitium accusat terque quaterque tuum.

 

85. ad Caesarem

Rerum Platina temporumque custos

Scriptorque Euganeo secundus ad me

Accedit quotiens, salute nondum

Dicta nec bene spiritu quieto,

5

Quem passus, puto, mille concitarunt,

Hortatur, monet et precatur, instat

Per Manes cineresque proximorum

Et quodvis superum inferumque numen

Ad te, quem dominum deumque dico,

10

Vt secum veniam, sed ipse, ne te

Ad risum moveam meis ocellis

Hiulca et pariter locutione,

Venturum nego. Platinam monebis,

Ne me sollicitet rogetque, tandem

15

Aut vatem, moneo, tuum videbis,

Lippum rusticulumque sordidumque.

 

86. ad Iulium

Sunt illinc tibi, Iuli, et hinc ministri,

Quales non tulit Ida Graeciaeque

Quicquid abluit undecunque pontus,

Et manes tamen integer, pudicus,

5

Tanquam sis gelidus senex et inter

Tithonos Priamosque Nestorasque.

Aut alter, puto, Tantalus sub undis

Vivis perpetuo siticulosus

Et mus in medio horreo esuritor,

10

Aut es Hippolytus pudiciorque

Si quisquam Hippolyto fuisse fertur,

Cum peccare queas minusque pecces.

 

87. ad Papiensem

Dicebam placuisse tibi mea carmina nuper,

      At mihi "mentiris" unus et alter ait.

Erubui, neque enim potui tunc dicere: "munus

      Hoc mea sit testis, si Papiensis amat".

5

Da mihi, quo liceat linguas cohibere profanas

      Aut opus hoc fatear displicuisse tibi.

 

88. Iacobus Papiensis Card. ad Callimachum

Non es mentitus, placuerunt carmina: munus

      En tibi, dic teste hoc: "Carmina nostra placent".

 

89. ad Papiensem

"Numquid nunc etiam negare, Livor,

Audebis, cithara licet saligna

Dictem rusticulus poeta carmen?

Me laudat Papiensis et placere

5

Affirmat sibi, quicquid oscitavi.

En testis tibi distichon, quod ille

Ceu domum mihi misit, o beatum

Munus, quod neque temporum vetusta

Corrumpet series nec imber instans

10

Aut saevi maris impotens procella.

Non istud tineae voracis ora

Seu furum minuent rapacitates".

Riserunt comites superbientem

Et carmen digitis tuis negarunt

15

Scriptum, quod neque gemma fateretur

Hoc nomen; rubui subinde; rursus

In te, si cupis, albeam repostus.

 

90. ad Philippum

Invitas; venio; dapibus tua mensa superbis

      Instruitur fastis et seniore mero.

Nam quaesita paras diverso fercula sole,

      Hospitibus possent quae satis esse deis.

5

Illic Tarpeiae custos mihi ponitur arcis

      Et cum perdicis pectore chortis aves

Quicquid et Aetolo lautus laudaret in apro

      Et proles nondum fronte timenda bovis.

Addis et involucres Dodonae matris alumnos

10

      Quamque prius Phasis impia novit avem.

Magna quidem et magno sunt haec te digna, Philippe,

      At pretium mecum solius assis habent.

Quid iuvat innumero mercata numismate cena,

      Cum possis solo lautior esse cibo?

15

Da mihi buccellas et sobria pocula pone;

      Si Lepidum addideris, omnia cara dabis.

 

91. ad Platinam

Quis furor est auro totam vacuare crumenam,

      Dum vates vati prandia lauta paras ?

Iuppiter ambrosias epulas et nectaris haustus

      Spernat, ni Phrygius pocula tractet amor.

5

Nil Corydon laudat, fuerit si demptus Alexis,

      Tu procul a Lepido prandia grata putas.

Castaneas mallem montanaque corna dedisses

      Atque olerum quicquid rustica mensa probat,

Dummodo cum niveo Lepido conviva fuissem

10

      Et lateri haesisset strictius ille meo.

 

92. ad Ravennatem

Si memini, tua iussa prius pallensque tremensque

      Volvebam tacito terque quaterque sinu

Vnguibus et morsis multum vigilare solebam

      Singula censurae postmodo danda tuae.

5

Sed fuit in cursu tunc spes studioque placendi

      Quodlibet his humeris non grave pondus erat.

Nunc piger archetypis mandata negotia chartis

      Exsequor et coepit fervor abire meus.

Qua fiat ratione, petis: labor urget arantem,

10

      Credita si parvo fenore reddit ager.

 

93. ad Fabium

Nugarum studiose congregator,

Quas vinum mihi dictat et Cupido

Inter tot strepitus negotiorum,

Quid gratus tibi debeam tuisque

5

Membranis, miniis et umbilicis,

Quis cultus meus ambulat libellus

Inter manciolas tenerrimarum,

Novi et veisiculis meis rependam.

Scribam quod neque negligentiorum

10

Rubigo neque deleat vetustas:

Non est Callimachi perennis ore,

Sed cura Fabii, libellus iste.

 

94. ad Ravennatem

Danti erat exiguum munus, sed grande petenti,

      Quod mea nunc petiit plena rubore chelys.

