1. ad Caesarem

Dum tibi crescit opus meliori pumice cultum

      Quod mea dormitans saepe lucerna videt,

Accipe, quas cubito presso post vina rosasque

      Concinuit nugas Musa iocosa mihi.

5

Quas releges primis mensis aliisque remotis,

      Coeperit ut pretium risus habere suum.

Tunc licet a curis animum revocare severis

      Horaque tam gracili convenit illa lyrae.

Quodsi grata mei praecox erit uva racemi,

10

      Expectes pleno postmodo musta lacu.

 

2. ad Caesarem

Quid Tibi commendem, quos portat Platina versus?

      Ille erit exiguae sal pretiumque lyrae.

Grandibus interdum tenuissima munera praestant,

      Reddita si fuerint nobiliore manu.

5

Et mea reddentis capient a pondere pondus,

      Vel Siculis gerris sint leviora licet.

 

3. ad lectorem

Quamvis Cecropio careant mea verba lepore,

      Nec sint Romana Pallade digna satis

Canteturque mihi tenui nunc Caesar avena,

      FIere suas nollet qua Meliboeus oves,

5

Comprime corruptos, Livor, rubigine dentes:

      Si volet ille, mea fiet arundo tuba.

 

4. in vaccam aeneam a Myrone caelatam

Arte sua cernens fabricatam ex aere iuvencam,

      Constitit et genitam credi dit esse Myron.

Ac ait: "Huic similem vitulam caelasse recordor,

      Plus habet haec, mugit, nam mea muta fuit."

 

5. in eandem

Fugerat in sacris subito mactata iuvenca.

      Me videt et clamat: "Ferte - minister - opem!"

Inque meum pavidus disponens vincula collum

      Me ligat et frustra saepe rudente trahit.

5

Viribus at posquam sensit concedere nullis,

      Fessus ait: "Fallit lumina nostra Myron."

 

6. in eandem

Taurus amore furit properatque sub ubera pullus

      Inque gregem, videat me modo, pastor agit.

 

7. ad Flaccum

Curas non bene nocte ruminatas

Secretasque Cilix emit lucernas

Et quicquid taciti laboris arca

Servat Mercurialium virorum

5

Et Phoebi caput implicasse fronde

Mercatis putat abditis libellis.

O quid, Flacce, minus laboriosum

Quam vates fieri uncia monetae!

Omnes Virgilios Propertiosque

10

Vendas ac oleo tibique parcas.

Nam solum poterit numisma Flaccum

Vatem reddere, si Cilix poeta est.

 

8. in turdum saeta equina captum

Dum vorat algentes hederosa in rupe corymbos

      Nec dubia laqueos fronde latere timet,

Pendula praeda caput saeta religavit equina

      Et moriens maesto gutture turdus ait:

5

"Extimui demens operosae fila puellae,

      En mihi sed cauda vincula nevit equi."

 

9. ad Caesarem

Quod nec ingenii potens acumen

Nec multus studii labor frequentis

Possent efficere omnibus diebus,

Si dices minima locutione

5

Me vatem, subito poeta fiam.

Nam quicquid loqueris, putatur et est

Laurus Delphica quercus et Pelasga.

 

10. ad Sextilium

Est tibi cornicis vestis cariosior alis

      Qualibet ac cervi pelle vetusta magis.

Cuius fila reor Paridis traxisse parentem

      Et densata tua, Penelopea, manu.

5

Illa potest fures patula contemnere in arca,

      Tutior in media nocte iacere via

Et tineae murique cibum blattaeque negare,

      Vix involvendis piscibus apta satis.

Hanc super unda timet piceo descendere nimbo,

10

      Sordida gramineum ne petat inde solum.

Candidiore loco telas suspendit Arachne

      Et nidum cimex exstruit atra sibi.

Attamen aurifero narraris ditior amne.

      "Non credam, iurent terque quaterque licet."

 

11. ad Caesarem

Nil tua carminibus, Caesar, iam gloria crescit

      Vlterius nec quo progrediatur habet.

Quid Iovis immenso fama celebratius orbe?

      Attamen Aoniae tangitur atre lyrae

5

Cumque Gigantei memorantur bella triumphi,

      Arridet laeto laudibus ore suis.

