1. ad Balbum sodalem,
de munere libelli editi per Antonium Panhormitam

Delitias siculi mitto tibi, Balbe, poetae,

      Quas modo ab aoniis retulit ille iugis,

Quas sacra Calliope blanda dictavit in aure,

      Dum lepidis calamos aptat in articulis.

5

Sed tibi miranti, releges dum saepe, caveto

      Ne liber is stupidis decidat e manibus:

Ille gerit gemmas, illi sunt inclyta dona,

      Blandaque in auratis gratia carminibus;

Illum pimpleo nymphae compsere sub antro,

10

      Et minio titulum Cynthius excoluit,

Illum pampinea limatum pumice fronde

      Deque suis hederis Euchius involuit;

Quem, canerent gelidae Musae dum vertice Cirrhae,

      Aspersitque sua Cypria tunc venere.

15

Sacra Panhormigenae facimus cum carmina vati,

      In nostros calamos currite, coelicolae;

Scilicet et tanti non est cantanda poetae

      Gloria vel superis, vel sine teste Iove.

O nimium dilecte Iovi, cui solis ab aula

20

      In laudes currunt agmina sancta deum,

Cui Phoebus nitidis pendentem barbiton armis

      Sepositumque diu temperat ore melos,

Cui Venus et castam dederat pro coniuge Lauram,

      Cuius ab ingenii Pallas honore rubet:

25

Et quamvis superat forma praestante puellas,

      Nobilitate tamen non erit ulla prior,

Tantum cara suo quantum non ulla marito,

      Quantum non lepido parvula neptis avo.

Sed castos Caesar nuper diiunxit amantes:

30

      Ah pereant reges ipsaque regna simul.

Quaenam, Alfonse, tibi fuerat iam tanta voluptas

      Legatum hunc venetis mittere pisciculis?

Per te Laura iacet duro deserta cubili

      Et queritur longos non properare dies,

35

Et te conviciis tota iam distulit urbe,

      Quae Venus et castus dicere cogit Hymen.

Quid faceres, Caesar, ni te tua cura teneret,

      Atque amor ardentes subderet usque faces?

Gaude, Laura, tuis coniux flectetur ocellis,

40

      Spernet et irati Caesaris imperium;

Plus illi poteris uno prodesse labello,

      Laedere quam Caesar, quam vel obesse deus.

Heu, heu solabor alios periturus amantes,

      Cum me solari non queat ipsa Venus.

45

Quando erit illa dies, tibi quae me, Cinnama, reddet

      Pendeboque tuis, lux mea, brachiolis?

Quando erit, ut liceat cara saturasse figura

      Lumina, et in tenero me implicuisse sinu?

Quando erit, ut possim tecum consumere noctem,

50

      Servatumque diu carpere basiolum?

Tunc extrema mihi veniat iam deprecor hora,

      Nanque erit hoc nullus sanctior interitus.

 

2. ad Miniatum, de misero discessu suo
ab oculis puellae

Quam mihi difficilis vita est, Miniate, futura,

      Quantaque curarum millia, quot lacrimae:

Cogor dilectam, miserum me, linquere amicam,

      Et sine amore meo longum iter incipere,

5

Cogor et optatos infelix perdere ocellos

      Illius, heu, mihi quae carior est anima.

Hoc unum solatiolum, Miniate, relictum est,

      Eximit hoc tristi e pectore cordolium:

Anxia nanque illic ubi mens desederat, omnis

10

      Est animus, qui me fugerat, ad dominam.

Quod si concordes mea rumpent stamina Parcae,

      Et nostrum excipient pallida stagna caput,

Non tamen emoriar; vivam post fata superstes,

      Membraque erunt tantum obnoxia funeribus.

15

Nanque animus, dominae remanens in pectore, laetum

      Ver aget optato conditus hospitio.

 

3. ad Laurentium Miniatum sodalem,
qui falso scripserat suam puellam languere

Parce, precor, Miniate, meum contemnere amorem,

      Sic sit in amplexu culta puella tuo,

Sic tibi sit facilis iucundi mater Amoris

      Et faveat votis semper amicus Hymen.

5

Nam tibi quid prodest nostram languere puellam?