At mihi, quod mitto, magnum, tibi vile fatemur:

      Sic tribuens rubeo, nec minus ante petens.

 

95. ad Papiensem

Natali Domini Deique nostri

Aurum non leve sponte liberalis,

Cum nihil peterem, dedit Ravennas.

Misisti tacito nihil; videbo

5

Quid dabis, Papiensis, ecce posco.

 

96. Papiensis

Si dedit, ut perhibes, natalia dona Ravennas,

      Dona, quod a nobis expedit, accipias:

Non bene, cum satur est, modulatur carmina vates

      Nec bene, cum plena est, fictilis olla sonat.

5

His modo contentus non poscas altera: mavult

      Saepe tumens venter stertere quam legere.

 

97. ad Papiensem

Non mihi quod dederit natalia dona Ravennas,

      Sed quia non dederis, expedit, accipiam.

Ieiunus ieiuna tibi dictabit Homerus

      Nec bene, cum vacua est, fictilis olla sapit.

5

Non est cena satis, poscuntur prandia, mavult

      Esuriens venter rodere quam legere.

 

98. ad Caesarem

Quod legis atque probas quicquid mea fistula lusit

      Et quod me vatem Romula terra putat,

Quod non ad Scythiam propero Pontumque rigentem

      Quodque mihi vitae spes melioris adest,

5

Hoc tibi me semper gratus debere fatebor

      Meque tuum dicam non opus esse Iovis.

 

99. ad Sigismundum Malatestam Imperatorem

Iam diem veri similem reducet

Arcus ardentem reserans Olympum,

Horrida in summos properare montes

Nubila cerno.

5

Extulit se iam tenus umbilico

Nereus, ventos fugat et reponit

Quicquid undarum tumuisse cernit

In statione.

Rursus e sicco referent in undas

10

Te, ratis, venti, meliore cursu,

Quas seces, tonsas nemus hoc et illud

Transtraque reddet.

Fervet ingenti nova pix aheno

Qua tuae puppis coeant hiatus;

15

Quam minus reris, tibi silva malum

Porriget ultro.

Consuit Pallas tibi vela, Brontes

Ancoras cudit Siculo camino,

Vt vehas reges iterum Latinos,

20

Punica navis.

Creditos reddes tibi constitutis

Finibus, spargent latus omne flore

Integris mixtae pueris puellae,

Non sine cantu.

25

Ordinum summus minimusque factus

Concolor, sumptis niveis lacernis,

Lusibus festis tibi blandientur

More triumphi.

Teque post centum reducem coronas

30

Pendulam templo medio dicabunt

Et tuos sculpent memori tabella

Vndique casus.

Naufragus de te media procella

Multa post securo repetet dabisque

35

Spem fatigatis quoque posse palmis

Tangere litus.

 

100. ad Augustum Card. Mantuanum

Dum pater eloquii semesos Platina fastos

      Excutit a tineis pulvereoque sinu,

Ac illos renovat mansuros tempus in omne,

      Qui modo vix gemini gloria mensis erant,

5

Et meminit structa divi genitoris ab urbe

      Omnia, ab Etruscis semina prima petens

Semideosque atavos omnes prolemque tuorum

      Ingenio Euganeo nobiliore refert,

Haec semel aspicias vacuus post tempora cenae

10

      Et placeat posito nectare lympha tibi.

Illa quidem fessa dudum cervice legenda -

      Nec brevior valuit tanta referre liber -

Haec anima decies poteris percurrere sola

      In quibus, exempto te, nihil aspicies.

15

Quid mihi cum proavis; cum sis augustior illis

      Stellaque maiori luceat igne tua?

Munera, consilium, probitas, convivia, mores,

      Quis superas divos, enumeranda mihi.

Sed non unius facit hoc iactura quietis,

20

      Promissi testem nunc tibi carmen habe.

 

101. ad libellum

Commodius dornire fuit quam scribere nugas,

      Ni fueris vati fratribus utilior.

 

102. ad clarissimum virum Augustinum de Maffeis

Maffeae sobolis decus perenne

Et nitor proavo nitore maior,

Fratrum gloria patriaeque sidus,

Quo possit merito superba cristas

5

Vna exserere altius suosque

Per te crescere Plinios, Catullos

Laetari et veteres redisse partus,

Hic quodcunque mihi licentiosus

Dictavit iocus inter eruditos

10

Marsos, Septumuleios et Planellas,

Bassos,Chiriacosque Platinasque

Do munus tibi tutius subinde,

Vt rhonchos valeat severiorum.

 

103. ad libellum

Augusti subiture domum nugose libelle,

      Comprime nequitiae libera verba tuae,

Ne nimium petulans, cithara dum ludis acerna,

      Turpiter a casta reiciare manu

5

Inficiatque tuum festiva licentia vatem,

      Vnde putent vitae crimen inesse meae.

"Nil - inquis - vereor: peperit Verona Catullum

      Et solita est molles saepe videre iocos.

Concivis legit ille sui laudatque proterva

10

      Carmina et extincti passeris exsequias".

"Quid tibi cum tanto, demens, est vate? Putasne

      Illius exemplo te quoque posse legi?

Erras: Cecropiam passim sapit ille Minervam,

      Te melius blaeso balbutit ore puer".