Te quoque Callimachi voveat sine syrmate Musa

      Et satis in magnis sit voluisse mihi.

 

12. epitaphium Paulae rusticae

Ruricolis melius quae novit Palladis artes

      Nec rudis ad Cereris arma movenda manu,

Felicem postquam ditavit prole maritum,

      Marmore digna licet, Paula sepulta solo.

 

13. de leone, qui se interfecit,
ne in servitutem veniret

Rex erat in laqueo nemorum, qui ferre capistrum

      Turpe putans, fregit nobile dente latus

Et: "Nondum ferulis domini tremefactus in auras,

      Duro licet, hic liber spiritus - inquit - eat."

5

Hinc rigidi vulnus sileatur, Flacce, Catonis,

      Fugerit hostiles cur leo morte manus.

 

14. ad Vigdamum

Hortorum segetes et Stoica prandia narras

      Et Cynici quicquid sordida pera capit

Ac minimo laetam naturam, Vigdame, dicis,

      Cui non tacta cibum terra benigna parat

5

Nec nisi nativos laudas in vellere fucos

      Antraque secura plena quiete refers.

Et tamen in patera ponunt tibi vina ministri,

      Amphora quae cepit regna tenente Numa

Postque nates turdi perdices poscis aprumque

10

      Illyricisque voras ostrea capta vadis.

Coccina vim vestis mendacis sumpsit aeni

      Plumosoque quies est tibi grata toro.

O, facile est verbis laetum te dicere parvo,

      Te foveat pleno cum dea caeca sinu.

 

15. ad Carphiniam

Vnius usus erat, sed erant tibi lumina bina,

      Nunc ope cum medica lumen utrumque videt.

Quattuor accepit medicus fecitque videres:

      Sic oculus nummis quattuor emptus adest.

 

16. ad Cosmum

Qui pectit catulos lavatque, Cosme,

Consumit studio dies inani.

Et qui non meritis poema dictat,

Hic pectit catulos lavatque, Cosme.

 

17. in picturam Silviae

Quid petis a picta deceptus imagine verba?

      Non datur artifici fingere vocis iter.

Interiore deus sed si me parte parasset,

      Artis opus posset reddere verba tibi.

 

18. ad Cosmicum

Quid blattis tineisque muribusque

Arcus et citharas, fides, papyros

Omnes iam dare pabulum moraris?

Syllanus Veneta palude, nuper

5

Ignotus, pueros docebat alpha,

Nunc factus subito poeta versus

Ieiunus tibi scriptitat ducentos,

Cenatus totidem, lepore nullo,

Insulse, illepide atque ineleganter.

10

Et gemmas tamen et domos et aurum

Et vestes habet et sub urbe villas,

Omnis sed pater eruditionis

Victuras ferabos diu papyros

Incassum vigili polit lucerna,

15

Dum fortes Latii duces beato

Per carmen numero inserit deorum.

 

19. ad Pontilianum

Arguit indocti tonsoris stigmata Maurus

      Psilotro et faciem, Pontiliane, pilat.

Nec satis id: cautis volsellis menta recurrit,

      Ne quis inevulsus restet in ore pilus.

5

Munditiis tribuant alii licet ista, fatebor,

      Nescio quid certe mens mea turpe putat.

 

20. ad Fericillum

Praxitelis docta phialas incude politas

      Et quae Phidiacum cymbia finxit opus,

Sed gremio quaecunque fere mihi ponis inani,

      Ad cenam quotiens me, Fericille, vocas.

5

Nescio convivas dentes an lumina ducant,

      Seu tua quid dives pascere mensa velit.

Ponitur haec oculis cyathis oneranda Myronis:

      Non amat esuriens tam pretiosa fames.

 

 

21. in picturam orbis terrae

Quem vix sub toto potuit distinguere caelo

      Iuppiter, haec orbem parva tabella capit.

 

22. ad Glaucum

Qui modo frigidulis tunicis algere solebam,

      Miraris, cocco conspiciendus eam.

Nunc Cardinali grata est mea Musa Ravennae,

      Ante sed in triviis fabula nota fui.

 

23. ad Platinam

Quid me potentum spernere limina

Et plebis auras, Platina, non sinis?

