Giovanni Gioviano Pontano Eridanus 1

Testo base di riferimento: B. Soldati, 1902

Cura dell'edizione digitale: M. Montalto

Altre sezioni


1. ad Eridanum

Coeruleis generose vadis, rex divitis agri,

      Gallica qui medio flumine regna secas,

Heliades cui serta parant, venerantur et amnes,

      Nereus et placidis accipit hospes aquis,

5

Nympharum cui dia choros Ferraria mater

      Ducit, et ad thalamos uxor amata canit

(Non Charites desunt illi, non carmina Musae

      Culta negant, dulcis gratia in ore sonat;

Tum tibi per tacitas serpit nova flamma medullas,

10

      Vreris, et medio fervet in amne calor),

Salve, amnis, salve, hesperidum regnator aquarum,

      Cuius et in coelo flumina nota micant.

Te propter fontesque tuos nitet aureus ille,

      Vina Iovi gelidis qui sua miscet aquis,

15

Te propter iaculumque ferus clipeumque reliquit,

      Dum stupet ad Veneris gaudia prima deus.

Siccabat madidos Venus aurea forte capillos

      Nuda quidem, si non parte tegatur aquis;

Pectus aquis tegitur, cervix humerique superstant,

20

      Sullevat effusas sedula dextra comas,

Ima papillarum tegitur pars, eminet illa,

      Punicea Charites quam coluere rosa;

Candorem referunt undae, micat aura capillo,

      Singula sub vitrea membra notantur aqua.

25

Ipsa sua dea dote sibi blandita superbit:

      "Mirum, ait, est, nostro si quis amore calet?

Mirum, si coelo regnat Venus, inter et arma

      Conqueritur nostras ferreus ille faces?

Quid nunc, si videat? Quos sentiat ipse calores,

30

      Abiiciat vel nunc arma quirimque suam."

Dicebat, siccamque comam studiosa ligabat,

      Nam Charites molli litore somnus habet.

Prodit ab insidiis iuvenis, prensatque paventem,

      Implicat et cupida candida colla manu;

35

Ter collo dentem impressit, ter utrunque labellum

      Strinxit, et audaces huc agit, hucque manus.

Illa dolet gaudetque simul, refugitque, cupitque,

      Vim nollet, vellet sed sua furta tegi,

Oscula nunc offert, nunc aversatur amantem,

40

      Et miscet blandis tristia verba iocis.

Ad votum properabat amans. Strepuere salicta

      Proxima, sollicitum qua movet aura nemus:

Expavere simul, simul et latuisse volebant,

      Sed nec quo fugiant quove tegantur habent.

45

Ipse deos miserans atram de gurgite nubem

      Obiicis, et latebris abdis opace tuis.

Illic securo venere ad gaudia cursu,

      Mille modos matri dulce retexit Amor.

Dic, Mars, dic, Gradive, potens ubi cuspis, ubi hasta?

50

      Scit Venus; ad ripas illa relicta iacent,

Illa puer Veneris tractat, ridetque; sed ipse

      In Veneris mavis bella movere sinu.

Bella move, nunc, dive, sapis, nunc consere pugnas;

      Hostis adest, tamen est praeposuisse torum

55

Deliciasque tori molles placidamque quietem,

      Et dominae in tenero molle cubare sinu.

Salve iterum, Eridane; nam tu quoque iungis amantes,

      Tu quoque concilias, quos suus urget amor;

Tu vatem teneraeque senem placare puellae,

60

      Et cupis, et ducis muneris esse tui.

Ergo perpetuos Ticinus et Abdua fontes

      Certatim et famulas Mela ministret aquas,

Volvat et assiduos Benaci e gurgite fluctus

      Mincius, andaeo pota fluenta seni,

65

Ipse perennis eas, superesque et flumina et amnes,

      Imperium norint aequora et ipsa tuum.

 

2. de Amore colligente succina in Eridano

Eridani circum ripas alnosque virentes

      Quaerit Amor tenera succina lecta manu;

Quaerenti assurgunt ripae, phaetontias arbor

      Fundit rore novo, quae legat ipse puer.

5

Dumque legit guttaeque manum puer admovet, ora

      Exerit e tenui cortice nympha sua,

Quotque puer gemmas, totidem legit oscula virgo;

      Ridet Amor, ridet conscia nympha sibi.

Naides ad risum coeunt, mirantur Amorem,

10

      Quodque puer pharetram telaque adunca gerat.

Sensit Amor, nervumque manu lunavit, et inquit:

      "Deque meis humeris missa sagitta ferit."

Illa volat, fulxere aurae rutilante favilla;

      Hauserunt virides tela corusca deae,

15

Inque choros cantusque abeunt. Climenia virgo

      Prodit ab excluso lapsa repente libro,

Inque sinu puero fruitur, caluitque fruendo:

      Miscet Amor lusus blanditiasque suas.

Coerulus ut videt ipse deus, complexus utrunque

20

      Condit nube cava, rorat et amne suo.

Dum ludunt, pendentque arcus electride in umbra,

      Prendit Stella manu, spiculaque apta legit,

Altera, quis urat longe et male figat amantem,

      Altera, quis medico vulnera rore lavet.

25

Mox strinxit telum idalium, fixitque sagitta

      Meme, audax. Vati parce nocere tuo,

Parce, puella, seni. Cur non iacis altera tela,

      Et vulnus medico rore, puella, levas?

Vre ferox, facilisque medere, utque aurea virgo

30

      Hinc saevis, illinc mite levamen ades,

Vre simul, medicare simul. Nihil ipse recuso:

      Non ferrum, non me mista venena movent.

 

3. de Venere Amorem quaerente

"Dicite, Nereides, (nam vos quoque procreat unda)

      Anne aliquis vestris sit puer hospes aquis;

Matris vos miserae moveat dolor et labor, illum

      Anxia tam longa quae sequor usque via.

5

Ipse puer nudusque abiit nec cognitus ulli,

      Quique meo nunquam cesserat ante sinu:

Maternis fotum mammis fotumque sub ulnis,

      Hei mihi quis fluctus, quae fera syrtis habet?

Forte Paphi in luco, rivi crepitantis ad undam

10

      Dormieram, atque inter brachia natus erat;

Effugit e gremio fallens; ipsa excita somno

      Hinc nemora et saltus, hinc loca culta peto.

Offertur nusquam terris; ingressa profundum

      Advenio vestras heu Venus illa domos

15

Sicca siti, squalensque situ, defessa viarum;

      Non comes, aut hospes, non mihi tecta patent:

Et tamen hinc fama est dici Vulcanida terram,

      Is deus est, pietas hic sua iura tenet.

Dicite, Sicelides, si qua latet, heu, mea cura:

20

      Anne aliquis vestro delitet amne puer?

Sic vobis in amore fides stet semper amantum,

      Pax sit et a libyco litore et ionio."

Miscet et his lacrimas. Tum sic miserata Charybdis,

      Pube tenus nudo pectore, blanda refert:

25

"O dea (nanque deam testantur singula), mecum est

      Ipse puer, lacrimis tu modo parce tuis."

