1. Petro Soderino

Forte die, quo sacra colunt solemnia Thomae

      Christicolae, Medicum dum pede calco viam,

Insignis forma nec adhuc mihi cognita virgo

      Est cupidis oculis obvia facta meis.

5

Haec erat incessu, rhosea cervice decora,

      Gratus erat celsae cui quoque frontis honor;

Addebantur ad haec collecta modestia vultus,

      Atque decens gravitas, virgineusque pudor.

Hanc ut fama tuo docuit, Soderine, iugatam

10

      Esse toro, subito talia voce dedi:

O iuvenum saecli fortunatissime nostri,

      Coniugio tali facte beate quidem!

Argentina tibi fatorum sorte locata est,

      Sponsa diu thalamo debita iure tuo:

15

Grata quidem speties ac tali digna marito;

      Tu quoque, tu tali coniuge dignus eras.

Coniuge tu merita possessus, et illa merenti

      Est possessa viro: par in utroque iugum.

Convenit illa tibi, sed tu quoque convenis illi:

20

      Foelices ambos quam bene iunxit hymen!

Nam tibi laudato iuveni rarissima coniunx

      Contigit, estque datus vir quoque rarus ei.

Quis generis praefulget honor, quis gloria patrum

      Par, quibus est aetas et iuvenile decus?

25

Vt vos ergo dies, fatorum conditus albo

      Omine, sancita iunxit amicitia,

Visceribus totis sic vos amplexa tenete

      Pectora: concordes una cathena liget.

Implicat et truncos hederae ceu ramus inermes,

30

      Vos ita vincite mutua corda simul;

Alternis castum versate sub ossibus ignem,

      Parque sit ambobus ardor et unus amor;

Coniugis optatae niveos tu leniter arctus,

      Illa viri placidos contegat usque sinus.

35

Ire tibi gelidas et si foret usus ad Arctos

      Vltra Sauromatas Oceanique salum,

Illius aut Phrygius vitiet nec adulter amorem,

      Penelopesve proci, sagave lena dolis;

Intactum tamen illa torum tibi servet amanti

40

      Et cupiat reditum casta puella tuum.

Argentum quod habet Babylon, quae pondera Lydus

      Aurea possedit Croesus, et Indus opes,

Dulcia non frangant sacri connubia fulcri:

      Sit suus at semper iure pudicus amor,

45

Sitque fides illi stabilis, praeterque iugalem

      Pectoribus flagret nulla favilla suis.

Haec tibi formosam pariat pulcherrima prolem

      Persimilem matri persimilemque patri,

Et longos tecum foeliciter exigat annos,

50

      Vester et assidua pace fruatur amor.

 

2. epistola in personam Argentinae Malespinae
ad Petrum Soderinum eius coniugem

Si petis unde mihi subeant in carmina vires

      Litteraque alterno sit mea iuncta pede:

Aoniae versus mihi non finxere sorores

      Nec numeris nostris auctor Apollo fuit,

5

Sed dolor haec urgens docuit me scribere tantum,

      Materiam nobis ingeniumque dedit,

Volvere multiplices miseram qui pectore curas

      Discessum propter me facit usque tuum,

Qui mihi luminibus lachrymas fletusque peremnes

10

      Nutrit et assiduo corda dolore premit.

Sed primum quid moesta querar, quae numina culpem

      Praecipue dictis nescio leva meis?

Sydera ne incusem crudelia, fata ne dicam

      Invida laetitiae tam cito facta meae,

15

An vos, qui diro fodistis viscera ferro

      Insubrium clari magnanimique ducis,

Argentina, meis sectabor inulta querelis

      Vt causam nostri principiumque mali?

Nam dulcem cum patre virum discedere nostrum

20

      Cogitis et patria tam procul ire sua,

Quod tantum patrare nefas temerariaque ausi

      Estis sanguinea tingere tela manu.

Lux mea, certa salus, spes o fidissima, nostri,

      Vitae sola quies praesidiumque meae,

25

Insperata tuo quaenam me causa removit

      Aspectu, subitis implicuitque malis?

Quis tantum adversus casus tantumque sinister

      Colloquio fecit me caruisse tuo,

Vt loca, ceu profugus, peteres aliena, fugaci

30

      Exul ad externos ut vehereris equo,

Sisque adeo furtim velox accinctus eundo,

      Fas ut vix fuerit dicere: "Petre vale"?

Sed, veluti puro cum Titan aethere fulget

      Et pulsis toto nubibus orbe micat,

35

Cum subito Scythiis Aquilo consurgit ab oris

      Omneque per caelum nubila densa trahit,

Ilicet in nubes sol conditur aureus atras

      Contrahit et radios eripiturque solo:

Sic es tu nostris, coniunx, sublatus ocellis;

40

      Te celeres nimbi praeripuere mihi.

Infoelix nimium cuinam deserta relinquor?

      Quis mihi solamen, quis mihi tutor erit?

En ego, quae patriam liqui carosque parentes

      Et potui notis omnibus esse procul,

45

Vt tecum vitam cunctos ageremus in annos,

      Vtque uno semper te comitata forem,

Saucia nunc validos agito sub corde dolores,

      Discrucior suavi me procul esse viro;

Quocum, nec simulo, cunctis ego rebus egena,

50

      Dum modo sis praesens, vivere malo diu,

Absenti quam nupta viro terraeque marisque

      Imperio, gemmis, divitiisque frui.

Illa quidem vel casta parum vel ferrea tota est,

      Coniuge disiuncto vivere siqua potest.

55

Non vestes auro, nuptae, nitidisque lapillis

      Intextas petite marmoreosque Lares;

Non optate domi vobis ancilla ministret

      Plurima, servorum magnave turba colat:

Adsint ut cari dulcesque optate mariti,

60

      Vt foveat praesens pectora vestra calor.