15

"At legar et steriles nugae fortasse placebunt,

      Vsus in his quamvis nullus ineptiolis".

 

104. ad lectorem

Versiculos ne sperne, meae sed parce iuventae,

      Lascivum si quid vatis ab ore venit.

Qui cecinit pecudes et villas arma virumque,

      Cantarat lusus, nude Priape, tuos.

 

105. ad lectorem

Quae non culta satis seu quae lasciva videbis

      Passim versiculis insinuata meis,

Si minus apta legi pueris castisque puellis

      Censes, nil puer hic nilque puella legat.

 

106. ad lectorem

Clamabam: "Rigidae socrus castaeque puellae,

      Oppositae claudant lumina casta manus.

Exuor et prodam nudatis omnia membris,

      Cernere sit vobis vel pudibunda nefas".

5

Quid vox profuerit, quaeris. Quae carpserat ante,

      Protinus illa meos coepit amare iocos

Et quibus haud rigidae lasciva licentia Musae

      Grata minus fuerat, mentula grata fuit.

 

107. ad Saracenum

Liminis augusti cultor custosque perennis,

      Cui patet Etrusci mens taciturna dei,

Et nondum natas curas in pectore noscis

      Scriptaque divino cordis in ore legis,

5

Cum regnare rosam noris tempusque leporum

      Mensaque Phidiacis cum spolianda cadis,

"Callimachi - dices nostro dominoque deoque -

      Quo valet, invigilat parva lucerna tibi.

Quae licet exiguo lychno moribunda tremiscat

10

      Duret et ad medium noctis oliva parum,

Quantum fata sinunt, vigili tibi lumine servit:

      Sic Tagus et rivos in mare volvit aquas".

 

108. ad Caesarem

Non decus ut praestent, obducunt stragula muros,

      Quae Lugdunensi pectine picta vides,

Haec loca nam melius domino veniente coruscant

      Et pallent viso Gallica vela deo,

5

At quia templa subit populus discrimine nullo,

      Ad sacra sed paucos ultima ducit iter,

Pendula disposuit Caesar spectacula turbae,

      Cui nondum fas est ora videre dei.

 

109. ad Septumuleium Campanum

Rarus et niveus nitor pilorum,

Qui nunc Luciduli micat per ora,

Non est asperior rigensque barba,

Quae mento Cynicique Stoicique

5

Innasci solet esuritiosi,

Sed lanugo novae virilitatis,

Qua iam femineos trahat calores,

Cum solum maribus placeret ante.

Hanc tu basiolis teres duobus

10

Aut linguae minima fricatione.

 

110. ad Dindimum

Qualia, quae cudis, sint carmina, Dindime, quaeris.

      Id tibi prima notet syllaba facta duplex.

Hactenus auferesim scribendo dextera fecit,

      Dum nimis inceptum claudere gestit opus.

5

Sed si currentem gravior frenabit habena

      Et vagus in proprio limite sistet equus,

"Carmina" non scribet tua dextra, "cacamina" semper

      Teque tibi fuerint iudice nota satis.

 

111. ad Aesculapium

Vxorem futui videns ab Aulo

Argus continuo pedem reduxit

Et post in thalamum vocavit illum

Et dixit: "Mihi servias, minister,

5

In cena placet, in fututione

Nolo sis mihi denuo minister".

 

112. ad Iustinum

Non bonus unde vocer, quaeris, Iustine, poeta,

      Vnde minus placeant, quos cano, versiculi.

Vellere sub vili non est facundia dives,

      Non sapit et pauper conditione mala;

5

Sed si purpurea splenderent veste lacerti,

      Facundus, sapiens dicerer atque probus.

 

113. ad Marsum

Corpore non madido mediis qui stabit in undis,

      Inter formosos hic mihi castus erit.

 

114. ad Nearcum

Quid confise brevi puer iuventa

Spernis versiculos meae Camenae?

Cursu praetereunt dies fugaci,

Aetatem spatio brevi terentes,

5

Sed plus perpetuis perenne saeclis

Hoc quodcunque canet Thalia vivet.

 

115. ad Nearcum

Pendent vertice candido Nearci

Crines aureoli, micant ocelli

Ceu perlucidulus nitet lapillus.

Et frons est eboris glabella, nasus

5

Et mentum, genulae, labella, collum,

Pectus ac humeri, manus, lacerti

Et quicquid tegit hinc et inde vestis

A summo capitis pedes ad imos.

 

116. ad Flavium

Nequior assueto cur sit mea charta requiris.

      Deterior sors est, quam fuit ante mihi.

Non levis immensum tollit medicina dolorem

      Nec satis ingenti est unica gutta siti.

5

Sat fuerat lusisse semel modicumque Lyaei,

      Dum potui solo laetior esse ioco.

Nubila nunc adeo mens est et plena malorum,

      Quod sibi sat lusus quotlibet esse negat.

 

117. ad Marsum

Non nocet, incultas habitat dum vipera rupes,

      Non quem tunc possit laedere, virus habet.

Nec fuit in silvis facies non hostis Amori;

      Castior Hippolytus esse coactus erat.

5

Inter formosos pueros te vivere castum

      Hippolyto summam demere laudis erit.