Illicet emicuere faces, sonuere pharetrae

      Telaque venturi nuntia signa dei;

Mox thalamo exsultans prodit puer et quatit alas,

30

      Nereidas tacito vulnere pungit Amor:

Litus amat, caluere undae, caluere natantes,

      Mater adest facibus, natus adest pharetris.

Exsilit in puerum genitrix, exceptus et ille

      In gremio risus hinc movet, hinc lacrimas:

35

Exsultat litus, ridet mare, blanda Charybdis

      Haec ait, horrisoni conticuere canes:

"Hunc tibi, diva potens, proles Iovis, auctor amandi,

      Restituo; tua me, te mea cura premat.

Accepi infantem, blandum do, pro rude doctum,

40

      Proque fide fraudem, simplicitate dolum,

Pro lacrimis risum docui, pro melle venenum

      Miscere, alternas et variare vices,

Nunc placidam blandis pacem promittere ocellis,

      Nunc trucibus mentes sollicitare modis,

45

Nil constans, nil perpetuum servare, nec ulli

      Parcere, in incertum fasque nefasque sequi."

Talibus instructum memorat longaeva Charybdis

      Coeruleo flavas humida rore comas;

Nereides puero assurgunt, ast aurea mater

50

      Zancleam ambrosio spargit honore deam,

Perpetuamque illi speciem viridemque iuventam

      Esse dedit, siculam moxque salutat humum.

Gratatur terrae, natum quae fovit, et inquit:

      "Terra ferax segetum, daedala terra virum,

55

Vos numeros celebrate meos et nomen amandi,

      Deque meo fiat numine clarus Eryx."

Haec ait, et niveis volucrum sullata quadrigis

      Laeta petit portus, cypria terra, tuos,

Quaque volat Zephyri dominam comitantur, et aurae,

60

      Stillat acidalius rore fluente liquor.

Excepere deam Charites; sua redditur aris

      Gratia, in amplexu matris inhaeret Amor.

At tu Pieridum studiis, cultissime Carbo,

      Nanque et amas, facito sit tibi notus Amor,

65

Sint notae maris insidiae, sit nota Charybdis

      Cincta sinum canibus, virginis ora ferens.

 

4. alloquitur pastores

Pastores, cohibete gregem, procul ite, capellae,

      Ite citae: en flammas pectora nostra vomunt,

Flagrat ager, suspensa volant incendia ventis,

      Ipse et Amor flammas ventilat, ipsa Venus.

5

Affer opem, Eridane, fluviosque immitte citatos;

      Si non, et fluvios haec mea flamma voret.

 

5. alloquitur aves, deinde pecudes

Quid querulae arboribus strepitis, quid murmura, silvae,

      Vestra sonant, mox et triste siletis aves?

Scilicet et tepido soles auramque Favoni

      Optatis, dum ver pectora laeta fovet,

5

Dum faculas Venus accendit, dum ventilat ignes,

      Dumque Amor e plena tela iacit pharetra?

Me miserum, quid ver, Veneris quid quaeritis ignes?

      Has faculas, hoc ver pectora nostra dabunt.

Quaerite, aves, qua nostra volant suspiria, et illic

10

      Membra fovete igni, corda adolete face;

Qua volitant, illic fervent incendia, et illic

      Excitat igne faces, temperat arma Venus.

Quid moestae in stabulis, pecudes, frondentia veris

      Tempora et optatis florida prata sequi?

15

Frigoribus mediis, media nive gramina vobis

      Praebuerim, e lacrimis gramina nata meis:

E lacrimis sata prata meis, frondentia rura

      Perque gravis hiemes frigora perque virent.

Has Amor, has dolor, ipsa Venus sine fine ministrat,

20

      Et sine fine quidem pabula nostra virent.

Pascite, pascendo crescunt sata, crescit et humor:

      Iam mihi crescit amor, crescit et usque dolor.

 

6. Eridanum alloquitur

Fontis acidalii laticem Venus aurea liquit

      Et paphias myrtos idaliumque nemus,

Eridanus dominae tantum placet. Hanc colit amnis,

      Hanc deus et latis Naides in lacubus,

5

Huic aras posuit centum Ferraria, centum

      Culta Cremona, et avis Mantua nota suis.

Eridanus Veneri (quis credat?) sufficit ignes,

      Sufficiunt plenis flumina gurgitibus.

Parce, pater, flammis, ignemque averte sagittis,

10

      Sed flammae et pharetris rore medere tuo.

 

7. ad Stellam

Non Alpes mihi te, aut vasti maris aequor, et ipsae

      Eripiant Syrtes, nam mihi semper ades.

Mecum de summa specularis litora puppe,

      Et mecum longas isque redisque vias,

5

Mecum compositis haeres moritura lacertis,

      Si pontus, si quid saeva minatur hiems,

Mecum quoque loco, quicquid fortuna pararit,

      Quicquid ago, mecum es, nec nisi semper ades;

Tu curis solamen ades requiesque labori,

10

      Et quia semper ades, nil nisi dulce mihi est.

Quod, siquando absis, et te iam, Stella, requiro,

      Sive dies, seu nox, sponte videnda venis.

Nam, cum sol primos effert pulcherrimus ortus,

      Aurorae in gremio tu mihi mane nites;

15

Illic purpureasque genas roseumque labellum,

      Delicias video pectora et ipsa meas,

Oraque in ore deae cerno tua: tu mihi rides,

      Sentio de risu gaudia mille tuo,

Ipsa mihi dicis: "Iungo mea gaudia tecum;

20

      Dum loqueris iungo basia nostra tuis."

Inde, ubi per medium rapitur sol aureus orbem,

      Aurea te nobis solis imago refert;

Illius in radiis video rutilare capillum,

      Et tua phoebeo splendet in igne coma;

25

Quacunque aspicio, lux te mihi, tu mihi lucem

      Offers, nec sine te luxve diesve mihi est.

Tandem, ubi sidereis nox advenit acta quadrigis

      Clarus et occiduo Vesper in orbe nitet,

Ora refert tua nunc mihi candida lucidus Hesper,

30

      In Veneris specto te recubare sinu;

Hic risum illecebrasque tuas, hic oscula nosco,

      Lususque et gratis abdita signa notis,

Inque tuis oculis figo mea lumina, et usque

      Admoveo collo brachia lenta tuo.

35

Tum nova me, vetus ipsa tamen, subit ante voluptas,

      Praeteritique memor mens favet ipsa sibi;

Mox sopor irrepit membris, sopor ultima praebet

      Gaudia, teque meo collocat ipse sinu,

Amplectorque, tuis innexus et ipse lacertis:

40

      Sic nullum sine te tempus et hora mihi est.

 

8. de Stella

Nostra die quod Stella nitet, quod nocte refulget,

      Solem Stella die, sidera nocte refert.

Nocte eadem surgente nitet, cedente refulget,

      Phosphoron hic, illic Hesperon ipsa refert.

5

Ergo eadem mihi sol, eadem mihi sidus, et una

      Lucifer est, eadem Vesper et una mihi.