Quid rursus Ascraeum per antrum

Verba iubes sociare chordis?

5

O, quam paterno rure beatius

Glebas Sabellis vertere sarculis,

Tauros fatigatos in umbra

Seu gelido recreare rivo,

Et rore campos spargere ductili

10

Natasque lappis et lolio fruges

Purgare molirique fraudes

Alitibus nocuis per agros,

Vultu diurni noscere sideris

Imbres et austros signaque praesciae

15

Cornicis et mergos notare,

Alcyones, fulicas gruesque,

Seu falce ramos carpere inutiles

Gemmasque truncis iungere non suis,

Ignota quo miretur arbor

20

Poma suo genuisse suco.

His rara centum vina laboribus

Condantur urnis et gravet horreum

Fecunda messis rusticoque

Vsque mihi tepeat culina.

25

Nam quid favores, quid populi mihi

Laudes, Camenae, si gelidis sciens

Monstror lacernis et secundo

Cum siliquis caret arca pane?

Regum poetae cura potentium.

30

Quondam lapillos et maris Indici

Vincebat argutus libellus

Et citharae pretium canorae.

Nunc concha vulgo gratior infido

Dives monilis fulgor et aurei;

35

Vix unus immensum per orbem

Igne calet viridis coronae.

 

24. de cane et lepore

Cum leporem cupido sequeretur dente Molossus

      Et iam praeda fugax ore tenenda foret,

Decidit Arcadia maturus ab arbore fetus

      In caput auritum, saeve Molosse, tuum.

5

Sic subrepta tibi lepori data vita salusque

      Factus et es rhetor, qui modo consul eras.

 

25. in Cinnam, qui nive collum Laurentis percussit

Illa manus cari faciem violare parentis

      Et dare non meritis dira venena potest,

Ante diem gravidi pondus dissolvere ventris

      Et rapere ante pios pendula vota deos,

5

Quae nive concreta collum Laurentis eburnum

      Perculit; et lacti fecit inesse notam.

 

26. ad nivem, quae in eundem irruit

Inferior candore suo ne victa iaceret,

      Irruit in collum nix violenta tuum.

Verbere purpureum subito traxere ruborem

      Colla, rosis qualem iuncta ligustra parant.

5

Sic auxit celebrem, voluit dum laedere, formam

      Nix tibi et indoluit vulnere laesa suo.

 

27. ad Iulium Ferrum

Iam satis splendens olei lucerna

Trivit et somno caruere noctes,

Dum vigil curas veterum repostas

Pelle revolvis.

5

Quid manus cessas ferulis negare?

Semper auditor docilisque durum

Senties, Iuli, rigida magistrum

Voce tonare?

Reddat accepti gravidos maniplos

10

O seminis tellus, sterili nec ultra

Sudet in campo validus trahenda

Sub iuga taurus.

Increpant castae tacitum sorores,

Cynthius tardo tibi vellit aurem.

15

Incipe ingenti fluvioque carmen

Currat ab ore.

Audiat solis geminum cubile,

Quicquid arguta cithara sonabis,

Teque inaudito tumuli lapillis

20

Eripe cantu.

 

28. in equum Caesaris

Non auro tumefactus equus pede saxa revellit,

      Infremit et spumans chrysea frena terit,

Non ebore aut pictis animos assumit habenis

      Et procul usque micans sistere quosque iubet,

5

Sed quia conscendet nunc Caesar sessile tergum

      In faciemque Dei conspiciendus erit.

Quot fieri cupient tanto sub pondere manni,

      Ad quorum nulli vota secundus ego.

 

29. ad Tacitum

Dum movet ad cytharam gressus saltatque Perilla,

      Et vario celeres ducit in orbe pedes,

Decidit in collum crinis, qui fronte Sygambra

      Creverat et Latiae gloria pellis erat.

5

Sic pede dum gestit populo formosa videri,

      Turpior a calva visa Perilla cute.

 

30. in equum marmoreum a Praxitele caelatum

Praxitelis fueram caelis animatus et aura

      Testis erat motis per mea colla iubis.

Os dabat hinnitus, feriebat et ungula terras,

      Ad pugnam fortes aere ciente viros.

5

Tempus edax animam rapuit gelidumque reliquit

      Et sum marmoreum nunc sine mente caput.