Heu propria, coniunx, vita mihi carior ipsa,

      Quo magis a sponsa nullus amatus erit,

Si tibi tam cordi fuerat, si cura parentem

      Devia legatum per loca cuncta sequi,

65

Me quoque debueras tecum duxisse relictam:

      Fecissem levius hoc ego prorsus iter;

Te sociam decuit tibi me coniungere: saltem

      Lubrica rexissem lora cadentis equi.

Siquis et adversum raperet te casus, adessem,

70

      Ac mea dextra tibi prompta tulisset opem.

Eventus comitem quin te complexa fuissem

      In cunctos equidem, noxia nulla timens,

Ac tecum praesens discrimina quaeque subissem,

      Turpiter et pro te si moritura forem.

75

Non miserae fieres tanti modo causa doloris,

      Nec mea languerent tristia corda modo,

Non mihi liquisses orbum, Soderine, cubile,

      Flebilis absenti nec mihi causa fores,

Nec mea nocturnae rupisses gaudia rixae,

80

      Frigida nec faceres vertere membra toro.

Certe ego non possum strato requiescere lecto,

      Claudit et infirmus lumina moesta sopor,

Suscipiunt stabilem nec pectora nostra quietem;

      In somnisque mihi plurima saepe nocent.

85

Nulla die miseram delectant gesta puellam,

      Sublevat et gemitus actio nulla meos;

Assiduus nitidos conturbat fletus ocellos,

      Nec sparso cessant imbre madere genae.

Plena domi luctus apparent cuncta paternae

90

      Tristitiamque foris omnia visa ferunt.

Praesentes video praesens agnoscoque nullos,

      Absentis tantum cernimus ora viri.

Nil nisi te cupio. Sine te mihi nulla voluptas

      Esse potest: coniunx, tu mihi, sole, places.

95

Tu decus omne meum, nobis tu solus honori es,

      Esse mihi sine te gloria nulla potest.

Quare age, festina, nec longior ulla moretur

      Segnities: properans iam, Soderine, redi!

Huc tandem concede, precor, miseramque revise

100

      Vxorem: lachrymis pascitur illa suis.

A te iam castum repetit sua iura cubile,

      Iam merito queritur te procul esse nimis.

Ipse meos, coniunx, iunxisti primus amores,

      Sic precor ut noster sit tibi primus amor:

105

Te moveant luctus tenerae fletusque puellae,

      Te gemitus moveant coniugiique preces.

Quod si plus aequo tardaveris, usque doloris

      Est adeo vehemens causa potensque mel,

Vt, fueris postquam Laribus patriaeque reversus

110

      Atque oculis in me verteris ipse tuos,

Mutatam verear cogaris dicere ne me,

      Et ne me quam sim forte putes aliam.

Paulatim niveos iam pallor serpit in arctus,

      Candida purpureus deserit ora color,

115

Paulatim macie turpi crispantur obesa

      Pectora, paulatim flos iuvenilis abit.

Vera loquar, coniunx: non me tibi lumine taeda

      Dextro coniunxit alitibusque bonis.

Quod feci doleo, iam iam me paenitet ultro

120

      Quod mea fallaci est zona recincta manu.

Nam mihi dixisti nunquam me linquere posse,

      Non tibi si Cosmi, Petre, darentur opes,

Et modo tam minima pro re mihi foedera rumpis,

      Oblitus fidei tam cito iure datae.

125

Dic mihi: mutavit quae te sors impia? Quidnam

      Propositum vertit tam cito, fare, tuum?

Tanta ne durities residet tibi pectore saevo,

      Vt longe a pulchra coniuge abesse velis?

Sic et inexpertam voluisti fallere amantem

130

      Et sponsam viduo deseruisse toro?

Siccine discedens connubia nostra refellis?

      Pertesum thalami tam cito sic ne fuit?

Nulla ne res potuit durae pervertere mentis

      Consilium, lachrymae nec tetigere piae?

135

An tibi nulla fuit cordi claementia? Moestae

      Nec tenuit pietas coniugis ulla tuae?

Non haec pollicitus nobis, ingrate, fuisti,

      Hoc neque iussisti me trepidare malum,

Sed fore dixisti thalamum inviolabile nobis

140

      Passurum et nullo tempore dissidium;

Irrita sed venti secum tua verba ferebant,

      Dum mihi mendaci talia voce dabas.

Num te crudeles adeo genuere parentes?

      Forsitan immitis te tulit unda maris,

145

Quod me tam subito nihil abs te tale merentem

      Congressa primi deseris ipse tori?

Iusta queror: Iovis una soror te pronuba Iuno,

      Te quoque, sancte, precor te, genialis Hymen,

Iura maritalis quorum sub nomine lecti,

150

      Coniugii leges sub ditione vigent,

En, iustas audite preces miseramque puellam

      Aspicite, atque virum conciliate mihi.

Alma Venus praesens nostro succurre labori,

      Dextera praesidium porrige facta mihi.

155

Tu, qui letiferis animalia cuncta sagictis

      Militiae cogis aera merere tuae,

Fundis et in superos atque ima in Tartara vires,

      Cogis et imperio cuncta subesse tuo:

Qualibus incensam iaculis facibusque puellam

160

      Vris, et igniculis qualibus ipsa calet,

Talibus in sponsum torrentes incute flammas

      Ardentesque suis cordibus adde faces,

Inque suum validas pectus deprome sagictas;

      Da sit amor similis, par sit utrisque calor,

165

Vt redeat miserae saltem succensus amore,

      Daque morae impatiens sit, precor, ille brevis,

Vtque pedem sospes ad nos veloxque reflectat,

      Ne peream tandem victa dolore gravi.

Nam mihi nulla datur requies et nulla voluptas:

170

      Infoelix tantum moereo sola domi.

Incutiunt nobis etiam secura timorem,

      Laedere quae nequeunt, haec nocuisse puto;

Cuncta quidem vereor, cui mille pericula sese

      Ostendunt, ac sum plena timoris ego.