 

9. ad Stellam

Ad coenam me, Stella, vocas et gaudia lecti,

      Mensa mihi posita est compositusque torus,

Ipsa ministrabis simul et simul ipsa recumbes,

      Et dabis in medio basia multa mero.

5

Coena placet. Venio. Ponam sed foedera lecti:

      Me tua coena iuvat, tu mea pacta proba.

Prima cuba, nec nuda tamen; tenuissima sed te

      Tela tegat, cyprio tela liquore madens.

Ipse sequar. Tu me amplexu placidissima blando

10

      Excipe, et in tepido (qua potes) abde sinu;

Oscula mox iunge, cupidas imitata columbas,

      Oscula non uno continuata modo.

Muta venus mihi nulla placet: suspiria misce

      Aptaque lascivis garrula verba iocis;

15

Nec manus officio desit, manus aemula linguae est;

      Haec tactu venerem suscitat, illa sono.

Gaudia Amor probat haec; verum, si rixa sequatur,

      Quam dens, quamve aliquid moverit ausa manus,

Auctor ero rixae. Tu mox offensa quereris,

20

      Vnguibus et scindes pectora nostra tuis;

Scindam ego nunc tunicam, subducta et veste papillas

      Nuda eris, et nullo tegmine bella geres.

Ipsa manum collo iniicies, super ipsa recumbes,

      Verbera et ipsa dabis, verbera et ipsa feres;

25

Dente petes, ego dente petam; demorsa dolebis,

      Ipse querar, lacrimae prona per ora cadent.

Tum supplex veniam grata cum pace rogabo;

      Ipsa dabis, simul et basia multa dabis;

Basia multa dabo, iungam quoque munera pacis,

30

      Munera complexo ter repetita sinu.

Hoc est pacis opus, sunt haec sua foedera lecti:

      Subscribas; per me nulla futura mora est.

 

10. ad Stellam

In tenebris, mea Stella, nites, dum sidera pallent,

      Et nox ipsa tuo lucida honore placet;

In medio, mea Stella, die sub sole nitescis,

      Clarior et per te solque diesque venit.

5

Sic es sideribus decus addita matutinis,

      Et radiis debent solque diesque tuis.

Sed cur, quae tenebris honor es, decus una diebus,

      Cur lumen nobis nocte dieque negas?

Nocte negas foribus clausis, in luce fenestris:

10

      O tenebrae, non iam stellave luxve mihi.

 

11. de Phoenice ave et de amante

Seligit e silvis Arabum lucisque sabaeis

      Quos Phoenix ramos ad sua busta paret,

Instruit his nidum, nido mox incubat ales,

      Incubitu flammas excitat inde suo;

5

Vritur hinc, cinerique suo fit et inde superstes,

      Ipse sibi est ortus, ipse sibi est obitus.

At contra e curis gravioribus atque dolorum

      Seligit e cumulo quis foveatur amans,

Incubat his gaudetque malis, fruiturque, doletque,

10

      Hinc moritur, post haec ad sua vota redit.

Ille tamen post mille annos, post secula dena,

      Ast hic quoque die nascitur et moritur.

 

12. alloquitur heliades sorores

Quid moestae, quid coerulea sub fronde, sorores,

      Lugetis, miseros amne iuvante modos?

An fratrem Phaetonta, vagis quod tractus habenis,

      Ah miser, externis exulet ipse locis?

5

Hinc electra fluunt, lacrimosaque gutta rigescit,

      Hae lacrimae, hi luctus succina lenta ferunt.

Flete, piae, lugete, piae Phaetontides, et me

      Vel socium vestris luctibus accipite.

Si desint vobis lacrimae, si desit et himber,

10

      Ipse quidem lacrimae, luctus, et himber ero;

Per me etiam Eridanus crescet stagnantibus agris,

      Finis enim lacrimis nulla futura meis;

Per me etiam ripae mittent incendia, flagret

      Amnis, et in medias ignis iturus aquas.

15

Cedite, cultores; ripas et flumina iam iam

      Vsta dabo, in flammas ibit et omne nemus.

 

13. Stellam alloquitur

Quale per aestatem, sub sole rigentibus haerbis,

      Blanditur lapsis aura recens foliis,

Quale per arentes hortos in vere tepenti

      Nox mulcet teneras rore madente rosas;

5

Tale mihi, dum mens languet, dum pectora fervent,

      Nostraque in incertum vela gubernat Amor,

Tale seni solamen ades mihi dulcior Hyblae,

      Stella, favis, umbra gratior idalia.

Aura recens nam, Stella, mihi flagrante sub aestu,

10

      Ipsa meos ignes rore madente levas;

E labris mihi ros, ex ore recentior aura

      Spirat, Stella, tuo, stillat et ipse liquor.

 

14. ad Antimachum Mantuanum,
de amoribus Mincii ac de Virgilio

Ducebat choreas Veneris puer inter olores,

      Eridanus placidis qua nemus ambit aquis,

Naides et sociae varia sub veste Napaeae

      Fundebant raris carmina culta modis;

5

Ipse manu rutilam gestabat ab aere sagittam,

      Et levis instabili sub pede pulsat humum,

Quaque movet pennas, tremulae stridere favillae,

      Perque leves frondes sparsilis aura micat.

Eridanus spectat flaventi crine superbus,

10

      Populeo madidum cinctus honore caput,

Mincius et spectat varianti laetus amictu,

      Mincius ausoniae clarus honore tubae,

Spectat arundineo formosus Mela galero,

      Dives et undosis Abdua gurgitibus,

15

Quique amnes socii regem venerantur, et ipsi

      Quique scatent fontes, quaeque palustris aqua.

Ecce autem niveis cygnus se sustulit alis,

      Cygnus olorini duxque, decusque chori,

Deque manu pueri rostro plaudente sagittam

20

      Eripit, et cantu sidera summa petit.

Concepit flammas ferro stridente sagitta,

      Gaudet olor, fraudem ridet et ipse puer,

Inque sinum Minci rutilis delapsa favillis

      Afflavit tenero fulgida amore senem;

25

Hinc in Pasyalen telo flammante reluxit,

      Pasyale vulnus sensit et ipsa suum.

Instauravit Amor choreas, suspirat uterque,

      Cantat olor, cantu consonat omne nemus,

Senserunt flammas ripae, sensere salicta;

30

      Infantem decimo sidere nympha parit.

Excipit hunc, tepidoque sinu complexa, Melisse

      Blanda fovet, blandis conciliatque iocis

Instratum lauri foliis somnoque gravatum,

      Tutanturque et apes labraque melle linunt.

35

Hinc Musae placidis salicum docuere sub umbris,

      Sebethus liquidis qua fluit huber aquis;

Inde, specu exceptus, viridisque in rupe Vesevi

      Pastor agens cecinit: "Tityre, coge pecus,

Huc ades, o Meliboee, caper tibi salvus, et hedi;

40

      Ite domum saturi, nox venit, ite, greges."

Post laetas segetes, quo sidere vertere terram

      Conveniat, baccho qui sit et aptus ager,

Cura boum quae sit, pecori quis cultus habendo

      Et docuit pressis mella liquare favis.