 

118. ad Nestorem

Dum vellus tibi Colchicum sorores

Producunt facili manu diesque

Electris, adamantibus, smaragdis

Omnes dinumeras nec urbe tota

5

Est quisquam magis aut decorus aeque,

Aetatis volucris memor, poetas

Et Musas cole, postmodum nepotes

Vt spreto Phrygiae nitore formae

Mirentur mage Pisciense sidus.

10

Nam dum stas, loqueris, taces, moveris,

Discumbis, vigilas, legis, quiescis,

Dum scribis, tacite subit senectus

Et formae spolium tuae reportat

Quaevis hora; nihil tibi relinquet

15

Annorum series tuosque vates

Si scriptis titulos suis tacebunt,

Tandem sub tumulo brevi iacebis

Vicinis male notus et propinquis.

 

119. ad Caesarem

Iam sopor totas adeat medullas

Et quies curis recreet gravatum

Pectus immensum liceatque rerum

Ponere pondus.

5

Nam tuo cervix oneri secunda

Flaccus ex ipso rediit cubili

Mortis et serpens velut obsoletos

Exuit annos.

Impium Fatum puduit ministro

10

Te, reor, tanto spoliare morbo.

Plus fatigatus viret ut bipenni

Robora tonsa.

Non tamen multo senio solutus

Nuper exarsit tremuitque pro te,

15

Sed labor summus vigilisque trivit

Cura vigentem.

Terruit cunctos gravis hora fati,

Nuper exsultant alacres per urbem,

Ordinis summi minimique certant

20

Gaudia passim.

Quis mihi voti locus aut acerrae

Tot preces inter populi patrumque,

Quae meam cervix inopem securem

Sanguine tinguet?

25

Non satis, totos liceat iuvencos

Valle Clitumnus ab utraque mittat,

Perferant omnes Arabes maniplos,

Sufficiam nunc.

Sed deo caespes viridans salisque

30

Mica cum farris placuere lance

Inter auratas pateras gravesque

Turis acervos.

Nectite abscissum prope iam sorores

Stamen et Phrixi trahite omne vellus,

35

Nemo transmisso numeret sub aevo

Tempora Flacci.

Haec dies illi memoranda semper

Iure natalis videat Kalendas

Nestoris post hanc precor et Sybillae

40

Transeat annos.

 

120. in mensam cupressinam

Filia Creteae redolens sum mensa cupressi,

      Plus meus Apicio fercula condit odor.

 

121. in mensam cupressinam

Quis prohibet fieri redolenti e stipite mensam,

      Funeribus folia sint licet apta mea?

 

122. ad Paulum

Hac reor Erigonen decepit Bacchus in uva,

      Si tamen haec uvas inter habenda mihi.

Nam nec Hymettus habet similem nec Massica vitis,

      Sic sapit et solis tosta vapore nitet.

5

Cecropios das, Paule, favos dicisque racemos,

      Cerea cum claudat dulcia mella cutis.

 

123. ad Lucullum

Natalis quotiens redit Tonantis,

Quicquid fert ratis Indicae magister

Et merces Arabas Tagique harenas

Dant donum facili manu potentes.

5

At vates minime pecuniosi,

Quis demptis calamo lucernulaque

Et guttis olei duabus, omnis

Restat chartea postmodum supellex,

Dant carmen, nihilominus decorum

10

Gemmis et Tyriae colore vestis.

Carmen pallidulo datos sepulcro

Vitae restituit beatque fortes

Et pulchro numero inserit deorum.

Hoc tu candidulis, Luculle, baccis

15

Praefers, hoc tibi mittere ipse possum,

Sed non multiplici oblitum litura,

Nam meae situs arcae araneosus

Et pullus gelidae color lacernae

A me carminis otium repellit.

 

124. ad Flavianum

Quid mihi, si decies repetam tua tecta, priusquam

      Audiar? Id laudi detrahit usque tuae.

Dum quater incassum venio totiensque revertor,

      Iam tibi devotum crescere posset opus.

 

125. ad Glaucum

Quid credis totiens semina litori

Fallaci aut sterili iugo

Durata assiduis colla laboribus?

Non sic invalidus timet

5

Invisae coluber rostra ciconiae

Aut ungues patrios fugit

Ciris seu scopulos nauta Maleacos,

Vt te Pamphilius puer

Incassum pedibus tardus et impotens

10

Sectaris volucrem; melos,

Non illum citharae flectere Thraciae

Seu merces queat Indica,

Aures difficiles ut satis applicet,

Quas fundis precibus, miser.

15

Non multis lacrimis, non querimoniis

Mitescet, gemitus tuos,

Ceu fluctus liquidi saxa Ceraunia,

Spernit: sic abeunt dies

Frustra, dum vetitis ducis amoribus

20

In vultum croceam notam,

Nec te sollicitat cura negantium

Bustis corpora frondium.

 

126. ad Caesarem

In mea nunc omnes hederae si corpora serpant

      Et viridis circum tempora laurus eat,

Non ego Pierias lymphas hausisse putabor

      Seu digitum castis implicuisse choris.

5

At si me lepidum dices, Francisce, poetam

      Castalii credar duxque paterque gregis,

Dum loqueris, quoniam Lybiae vox exit ab antro

      Sive tuo fatur Delphicus ore deus.