175

Nunc timeo ne sis peregrino captus amore,

      Solicitam nunc me reddit avara Thais,

Et modo ne tristi languescant pectora morbo;

      Afficiunt variis me quoque multa modis.

Sed facile haec poteris solus tu demere, coniunx

180

      Expectate, mihi si rediisse voles:

Quod facias precibus summis lachrymisque profusis

      Abs te contendo suppliciterque peto.

Dii, quibus est imbres tempestatesque potestas

      Sedare et brumam difficilemque hiemem,

185

Pellite cuncta, precor, dubio vaga nubila caelo,

      Loraque frigoribus temperiemque date;

Ac removete nives, glacies, pluviasque malignas,

      Atque iter omne meo sternite molle viro;

Et zephyris aperite vias caelumque serenum

190

      Praestate, atque simul spiret ut aura levis,

Vt tandem incolumis redeat Soderinus amanti

      Vxori, tantus cesset ut inde labor,

Hunc ut post varias curas longosque labores

      Aspiciam, et caro coniuge laeta fruar.

195

Haec ego moesta tibi moestissima carmina mitto:

      Da veniam, siqua liberiora leges,

Iram pone, precor, laedent te siqua, marite;

      Hinc dolor, hine aequus scribere iussit amor.

 

3. ad Ginevram Benciam puellam formosissimam

Ille sali numerare licet pertentet harenas

      Immensumque nimis aggrediatur opus,

Qui morum et formae studeat tibi dicere laudes,

      Te quibus haud unquam clarior ulla fuit:

5

Sic tamen et veneror simul atque admiror utrunque,

      Afficiorque adeo propter utrunque tibi,

Vt memorare meis ausim te versibus, ore

      Quos precor ut placido, cara puella, legas,

Bencia carminibus celebrari digna Tibulli,

10

      Dignaque divino carmine Callimachi,

Quam canat et Gallus, culti quam Musa Properti,

      Digna sacris vatum protinus ingeniis.

Parcite vos reliquae Tusca regione puellae:

      Haec superat cunctas moribus et facie;

15

Illa Fluentinis est unica gloria nymphis,

      Splendor et ornatus perpetuumque decus.

Qui cupitis, vates, aeterna in saecula nomen,

      Semper et a cupida posteritate legi,

Aurea carminibus dicatur Bencia vestris,

20

      Bencia, quae vestrum nobile reddet opus.

 

4. ad clarissimum equitem Venetum Bernardum Bembum

Bembe, tuum merito quis carpere possit amorem,

      Quisve faces valeat carpere iure tuas?

Bembe, tuum magnis quis non extollat amorem

      Laudibus, altisonis non celebretque modis?

5

Nanque foves casto flammas in corde pudicas,

      Turpeque nil, sapiens, illicitumque cupis,

Nec formosa tibi, nisi quae sit casta, videri

      Vlla potest, nisi sit clara pudicitia.

Castus amor tuus est: castas colis inde puellas,

10

      Nec tibi pulchra placet, sit nisi casta simul.

Nil igitur mirum, castas si Bencia tantum

      Iniecit flammas pectus in omne tuum:

Nanque pudicitiam siquis respexerit huius,

      Haud neget hanc priscam vincere Penelopen;

15

Illius at faciem siquis meditetur honestam,

      Non eat inficias vincere Tyndarida.

Sit ne tamen formosa magis quam casta iuventus

      In dubio est omnis, lisque agitatur adhuc:

Pulchrior hac tota non cernitur urbe puella

20

      Altera, nec maior ulla pudicitia.

Ergo tuum merito quis carpere possit amorem,

      Quisve faces valeat carpere iure tuas?

Bembe, tuum meritis qui non extollit amorem

      Laudibus, huic circum stat sua corda silex;

25

Impius est nimium, tristemque in pectore nutrit

      Invidiam, ac totus ferreus ille vir est.

 

5. ad eundem

Mittimus has violas, digitis quas legit eburnis

      Et dignata suo est Bencia nympha sinu.

Sit datus unde tamen nobis si forte requiras

      Hic flos, in nostras incideritque manus:

5

Bencia, dum peterem celeberrima templa verendae

      Virginis, est oculis obvia facta meis;

Vt me conspexit, veteris quem foedere iunctum

      Novit amicitiae protinus esse tibi,

Permisit violas manibus cecidisse solutis,

10

      Rata fore ut legerem, Bembe, daremque tibi.

Accipe dona igitur nutu tibi missa puellae,

      Delitias inter semper habenda tuas.

 

6. ad eundem

Bembe, decus Veneti clarum, Bernarde, Senatus,

      Delitiae patriae, splendor honosque tuae,

Gratia frontis inest oris cui tanta sereni

      Cui nitor est morum tantus amabilium,

5

Ingenium tantum, virtus quoque tanta gerendis

      Rebus et eloquii pondera tanta gravis,

Omnis ut observet te Florentina iuventus,

      Sis patribus carus, sis in honore viris -

Ac tua sublimis tota resplendet in urbe

10

      Fama, velut radians Lucifer ante diem -

Dii tibi dent patriae foelicis carbasa portu

      Colligere, ac patrios dent tetigisse Lares,

Ac tibi dent longae foelicia tempora vitae,

      Et tibi dent annos vivere Nestoreos,

15

Coniugis optatos amplexus, oscula nati,

      Et dextris dextras iungere posse manus.

Bencia te lachrymis Bembum comitetur euntem,

      Arguat inque suas numina surda preces,

Atque moras cupiat longas, iter ardua tardent

20

      Cuncta tuum superis supplicet illa deis,

Discessum adversis ventis gravibusque procellis

      Optet ut impediant astra benigna tuum.