 

31. in equum a Phidia caelatum

Quid frenare paras deceptus imagine saxum?

      Phidiacum hoc opus est, spiritus omnis abest.

Ars oculos fallit, manibus natura patebit:

      Visus equus? marmor postmodo tactus ero.

 

32. ad Candidum

Non bene quid natum ferulis et voce libellum

      Terres, dum pueris scripta vetusta refers,

Candide? Si priscis novitas invisa fuisset,

      Quod legeres nullum nunc superesset opus.

5

Vina facit meliora dies et musta vocavit

      Quae prelum senior Caecuba testa vocat.

Tu quoque per longum factus sapientior aevum

      Dixisti quondam verbula blaesa puer.

Sic liber hic priscus vatis post busta feretur,

10

      Sed timeo Numidum vestiat ante piper,

Seu lacer inclusas flammas defendet ab Euris

      Aut gremio capiet sumina salsa lupi.

 

33. ad Caesarem

Non ut Mygdonios emam lapillos

Et surgat Phrygiis domus columnis

Ac multo rutilet lacunar auro

Aut ut conspicuus Lucullianis

5

Hinc atque hinc tunicis eam per urbem,

Aut ut torpidulam gulam sapore

Centeno exacuam bibamque quicquid

Cellis condidit alpha consulatus,

Opto perspicias meos libellos

10

Laetus et faveas subinde lectis,

Sed quo me Latium measque nugas

Cognoscat tibi plurimum placere.

Nam quicquid mihi postmodum Thalia

Dictabit, citharam sonare Phoebi

15

Credet, iudicio tuo iubente.

 

34. ad Calvum

Nondum sicca novis satis exstat charta libellis

      Nec vendit carmen bibliopola meum,

Et tamen est aliquis de me per compita rumor

      Et satis excultam credor habere chelym.

5

O, qualem tribuet famam post funera marmor,

      Si datur a cunis tam bona, Calve, mihi.

 

35. ad Palestinam

Ter centum tibi, Palestina, rugae,

Dentes quattuor, undecim capilli,

Octavi cinerum immemor mariti

Iungis te tamen integris puellis.

5

Gemmato digiti ligantur auro

Collum et sardonyches rotundiores

Cingunt et toga luculenta vestit

Crescentes humeros pedesque pictus

Ornat calceus, omnibus sed istis

10

Vix solo potes Appio placere,

Quem vidit puerum puer Quirinus.

 

36. ad Phyllidem

Picenae Veneris decus,

Cui Phyllis coleris tam bene coniugi,

Cui plumae senii cutem

Rugosam variant, cui latus impotens,

5

Et ferro, statua, nive

Lumbus frigidior, nec dare mortuis

Amplexus fugis artubus?

At frustra Veneri Cyrus idoneus

Et vultu roseo nitens

10

Postes nocte tuos floribus implicat;

Frustra marmoreis caput

Vexat liminibus, dum querimoniis

Nocturnis adimit tibi

Somnos et lacrimis robora ianuae

15

Molliri miser autumat.

Sed non usque suum saeviet in iecur

Ignitis faculis Paphi

Regina et pariens iam minus et minus

Fastus ille tui iugo

20

Collum non meritum substrahet aeneo.

At tu dum sterili bovi

Summittes tenerae corpora bucculae,

Aetas effugiet pede

Alato, soboles et nova pascuis

25

Ludet nulla tuis,

Qua cernas Stygias laeta superstite.

 

37. ad Iulium Pomponium

Pomponi, decus eruditionum

Non harum modo, sed quot arx Minervae

Aut septem domini edidere colles:

Sic sis cura diu omnium deorum

5

Et te Pierides vocent parentem,

Vt misso studio severiorum

Nugas illepidas ineptulasque,

Quas scripsi calamo licentioso,

Non duris nimium leges ocellis.

10

Aetatem teneram decent Camenae

Molles ac Veneris Cupidinisque

Lusus cum salibus leporibusque

Audis et ioco et omnibus cachinnis.

Certis postmodo mensibus sed actis

15

Vultus Pieris induet severos

Et scribet Curiis Catonibusque.

