1. ad Federicum tertium imperatorem,
cum ab eo laurea donaretur, intra horam composuit

Salve, sacra hominum rerumque immensa potenti

Numine maiestas, quam verus conditor orbis

Tutatur, pulchroque dedit moderamine habenas.

Te precor et supplex tremebundo carmine posco,

5

Si videor merito Musarum munere dignus,

Phoebeam capiti da circum, Maxime Caesar,

Laurum, quam teneris optavi semper ab annis.

Tertius at nostras si iam venisset ad aures

Caesaris adventus prius hic, modo culminis omnes

10

Scripsissem subito versus quos nostra Thalia

Edidit et pulchre posuissem ex ordine cunctos;

A te principium fieret, finisque teneret

Caesareum nomen Federici et cuncta sonarent

Carmina quae probitas, virtus, clementia, mores,

15

Imperiique decus, tam magni gloria regni

Floreat in sancto rerum moderamine, quod tangit et Indos,

Parrhasis et Coeli, qua iuncta est parte Draconi,

Nec non unde Auster flagrantibus evolat oris,

Et qua nox Coelum nigro velamine vestit.

20

Polliceor sed plura quidem me scribere, sancta

Maiestas, reditus felici tempore, Caesar,

Offerre et titulis excelsi culminis amplo

Imperio; sed nunc pro tempore suscipe pauca,

Quae argumenta dabunt quo nostra haec Musa cothurno

25

Gaudeat et quae sit dicenda ad carmina vires.

Quare age et haec vultu, quaeso, dignare sereno,

Qui terram imperio et totum temperat orbem.

 

2. ad Federicum tertium imperatorem cum rediit

Felix sit reditus Roma, sanctissime Caesar,

      Cui Deus et Mater Virgo pudica favet.

Pollicitus fuerem redeunti scribere plura,

      Offerre et titulis carmina nostra tuis.

5

En tibi iam promissa tribus distincta libellis,

      Quae cecinit vario nostra Thalia modo.

Nunc tua maiestas poterit cognoscere si vel

      Immerito aut merito laurea parta mihi est.

Invenies diversa locis modulamina rerum,

10

      Plurima quae mihi sors quotidiana tulit.

Invenient sed nempe alii, Federice, tuarum

      Virtutum famam, si mea scripta legent.

Non haec ut blandis nitar mulcere Camenis

      Aures, o Caesar maxime, velle tuas,

15

Sed quia te vere generosum tollit ad astra

      Nomen, quod probitas parturit alma sacrum.

Praeterea ingratos posses cernere Latinos,

      Ni Federicum carmina multa canant.

Cum tris Romanas arces et Thybridis undae

20

      Videris, imperii culmina prima tui,

Cum tua non parva decoretur gloria laude,

      Cum sit praecipua religione fides.

Quis poterit, Caesar, non commendare pudicos

      Mores, ingenii munera clara tui?

25

Pectoris occulta est ingens constantia nulli,

      Nomine sed toto diceris orbe pater.

Quis priscos numquam laudavit carmine reges,

      Quos tu non superes laudibus eximiis?

Hunc vates Graecus lustrantem plurima longe

30

      Aequora circuitu Palladis auxilio;

Ast illum magni iactatum Musa Maronis

      Et pelago et terris ornat honore pari.

Si conferre velim tecum quos laudat uterque,

      Et vellem, si non tempora parva forent,

35

Multiplici ratione sacro concedere honori

      Ascanii valeat Telemachique pater.

Nam quis tam patiens adverso tempore belli

      Prospera, vel quis te fortius orbe tulit?

Nullus enim vidit te fractum mente tremendo

40

      Impetu fortunae, quum tibi dura fuit;

Nec tua cognovit diffundi pectora, si te

      Fortuna excepit sidere fausta tui;

Sed servare modum semper cum laeta secundos

      Haec dedit eventus, nec variare vices.

45

Conveniunt regi quae nunc mea Musa locuta est,

      Induperatorem sed magis illa iuvant.

Has tamen antiqui voluerunt addere laudes

      Aeneae atque Ithaco versibus innumeris;

Sed si forte velit quisquam perquirere verum,

50

      Inveniet falso carmine multa cani.

Nam quem carminibus Graius commendat Homerus,

      Virgilii tamen is carmine deprimitur.