45

Felix arvorum cultu, felicior armis,

      Dum profugum Aeneam, dum canit arma virum,

Illi Vulcanus clipeum, sua Mulciber arma

      Aptat, et in classem corruit omne nemus.

Illi fatorum seriem gentisque togatae

50

      Deiphobe Glauci monstrat et omne genus;

Inde sedens ebore in niveo sebethida ad undam,

      Colligit hetruscas marrubiasque manus:

Agmen agit Lausus, magnique ipse agminis instar,

      Attrituque pedum terra sabina tremit,

55

Et, quotiens raucum gemuit cava buccina, matres

      Presserunt natos pectora ad ipsa suos.

O salve, Italidum gentis decus, in Latium qui

      Aonio ducis vertice Pieridas,

Salve et idumaeas debet cui Mantua palmas,

60

      Cui Phoebus latio vestit honore comam;

Sparge, Charis, roremque tuum syriosque liquores,

      Parthenope, violas, Mantua, funde rosas.

Ipse aram statuens vati venerare Camoenas,

      Antimache, et patriae concine grata tuae,

65

Quae puerum genuit, cuius sub voce locutae

      Pierides nostrum constituere decus.

 

15. de infelicitate amantum

Cantando luces peragit sub fronde cicada,

      Et mulcet silvas carmine laeta suo,

At tenebras sub rore levi, sub deside somno

      Transigit et noctes, nocte iuvante, suas;

5

Cantando moritur, sentit nec taedia mortis,

      Quin cantu vitam ducit, et exequias;

O felix ortu, interitu felicior. At me

      Et nox nigra gravat, vexat et atra dies.

Ante fores iaceo gelidae sub frigora brumae,

10

      Nec pudet aetatis Pieridumque senem;

Ante fores, sub sole, Leo dum fervet et ignis

      Vstulat icarius, conqueror usque senex.

Vror amans, tabesco senex; lux omnis amara,

      Nox inimica mihi est, noxque diesque nocet.

15

Sors iuvenum miseranda, senum deflenda, cicadae

      Sors felix: o iam discite quid sit Amor.

 

16. queritur de Eridano

Et coelo Eridanus candenti sidere fulget,

      Et terris stella candidiore nitet;

Illic igne suo miscet cum nectare lymphas,

      Hic flammas fluvio fervidus igne vomit,

5

Illic fundit aquas, hic ignes coerulus amnis:

      Me miserum, gelida qui cremer ustus aqua.

 

17. ad Stellam

Nudasti, mea vita, sinus et sponte papillas,

      Admostique meam pectora ad ipsa manum,

Oraque cum teneris iunxisti nostra labellis,

      Sedistique meo sarcina grata genu;

5

Cervicemque amplexa, levi mox victa sopore,

      Concidis in nostrum languida facta sinum,

Longaque post fessos suspiria claudis ocellos,

      Dum tibi sopitae serpit ad ossa quies.

Ipse tibi tenuem procuro sedulus auram,

10

      Composita et moveo lenia flabra manu,

Ipse tibi somnos cantu levo; cantus amores

      Sarnidis et Fauni dulcia furta refert:

"Faune, veni, tibi Sarnis adest ad flumina nota:

      Ad notas salices, candide Faune, veni.

15

Ecce tibi niveum violae cum flore ligustrum

      Iungo, et puniceis lilia cana rosis,

Roscida servantur, legi tibi quae modo, fraga,

      Fragaque quot totidem basia et ipsa paro.

Huc ades, o formose, tibi nam nuper ad amnem

20

      Siccavique meam disposuique comam,

Pierides compsere caput, dum corpus et ipsae

      Et crinis flavos molliter amne lavant,

Inde comam assyrio certatim unxere liquore;

      Inde arabo nostrum spirat odore caput.

25

Quin citharam docuere, et me fecere magistram,

      Et data pro magno munere eburna chelys.

Faune, veni, te Sarnis amat, suspirat et unum,

      Et parat in niveo gaudia multa sinu,

Fistula te et calami vocitant, vocat aestus, et unda,

30

      Auraeque, et murmur subsilientis aquae."

His ego mulcebam somnos. Tibi purpura mollis

      Tingebat niveas flore decente genas,

Qualis ubi ad thalamos Hebe deducta mariti

      Ad cupidi erubuit basia prima viri.

35

O quotiens sparsos, errant dum fronte, capillos

      Collegi blanda disposuique manu:

Sic Lede placitura fuit, sic uxor Orestis,

      Atque Helene, dixi, sic quoque culta fuit.

Et modo compositum reieci in colla capillum,

40

      Et dixi: hac placuit Laodomia coma.

O quotiens teneras variavi flore papillas,

      Et dixi: Charites sic coluere sinum;

Ornabam gemmis digitos: ad Pelea quondam

      Vecta Thetis, niveam sic tulit ipsa manum;

45

Brachia nudavi: Aurorae sunt brachia, dixi;

      Admovique cavae roscida poma manu:

Sic rear ad virides myrtus requiesse Dionem,

      Poma manu Paridis dum tenet illa sui,

Ipsa sinu ambrosiam spirat, perque ora recursant

50

      Blanditiae et grato mistus honore decor.

At tibi perque genas, roseisque infusa labellis,

      Ludit et in tenero gratia amica sinu,

Et, quotiens blandos somno recludis ocellos,

      Crediderim vel te posse movere deos.

55

Quosque moves; verum custodia nostra tuetur,

      Teque meo patior non abiisse sinu.

Tunc ego non suxisse quidem, libasse labellum,

      Sed tibi sopitae nil nocuisse velim;

Sic levis ad summum florem de rore liquenti

60

      Libat, et e tenero gramine lingit apis.

Oscula libabam, quae tu, velut excita somno,

      Excipis atque aliquid velle videre loqui;

Velle loqui dum visa, simul dum basia carpo,

      Auraque de molli ducitur ore mihi,

65

Dum ludo improbius, tua duriter ora momordi:

      Hei mihi, clamasti; sic iubet ipse dolor.

Hei mihi, clamavi, parcas mitissima, dixi.

      Parcis, et in solito es blanda refusa sinu,

Colla notas et labra notas; mox ulta dolorem

70

      Risisti, et gratos movit uterque iocos.

 

18. ad Stellam

Stella, tibi coelum patria est, hinc clara refulges.

      Si tibi terra domus sit, domus Assyria est;

Assyrio etenim spirat tibi pectus odores,

      Assyrio mollis stillat ab ore liquor.

5

Sin quia deliciae et veneres blandique lepores

      Tecum habitent, patrii sit tibi terra lares,

Ipsa domus patriique lares sit Cyprus, et una

      Sit Veneri, atque eadem sit tibi, Stella, domus.

 

19. lacrimas Amori, suspiria Cupidini dicata

Debentur Cereri segetes, debentur et horti

      Lampsacidae, flores, candida Chlori, tibi,

Mellaque debentur flavae thymbraea Melissae,

      In sortem cessit, Pallas, oliva tuam,

5

Sunt Zephyri faciles aurae blandique susurri,

      Sunt fontes munus, casta Diana, tuum,

Munditiae Charitum sunt, oscula nubilis Hebes,

      Cypridis amplexus gaudiaque illa tori;

At lacrimas, questus, at suspirantia verba,

10

      Has Amor assumit, illa Cupido sibi,

Crudelis vel uterque deus, sed blandus uterque,

      Blandus uterque quidem, sed sine mente deus.