 

7. ad eundem descriptio horti Laurentii Medicis

Ne me forte putes oblitum, Bembe, laboris

      Propositi nuper cum Meliore mihi,

Decrevi Medicum quaecunque legantur in horto

      Scribere, quod Melior non queat ille tuus.

5

Prodeat in campum nunc et se carmine iactet:

      Nanque mihi validas sentiet esse manus,

Cumque viro forti, cum bellatore tremendo,

      Milite cum strenuo proelia saeva geret,

Victorique dabit victus vel terga potenti,

10

      Me vocitans clarum magnanimumque ducem,

Vel captiva meos augebit praeda triumphos,

      Afferet et titulos Crescia palma novos.

Nunc hortus qui sit Medicum placido accipe vultu -

      Perlege nunc iussu carmina facta tuo!

15

Villa suburbanis foelix quem continet arvis,

      Caregio notum cui bene nomen inest.

Non fuit hortorum celebris tam gloria quondam

      Hesperidum, iactet fabula plura licet,

Regis et Alcinoi fortisque Semiramis horti

20

      Pensilis, aut Cyrum quem coluisse ferunt,

Quam nunc est horti Laurentis gloria nostri,

      Inclyta fama, decus, nomina, cultus, honor.

Hic olea est pallens Bellonae sacra Minervae,

      Et Veneri myrtus, aesculus atque Iovi;

25

Hic tua frons est, qua sese Tirynthius heros

      Cinxit honoratum, popule celsa, caput.

Est etiam platanus vastis ita consita ramis,

      Illius ut late protegat umbra solum.

Hic viridis semper laurus, gratissima Phoebo,

30

      Qua meriti vates tempora docta tegunt.

Ante Mithridatis quam non dum Roma triumphum

      Viderat, hoc surgit hebanus ampla loco;

Hic piper et machir, gariophilon, assaron, ochi,

      Mellifluens nardum, balsama, myrrha, loton;

35

Intubus est etiam therebintus, casia, caedron,

      Hic et odoratus nobilis est calamus.

Thus quoque fert sacrum superis hic terra Sabaeum,

      Fert cithisum, clarum, laudibus Antiochi.

Est abies, pinus, buxus, viridisque cupressus,

40

      Nascitur hic quercus, robora, taeda, larix;

Est suber, est cerrus, fagus, quin carpinus, ilex,

      Fraxinus, et quicquid silva nemusque ferunt.

Sunt ulmi, salices, dumi, fragilesque genistae,

      Sambucusque levis, sanguineusque frutex,

45

Cornus, lentiscus, terrae quoque proxima fraga,

      Praedulces siliquae, castaneaeque nuces.

Sunt et quae Romae dederat tua poma Lucullus,

      Cerase, mora rubens, acida sorba iuglans.

Hic et Avellanae sunt, Appia mala, pirumque

50

      Omnigenum, ficus, persica, chrysomila,

Punica mala et cotona, cidoneumque volemum;

      Turbaque prunorum vix numeranda subit.

Vicia, panicumque, fabae, farrago, lupinum,

      Pisa, cicer, milium, far, triticumque bonum,

55

Ervum, fasellus, lens, sisima, oriza, siligo,

      Thiphe, similago sunt aliae segetes.

Quin cucumis, melopepo, cucurbita longa, papaver,

      Allea, caepa rubens, porraque cum raphanis,

Angurium, coriander, eruca, nepeta, et anesum,

60

      Marubium triste est, asparagusque simul,

Serpillum, petroselinum, amaratus, onyx,

      Beta, cicoreum, brassica, menta, ruta.

Quid dicam varias uvas dulcesque liquores,

      Qui mage sunt suaves nectare, melle, sapa?

65

Quid violas referam, celseminos bene olentes,

      Quid niveas memorem purpureasque rhosas?

Cur te, Bembe, moror? Sunt hoc plantata sub horto

      Quicquid habent Veneti, Tuscia quicquid habet.

Pomorum speties hoc omnis frondet in horto,

70

      Hortus et hic olerum fert genus omne virens;

Hic florum poteris cunctorum sumere odores,

      Hic, si tu quaeras, omne legumen erit.

Haec nos pauca tibi de multis scripsimus: at, cum

      Plura voles, melius lumine cuncta leges,

75

Lustrabisque oculis excelsa palatia regum

      Instar et egregia quaeque notanda tuis;

Nam, si cuncta velim perstringere versibus, o quam

      Difficile atque audax aggrederemur opus!

 

8. ad Baptistam Ferrariensem theologum insignem

Arrige nostra libens aures mentemque tabella

      Nunc acue, et monitis sis modo prompta meis:

Haec mandata vigil memori mihi perfice mente,

      Vt domino semper fida vocere tuo.

5

Magnipotens urbs est Venetis contermina lymphis

      Divitiis pollens, fertilitate soli,

Quam Phaetonteius nitidis interfluit undis,

      Moenia lata secans, populiferque Padus.

Haec habet heroas plures, dominosque potentes,

10

      Fulget et Herculei sub ditione ducis.

Qua sua templa fovet saxo constructa vetusto

      Praesidium fidei Paulus honorque sacrae,

Haec heremita colit Carmelitusque sacerdos,

      Imponitque aris plurima thura suis:

15

Incolit haec noster dulcis Baptista sodalis,

      Cultor amicitiae sedulus usque bonae,

Qui novit quaecunque velint mysteria divum,

      Sint licet arcanis condita verba notis,

Ingenium velox partes ita flectit in omnes,

20

      Vt nihil hunc lateat quod bene nosse velit.

Nunc mea dicta memor vigilansque capesse tabella

      Verbaque servatis imbibe nostra locis:

Sed ne fallat iter longum te, neu male perdas

      Inscia quam nunc es tu petitura viam,

25

Accipe quo possis tutos perducere gressus

      Et peronatos ponere docta pedes.

I celer, et Galli portam de nomine dictam,

      I pete: collis adest proximus, illa via est.