Dicitur et scelerum inventor, fraudisque magister,

      Palladium rapiens, sacrilegusque simul.

55

Aeneas vero quem docti lingua Maronis

      Commendat, patriam predidit ipse suam,

Vt referunt multi scriptores historiarum,

      Nec penitus vates carmine dissimulant.

Quod si vera forent quae scribit uterque poeta,

60

      Non essent vario carmina ficta modo:

Nam verae laudes vario non ore canuntur,

      Sed pariter cuncti dicere vera solent.

Esto quod innumeri componant carmina de te,

      Caesar magnanime, quae tua facta canunt:

65

Omnibus idem animus, similis sententia, veras

      Texere enim laude, o Federice, tuas;

Et nullum facient versus discrimen, at omnes

      Convenient: nam te gloria vera decet.

Tu vel ab hostili rabie defensus et omnes

70

      Fortunae casus pellere consilio

Philosophi praecepta legunt reddentia vitam

      Praestantem et mentem, quae sine labe nitet.

His nisi blandiri conseres, maxime Caesar,

      Narrarent laudes carmina nostra tuas.

75

Nam quis consilio meliore tempora novit

      Ocius, aut sentit quae nocitura ruunt?

Quis videt eventus rerum praestantius, et quis

      Te, Caesar, melius nosce futura potest?

Vincuntur reges a te vincuntur et omnes

80

      Iustitia: nam tu praemia iusta refers.

Quid referam quae sit vitae moderantia purae?

      Tu nihil affectu quod fugiamus habes.

Plurima sunt, Patres, quae possem dicere vobis

      Commoda, quae sacro Caesare digna forent:

85

Sed breve tempus adest et singula nosce putamus:

      Omnibus illa patent lucidiora face.

Tu quater hanc urbem dignatus visere, Caesar,

      A nobis merito rite colendus ades.

Cogimur et laudes versu componere magnas,

90

      Si non immemores muneris esse iuvat.

Haec qui nascentur pulcherrima fama iuvabit

      Et Federici nomina quisque canet.

Si tamen haec quisquam debet memorare poeta

      Carmine grandisono versibus apta suis,

95

Non ego cui laurum donasti, maxime Caesar,

      Musarum de te cogor inire choros?

Quare age, dum melior mihi sit fortuna, libellum

      Sume et quae laeta fronte dicamus habe.

Et memor esto, precor, quod te noctesque diesque

100

      Contineo et firmo pectore semper ines.

Nam me perpetuo vinxisti munere magno,

      Caesar, eius tamen tempore gratus ero,

Et quidquid nostro cantabit Musa cothurno

      Te Federicum carmine laeta canet.

105

Interea ex multis collectos suscipe versus,

      In quibus est virtus, non vitiosa lues,

Qualia componunt nonnulli carmina saepe

      Quos iuvat, heu, nimium lingua scelesta malos.

Multorum sed facta vigent et pulchra iuventae

110

      Carmina cognosces ingeniosa, meae.

Vt tandem possit portus intrare carina

      Vela legam et remis littora recta petam.

Id solum moneo, Franciscum dilige tuum

      Cui Rholandello nomen adest patrium.

115

Felix ergo vale, valeant quoque sidere laeto

      Heroes clari qui tua signa colunt,

Et reditu patrios felici tangere fines

      Vt liceat tecum numina sancta velint.

 

3. egloga in honorem Federici tertii imperatoris

Coridon

Poemane, quis sacra cingens tua tempora lauro

Miscuit errantes hederas cum bacchare molli?

Omine felici praesentia numina quaeso

Sumpserit ista caput generoso vertice serta,

5

Quae tibi, quae patriae primum dent laudis honorem.

Poemanus

O Coridon, Coridon, non est ea copia linguae

Laudibus ut meritis ornem qui numina nobis

Tanta dedit: fateor quod dum mea vita manebit

Ille erit, ille mihi divini numinis instar

10

Victima cui taurus sacratas imbuet aras,

Bissenasque addam pecudes mea vota quotannis.

Coridon

Forsitam ille fuit qui nostra haec pascua nuper

Visit et heroum comitata est turba frequenti

Concursu, hos noster venientes ordine claro

15

Pastorum numerus gaudens excepit ovantes;

Ipse tamen semper primo gaudebat honore.