 

38. ad Glaucum

Quintia Piceni misit mihi palmitis uvas

      Et poma Herculeo digna labore peti.

His et castaneas, quales Amaryllis amabat,

      Iunxit et e Tusco stipite lecta pira

5

Et saturas Vmbro iam dudum lacte mariscas

      Malaque quis nomen Punica terra dedit,

Omnia vimineo pariter velata canistro,

      Dixit et autumni munera parva sui.

Ast ego: "Non tanti sunt autumnalia dona;

10

      Autumnum calathus detulit iste mihi".

 

39. de asparago

Me manus asperso per spinas sanguine carpit.

      Mercatur pretio nil graviore puto.

 

40. ad Planellam

Cum Venerem nudam Iuno Pallasque videret

      Vtraque: "Iam Paridi mitior - inquit - ero."

 

41. ad Marsum

Aspice Castorea laeva dum tractat habenas

      Vt Lepidus dextram tollit in astra minax

Primaque ceu plantis imitatur cornua lunae

      Fortius et Nesso firmus inhaeret equo.

5

Et nunc ire sinit, stimulis nunc currere cogit,

      Nunc agit in gyrum pulverulentus eum.

Ventilat aura iubas, fumant sub naribus ignes

      Dentibus atteritus fervet in ore chalybs,

Spumoso phalerae candent sudore profusae

10

      Et tremit a cursu Roma superba suo.

Illius ad faciem miratrix turba movetur

      Et plausus caelo vix capiente sonant.

Cumque iam sileat de te cum Castore fama

      Cumque suo Lepidum postmodo narret equo.

 

42. ad Platinam

Cum Iove Calliope genitam se saepe negare

      Audeat et patrem te putet esse suum,

Iugeribus Paesti dicar misisse ligustra,

      Carmina si dedero qualiacumque tibi.

5

Ditius Oceani sed quid mage creditur undis

      Et tamen exigui suscipit amnis aquas?

Tu quoque procedas liceat sub syrmate clarus

      Excipias socci crusmata rauca mei.

 

43. ad Domitium

Annosi, ut puto, Nestoris noverca

Seu nutrix Priami aut socrus Thyestis,

Iam caput male sustinente collo

Et gressus baculo regente aniles,

5

Cosmello phialam novi Falerni

Donavit pretium osculum petendo.

"Tanti non emo - dixit ille - mustum".

 

44. ad Iulium Pomponium

Inter amatores talos dum iactat eburnos

      Phyllis et a risu temperat ora minus,

Mercati patulis dentes cecidere labellis,

      Quos subito talos credidit esse Probus.

5

Et iactare parans numeros non vidit in illis,

      Quo dubias fertur continuisse manus.

At nihilum Phyllis subito deterrita casu

      Sustulit ore manus liberiore suas

Et veras iecit per mensam callida sortes

10

      Ac ait: "A nobis ludere disce, Probe".

 

45. ad Iulium Pomponium

Iam vulgus nihili puto profanum

Et frontes caperas gravesque rhonchos

Ac murmur triviale lividorum,

Detractent licet usque et usque et usque,

5

Cum tu ineptiolas meae Camenae

Probes, qui pater elocutionis

Romanae satis Atticos lepores

Nosti nec nisi posteris legenda

Laudas carmina, quae poeta morsis

10

Cudit unguibus et vacante cornu

Somni, cum moriens sitit lucerna.

Vno te duce tutius in altum,

Implumes licet, efferam lacertos,

A tergo nebulis procul relictis,

15

Nec me funera fabulaeque Manes

E terris rapient diuque vivam,

Vt busto cineres mei quierint.

 

46. ad Asclepiadem

Carmina quod centum solo vomat Aulus hiatu

      Et Cirrhae totas ore remittat aquas,

Non facit inflatum Musis et Apolline pectus

      Nec sua divinus concitat exta furor,

5

Sed movet ingenium cyathus, quo Mentoris arte

      Bellorophonteus sculptus adhinnit equus.

 

47. ad Lucullum

Argentum, mensas, vestes Indosque lapillos

      Et rarum quicquid divitis arca capit

Possideas quamvis, claudentur marmore tecum

      Omnia, cum veniet funeris atra dies.

5

Nec tumulo minima restabis parte superstes

      Deque tuo sordes pulvere ventus aget.