Haud procul occurret mons Vghius, indeque Petra

30

      Passibus a mille nomen adepta suum.

Cum progressa parum fueris, tunc Pactia sese

      Porticus, en, oculis offeret ampla tuis;

Si foret inde sitis nimium tibi forte molesta,

      Aucupis hanc poterit caupo levare tibi.

35

Hinc iter arripies per pinguia rura Mucelli:

      Fertilis hic ager est frugiferumque solum;

Illic plura licet videas cincta oppida muris,

      Scarparia tamen sola adeunda tibi est.

Hinc Homo pone sequens est mortuus; inde nivali

40

      Vertice sunt colles, qui iuga montis habent.

Hinc Florentiolae videas post moenia notae,

      Hic lautas epulas ponere caupo solet.

Vlterius celsam quam tu prospexeris arcem,

      Hanc pete: Caprennus dicitur ille locus.

45

Post quem, cui lolium tribuit sua nomina, pagum

      Repperies; Plana est hunc quoque villa prope.

Nec mora longa viae superest, cum videris urbis

      Egregiae muros, splendida tecta, domos.

Illa viris meritos doctis largitur honores,

50

      Ingenium cuivis excolit illa rude.

Quod modo restat iter vestigia mille docebunt,

      Seque tibi passim praevia cuncta dabunt,

Herculeam postquam tandem perveneris urbem,

      Ingredere optatas clam taciturna fores,

55

Et properans, sis fessa licet, latitansque propinquam

      Et foribus iunctam tu cito posce viam,

Per quam cum fueris paulum profecta, sinistra,

      Flecte manu, Pauli limina sancta subi.

Obvius at postquam dabitur Baptista roganti,

60

      Haec illi nostro nomine verba refer:

Te iubet incolumem, salvum te Braccius esse,

      Atque diu memorem te rogat esse sui;

Nec secus exoptat carum te visere amicum

      Et tecum dextram iungere posse manum,

65

Quam Strophio genitus comitem cupiebat Orestem,

      Distaret longa cum procul ille via.

Sed cito numinibus compos sua vota secundis

      Explebit, paulo post quia me sequitur:

Nanque, Fluentini legati scribat ut acta

70

      Atque notaturus quaeque notanda, venit,

Mittit ad illustrem quem nunc Florentia sedem

      Herculeam, radiis quae micat aucta novis.

Haec ubi rettuleris, nusquam discedere tenta,

      Nec visendae urbis te premat ullus amor,

75

Hic quia censores magni veteresque Catones

      Versantur, gravibus afficiuntque notis:

Hic viridi celebres redimiti tempora lauro

      Sunt vates digni posteritate legi.

Quos inter Titus est magnus praestansque poeta,

80

      Vatum delitiae Pieridumque decus;

Et soboles Baptista Guerinia, rhetor honestus,

      Emicat ingenio, fulget et eloquio;

Quin etiam Carbo longum memorandus in aevum

      Hos inter clara splendet et ipse face:

85

Suavibus hi docti numeris seu ludere vates,

      Fortia seu grandi dicere bella pede.

Occultas igitur latebras pudibunda require,

      Dum, venio, ut mecum tuta redire queas;

Nam, si forte horum quisquam te cerneret, o quam

90

      Ridiculum cunctis efficereris opus,

Ac fieres piperis notus vilisque cucullus,

      Ac tegeres thumni sordida frustra mali!

 

9. topographia monasterii Monsqueti ad Philippum Sacramorum

Quicunque ille fuit Monsquetae conditor aedis,

      Icareas pennas hunc habuisse puto:

Quo magis at facies horum tibi nota locorum

      Esse queat, nostris accipe carminibus.

5

Est locus Etrusco Monsquetus nomine dictus,

      Sunt ubi Pastori templa dicata Petro,

Quem lapis a nostra tantum disterminat urbe

      Bis decimus, quo nil tristius orbis habet.

Templaque sublimi cingunt ea vertice montes

10

      Hinc celsi, alitibus vix adeunda Iovis,

Praecipites illinc rupes vallesque coronant,

      In quorum dorso grandia saxa rigent.

Nec patet ingressus cuiquam, non exitus ulli

      Cernitur, at vepres omnia clausa tenent:

15

Horridior toto qua non est altera vallis

      Orbe, nec immitis adiacet ulla magis.

Omnia sunt illic deserta atque aspera: vastae

      Speluncae, et passim proxima quaeque silent,

Robora praeterquam, cum dant agitata fragorem

20

      Clamoremque ferunt per nemus omne suum,

Ac praterquam cum magnis ululatibus implent

      Omnia torvus aper Martius atque lupus.

Sol radios illuc nunquam demittit, et ortum

      Occasumque suum non videt ille locus,

25

Sed nebulae semper circumstant aethera densae,

      Quae iubar exoriens huc penetrare vetant.

Non ager hic segetes maturat fertilis ullas,

      Hic neque pampinea cernitur uva coma;

Non oleae rami sunt hac tellure virentis,

30

      Haec neque Apollinea fronde beatur humus;

Arboribusque ullis nec dulcia poma leguntur,

      Floris et ornatus versicoloris abest;

Non opus agricolae est glebas invertere pingues

      Vomere, non opus est solicitare boves:

35

Infoecundus ager sterilisque est instar harenae,

      Nilque suo patitur crescere posse solo.

Omnis praeterea locus hic procumbit in amnem,

      Cui latices qui sint nomine nosse potes:

Dicitur Infernus, quoniam, Flegetontis, Averni

40

      Persimiles habeat sive Acherontis aquas;

Et merito, cum sint hic omnia monstra locorum

      Qualia Plutonis regna triformis habent,

Vt dubites malit proprias hic ponere sedes,

      Cum sint haec tenebris commodiora suis.

45

Huc igitur fuerim cum te, Sacramore, profectus

      Hortante, et nullo me praeeunte duce,

Non ab re posthac tantum te dicar amasse,

      Inferni ut pro te sim quoque potus aquas.