      Quidve meum tentas, insidiose, malum?

Non ita, Laurenti, credebam te mihi amicum,

      Perditum ut ires me deliciasque meas.

Sed Venus et sacri defensor Apollo poetae

10

      Efficiant, ut sint omnia vana tibi;

Et mihi felicem reditum dent fata sororum,

      Vt referam dominae non bona dicta tua.

Ah qualem de te sumet mea Cinnama poenam,

      Ah quali tum te supplicio afficiet.

15

Illam non lacrimis, non flectes vocibus ullis,

      Quin linguam atque oculos eripuisse velit;

Et frustra veniam posces, errasse fatendo,

      Nam sine verberibus parcere nulla solet.

Despiciet flentem dedigneturque precantem,

20

      Despiciat lacrimas nostra puella tuas,

Et, simulac mentem satiaverit, haec tibi dicet:

      "I nunc et discas omnia saeva loqui."

Dicite, dii magni, quanam ratione puellas

      (Idque impune) licet laedere saepe viros?

25

Pace deum dicam, si sint mihi numina vestra,

      Ipse puellarum magnus amator ero;

Conatusque aliquis nymphae maledicere linguam

      Sentiet exsectam tum sibi forficulis.

Sed, quoniam magno non sunt sine numine amantes,

30

      A nobis saeva est poena futura tibi.

 

4. quod in amore plus ei amariciei sit
quam dulcedinis

Multa in amore meo sunt gaudia, multa voluptas,

      Multa etiam quae non possumus exprimere:

Contra in amore meo non gaudia, nulla voluptas,

      Nullaque quae nolit quilibet effugere.

5

Nam mihi si quicquam dulce est, mea Cinnama, tecum,

      Miscetur subito tristis amaricies;

Quorum dumtaxat si vis pensare libellam,

      Vncia mellis erit, quod reliquum hellebori.

 

5. ad Cinnamam, quae misereatur sui

Ecquem lacrimulis impones, Cinnama, modum?

Quando mi misero requiem dabis, improba? Vides

Ignibus exuri me, nec tu proiicis aquam.

Crudelis, quae nec tuo amanti porrigis opem,

5

Nec tantillum miseret te, perfida, mei.

O ego non felix, qui tam crudeliter amo,

Nullaque me redamat, sed contra mi male cupit.

 

6. ad amimum suum

Quid faciam, mi anime? Ecquid consulis ut faciam nunc?

      Nam cum corde mihi sunt inimicitiae.

Sed puto fecistis foedus simul. Et faciam quid

      Dic, age dic, Amor, et consule quid faciam.

5

Effugere animus simul et cor; dux Amor illis.

      Dic quid agam, Venus, et consule quid faciam.

Hospitium his praebet mea Cinnama. Quid moror? Illis

      Sum comes: hospitibus quinta, Venus, venias.

 

7. ad Musam, de lascivia libelli

Lascivum quicumque leget, mea Musa, libellum,

      Vt puto, non illi mentula tristis erit;

Sed poterit cunnum futuendo lingere mulae,

      Et soleas pariter calceolosque meos.

5

Forsitan et quaeret vitam tempusque poetae,

      Vt futuat vatem et solea et crepidis.

Bis denis, illi dicas, me crescere in annis,

      Horridulasque mihi dic etiam esse nates;

Et tamen in tenebris si tentus venerit ad me,

10

      Dum pedicabit, sentiet esse bonas.

Si queritur, quod tu tam spurca voce loquaris,

      Dic quod te futuo, quod futuo ac futuo.

 

8. ad Titum, de lascivia libelli

Facunde Tite, corculum Guarini,

Nostrum dum legis arrige ad libellum,

Cuius nequitiae procaxque lusus

Possunt herniolam senis voracis

5

Aurispae patris irrumationum,

Vel siquid mage languidum, incitare.

Quem legit quotiens malus poeta

Non hircos timet irrumare capros,

Et calcaribus arrigit malignis

10

Telas diffutuitque aranearum.

Quod si non potes a severitate

Mentem flectere paululum maligna,

Semper te Venus oderit nec ulla

Optet foemina te tuumve penem.