Poemanus

Ille suis manibus dignatus ponere fronti

Laurea serta meae, quae Phebo gaudet et antris

Musarum, fecitque novum me fronde poetam.

Coridon

20

Hec erat insuetus quum florida serta ferebas

Quo stupuere animi pastorum et plurima circum

Turba coronato iunctis dabat oscula dextris.

Poemanus

Optima dicetur mens et gratissima tanti

Muneris, officiumque tuum non immemor ades.

Coridon

25

Ergo age et ista novo si stat sententia Fati

Incipe dum pingui pecudes pascuntur in antro,

Ipse comes iungam pari modulamine versus.

Poemanus

Iamdudum haec animo mecum meditabor et ullum

Non potuit maius, Coridon gratissime, nobis

30

Praeberi officium, sed si mea verba sequere,

Vt reor, altiiugos colles et marmora cantu

Aspera dulcisono certe mulcebimus ambo.

Coridon

Subsequar atque tuis iactabo versibus ora,

Sed faveant nostrae felicia numina voci;

35

Vatibus illa tamen semper cantantibus adsunt.

Poemanus

Numina quo melius faveant, primum ipse vocabo

Pieridas, tibi nunc poterit sed Cynthius esse

Auxilio: pater est Musarum et carminis auctor.

Coridon

Id quidem agam, primus sed tu iam incipe versus.

Poemanus

40

Pandite nunc, Musae, fontes mihi pandite vati

Castalios, mentique meae date munera linguae,

Quo decus aetatis, quo nostri gloria saecli

Luceat et tantis desint oblivia rebus;

Hoc mihi si liceat viridantia serta dabuntur

45

Et totidem picas vestro mactabimus antro,

Carmine quas elim victas mutastis et omnes

Vndarum sonitus sacrato e fonte canemus.

Aspice ut adventu laetentur compita passim

Et rupes vallesque cavae cum montibus altis

50

Laetitia ingenti iactent ad sidera voces;

Ecce venit rerum rector qui flectit habenas.

Ipse quater vestros dignatus visere fontes

Templaque divorum, magna stipante caterva.

Non aliter dixere Iovem Cretensia regna

55

Inspicere assuetum Divis comitantibus olim;

Nostrae hic aetatis decus est, ut Numa vetusti

Temporis, aut bifrons Ianus cum forte veniret

Saturnus patriis depulsus sedibus atque

Tenderet in Latium, metuens odia aspera Nati:

60

Si tales hominum heroes regna tenerent,

Candida pax aleret terras et tristia bella

Desinerent, clipeum Martis ritu horridus, atque

Terrificam squalore gravi consumeret hastam.

Huic, Deus omnipotens et coeli numina clari,

65

Seu pacem, seu bella geret, felicia sunto:

Et faveant votis et coeptis omnibus adsint:

Nam coeli dignus cura est et sidere fausto.

Dum ver purpureis gaudebit floribus, aestas

Arida dum veniet flagranti sidere coeli;

70

Dumque cadent frondes autumno, dumque nivali

Turbine concretis durescent flumina crustis,

Semper honoratum servabo pectore nomen;

Et laudes, quocumque modo cantare licebit,

Ipse canam, argutos superabo st carmine olores.

Coridon

75

Per mihi, Phoebe, pedem redimitus tempora lauro,

Crinibus intonsis, pharetra sed laetus et arcu,

Que perhibent Musas claro gaudere parente.

Poemanus ut quantum dixit mea verba sequantur

Phoebe pater, citharam capies qua dicitur olim

80

Orpheus in Liconum populis laetatus et altas

Molli concentu traxisse ad carmina quercus,

Coniuge bis rapta, teneros dum mulcet Amores

Quin iuga cum silvis motare cacumina cerno,

Et, nisi telluri radix affixa teneret,

85

Robora saltare in numeros et saxa videres,

Vt fauni satirique choros ad carmina ducunt,

Sol prius in tenebras mutabitur, aequor in astra

Terraque stelliferi cursum superabit Olympi,

Altior atque loco fiet, quo sidera poscat,

90

Quam tanti herois veniant oblivia cuiquam

Ipse pudicitiam et divinos servat honores,

Despicit humana et solum coelestia quaerit

Sanctior ut nullus fuerit, nec vivat in orbe

Terrarum virtus tanta est in pectore claro.