 

10. in cattam

Delitias inter domini, mea catta, priores,

      Quae fueras oculis carior una meis,

Pannonias celebri poteras seu vincere forma,

      Vincere seu cursus dexteritate levis.

5

Promptior ad nutus qua non erat ulla virorum

      Nec domini iussis ocior ulla sui,

Non infesta magis pugnabat muribus hostis

      Vlla quidem, plures nec dabat ulla neci.

Pellis erat maculis albis distincta nigrisque,

10

      Formosi qualem tegmina lincis habent;

Nulla quidem dorsum viderunt saecula tale,

      Nec visa in terris pulchrior ulla fuit.

Te miris unam tollebant laudibus omnes,

      Nil facie poterat gratius esse tua.

15

Quis mihi te rapuit manibus sceleratus iniquis,

      Substulit et domino munera cara suo?

Quisquis es o cattam nobis auferre misellam

      Ausus, et in nostros improbus esse iocos,

Te, precor, Altitonans metuendo fulmine tangat

20

      Iuppiter, immerset Tartareosque lacus,

Furacesque manus penitus sacer ignis adurat,

      Vt sceleris tanti praemia digna feras,

Qualia Mulcibero genitus praedator amoeni

      Collis Aventini Cacus acerba tulit,

25

Clavigeri tauros cauda cum traxit in antrum

      Non levis hospitibus ruricolisque timor.

Vnguibus haec saevis oculos tibi fodiat atros,

      Vnguibus haec laniet pectus et ora tibi,

Rebus et in cunctis semper tibi praebeat omnem

30

      Pernitiem, semper sitque molesta tibi,

Incolumis nobis donec reddatur et ultro

      Ad notos properans cursitet illa Lares.

 

11. ad Christophorum Landinum

Me tibi tantus amor, praestans Landine, dicavit,

      Nostra rudis quantum Musa referre nequit;

Nam livore malo capitur magnaque laborat

      Invidia, ac totus ferreus ille quidem est,

5

Qui te non solum non diligit, at neque mores

      Miratur placidos ingeniumque tuum.

Magnus es orator, moris praecepta severi

      Iussaque naturae condita quaeque notas;

Insignis rhetor, linguae praecepta Latinae

10

      Atque etiam Graiae dogmata vera tenes;

Ac, seu bella virum, teneros seu ludis amores,

      Vtraque mirandos fert tua Musa pedes.

Hinc tibi iam virtus cunctos patefecit honores,

      Iam notum toto est nomen in orbe tuum.

15

Hunc igitur praestate virum, sacra numina vatum,

      Possit longaevos aequiparare senes,

Delitias quoniam vestras servabitis, et qui

      Maeonia rursus concinat arma lyra.

 

12. ad Marsilium Ficinum

Ingenio meriti si praeberentur honores,

      Sique forent doctis praemia digna viris,

Magne Ficine, diu tibi iam diadema fuisset

      Impositum, capiti debita signa tuo,

5

Inque sacerdotes merito colerere priores,

      Teque ego nudarem praetereunte caput.

Auctores monumenta suos si clara sequuntur

      Ingenii, et docta scripta notata manu,

Nulla tuum nomen poterit delere vetustas,

10

      Ac tibi, crede mihi, fama peremnis erit;

Scripta legunt quoniam tua iam vulgata Britanni,

      Illa Thomitani gensque Sabaea legunt,

Vt taceam nostros, quorum versaris in ore

      Et qui te in caelum laudibus usque ferunt.

15

Ast ego cur tenui calamo tibi dicere laudes

      Tento? Quid haec raucis versibus ipse cano?

Dulcius eloquium nanque haec maiusque requirunt,

      Et magis exculta sunt celebranda lyra;

Haec ego sed magno succensus amore notavi:

20

      Da veniam, nisi te carmina digna leges.

 

13. ad Naldum Naldium

Phoebe, Musarum decus atque custos -

Qui, nisi solis radios habena

Temperes, omnis penitus iaceret

Orbis aduxtus;

5

Quem tulit Phyton nimium potentem,

Ore Latonam rabido sequens, quod

Hanc mari divum geminam coegit

Credere prolem;

Novit et quantum validus sagicta

10

Arcus et sacris humeris pharetra

Apta vi possit, moriens Cyclopum

Funditus agmen;

Tu quidem caelo puerum dicasses,

Triste si fatum spatium dedisset:

15

Sed tamen flos es Thyrio par ostro

Facte Iacynthe,

Si poetarum iuvat esse numen,

Haeret et cordi tibi cura vatum,

Auribus Musis placidis amicas

20

Excipe voces:

Sospitem Naldum, precor, a periclis

Omnibus serves reducemque avitis

Finibus reddas, queat ut sodales

Visere caros.

 

14. ad Franciscum Saxectum

Assiduo quanvis te mercatura labore

      Occupet ac dentur ocia nulla tibi -

Vnde fides miranda tua est et lucida virtus

      Vrbibus Eois, urbibus Occiduis -,

5

Non tamen ipse operam praebes, Francisce, minorem,

      Quod vix credibile est, artibus ingenuis,

Non minus Ausoniis incumbis, docte, Camaenis

      Castalidosque colis Pieridosque lacus.

Doctus habes magno cunctos in honore poetas,

10

      Quod facile ante omnes Fontia Musa docet:

Fontius est locuples testis, virtute decorus,

      Dives et eloquio carminibusque potens.

Iamque vale, et longaeva tibi tua fila sorores

      Nectere concordes fata benigna velint,

15

Euboici possis aequare ut pulveris annos,

      Thitoni longos exuperasse dies,

Natorum valeas non tantum cernere natos,

      Sed tritavus caram visere progeniem.