 

20. de Stella

Stella mihi in tenebris fax est ad gaudia noctis;

      Hanc sequor, haec dux est, haec mihi certa via.

Stella die in medio vox est ad gaudia lucis;

      Gaudia Stella die, gaudia noctis ea est.

 

21. de Venere et Amore

Exhausit pharetram Veneris puer, at Venus ignis

      Extinxit; Venus hinc, inde et inermis Amor,

Exhaustam hic pharetram, extinctas flet Cypria flammas,

      Hic arcum lacrimis tingit, at illa faces.

5

Neve, puer, neu fle, mater; dant spicula mille

      Stellae oculi. Puer, his utere pro pharetra;

Cum flammas mea corda vomant, his utere, mater,

      Pro face, inexhausta tu face, et hic pharetra.

 

22. de se ac de Stella

Surrisit, blandosque manu compressit ocellos,

      Mox furtim infecit gutta iterata genas.

Scilicet amplexus repetit dum Stella beatos

      Osculaque et dulci garrula verba sono,

5

Risit, et argutos dextra compressit ocellos,

      Delicias nosset ne qua puella suas.

Mox, ubi demorsi succurrit triste labelli

      Vulnus et insani plaga maligna ioci,

Excivit lacrimas infelix ira coactas,

10

      Et de me visa est non bona verba loqui.

Di faciles, quid amara bonis, quid tristia laetis

      Miscetis, curas ingeritisque novas?

O desint lusus, dum desit cura puellis;

      Dum lacrimae desint, ipse tepescat amor.

15

Hosne oculos lacrimare, genisne inducere guttas?

      Parcite, di: nil vos tam nova forma movet?

Sed lacrimare licet, lacrimis formosior ipsa es;

      Iam fluitent lacrimae, nunc mihi cara places.

Fac lacrimas, fac ipsa genis manare fluentum,

20

      Nostra se ut hoc ipso temperet amne sitis:

Amne sitim sedare licet, licet oscula furtim

      Surripere, et lacrimis inseruisse iocos.

Di faciles, miscere iuvet nunc tristia laetis,

      Oscula cum lacrimis, cum lacrimisque iocos;

25

Dic mihi blanditias, dic suspirantia verba.

      Quid latet in tepido bella papilla sinu?

Da pectus tractare tuum niveasque papillas,

      O in delicias pectora nata meas.

Nunc liceat saevire, atque insanire. Volenti

30

      Aspera, nolenti mollis et aequa veni;

Nolentem cupidis vesana incinge lacertis,

      Oscula nolenti, dum vetat, ipsa rape.

Nunc cupio, nunc ipse velim: tu dura recusa,

      Et mea vesanis unguibus ora pete.

35

Dic tenerum, dic dulce aliquid. Quid vertis ocellos,

      Teque meo lacrimans subtrahis usque sinu?

Pone iram et lacrimas. Sed te lacrimare decorum est:

      Tu face, ut hae lacrimae nostra per ora cadant,

Tu face, ut has lacrimas siccem, face, ut oscula carpam,

40

      Inque meos oculos, candida, fige tuos.

Fixisti simul et rides; nunc oscula iunge;

      Oscula compositae pignora pacis eant:

Oscula complexu gaudent, pax gaudet utrisque,

      Pace Amor exsultat, pace et amore Venus.

45

Tu pacem, mea vita, colas; recolamus amorem;

      Sic erit ex aequo mutua nostra Venus.

 

23. ad Stellam

Cum tenerum, cum dulce aliquid blandumque iocaris,

      Ah, medio mihi tum corde liquescit amor.

Spem mihi cum et cupidis pacem promittis ocellis,

      Lux oculis, toto corpore sensus abit.

5

Cum rides ignemque oculis vultuque fateris,

      Mens animum, ipse animus pectora destituit.

Amplexu iam, Stella, tuo succurre cadenti,

      Ore animum et foveas, oreque redde animam.

 

24. ad Stellam

Libat apis de rore favos mellisque liquorem;

      Inde hominum mulsum, nectar et inde deum.

De labris, mea Stella, tuis mihi mella liquescunt;

      Hic ros mella mihi stillat et iste favus,

5

Condit et his Venus ambrosiam. Mihi parcite, divae:

      Sola Venus vera diffluit ambrosia.

 

25. de suspiriis amantum

Distillat forte e tenui vagus omnis, e inde

      Labitur effusis non rediturus aquis;

Emanant corde ex imo suspiria, moxque

      Conversa redeunt in sua corda via.

5

Ex oculis lacrimae postquam fluxere, nec illas

      Luminibus rursum restituere genae.

Cur revocant ad se rursum suspira curae,

      Rursus et infestat tristia corda dolor?

Nulla quidem ratio est, etenim rationis amantes

10

      Expertes, omni caeca in amore via est.

 

26. de Eridani felicitate

Felices Hermi ripae ditante metallo,

      Felicesque Tagi, quas rigat unda ferax,

Electro felix, felix mantoide cera

      Eridanus, flavis qua petit aequor aquis.

5

Electrum ramis stillant frondentibus alni,

      Succinaque e lento cortice lapsa fluunt,

Fundit mella favis e dulcibus, eque liquenti

      Rore premit tenera culta Melissa manu.

Illa bianoreis Minci pulcherrima ripis

10

      Regna tenet mellis, pulcher Hymete, tui,

Regna tenet laticis, quem florida deliquat Hybla,

      Hybla favi et mellis dives et Hybla thymi.

At longe superatque Hyblen superatque et Hymeton

      Eridanus, cypria ditior ambrosia,

15

Ambrosia, teneris spargit quam Stella labellis,

      Spargit et e roseo lucida nympha sinu,

Spargit et ex oculis. Ipsi mihi parcite, divi:

      Eridani sors est invidiosa deis;

Eridano assurgunt Musae, nova Mincius antro

20

      Intonat et varios voce manuque modos,

Assurgunt Charites, ipsa et dea mater Amoris

      Summittitque faces, signaque subdit Amor.

 

27. ad Stellam deprecatio

Ne misero, ne, Stella, seni blandire. Quid ignem

      Exagitas? Facibus ne, precor, adde faces.

Vis misero, vis ipsa seni indulgere? Remitte

      Blanditias, oculos et mihi dura nega,

5

Verba nega, vultumque nega, mihi dira precare:

      Ipse precor, veniant omnia dira mihi.

Peccatum est, mors poena mihi aut miserabile fatum;

      Nam veniae misero quis locus esse potest?

Sit pietas periisse reum: fecisse beatum

10

      Ipsa cupis? Miserum redde, beatus erit.

Supplicium infelix a te pro munere posco:

      Supplicium meritis grata repende meis.

An potui immorsis dentem fixisse labellis?

      An potui lacrimas dente ciere tuas?