95

Si propria haec fierent, felicia regna videres

Qualia Saturne memorantur rege fuisse,

Ordea cum tellus nullo cohibente ferebat

Grandia, nec rastros poscebat terra, nec artes.

Sol radiis rutilis semper comitetur euntem,

100

Splendoremque suum fundat Proserpina curru

Clarior invecta, rorantique axe per aurae

Aetherias, qualis visa est et rapta decore.

Poemanus

Haec faciant divi; sed tu, quia nostra secutus

Carmina et ingenio non inferiora dedisti,

105

Accipe quem dederat quondam dilecta galerum

Phillis et haec nostri tibi sint monumenta favoris.

Dixerat et dulces adiunxit blanda querelas.

Coridon

At tu quam figulo moriens donarat habendam

Ille Siracusius pastor nunc sume cicutam,

110

Flectere qua fagos, colles et saxa solebat,

Et liquidis dulces inducere fontibus umbras;

Hac poteris laudes molli contexere canna

Qui te donavit lauro, quae munera divum

Esse solent placido cum spectant numina vates.

Poemanus

115

Vera mones, nullum dicet mea fistula carmen,

In quo non referam nomen mihi Caesaris ingens,

Sive sedens versus tenui meditabor avena.

Te, Caesar, virgulta canent humilesque myricae,

Sin maiore lyra sumet mea Musa cothurnum,

120

Singula Caesareum resonabunt carmina nomen;

Nam si me iubeat celeri contendere cursu

Montis Hyperborei fines, gelidosque Triones,

Goasve domos, Gangem Nabateaque regna,

Australesque plagas et qua nox humida surgit,

125

Obsequerer; vel, si cursum natura negaret,

Dedalus ut quondam gelidas volitavit ad Arctos

Remigio alarum, sic nostra haec brachia pennas

Acciperent, iter insolitum tentare volatu

Aggrederer, iussisque tuis parere videres;

130

Nam te, dum vivam, venerabor, maxime Caesar,

Denique cum tenuem tristis mutavit in umbram

Mors mea membra, tamen nostris cantabere Musis,

Munere quae graviora tua iam carmina ludunt.

Ergo vale et servum memorem cognosce poetam.

 

4. ad Principem Senatumque Venetum
post eglogam a Coridone et Poemano recitatam
gratiarum actio

Sed tibi quas referam grates, nunc maxime Princeps,

Qui mare, qui Latium sancta ditione ministras

Et vobis, Patres, quorum praesentia numen

Ora reor, dubito possit ne haec lingua referre

5

Quam satis ad grates dicendas omnibus adsit,

Qui nos pastores dignati audire canentes

Attentas placidia tribuistis versibus aures,

Sed dum Luna suos cursus obnoxia fratri

Servabit, dumque astra polo nox humida ducet,

10

Nec non dum vestram litus defendet ab alto

Aequore et insanis oppositam fluctibus urbem,

Vnda maris donec vostra haec interluet ampla

Moenia, quae Romam referunt, quum laeta triumphos

Quadriiugo curru victo spectabat ab hoste

15

Semper honoratum dicent mea carmina nomen,

Et laudes vestras cantabit musa venusta

Concentu, nobis absit modo vita superstes:

Interea, o Princeps, Veneti qui flectis habenas,

Imperii decus ac patriae tum gloria Maurae

20

Gentis Francisco faveas adsisque precamur,

Qui nobis praeceptor adest, qui carmina lusit

Plurima praecipue quae nunc cantavimus ambo,

Atque inter tuos numeres, clarissime, servos.

 

5. ad eundem, munusculo addito

Salve, cura Dei, cunctorum et maxime regum

Romani Imperii Princeps et gloria nostrae

Aetatis, poma haec laeto nunc accipe vultu,

Quae foetu peperit felici noster agellus,

5

Atque uvam viridem brumali frigore sume

Quae, quamquam ingenti sunt inferiora sacroque

Numine, corda tamen potius spectare licebit.

 

6. de pace inter Caesarem et Venetos
in stratis sine lumine compositum carmen

Optima vita diu felici floreat aevo,

Diligat et Venetos Patres, sanctumque Senatum

Foedera pacifice servans aeterna quietis,

Vt timeant hostes geminorum iura fidemque,

5

Si leo concordes aquilas aequabit amore,

Quae fera, quae serpens audebit surgere contra?