 

9. Lectorem alloquitur

Pruritum feret hic novus libellus

Ad rubri luteum dei sacellum,

Qui semper puerisque furibusque

Minatur gladioque mentulaque.

5

At tu, si sapias, cave, libelle.

 

10. laus Vrsae puellae

Quos capis nigris iuvenes ocellis,

Vrsa, vehementi miseros furore

Vexas, aeternus manet et Cupido

Caecus in illis;

5

Nam tibi formam tribuit decentem

Iupiter, crines croceos Apollo

Atque lucentes oculos, micant qui

Sidera tanquam,

Et genas pulcras nimis et mamillas,

10

Et manus longas digitosque longos.

Lilium non sic atque Luna candet

Corpus ut Vrsae,

Diva quod laudat Venus et Minerva.

Nil tibi desit, speciosa virgo,

15

Castior cum sis magis et pudica

Nempe Diana.

Purpurae cultu tenuique coa

Attrahis nullum iuvenum, tuo sed

Candido collo, roseis labellis,

20

Fronte serena.

Sola nativo superas decore,

Vrsa, mortales homines deosque,

Et caput, multa Veneris quod arte

Pinxit Apelles.

25

Iupiter, cur hanc faciem moraris?

Desinet viles habitare terris

Inter humanos: magis apta coeli est

Scandere regnum.

 

11.

Si dixi, mea lux, quod insusurrat

Rumor lividiusculus popelli,

Si dixi, tibi amarior acutis

Fiam et pulvere vilior vel alga;

5

Si dixi, Venus agmen omne Amoris

Armet mi magis aureis sagittis;

Si dixi, duo sidera ista ocelli

Rivalem cupiant videre, non me;

Si dixi, tuus usque in urbe coniux

10

Vel Argo vigilantior residat.

Sin autem, sibi temperent Amores,

Ipse sim tibi dulcior vel Hybla,

Rivalem fugiant videre ocelli,

Villam vir tuus incolat perenne.

 

12.

Si tibi forma data est, quamvis dare numina possint,

      Et natura suas concumulavit opes,

Vtere; rapta fugit, celerique simillima vento

      Constantes aetas nescit habere pedes.

5

Sic modo dum viridi pendent ex arbore poma

      Collige; cuncta facit deteriora dies.

Forma diu nulli fida est, clam fallit habentem,

      Atque inter flores concidit ipsa suos.

 

13.

Invita eripior, non quod me longius optem

      Vivere; natorum me pia cura movet.

Edideram infelix mater sat laeta gemellos;

      Orbatos eadem reddidit una dies.

5

At tu, cui, coniux, geminorum cura relicta est,

      Extinctae matris perfer utranque vicem;

Et tibi erit quotiens uxoris morte dolendum,

      Vivere me gemino pignore certus eris.

 

14. Alfenius medicus ad uxorem Praxillam aegrotam
nec multo post morituram

Ne, Praxilla meae coniux fidissima vitae,

      Nostra tibi medicam dextera ferret opem,

Eripiunt en me crudelia fata priorem,

      Inviditque meis Delius hoc manibus.

 

15. in obitu Michaelis Verini Vgolini f.

Funus apollinei deflet Michaelis acerbum

      Turba, brevesque dies stulta fuisse dolet.

Secula cumeae superavit longa Sibyllae,

      Qui victura dedit tot monumenta, puer.

 

16. ad illustrem principem Ioannem Aragoniae,
quod nec auro nec gemmis capiatur is,
qui virtutem colat, sed pietate et iustitia,
qualem eundem esse dicit

Non aurum gemmaeque iuvant quem candida virtus,

      Veraque divinae gloria mentis alit;

Sed pietas rectique animus sibi conscius aequi,

      Et nulli in primis dedita corda probro.

5

Nanque auro vix sola homini mortalia constant;

      Virtuti coelum sideraque alta patent:

Divitiisque feras tantum praestamus et auro,

      At virtus superis nos facit esse pares.

Qualem ego cum te norimque admirerque, Ioannes

10

      Maxima Aragoniae gloria honorque domus,

Non aurum gemmasque tibi, sed carmina vates

      Affero, sed mentis pignora grata meae;

Carmina, quis patrios cultus laudesque deorum

      Et partum divae virginis ipse cano;

15

Nam neque sit tali quicquam tibi munere maius,

      Nec queat ingenio dignius esse tuo.