 

127. ad Augustum Card. Mantuanum

Iam prope sat laetum nihil est mortale futurum

      Disponetque sua Iuppiter exta manu,

Aurato in populum descendet bractea nimbo

      Pellet et invisam tam bona praeda famem.

5

Pendula deficient avidae spectacula turbae

      Vnaque sat cupiet sit sibi Roma via.

Et faciet volitans nocturna crepuscula pulvis

      Ac male credetur sol agitasse rotas.

Namque patrum niveis praecedet turba lacernis

10

      Aureus albenti tuque veheris equo

Et populo sperata dabis spectacula Martis

      Teque palam poterit dicere Roma deum.

 

128. ad Tearcum

I procul hinc lauri, quondam mea cura, corolla,

      Si pueri pretium calceus esse potest.

Quod calamo chartisque peto vigilique lucerna,

      Det mihi cum corio fibula posse frui.

 

129. ad Silviam

Cum mihi subtristi promittis, Silvia, vultu

      Quod peto, promissis tunc caruisse velim.

Quae tibi grata magis, cupio magis, et tibi quicquid

      Displicet, hoc etiam displicet omne mihi.

5

Munera si qua dabis, quaeso, des fronte serena:

      Non amo multiplici dona coempta prece.

 

130. ad Lupercum

Multi possideas facis, Luperce,

Nulli possideas facis sed unde.

Vtrumque est vitium malum nocetque,

Sed peius nimium manet secundum.

 

131. ad Cosmicum

Quid colere Aonias, Cosmice, Pierides

Quidve iuvat lepidos scribere versiculos?

Vis fieri vates? Collige divitias.

Namque tribus nummis venditur Ovidius,

5

Virgilium solus dat tibi denarius,

Carmina dant magnae quattuor Iliados.

Quaevis prisca chelys vatis et ingenium

An nescis assis unius in pretio?

Dormiat, ut primum sidera non latitant,

10

Vncta lucerna tuo, Cosmice, gymnasio

Et tibi cum Baccho serviat alma Ceres.

 

132. ad Quintilium

Nunc hos nunc alios manu Cicuta

Libros perpetuo vehit per urbem,

Vt dicat populus: "peritus hic est",

Sed plenis manibus nihil libellis

5

Sapit, cui vacuum caput cerebro.

 

133. ad Faustinum

Quamvis in pretio sit reverentia

Rugosi capitis cum nivea coma,

Mallet Quintilius quam venerarier

Nunc mollis fieri, quo meretricibus

5

Ac esset pueris semper idoneus.

 

134. ad Lucullum

Nunc bona forma tibi, sed mens non recta, Luculle:

      Mens bona cum fuerit, tunc mala forma tibi.

 

135. ad lectores

Non ego Cadmeas Thebas, non civica bella,

      Non facies versas, non Phrygis arma viri,

Non pecudes, non rura cano; quicunque requirit

      Ista, sit a nostro longius usque libro.

5

Me legat, offendit quem non lasciva Corinna,

      Cynthia nec Sappho Lesbia nec Nemesis.

 

136. ad Cronicum

Si pestis teneram tibi parentem

Et fratres rapuit, simul sorores,

Quid tu non meritas comas recidis

Et nudas caput omnibus capillis?

5

O, solaciolum novum doloris,

Ignotum ac atavis avisque priscis!

Illi ab exsequiis caputque mentum

Detonsum minime diu ferebant,

Quod index habitus foret doloris.

10

Sed tanti tibi mors tuae parentis

Non est, ut capitis feras dolorem

Et curam propriae abnuas salutis.

 

137. ad Memmium

Troianis atavis decora proles

Quod sis et celebris nepos potentis

Mnesthei ac genitus iubente Phoebo,

Vt per te Latium solum quiescat

5

Nec Parthos timeat fuga feroces,

Iocosae citharae referre non est.

 

138. ad Silviam

Menses effugiunt, Silvia, Silvia,

Menses effugiunt et nive candidis

Hiberna redeunt gramina collibus

Et ramis virides comae.

5

Vestit purpureum litora floribus

Ver nuper, variis horrea frugibus

Aestas sicca gravat, pinguibus amphoras

Autumnus satiat meris,

Vmbrosis foliis exuit arborum

10

Ramos bruma rigens: sic vicibus solum

Mutatur variis; sidera nubibus

Nec semper latitant nigris,

Et nunc plena micat lampade fulgida,

Nunc Phoebe latitat, certaque lucidus

15

Certo signa deus tempore circuit;

Non semper placidum mare

Et quandoque Noto, nunc Aquilonibus

Fervet; perpetuum nil fuga temporis

In terris patitur. Te quoque, Silvia,

20

Mutabit volucris dies.

Accedet capiti nix, senium tuo

Et fastus tetricae cornua contrahent

Rugae; ni tumulo corpora livido

Reddas, ante dies graves.

25

Tunc quamvis careat robore ianua

Et gratis liceat tangere limina,

Ad te lentus ero, iusseris ac licet,

Causas inveniam morae.

 

139. ad Cosmicum

Hactenus ignita facula faciente ruborem

      Musa verecundis edidit apta genis

Et quae virgineis manibus tractare liceret

      Ac legeret coram nupta pudica viro.