Lilia sed cedent venienti strata Leoni

Corruet et serpens et tela hostilia passim.

 

7. idem Franciscus dum Silis 1466 excresceret
ex tempore composuit

Grate Siler quondam et triplici Butinica fluento,

Quid velut hostiles inimica ad moenia cursus

Funditis et muros patriae turgentibus undis

Perdere tanta subit rabies sine lege modoque?

5

Non tantum Geniumque loci Cybelemque verendam

Atque Iovem Crete coluit Coribantiaque aera

Quantum vester honos cordi est et numina nobis.

Nunc tamen, heu, tristem populum vexare libido est,

Hos tecto prohibere, ast illos prehendere natos

10

Ex stratis dulci devinctos forte sopore

Ne pereant undis et cuncta auferre parantes!

Nec ripis servatur honos, nec gratia genti.

Iuppiter an vobis saeva haec crementa ministrat

Nubibus? Hic spargit pluvias imbresque perennes

15

Non secus ac redeant antiquae tempora Cyrrhae.

An vobis Neptunus aquas et flumina miscens

Aequora telluri subter labentia fundit?

An Plavis arcano nunc gurgite iungitur una,

Aut ripas super horrendas effusus in omnem

20

Campum agit, sata laeta trahens et robora silvis

Ipsaque cum stabulis cursu populatis iniquo

Armenta et tandem vestris miscetur arenis?

Qualiscumque furor sit tantae causa ruinae

Vos nimium saevi nimiumque insurgitis urbi,

25

Disiicitis pontes, rapitis trahitisque ruentes

Omnia, nec pietas ulla est, totaque vagari

Vrbe libet, vastosque placet compellere fluctus,

Et ratibus iuvat ire rivos et prehendere remos.

Parcite, quaeso, sacri fontes, restringite cursum

30

Et cohibete minas (satis, ah, satis ira furorque

In vestros misere longum insanivit alumnos)

Et solitas servate vias, servate fluenta

Limpida: semper enum proavorum tempore prisco

Fama fuit placida duxisse per ampla quiete

35

Moenia et irriguos per prata virentia cursus.

Si nostros audire preces, si flectier undas

Non piget immemores numquam culpabimur; atque

Cingemus ripas sertis et lactea fonti

Pocula, sacrato fundantur mixta Lyaeo;

40

Atque cohors invenum teneris immixta puellis

Saltabit Prhygio concordi carmine ritu.

 

8. Francisci eiusdem praeclara Eccellini gesta

Hic Eccellinus Romana natus in Arce

      Possedit nostris moenia parva iugis.

Italiae fulmen, populos urbesque subegit

      Innumeras, quamvis regulus ante foret.

5

Quis putet hos animos civem parvique tyrannum

      Oppiduli a tenui sic habuisse loco?

Hic Antenoridas domuit, mox victor ad ipsum

      Tarvisium magna convolat ecce manu.

Sicque suae patriae tristes iniecit habenas,

10

      Belluno et Feltro parcere velle negans;

Haec capit et celeres deducit monte phalanges,

      Vt Vicentinos obsidione premat.

Congressu primo debellat moenia, victis

      Imponit leges praesidiumque parat.

15

Hinc Verona suis fatis in bella ruentem

      Sensit: nam parvo tempore victa cadit.

Brixia deinde ferum iuvenem, cui vincere semper

      Fata dabant, collo condolitura tulit.

 

9. egloga

†

Pulchrior orbis habet celebres quos aethere cycni

Dicite iam Lalages: vos ducite plectra, Camoenae

Pastorum, resonate chori et cui fistula pendet

Fronte sub arguta ex humeris annexa revinxit

5

Quas pius Arcitenens nodo et crinitus Apollo.

Laude coeli huc Helicona melos, cantusque movete

Phocidos unda tenet, quos audiat ultima Thule:

Sic Dorylas orsus coepit, sic orsus Amylcon.

Dorylas

Iam revocate gradum, mente bis figite dictis

10

Incola silvarum, redimiti et tempora fronde

Aspirate, precor, laticem nec ora canenti

Fundite: Medraci nonne aluistis in antro

Marcum

Hinc clara ducum soboles prolata secundis

Auspiciis caput exstollat assueta triumphis.

15

Benaci stupuere lacus dum flumine Nymphae

Sylvestrum patriis et avunculus abstulit arvis

Ad vada nostra seret, Athesis quo labitur unda.