15

Spectavi, flueret crudo dum vulnere sanguis,

      Admovi iugulo tela nec ipse meo,

Spectavi exanimem, viso dum lapsa cruore

      Concideres (viso nanque cruore cadis),

Nec cecidi super ipse miser, nec vulnera lavi:

20

      Hic error dira caede piandus erat.

Forsitan aut lacrimas siccavi, aut denique dixi,

      Vt misero parcas: "O mea, parce tibi?"

Quid tibi, dens, quid, amare, precer, cum ludere possis,

      Laedere qui malis, vimque in amore sequi?

25

Imprecor, ut qui regnat Amor nova ponat amandi

      Iura, ferat leges et deus ipse novas,

Nullaque sint concessa viro, concessa puellis

      Oscula, contineat basia quisquis amat.

I, saevi, dens saeve, i, dure, et consere demens

30

      Praelia, nequitiae iam tibi finis adest.

Tu vero, mea lux (etenim tibi mollia corda),

      Parce, sed (ut fas est) utere iure tuo.

Suge nota, fige impresso mala vulnera dente;

      Cavit Amor, capias oscula mille licet.

35

Id tantum, formosa, vide, vesana, caveto

      (Quam vereor, noceat ne dolor ipse tibi),

Dum saevis, dum dente furis, dum vulnera figis,

      Livor et insanas linquit in ore notas,

Ne linguam nostris committas forte labellis,

40

      Ne temere id, quod te laedere possit, agas.

Nulla fides legi, valeat reverentia legum,

      Culpa tua est, partes dens aget ipse suas;

Nec sat erit suxisse genas, strinxisse labellum,

      Tuta nec in clauso lingua erit ore tibi.

45

Iam meditor, tunc colla manu, tunc unguibus ora,

      Et mea tum ferro pectora iniqua petes;

Ipse tuos miser ante pedes commissa fatebor,

      Et dicam: "In tua nunc iniice iura manus."

Sed non iniicies, et me complexa fovebis,

50

      Et tua miscebis basia multa meis;

Hinc sopor irrepet lassis, resolutaque membra

      Composito ducent otia grata toro.

 

28. quod die nimboso Stella nata sit

Mira fides, periere rosae, cecidere hyacinthi

      Et violae, nullis est decor arboribus,

Non Zephyris est veris honos: hac luxit, Adoni,

      Luce Venus miseris decolor exequiis,

5

Hac Charites secuere genas, vulsere capillum,

      Et nymphae moestis ingemuere modis.

En rursum rubuere rosae, nituere hyacinthi

      Et violae, ipse suis est decor arboribus,

En Zephyris est veris honos: hac fulxit in ortu

10

      Stella die auratis concolor a radiis,

Hac Charites pinxere genas, compsere capillum,

      Et nymphae teneros concinuere modos,

Laeta Venus renovatque faces, natusque sagittas,

      Et nova de manibus vulnera uterque iacit.

15

Hinc tamen eventus licuit spectare futuros:

      Ecce ades aerumnis stella serena meis.

 

29. de amantum infelicitate

Vere rosas, segetes aestate, subinde racemos,

      Perque hiemem Genii dona beata legunt;

Flora rosas, messemque Ceres, Pomona racemos,

      Inde suas Genius sponte ministrat opes.

5

At miserandus amans et frigore tristis et aestu,

      Vereque et autunno nil, nisi triste, legit;

Hinc Amor, inde Venus lacrimas, suspiria, questus,

      Inde Cupido gravem fundit amaritiem.

Sin quandoque rosas legit, et legit ipse hyacinthos

10

      Perque suas sentis, perque rubeta legit.

 

30. de Eridano

Heliadum e lacrimis phaetontiadumque sororum

      Eridanus moesto succina in amne legit;

E lacrimis cum Stella suis lavit ora genasque,

      Stillat et hinc violas, afflat et inde rosas.

5

Electro felix, felix violisque rosisque,

      Eridane; e lacrimis sunt tibi divitiae.

 

31. ad Ioannem Pardum

Non arcum meditatur Amor, non spicula, Parde;

      Et tela et pharetras occupat ipse situs.

Pro pharetra nudis deus utitur ipse papillis,

      His tincta idalio spicula felle latent;

5

Vtitur idem oculis, in vulnera nostra sagittis;

      Ex oculis, heu heu, missa sagitta ferit.

Tu vero, quotiens felix in amore papillas

      Tractabis, sis o sis memor usque tui;

Illic insidias, illic latitare pharetras,

10

      Letiferumque illic virus inesse puta,

Cumque tibi ex oculis mollis spiraverit aura,

      Et ferro et flammis pectus inerme peti.

Heu heu, non oculis, non me puer iste papillis

      Aut petit, aut urit, vel mea corda ferit,

15

Me risu, me Stella capit; hic ignis et arcus,

      Hic solus nostro pectore regna tenet.

Nunc ride, formosa, meis nunc ignibus insta,

      Et mea ridendo pectora molle feri,

Molle feri, formosa, trucesque averte sagittas;

20

      Neu sanguis, neu te funera nostra iuvent.

 

32. ad Syrianam

"Dic age, dic, Syriana, deus quis curet amantes?"

      "Nempe Amor." "Ast odit quis deus?" "Odit Amor.

Odit Amor, quoniam ferrum meditatur et ignes,

      Letifera spargens spicula torta manu;

5

Curat Amor, quod et amplexus et grata procurat

      Oscula, quod placido gaudia mille toro."

"Qui deus hic Amor est?" "Pacem qui curat et arma,

      Et pace in media tela cruenta iacit,

Haec et acuta iacit, iacit illa retusa; nec igni

10

      Indita certa fides, hic cremat, ille gelat,

Vrit et hinc flammis torrentibus, inde liquentis

      Solvit et in latices, illeque et ille dolet.

Talis Amor deus est; maris hic vestigia servat:

      Nunc saevit, blandis nunc agit ipse modis.

15

Nil laetum, nil dulce diu sinit, aut sinit aegrum

      Instabilisque puer, et puer ipse deus,

Imperium crudele, sed indulgentia mitis,

      Quin mite imperium, sed sine lege puer,

Sed sine mente deus. Procul hinc discedat amator:

20

      Solus Amor puer est, sola tyrannis amor."

 

33. ad Amorem deum

Nulla, puer, sunt tela tibi, non flexilis arcus,

      Deque tuo nullus vulnere sanguis abit;

Pax colitur, coliturque torus castique penates

      Et genus et soboles, munus id omne tuum.

5

Tu vincis animos hominum, tu pectora iungis,

      Iungis et hinc iuvenes, iungis et inde senes;

Non puerile tibi ingenium aut variabile numen,

      Nec volucres alae, nec levis aura placet;

Sed constans, sed serta fides concorsque voluntas,

10

      Scriptaque sub certa foedera lege probas,

Nec mens caeca tibi est, caeco seu spicula iactu

      Moliris, caecum seu meditaris opus.