5

Nunc moriens somnos coepit suadere lucerna

      Et pudor in tenebris tutior esse putat.

Iam non casta canet, latebrae removere pudorem,

      Profert immodicum libera verba merum.

Sit satis ignavi partem legisse libelli,

10

      Cosmice: Silviolae scripta secunda meae.

 

140. ad Cronicum

Litterulis denis, moneo, mercabere culum,

      Bis quater acceptis, qui negat esse tuus.

Has quoque si renuit, "bis denas accipe" dicas

      Et totidem iungas, si satis esse negat.

5

Mille licet tribuas, emitur bene, Cronice, culus,

      Dum satis ad pretium scripta papyrus erit.

 

141. ad Lucillum

Cum moechas futuis, vir es, Lucille,

Femina es, patiens fututiones.

Quo fit a facie, Lucille, leno,

A tergo meretrix queas vocari.

 

142. ad Tacitum

Nuper anum patula properabat inire fenestra

      Nec poterat cupidus Pamphilus arrigere.

Lumine damnato quo clausit utrinque fenestram

      Ac ait: "In tenebris non mihi turpis eris".

5

Nec mora, pertumuit sublata mentula luce

      Egit et officium terque quaterque suum.

Lumina at illa suae noscens inimica figurae,

      Optavit caecos protinus esse viros.

 

143. ad Augustum Card. Mantuanum in funere sororis

Hac traxere die nigrantia vellera Parcae,

Quam tibi signabit Stygia madefactus in unda

Calculus, et quotiens acto renovabitur anno,

Funereae pullo celebrabitur ordine pompae.

5

Nam iacet in media soror intercepta iuventa

Venturis fraudata bonis multumque cupito

Connubio, cuius non exorabile fatum

Florentes annos primaque in parte recidit

Stamina felici digito deducta sororum.

10

Vnde sed aggrediar nondum tractabile vulnus

Quodque tibi tanto mentem rapiente dolore

Lenimen mea Musa canet? Tu flere paratus,

Nec lacrimis adhibere modum iactura sororis

Te sinit et surda solamen despicis aure.

15

Nec mirum: rapit inde tuos mors improba sensus

Et matura minus rapit hinc in sanguine fratris

Nomen, et absenti quod adempta sit illa, moveris,

Et venit ante oculos, quod quando revisere caelum

Et natale solum patrio cogeris amore,

20

Non illa accurret tibi gratatura manumque

Coniunctura tuae, facie cultuque decora,

Quis bene germano poterat te digna videri.

Et si forte petes, ubi sit Dorothea, sorores:

"Cur, quae me lacrimis abeuntem vidit obortis,

25

Non me nunc laetis redeuntem suscipit ulnis?"

Quod superest solum, signatum in marmore nomen

Illius ostendent aliquisque ex ordine letum

Quaerenti exponet, cuius minus ora tenebit

Et dolor et fletus, referetque, ut repsit in artus

30

Insidiosa quies vitaeque recesserit aura

Vtque, fatigati cum iam languore maligno

Deciderent vultus et visibus error adesset,

Rursus in aethereas auras e limine mortis

Se referens, caros fratres tenerasque sorores

35

Felicesque prius nec passos ante parentes

Triste aliquid iussit moribunda voce valere,

Te tamen absentem nixu maiore vocavit

Multaque tunc etiam, quamvis moritura iaceret,

Cura fuit pro te superos ambire precando

40

Proque salute tua supplex his vocibus orsa est:

"O superi, quoniam rapior iuvenilibus annis

Nec licet optatos ex me generare nepotes,

Fraternum servate caput, date candida Parcae

Fila trahant illi, superet quoque Nestoris annos.

45

Sic non omnino pater invidisse putabit

Vos sibi, sic columen credet superesse suorum".

Illius inde memor, de quo, si fata tulissent

Nec foret ad superos virgo revocata, futura

Mater erat, secum supremo murmure dixit:

50

"O cui virginitas fuerat mea danda, superstes

Pars melior mansura mei! Licet impia multum

Me trahat ante diem mors, non invita iacerem,

Si mihi subreptos possem tibi linquere Ianos.

Sic placitum superis: moriens in flore iuventae

55

Destituo thalamos, quod iungere uterque cupivit.

Quamvis non licuit properataque funeris hora

Dividit amplexus sperataque gaudia rupit,

Tu modo parce tuis lacrimis, ne coniugis umbra

Vexetur plangore tuo; post funera si quis

60

Restat amor, tumulo liceat sim condita, semper

Teque tuosque colam, te tangat cura meorum

Sitque illis, voluisse satis, quod fata negarunt;

Sic ego nec Stygios nec lucida Tartara cernam,

Sed loca summa petam caelique admittar in oras".

65

Dixerat et moriens circumvolitabat Amorum

Turba pudica caput sponsique adstabat imago.

Denique purpureum vulsit Proserpina crinem

Vertice ab aurato frigusque inrepsit in artus.

Non Maro, Lethaea si nunc remearet ab ora,

70

Per vetitum regressus iter, patriamque videret

In lacrimis versam, dominam dum plorat ademptam,

Exsequias posset merito describere versu.