Sed si Callimachi dicent tibi carmina laudes,

      Surget ab extremo multa favilla rogo

Et tua saeclorum cariosos nomina dentes

10

      Effugient memori tuta canore lyrae.

Quae rapit hora sequens, moneo, da dona poetae,

      Qui tibi perpetui muneris auctor erit.

 

48. ad Cupidinem

Dum pharetras arcumque premis cervice, Cupido,

      Et non assueto somnus in ore manet,

Exsultent alii sperentque in amore quietem,

      Nam tua cessabit victa sopore manus.

5

Ast ego ne videas timeo mala somnia de me,

      Fine soles dempto quem cruciare vigil.

 

49. ad Lucidum

Nullius ambitio quaesivit, Lucide, nomen

      Tam bene conveniens quam pater ipse tui.

 

50. ad Lucidum

Quis dominam audaci nemorum formavit in aere

      Nudaque caelavit membra videnda deae?

Hac procul a patera lymphas removete ministri,

      Ne laceret dominos turba canina suos.

 

51. ad libellum

O, nec Cecropio lepore ridens

Nec culte Ausonia satis Minerva,

Curvatas nihili putes, libelle,

Nares invidiae obloquentis usque.

5

Rarus ante rogos placet poeta,

Sed post exsequias volat per ora.

Vix Marsum sua saecla, vix Catullum

Norant: tu quoque posteris placebis,

Si te nunc Papiensis approbabit.

 

52. ad Domitium

Argutum lepidumque candidumque

Vatem te potui putare, sed cum

Argum me tua dixerit Thalia,

Qui vix luminibus duobus utor

5

Lippis, exiguis minutulisque,

Vrbanus minus et minus venustus

Coepisti mihi protinus videri.

Huc adde: Inachidos vocas iuvencae

Cornua in puero aureos capillos.

10

O, quid rusticius poeta bellus

Posses dicere! Sed facis, poeta

Vt non sis, male cum poema cudis

Et mendaciolis procul remotis

Nil dignum penitus canis poeta.

 

53. in hortum Bissarionis

Tuscula quem tellus, biferi seu iugera Paesti

      Aut Praenestinum vellet habere solum,

Quem sua Campanum cupiat rus gloria dici,

      Seu Picena sibi iungere certet humus,

5

Quem si Massylii servaret cura draconis,

      Nollet in Alcidem Iuno licere sibi,

Quem patriis Nasica velit praeponere villis,

      Vt gravet autumno divitiore sinus,

Est Tiberi coniunctus ager dominumque fatetur:

10

      Sic viret et iusso palmite gemma tumet.

Illic arsuros melius componere nidos

      Posset odoratus, quam novat ignis, avis.

Iam poterunt Arabas messes resecare Latini:

      Nec passim: solo Bissarionis agro.

 

54. ad Caesarem

Non nova per Latium caelo demissa propago,

      Quae sacra sub nullo vindice iura colat,

Nec bona Saturni redierunt tempora rursum,

      Sub quo non certo marmore cultus ager,

5

Quae faciant populis haec chrysea saecula dici

      Et Pylios cupiat ter sibi quisque dies,

Sed facies moresque tui spectataque virtus

      Haec faciunt iure saecla beata vocent.

 

55. ad Flaccum

Quas liquidi potuere minus simulare colores,

      Sordidior spumas spongia pinxit equi.

Vnica, quae cecini, castiget, Flacce, litura,

      Qualia ter centum non potuere decem.

 

56. ad libellum

Limina miraris caelo fabricata Myronis

      Tectaque digna deo vel Iove, parve liber,

Augustasque fores dubitas transcendere cultu,

      Cum tenues vatis testificeris opes.

5

Tura sed aurati regis turbaeque sagatae

      Flectunt aequali condicione Deum,

Cuius ad exemplum terrestria numina tangit

      Pectore devoto nil nisi dantis amor.

Tolle moras pedibusque sacris coniunge labella:

10

      Mitius hoc tellus numen habere negat.

Cui si gratus eris, minio te ornabit et auro

      Et faciet cocco conspiciendus eas;

At si grata minus recines, ornatior aequo es

      Ditior et cultus quam mereare tibi.