Adde quod et sacer ipse sacras a limine Musas

      Non arces, vati sed tua tecta patent:

Illi sunt vates, illi sunt carmina curae,

20

      Qui Musis et qui vate canenda facit.

Tu modo vela tuae felicius erige puppi,

      Et qua coepisti pergere perge via.

Non laudum tibi dulce decus, non gloria derit,

      Sed maneant summi praemia digna patris;

25

Virtutisque tuae memores tibi laurea texent

      Serta deae vatum castaliusque chorus;

Perpetuoque feres meritae praeconia famae,

      Splendida nam nunquam facta perire queunt.

 

17. in ducem Calabriae

Mense pluit toto. Martis spectacula Caesar

      Iussit: cessarunt nubila, sol rediit.

Quis neget hoc? Superi metuunt vel Caesaris arma;

      Vel tu vis domino, Phoebe, placere meo.

 

18. ad Alfonsum

Ni te plus oculis meis amarem,

Alfonse, Aonidum novella cura,

Ni te plus oculis suis amarent

Cum nymphis Charites, Amor, Voluptas,

5

Vrbs tota, et iuvenes quique et puellae,

Et quae te nimium coquit premitque

Fletu turgidulos habens ocellos,

Illa inquam tua, quae ciet movetque,

Vrit pectora, conficit medullas;

10

Quum te lumine spectat, intuetur

Seu tristi aut hilari, ruis et liquescis,

Et magno rapidus tremore palles,

Mistus sic calor et gelu recursant

Per cordis penetrale, per recessus,

15

Sic ut deliquium repente finit;

Non ferrem misere ah, nec ah dolenter

Vt te conficeres, tenelle lector,

Inter Virgilios Horatiosque,

Inter et numeros propertianos;

20

Quod quies tibi nulla, quod voluptas,

Quod semper tetricae vaces Minervae,

Nec ullam tibi nec reponis horam

Tot tot qua vigilem premas lucernam.

Sit tandem positae modus Thaliae,

25

Alfonse, et studiis vaca severis,

Aetas quum riget, albicant capilli.

Nunc te dum cupide illa et illa et illa

Optat et tenero fovere sinu,

Surrige et basiolis catullianis.

30

Hispanos fuge quae secuta amores,

Et novam tibi compara puellam;

Laeva sit liceat et superba, fiet

Attutu facilis tuisque amatrix,

Dones dummodo passerem Catulli.

 

19. In discessu Alfonsi

Externas alii siquando invisere terras

      Et procul a caris civibus ire parant,

Siquem forte suis de se liquere dolorem,

      Non nisi post abitus id meruere suos.

5

At tu vix meditaris iter, nec posse fatemur

      Iam desiderium nunc quoque ferre tui,

Suscipimus iam vota palam, lacrimisque precamur

      Acceleret reditus aura secunda tuos.

Scilicet usque adeo mites in principe mores,

10

      Vsque adeo cari principis urget amor.

 

20. Epithalamium Leonorae Aragoniae,
ad Franciscum Minutulum

Iam destinatis regia nuptiis

Aureola pendent, amplaque latius

Ornata visuntur reclusis

Atria liminibus, nitentque

5

Aurata puris clarius ignibus

Longe theatra, atque umbriferas patens

Expandit arces aequa coelo

Machina, stelliferumque scaena

Tollens lacunar, perque sedilia

10

Circum decentes explicat ordines;

Adde et platearum et domorum

Actalicis decorata velis.

Passim renident omnia, nec minus

Longa et viarum strata virentium

15

Completa laetanti tumultu

Densi humeris tenuere coetus.

Huc et Galesi qui placidas tenet

Confluxit areas, qui calabros sinus,

Huc et ferus Lucanus acti

20

De Brutiis memor est triumphi;

Montana linquens deserit appuli

Quicunque ripas incolit Aufidi,

Quicunque bantinosque saltus

Et venusina arat arva cultor;

25

Venere quos Campania proximis

Exerat agris militiae sciens,

Et Marsus et quicunque ubique

Iussa timent tua, magne Caesar.