Illic Inda seges Cilicumque Arabumque manipli

Quicquid et in Latium mittit Panchaica tellus

75

Fluxit et implerunt redolentia nubila caelum

Certaruntque tuis radiis funalia, Titan.

Ingemuit populus lacrimasque ex ordine cives

Pro domina fudere sua, nec flesse putares

Ad bustum dominae, fratrum sed flere sorores

80

Funera, natorum matres natosque parentum.

Nec visus gemitus tanto satis esse dolori,

Talia quin madidis lacrimarum rore querelis

Clamarent: "Divum quis certo foedere iunxit

Invidiam, Fortuna, tibi. Quaecunque beasti

85

Limina, non aequis oculis ea cernit et alta

Gaudia perturbat saevae conamine dextrae.

Florebat Gonzaga domus, caelestia vincens

Sidera natorum rutilo splendore suorum.

Nil querulum, nil triste sibi tam laeta timebat,

90

Inclite, quod timeat nec habet, Ludovice, fatemur,

Te salvo genitoque tuo, ceu cardine cuius

Religio innixa est humero sociataque magnis

Cum dis sceptra tenet, seriem quis temperet orbis.

Vnde inconcussos quaterent mala Fata Penates,

95

Invenere tamen laetumque intrare lacunar

Vis saeva instituit, nam cum te numina terris

Vix bene monstrassent, crescentes Atropos annos

Abstulit. Heu nimium superi, Dorothea, putarunt

Gonzagam iam posse domum, diuturna fuisses

100

Si magis in terris, tantaque aequabat alumna

Vertice sublimi stellatum Mantua caelum.

Nil probitas, nil casta fides, nil forma nec aetas

Semideumque genus, nil ars et cura medentum

Profuit! Vt rapido pallent sub sole ligustra

105

Et subitos violae declinant culmen ad Austros,

Sic sensim niveo cessit de corpore sanguis.

Heu ubi virgineus pudor est candorque nivalis

Sidera marmoreum collum crinesque micantes

Ex auro, quibus haec Latias heroidas omnes

110

Vincebat tantumque fuit conspectior illis,

Nereidum quantum superat Venus aurea turbam!

O, ubi venturum genus et sperata nepotum

Progenies, Latiis quae post regnaret in oris

Et geminos belli studio pacisque referret

115

Semper avos meritoque satam de semine tanto

Cognosci posset parque esset laude vetustis

Aut maior, certe saeclis imitanda futuris!"

Mincius interea lacrimis augentibus undas

Creverat et solito multo violentior ibat

120

Nec satis assuetis poterat consistere ripis.

Venit ad Eridanum postquam vis maior aquarum,

Concitus ille prius tanto subitoque tumore:

"Bella mihi - dixit -v ideo popularia; tangit

Flumina laudis amor, dolet hic sua nomina ab undis

125

Intercepta meis et quod mare notus adire

Non valet, ut faciunt rivi fluviique minores".

Inde caput cannis cinctum ceu cornibus unda

Extulit et causam subitarum sensit aquarum.

Tum verum totos nimbos cecidisse putares

130

Et totas fluxisse nives e montibus altis:

Sic Padus intumuit latosque erravit in agros.

Non eadem mansit campis silvisque iugosis

Forma, sed abiecta specie pallere videres

Omnia, demissis squalebant lilia passim

135

Frondibus et violis fuerat decor omnis ademptus.

Sic genus aereum fusis miserabile pennis

Triste aliquid rauco stridebat in aethera rostro

Et quae caede solent semper gaudere ferarum

Agmina inassuetis oculis lacrimasse feruntur.

140

Quis neget et montes Nymphas ululasse per omnes

Et Satyros rurisque deos quotcunque colendos

Fontibus et silvis cis Alpes Gallia nutrit?

Venit et ad populos dolor intra moenia tandem

Atque urbes, quascunque Padus videt, undique vertit

145

In luctus: flebant pariter iuvenesque senesque,

Quae fuerant dominae clamantes funere digna.

Ter quater implerat lustratas lampade terras

Phoebus et algentis totiens incensa sororis

Cornua monstrarat, requiem nec fletibus ullam

150

Addiderant, videre novi cum sideris ignes

Et novere tuam caelo fulgere sororem

Inter avos atavosque suos, sed sidere quali

Praevius adducit radiatum Lucifer axem.

Tum subito posito luctu venerabile credunt,

155

Quod nuper flebant, et digna voce salutant.

Tu quoque neu seriem fati nescire puteris

Et quod lege pari morituri nascimur omnes,

Seu potius videare queri, loca plena quietis

Quod Dorothea colit, lacrimarum contrahe lora.

160

Non soror occubuit, terras fugitura reliquit

Ad superos, stellis ubi iuncta refulget avitis

Et tua ab excelso benefacta videbit Olympo

Laeta, quibus clarum sidus radiabis ab alto,

Sed sero: nam terra prius pacanda fretumque,

165

Vt non invitus totus tibi serviat orbis

Omniaque in priscum per te reditura metallum.

Et cum iam tellus omnisque aget otia pontus,

Canitie Pylii senior remeabis ad astra,

Vnde datus terris, et parte nitebis ab omni.

 

144. ad Nestorem

Iam meae nervi lyrulae quiescant,

Cuius ad cantus nihilum moveris,

Sed dies passu veniet citato,

Quo meum multi facies canorem.