 

15. ad Vgolinum Verinum

Cum modo nascentem praecedat, clare poeta,

      Carliadem celebris fama, Verine, tuam,

Intrepidas late cum iam protenderit alas,

      Advolet et celsas candida facta domos:

5

En, quid erit, postquam fuerit tibi carmen adultum

      Carliados, postquam coeperit illa loqui?

Non tantum meriti Latio tribuerunt honores,

      Nec solum nostri laurea serta dabunt,

Sed passim lato semper celebraberis orbe,

10

      Ibit et ad geminos maxima fama polos.

Nam tibi Pierides sublimia carmina fingunt,

      Concinis et docto regia bella pede,

Iamque diu serpit circum tua tempora laurus

      Aonia, et vatum praemia certa manent.

15

Quare age, ne dubita, coeptoque incumbe labori,

      Perpetuum quoniam sic tibi nomen erit.

 

16. ad Angelum Politianum

Tanta tibi tenero cur surgat pectore virtus,

      Quanta vel annoso vix queat esse seni,

Ac tua grandisono reboent cum docta cothurno

      Carmina, magnanimo non nisi digna duce,

5

Et tibi sit locuples oris facundia docti,

      Teque suis ditet Graecia litterulis:

Te precor in longos ut servet Iuppiter annos,

      Incolumemque sinat vivere posse diu.

Nam tua Maeonio multum certantia, vati

10

      Carmina quis dubitet Virgilioque fore?

Atque decus magnum nostrae clarumque futurum

      Quis neget aetatis te, memorande puer?

Sis igitur foelix, nostri spes maxima saecli,

      Teque putes nobis carius esse nihil.

 

17. ad Laurentium Emporianum hortorum cultorem

Hortorum celebris fuerit quam gloria quondam

      Hesperidum, satis hoc fabula prisca docet;

At modo maius habet nomen Theanensius hortus,

      Quem te, Laurenti, composuisse ferunt,

5

Qui vacuum late fama iam personat orbem,

      Pulsat et aetherei sydera celsa poli.

Laurenti, quae te cum gloria certa sequatur

      Auctorem titulis afficiatque novis,

Non miror, veteris quod sis oblitus amici

10

      Et quod sis factus turgidus inde nimis.

Nam, cum fingendis tantum tibi nomen in hortis

      Quaesieris, laus sit tantaque parta tibi,

Cumque datus custos illis sis fidus, et uni

      Sit quoque servandi credita cura tibi,

15

Sisque Priapo etiam multo membrosior ipso -

      Es, Laurens, etenim mentula totus iners:

Te puto iam sanctum numen partesque Priapi

      Hellespontiaci sumere velle dei.

Et iam te positum video cum falce saligna

20

      Furaces horto pellere quasque manus,

Ac te divinos cerno quoque poscere honores,

      Vtque tibi in templis rudat asellus iners:

Quod siquando deum numerum cumulaveris, oro

      Sis memor ut nostrae, dexter, amicitiae.

 

18. carmen ridiculum ad Meliorem Crescium

Cum Naldo, Melior, nostro caenabis apud me:

      Nulla tibi melior caena parata fuit.

Quid melius Musis, melius quid, amice, poetis

      Esse potest, omnes cum superent epulas?

5

Adfuerit quoniam citharae modulator Apollo,

      Caena tibi haec vates Pieridasque dabit.

Carmina tu cunctis cantabis dulcius unus,

      Carmina tu dapibus his meliora dabis;

Carmine sive velis, seu vis sermone soluto

10

      Sic resonas, scopulos ut reboare putes.

Tu valles mugire facis durareque saxa,

      Flumina tu solitis cursibus ire facis;

Te cantante, riget glacies concreta nivali

      Frigore, muta quidem bellua quaeque silet.

15

Haec canimus surdis, et amant ridicula vates:

      Ergo, tibi cum sit caena parata, veni!

 

19. ad Carolum Poggium

Carole, quem Latiae genuit laus inclyta linguae

      Poggius, eloquio dives et ingenio,

Cuius fama virens semper nomenque manebit

      Inter Hyperboreos inter et Ausonios,

5

Aurea fulgebunt rhoseo dum sydera, caelo,

      Dum caput oceani sol quoque merget aquis,

Dum liquidum volucres sulcabunt aethera pennis,

      Prodiga dum tellus mitia poma feret:

Iam propria titulos auges virtute paternos

10

      Et genus et nomen tollis in astra tuum.

Te pater est nato, soboles tu digna parente:

      Vendicat aeternum nomen uterque sibi;

Nam tibi facundo Poggi, ceu fonte peremni,

      Scilicet eloquium manat ab ore novum.

15

Punica tu nosti quicquid Romanaque castra

      Gesserunt armis, aemula regna, feris,

Bella quot Euphrates movit, quot Tygris et Ister,

      Et quot sint ferro milia caesa virum,

Dinumeras toto quot sint et proelia mundo

20

      Gesta, ducesque refers ordine quosque suo.

Mente adeo retines abs te perlecta tenaci,

      Effluat ut nunquam quod semel ipse legis;

Ingenium quocunque placet versatile flectis,

      Nil tibi difficile est quod didicisse velis.

25

Innumeris doctos effers doctissimus omnes

      Laudibus, officiis prosequerisque tuis,

Omnibus ut merito doctis sis carus: at uni

      Tu tamen es cunctis carior ipse mihi.

Nam praecone mea est te non explosa Thalia,

30

      Oraque doctorum carmina nostra legunt;

Te suadente sacros libavi e fonte liquores,

      Parnasi colitur te mea Musa duce.

Nec mirum cum tu laudes mea carmina: nanque

      Laudatis vera est laus placuisse viris.

35

Quod, siquid nostrae possunt in carmina vires,

      Hoc equidem totum debeo doque tibi.

 

20. ad Calvum amicum absentem

Attica si centum mihi nunc talenta darentur,

      Essent conspectu non mage cara tuo.