Omnia certa vides, sunt omnia nota videnti,

      Nil tibi cum tenebris, nil tibi cum latebris;

15

Solus Amor videt in tenebris, in luce vagatur,

      Solus et ignotas novit inire vias,

Solus, ubi est iter in bivio, discernit utrunque;

      Nulla illi ignota est semita, nulla via.

Perstat, et infixis alte radicibus haerens

20

      Crescit, et ipse suas sedulus auget opes,

Nec volucres pennas pernicibus explicat alis,

      Sed manet, et stabili perstat ubique pede.

Non igitur puer est Amor incinctusve pharetra,

      Nec pennas nudus caecave tela quatit;

25

Sed deus est, qui corda hominum, qui pectora mulcet,

      Et mulcet gratis illaque et illa modis

Quique puellarum mentes regit et regit artem,

      Et thalami sanctas sancit amicitias.

Nam quodcunque in amore malum, quodcunque molestum

30

      De vitiis hominum semina certa trahit;

Hinc iuvenes, illinc peccant et utrinque puellae,

      Vt contra nequeat sistere solus Amor;

Hinc puer, hinc arcu facibusque armatus et igni,

      Et caeca spargit spicula caeca manu.

35

Blande puer, deus ipse, deus facilisque potensque,

      Salve, Amor, et generis conciliator, have.

 

34. de palma brundisina et hydruntina

Brundusii latis longe viret ardua terris

      Arbor, idumaeis usque petita locis;

Altera hydruntinis in saltibus aemula palma;

      Illa virum referens, haec muliebre decus.

5

Non uno crevere solo, distantibus agris;

      Nulla loci facies, nec socialis amor.

Permansit sine prole diu, sine fructibus arbor

      Vtraque frondosis et sine fruge comis;

At, postquam patulos fuderunt brachia ramos,

10

      Coepere et coelo liberiore frui,

Frondosique apices se conspexere virique

      Illa sui vultus, coniugis ille suae,

Hausere et blandum venis sitientibus ignem,

      Optatos foetus sponte tulere sua,

15

Ornarunt ramos gemmis (mirabile dictu),

      Implevere suos melle liquente favos.

Mirum, si ex oculis et Amor sua spicula iactat,

      Et Venus accensas spargit ab ore faces?

Mirum, si Eridanus, si vel regnator aquarum

20

      Rore suo nostras temperat usque faces?

 

35. de festis martinalibus

Martinum conviva saturque et potus adoret;

      Hunc nobis ritum Gallia prima dedit,

Hunc patres tenuere, tenent nunc itala regna:

      I, puer, et multo pocula tinge mero.

5

Dive, fave; nunc te colimus, tua templa veremur,

      Et numen felix ducimus esse tuum.

Dive, assis; calabros, famuli, geminate trientis,

      Instaurent positas fercula crebra dapes.

Numen adest; geminas video splendere lucernas;

10

      Intueor triplici tempora cincta face.

Dive parens Martine, ades, et tua pocula vise;

      Te cyathi et calices, te tua musta vocant.

Euge, pater, bibit ipse pater calicemque supinat;

      Quisquis adest, cyathos sumite, adeste deo,

15

Dicamus bona verba, precemur et otia pacis:

      Pace penus gravida est, vinea pace nitet,

Pace fluunt tua vina, pater; tu gallica seda

      Praelia, nam servit Gallia cuncta tibi.

Annuit ipse deus; pueri nova vina ministrent;

20

      Vos mecum alternas continuate vices.

 

36. de Venere lavante se in Eridano et quiescente

Laverat Eridani liquidis Venus aurea lymphis,

      Et fessam choreis presserat alta quies,

Mulcebant myrti dominam flagrante sub aestu,

      Invitat somnos murmur et aura levis.

5

Aura levis suras furtim nudabat; at illi

      In somnis visus pulcher Adonis erat,

Illius in roseis figebat rapta labellis

      Oscula, et in tenero bella gerit gremio.

Hos inter lusus somno dilapsa figura est:

10

      Ah miseram in lacrimis linquis, Adoni, deam.

Ipsa querebatur; questum sopor aeger acerbat:

      "Quo fugis? Heu quid me, clamat, Adoni, fugis?"

Ad gemitum coeunt nymphae, miserantur amantem,

      Et formam et lacrimas adiuvat ipse sopor.

15

Illius in placido ridebat gratia vultu,

      Fulgebat niveo pectore rarus honos,

Stillatim ex oculis manabat gutta, genasque

      Signabat tepido flumine gemma fugax.

Hic, ut erat Veneri propior, Bundenis ocellis

20

      Admovitque onycem, siccat et ora manu,

Colligit et sparsas candenti in pectore guttas;

      Sed mirata prius pectora subriguit.

Exuviis his laeta abiit. Venus excita somno,

      Inter olorinos conspicienda choros;

25

Plauserunt dominae volucres, plausere salicta,

      Summisit canas alnus opaca comas.

Ipsa vehebatur cygnis, comitantur euntem

      Naides, et nitidos picta Napaea sinus;

Qua volitat dea, funduntur violaeque rosaeque,

30

      Ridet humus, vario vernat odore nemus,

Ambrosiae stillant rivi, chariteia turba

      Fundit opes Hyblae, fundit, Hymete, tuas.

At laetae volucres concentibus aera mulcent,

      Mulcet amor volucres, mulcet amor pecudes,

35

Miscet amor fluviosque simul nymphasque lacustres,

      Flumina amant, et amat rustica turba Dryas,

Arridet coelum Veneri, blanditur et aura,

      Ac resides silvas ipse susurrus agit.

At dolet Eridanus, Martis memor: "Heu pater, inquit,

40

      Armorum, quid te thessalis ora tenet?

Strymona quid Pindumque colis? Ne, bellice, cessa;

      In Veneris teneros, fesse, recurre sinus;

Tota tua est, tibi se compsit dea; te meus amnis

      Exspectat, tibi nunc regia nostra vacat."

45

Illa, sequens Minci ripas, divertit ad antrum,

      Vnde suas versat lubricus amnis aquas.

Hic centum niveae ducebant fila sorores,

      Oceano nentes candida texta patri:

Accepere deam famulae, pater ipse seniles

50

      Praetendit gressus, tectaque in ampla vocat;

Hic citharae cantusque et pocula lenis iacchi,

      In luxum et thiasos tota parata domus.

Nais at interea Bundenis laeta per hortos

      Errat, et in dextra candidus ardet onyx;

55

Hunc videt, hunc spectat gelida lasciva sub umbra,

      Et sibi de lacrimis facta superba placet.

Ecce per adversas anguis se sustulit haerbas,

      Sibilus, atque oculis tetra venena iacit.

Corruit exanimis nymphe, mens deserit artus,

60

      Fusus onyx, lacrimis huda madescit humus.

"Da veniam, Venus alma," rogat; Venus alma rogantem

      Audit, et optatam fert dea mitis opem;

Quaque liquor maduit, frondescit amaracus illic,

      Et grato viridem flore colorat humum,

65

Quaque et onyx, illo candescunt lilia prato,

      Aemula candori lilia, Cypri, tuo.

Sparge suum florem Veneri, formosa puella,

      Nec sua non Veneri lilia funde, puer.