5

Tunc ego tactus meliore divo

Atteram plectro graviore fila,

Vt mei funus superent libelli

Nec tegar totus tumuli lapillo,

Sed rogi postquam cineres quierint,

10

Me manus iactet rigidi magistri

Et loquar vivo similis per urbem.

Vrna sed tecum titulos recondet,

Quos mea non vis cithara referri.

Et tuum spemet titulum viator

15

Nec gemens "belli pueri quiescant

Ossa in hoc - dicet - niveo sepulchro

Molliter oro."

 

145. ad Glaucum

Incedit clausis ideo Rufina labellis,

      Ne dentes patulo, quos emit, ore cadant.

 

146. ad lectorem

Qualia Virgilius lascivo lusit in horto,

      Talia non rigidus verba libellus habet.

Praedia sed siquis dederit vicina Cremonae,

      Abductas flebit tunc Meliboeus oves.

5

Nec mora, per Siculam flores populabimur Hyblam,

      Si fuerint placidis otia digna iugis.

Rursus et Aeneas Lybicas calcabit harenas,

      Qui mihi vina paret si quis Alexis erit.

 

147. ad Augustum Maffeum

Si qua iocosa meis et te non digna libellis

      Maffeae cernes gloria prima domus,

Non ea dictavit nimium mea Musa proterva

      Conveniuntque minus moribus illa meis.

5

Talia multorum mores et vita requirit,

      Est quibus indignum scribere casta nefas.

 

148. ad Menalippum

Insidias hosti quales, Menalippe, parares,

      Si geminos fratres decipis atque patrem.

 

149. ad Silvium

Nescio, cur claude quaeris connubia, Silvi,

      Pallentis taedas, sed scio, cur subeas.

Cum sit fulva tibi, facies quoque fulva puellae,

      Pro natis aurum tu generare putas.

 

150. ad Cosmicum

Cum dare, quae cupiunt, pueris non posset Olenus,

      Exiguo cunnos munere tristis emit,

Quodque licet futuit, cum pedicare negetur:

      Sic mala naturam sors variare potest.

 

151. ad Fabullum

Hispidulum monuit Mauri sic ira cinaedum:

      "Si non das hodie, cras minus aptus eris".

 

152. ad Faustinum

Quam bene Saturni praebebat temporis glans

Fercula simplicibus populis, potum liquidus fons,

Aede pari fuerant homines, etiam pecudum grex,

Iuncta suis qualem faciebat stipitibus frons.

5

Tunc mel, lac, flos, glans, lens, vas, puls, sal quoque, nux, far

Munera magna tuo puero fuerant, Corydon, sat.

At pueri pueraeque simul nunc percupiunt aes,

Quo modo tu careas omni simul et careas spe.

 

153. ad lectorem

Cum Musis iuveni licet iocari.

Scripsit improbius Camena si quid,

Aetatem potuit decere mollem.

 

154. ad Platinam

Squamea brumali torpebat frigore serpens,

      Laedere calcantem non satis apta pedem.

Aspicit hanc pastor gremioque imponit amico,

      Sanguinis ut proprii sublevet igne gelu.

5

Illa venenato pastorem dente fatigat,

      Vt sensit virus intepuisse suum.

Sic gelida algentem togula nudisque lacertis

      Sordidulis pedibus squalidulisque comis

Phaedronium Lupiis propria pietate recepit,

10

      Viveret ut servi conditione iugi.

At vacui postquam replevit corporis antrum

      Phaedronius turdis, sumine, ficedulis

Coepit et insolitis sommos deducere plumis

      Et rudibus legem ponere criniculis,

15

Quam prius incassum digiti temptare solebant,

      Deliciis tantis mentula pertumuit

Et Lupii teneram coepit violare sororem,

      Nec mora, coniugii iura pudica sui.

Hoc Lupius novit voluitque carere ministro,

20

      Coeperat ex illis namque timere sibi.

 

155. ad Iollam

Quod semel Archephylax cunni damnarit hiatum

      Et "puerum sponsum - dixerit - esse puta"

Pedicare tibi semper concedis, Iolla,

      Semper et uxore pro Ganymede frui.

5

Cum piget errati, culpa est peccasse pugilla,

      Sed scelus est vitium fine carere tuum.

 

156. ad Silviam

Iam satis incasto lusisti, Silvia, plectro.

      Hic sit lascivis finis ineptiolis.

Vt pateat tibi casta domus nugasque receptet

      Et neget Augustus turpiter ire foras,

5

Fortius astringas loro retinente tenaci

      Frena, per effusas quae iacuere iubas,

Et cane quae rhonchos contemnant casta malignos

      Nec timeant fieri paenula pisciculis.

 

157. ad libellum

Quamvis Inda pecus minus tabellas

Praebuerit niveas dente nitente tibi,

Quamvis nec crocei decor coloris,

Nec tibi sit Tyria sindone culta cutis,

5

Augusti subeas domum pudicos

Nec rubor ad digitos te vetet ire suos.

Nam si fers lepidos satis lepores,

Te teget ostrina protinus ille toga;

Si non grata canis, tegi sub auro

10

Non video possis qua ratione liber.