Hoc et nitentes miles agens ferus

30

Ludis equos spectaculo martiis

Concurrit, adversasque turmas

Bella ciens simulata vexat;

Quos inter Alfonsus patriae ferens

Virtutis artes praestat, et imperii

35

Iam nunc futuri signa praebens

Ardet equo metuendus acri.

O longa parcant fata superstiti:

Te, magne princeps, orbis in ultimas

Exposcet oras, tu subactae

40

Iura dabis patienda Thyle.

Te testis ingens Italia audiit,

Cum fulminantem Flaminiae loca

Parvusque Rhenus sensit, unde

Pax latias fovet alma terras.

45

Hinc sed frequentes tam facili pede

Ducunt choreas mista nitentium

Inter puellarum cohortes

Et puerum iuvenumque turba,

Qua laeta festam tybia constrepit

50

Testata lucem, et carmina concinunt

Dilecta regales in usus,

Docta modosque lyram iuventus.

Hic purpurarum splendida munera,

Tinctumque cois quicquid aeneis,

55

Quodcumque Arabes mollesque metunt

Senes Afri tyriusque cultor,

Quodcumque Orontes et Tagus aureis

Volvunt arenis, quicquid ab ultimis

Vectatur oris, qua renascens

60

Phoebus aquas propius colorat.

Demissa quis per colla monilia

Et nexa tectis pondera circulis

Commista gemmis narret? Ad quae

Lumina si obtuleris, micare

65

Credes silentum sidera noctium,

In quis paratu regia splendido

Adversa feres. Luna qualis

Orbe micans rubicunda pleno

Circumadiacentes luminibus suis

70

Excludit ignes, et decus et genus

Sullime regalesque mores

Ore refert Leonora arae;

Haec differenti legitimum viro

Vix illius desiderium moramque

75

Donanda iam iam, mox primo

De gremio rapienda fratrum.

Heu nulla purae laetitiae dies

Contaminatis nec sine gaudiis,

Iucunda cuiquam, quae propinquos

80

Festa vides resonare montes,

Magnaque ferri laetitia virum,

† replebit mox gemitu omnia,

Cum ... digressa supremo

Vltra iussa feret parentis †

85

<>

<>

<>

Quid lacrimis oculos fatigas?

Quis te remordet pectore conscius

90

Singultus imo? Rex pie, desine,

Non hostis illi, verum amati

Dulce viri gremium petetur,

Cum quo beatae longius exiget

Longaeva vitae tempora. Iam licet,

95

I, virgo felix, i maritos

Prole nova thalamos replere,

Quo fausta ducunt omina; patrios

Mox inde caram progeniem ad sinus

Missura mater, nec retardent

100

Vlla boni tua vota divi.

Tu nunc dolendum quod mihi censeas,

Francisce nostri pectoris altera

Pars carior, si non amictus

Purpurei mea membra velent,

105

Cultuque pannoso procul adnotans

Extrudit acer ianitor, aureum

Per colla nec pendet monile

Depositis varium lapillis,

Si laeta nunquam sors adeo fovet,

110

Vt non amari plus ferat, et premens

Mors vellit aurem: nil perenne,

Nil homini stabile aut beatum.

 

21.

Pone iram vanosque, Leo, compesce furores;

      Non satis herculea procubuisse manu est?

Expulimus Turcas gentes populosque nefandos,

      Consilio Italiam qui petiere tuo.

5

Quid saevis invisus divis scelerumque minister?

      Poena manet, tanti criminis ultor adest.

Alfonsus tibi iura dabit, colloque catenas;

      Adriaci nec te proteget unda maris.

 

22.

Roma, quid insultas? Non dummodo ferrea collo

      Vincula nectuntur? Vivo ego dux Calabrum.

Si palmam pugnae iactas, Fortuna repetet

      Hanc laudem: novit reddere et illa vices.

5

Tu certe numero, vera vi glorior ipse;

      Testis quae multo sanguine terra rubet.

Nondum etiam nostrae vires animusque labescunt,

      Neve etiam oblita est vincere Parthenope.