 

37. de Nisea et Chariteo

Ora Terentiolae myrram flant, pectora nardum

      Dulcidiae, stacten labra, Liquori, tua.

Colligit haec Nisea simul, conspergit et aura

      Ambrosiae, quam flat crinibus ipsa suis;

5

Pyxide mox parva, viridi circumdata myrto,

      Dedicat, et ponit, cypria diva, tibi,

Optat et ut pariter cum coniuge transigat annos;

      Quod Nisea cupit, quod Chariteus havet.

 

38. de Venere

Evolat e gremio terrae levis halitus, illum

      In rorem vertit noctis amica quies;

E facie tenerae lenis fluit aura puellae,

      Vertit eam in mentis dulce levamen Amor.

5

Illius aspersu mulcentur roscida prata,

      Huius at afflatus pectora fessa levat.

E gremio spirant telluris flabra, vicissim

      Quaeque quieta ferant tempora, quaeque mala;

Quos risus, quae det suspiria pectus amantis,

10

      Ipsa eadem facies utraque signa dabit.

Cur non e terra, sed de spumantibus undis,

      Nata sed irato sit Cytherea mari?

Fluctuat an semper miseri quia pectus amantis,

      Aestuat et variis mens agitata modis?

 

39. de Venere et rosis

Pectebat Cytherea comas madidumque capillum

      Siccabat; Charites carmina lecta canunt,

Ad cantum Satyri properant, ad carmina nymphae,

      Carmina de tacitis saepibus hausta bibunt.

5

Hinc aliquis petulans ausus prodire Dionen

      Intuitur, docta dum linit ora manu:

Erubuit pudibunda, ruborque per ora cucurrit,

      Occupat et teneras purpura grata genas,

Mox interque rosas interque roseta refugit,

10

      Delitet, et molles spirat ab ore crocos.

Dum spirat funditque crocos, dum purpura fulget,

      Concipit afflatus daedala terra deae;

Hinc et purpureum flores traxere colorem,

      Quaeque prius candor, purpura facta rosa est.

15

Has legite, his tenerae crines ornate, puellae,

      Pestano niteat lucida rore coma,

Vere rosas, aestate rosas diffundite divae,

      Spirent templa rosas, ipsae et olete rosas.

 

40. ad Carbonem

Fictilibus si coena placet tibi, candide Carbo,

      Coena parata tibi est, ruraque nostra patent,

Et penus, et virides horti, genialis et umbra;

      Quasque suas pandit citria silva comas,

5

Vina mihi deprompta et lecta et grata bibenti,

      Aurea sive probes, seu mage nigra placent,

Lenis aquae simplexque latex et fertilis urna,

      Certet ut inde merum, pugnet ut inde latex,

Vernarum mihi fida manus tibi nota ministret,

10

      Marmaricosque agitet barbara turba choros.

Fictilibus tibi mensa abacusque nitescet acernus,

      Nullus in extersa non erit aede lepos,

In primis frons laeta et grati ad pocula lusus,

      Et culti et nulla rusticitate sales.

15

Principio gravidis ponentur lecta canistris

      Quae tulit autunnus, quae meus hortus alit:

Roscida erunt, matura et erunt et sole recocta,

      Quaeque sua carpsit Antiniana manu.

Hinc ponetur avis, fallacis praeda coloni,

20

      Primaque cui nomen ficus amata dedit;

Pingui iure natet salsaque immista suilla,

      Condiat et tritum lauta patella piper.

De lanio nihil hic, nihil e caupone morare;

      Rura dabunt quicquid nostra culina coquit.

25

Altilis inde capus, raptique a matre columbi

      Anser et implumis, et bene pastus anas,

Post tener et lactens et primis cornibus hedus,

      Quem corno et ceraso farserit apta manus.

Forsitan accedet callosum tergus et apri,

30

      Aut celeris catuli devia praeda lepus,

Certus at in verubus fumat iam porcus, obeso

      Et turdo et merulis atque palumbe satur.

Cuique suus praesto sopor, aut quem coerula limon

      Temperet, aut quem dant punica pressa liquor,

35

Seu quem bacca liquat myrti, liquat haerba virentis

      Serpilli, aut dulci corna recocta sapa.

Feltrius accedat tecum; te culta Patulcis,

      Illum pro foribus Antiniana manet.

Nec desunt vina et lances mensamque secundam

40

      Qui curent, missas nec sine lege dapes;

Nec tibi post epulas deerit praeceptor amorum,

      Ingenio periit qui miser ipse suo,

Nec formosa suis quem Cynthie cepit ocellis

      Contactum nullis ante cupidinibus,

45

Delia nec lasciva neget tibi carmen et ille

      Qui cupit in gelidis montibus esse lapis;

Basia vel tibi mille dabit, dabit altera mille

      Lesbia, quique senes nullius assis habet.

Tu modo linque forum, linque et vadimonia, Carbo,

50

      Tantisper, tibi dum rustica coena datur.

 

41. ad fortem Teramanum consolatoria

Sic quereris, Teramane, dolor sic pectora vexat,

      Audiat ut questus daunias ora tuos;

Sic miser erepto sensim tabescis amico,

      Nulla sit ut lacrimis meta futura tuis.

5

Pirithoum Theseus, Patroclum flevit Achilles,

      Sed finem lacrimis fecit uterque suis;

Et mortem Evander nato licet optet adempto,

      Insiliit moestos non tamen ipse rogos;

Nec minus in patriam, nato moriente, superstes

10

      Et caram voluit Nestor adire Pylon;

Daunus et, extincto crudeli funere Turno,

      Solatur nati fata cruenta pater.

Nil adeo durum est, quod non sua molliat aetas,

      Et quem mens nequiit, tempora certa levant.

15

Adde quod haud lacrimis dignus, sed laudibus ille est,

      Pro patria voluit quisquis obire sua:

Illum, venturis retinentem nomina seclis,

      Tollet ab obscura fama perennis humo.

Hac duce tarpeiam Decius se vovit ob arcem,

20

      Coclitis et virtus hac duce nota fuit;

Hinc duo Scipiadae repetito et vulnere fortis

      Portius, hinc animae, prodige Paule, tuae.

Mars pater, et defensa Iovis Capitolia magni,

      Et servata suis Vesta verenda focis

25

Illis elisias sedes tribuere piorum

      Certa loca; hic patriae est iura tuentis honor.

Hic honor, haec loca certa tuo concessa Camillo,

      Pro patria elisium cui datur omne nemus;

Hic inter Marsosque suos, priscumque Sabellum,

30

      Romanosque patres, Argolicosque duces,

Ostentans decus eximium, sua vulnera, plausu

      Excipitur; plausum reddit et omnis ager,

Laeta canunt heroes, et alta silentia rumpunt,

      Fama coronatis celsa vagatur equis.

35

Quare, age, nec gratas iuveni depone querelas,

      Et lacrimis parcas hunc honerare tuis.

Ille deo fruitur, fatis melioribus usus,

      Felix, quem patria fas sit in urbe coli:

Quemque coles, Teramane, memor patriaeque tuique,

40

      Heroem et culta concine culta lyra.