Cernere te coniunx optat, carique parentes,

      Te soror et frater, te tua tota domus.

5

Optatus cunctis venies: teque ipsa videre,

      Sit quanvis infans, filia parva cupit.

Quid referam quantos fletus Antonia mater

      Iam tua, quot lachrymas fuderit atque parens?

Nec desiderium te natum utrique videndi

10

      Vlterius, venias tu nisi, ferre queunt.

Huc igitur propera, patriamque Laresque revise,

      Nanque tuos omnis visere tempus adest.

Quid cessas igitur? Cur non calcaria nectis?

      Sessor equum iam iam scande, citusque veni.

 

21. ad Antonium Clementium

Legi versiculos, non sine gaudio,

Aspersos latice fontis Apollinis,

Gratos usque videndos

Versus inter amabiles.

5

Quod, si non renues munera Cynthii

Multo - virtus enim sic adipiscitur! -

Contingenda labore, et

Forti pectore perferes,

O quam te, lyrico carmine nobilem,

10

Nullis inspicio vatibus imparem

Venturo fore saeclo,

Vel fama vel honoribus!

 

22. ad Nicolaum Micheloctium in Lucilium carmen ridiculum

Saevum, horrendum, ingens et invincibile bellum

Lucilium, cerebrum nimirum mobile, fama est

Moliri, ac peditum turmas equitumque cohortes

Praemisisse ferunt iam iam validasque phalanges,

5

Opprimat incautos ut nos ac vincat inermes.

Proh dii, quis modus est tantos avertere casus?

Numina quaenam tot sedabunt dextra tumultus,

Immanemque adeo nam quis placaverit iram?

Quis mollire queat tantumque ferocia corda?

10

Quis feret auxilium? Quis nos tutabitur hoste

Tam valido? Omnipotens nobis defensor adesto,

Iuppiter, et tantos propius compesce furores,

Ac procul a nobis tam magna pericula, dexter,

Deiice, et invictas praesta vires animunque,

15

Diripienda manu simus ne praeda cruenta.

Sed video quam me iam nunc timidumque rudemque

Incuses, Nicolae, nimis dum talia fundo:

En, ego sum forti clypeo contectus et hasta,

Atque animum pugnae rapit incredibilis ardor;

20

Mique manus ambae iaculis onerantur acutis,

Quae torquere parat virtus sibi conscia in hostem,

Illius inque animam diffundere tela cruentam.

Tu quoque ne dubita mecum ire in proelia fortis,

Et vagina audax educere cominus ensem:

25

Irrita iactantem nequicquam iurgia tristes

Lucilium inferias Stygiae mittemus ad umbras.

 

23. ad eundem

Albam cum nudius tibi papirum

Quartus flagito, dicis: hanc libenter

Cras mittam: Venit ecce cras, amice:

Tu das nil tamen. Vnde rursus oro,

5

Dones ut tenui simulque pura

Nos charta: nihil. At resume prorsus

Posthac vilibus id daturus usque,

Illa qui teretes agunt cucullos

Seu turpem faciunt rudes pagellam,

10

Et multos male sordidos in usus

Vertunt: ast ego promerem tabellas,

Quis te nunc reliquosve consodales

Appellem modo litteris amicis,

Et nunc versiculis citem venustis

15

Torpentes animos ab insolenti

Somno, tedia qui parit maligna,

Vt sic ocia nos habere honesta

Possimus, Nicolae dulcis omni

Semper tempore Braccio sodali.

 

24. ad Gulielmum Becchum episcopum Fesulanum

Mercuri, curvae citharae parens et

Pindari sacrum modulate carmen,

Qui doces plectro resonare lyram

Anacreontis:

5

Supplices, nostris facilem precamur

Spiritum praestes fidibus, decoras

Vt queam laudes celebrare grandi

Carmine dignas.

Nam queat magni cumulos virentis

10

Quis viri laudis meritos referre

Barbito pressa, nisi sit deorum

Numine fretus ?

Praesulum nobis decus est canendum,

Almus antistes, probitate clarus,

15

Dignus aeternum Gulielmus omnis

Quem colat aetas.

Aureos mores habet ille, prudens,

Integer, claemens, pius ac benignus;

Dulcis est illi facilisque sermo

20

Atque modestus.

Hoc quidem nemo colit aut deorum

Sanctius cultus meliusve leges

Servat, aut rectos magis ullus actus

Diligit alter.

25

Improbos damnat celebratque iustos,

Vtili praefert sapiens honestum,

Fraudis est vindex bonus atque sordes

Nescit avaras.

Hunc vocet castum magis et pudicum

30

Phaedra quam durum Hippolytum noverca,

Hunc magis dicat Stenoboea, castum

Bellerophonte.

Arduis fortis, dubiisque rebus

Est ei prudens animus, secundis

35

Firmus, ut nullo valeat moveri

Fulminis ictu.

Doctus est rerum facile explicare

Conditas vires, quibus insit atris

Frigidus venis cruor, et Minerva

40

Pinguis inhaeret.

Quid deum sermo velit, ille clausis

Abditus verbis sacer, ille novit,

Dogmatum pastor bonus usque cunctos

Solvere nodos.

45

Quid velint mores docet elegantes,

Litteris sacris simul et profanis

Praeditus, quem nec lateant diserti

Verba magistri.

Syderum lapsus fugit aut recursus

50

Hunc neque, haud ortus Hyadum cient quid,

Quam ferat magnas pluvias Orion

Vergiliaeque.

Qualibus certe meritis fatemur

Debitum sacro capiti, remoto

55

Iam diu pullo, croceum galerum

Purpureumque.

Sed quid extensos titulos vagamur

Per suos, tanquam vacuum per orbem

Vel per immensi fragili oceani

60

Aequora lembo?

Sit satis nobis voluisse tantum

Lesbiis dignum fidibus referre

Nomen, Alcaei meritum quod ornet

Musa sonori.