Sylvarumque deae, vos huc agrestia fauni

Ferte pedem, driadum coetus, satyrique Napeae:

20

Vos, precor, o audite genus, sylvestria dicam

Numina quae sylvas celebrant, petitura per aulas.

Loquar an sileam? Meditor ne tanta resurgens

Sit virtus foedata; refert dum parcius aequo

Pastor; Pierides, vos dicite carmina Nymphae.

Amylcon

25

Cum non, Marce, canam te quae lanuginis aetas

Induit Antoni nondum tam viribus audax,

Fortunate puer, quam Romae fulgor in hostes

Hoc si venisset quondam certamen in illud,

Ausus iamque Paris sic te iactaret in armis

30

Huic decor et forma palmam novus occupat Hector.

Hoc pudor incedit pietas, iunctaeque sorores:

Dicite, Pierides, huic dicite carmina Nymphae.

Dorylas

Hoc mirum hiberno tellus seu sidere compos

Floribus ornavit, Scythicis victoria adempta est,

35

Annuit armipotens teneris haec indicat aetas

Aurea pugnantem populos dimitare feroces.

Dicite, Pierides, huic dicite carmina Nymphae.

Amylcon

Spargite odoratos calamos iam lilia Marco pareo

Antonii violas graditur, mollique hyacintho.

40

Necte comas, aetherea Venus, cui necte coronam

Maurocena fides monstrat laetante tumultu;

Nam meritis vicit cursu gestamen Alethes.

Dicite, Pierides, huic dicite carmina Nymphae.

Huic sua praecincti loricas terga Tyrones

45

Insurgant, equites socii comitentur inermem:

Virginem coetus fidibus veneretur, ametque

Sylvestrem sidus †† nobile terris:

Dicite, Pierides, carmen, bis dicite Nymphae.

Obstupuit genus omne hominum, genus omne volucrum;

50

Iam nemora et valles, simul intonuere cavernae

Dum pecus horrisono latitat clangore tubarum.

***

 

10. eiusdem in obitu Iovianae,
ob adulterii suspectum a proprio viro interfectae

Quisque ades, si qua est pietas, hic comprime gressum

      Et miseranda meae perlege fata necis.

Iana fui tenero primum dilecta marito;

      Quam sociam fecit captus amore thori.

5

Quattuor at vixi lustris miserabilis, heu, heu,

      Servavique meo iura pudica vivo.

Inter formosas potui formosa videri,

      Me miseram et pura non violanda fide

Suscipit interea de me tres coniuge natos,

10

      Donec nescio quae perfida lingua nocet.

Perfida lingua nocet, nullo memorata pudore,

      Insontemque facit suspicione ream.

At meus imprudens coniux haec arte parari

      Nescit, sed sola crudelitate furit.

15

Ille inhians opibus mordet me crimine falso,

      Dum nostras avide quaerit avarus opes.

Sed Superi, qui cuncta vident, mea fata piabunt:

      Nam punire malos numina recta solent.

Interea, dum somnus iners mea membra quieti

20

      Solvisset, coniux accipit arma ferox,

Et noctis tenebris usus, dum cuncta silebant,

      Perquirit palpans guttura nostra manu.

Rimatusque diu, iugulum tremibundus et haerens

      Vulnerat et late subsilit inde cruor.

25

Excitor infelix somnumque miserrima linquo

      Exsurgoque sedens sanguinolenta thoro.

Vixque haec pauca gravi potui tremibunda timore

      Vulneris et somni corde micante loqui:

"Heu, frater, quid agis? Cur laedis guttura ferro,

30

      Quid merui infelix? Sic necor? Heu morior.

Primitiae nostri si non memorantur amoris,

      Si neque forma, genus, sive iuventa movet;

En tibi tres natos casti mea pignora lecti;

      Hi saltem moveant pectora dura patris.

35

Materno pro lacte bibit de matre cruorem

      Parvulus. Heu, saevam comprime dure manum!

Heu, cruor innocuus passim diffundit, heu, iam

      Serpit et ad reliquos, corcula cara, duos.

Ast ego nil merui, miseram, nil tale merentem

40

      Aggrederis, nati commeruere minus.

Infelix quoniam morior, diis testibus, insons:

      Iuppiter insontis sanguinis ultor erit.

Auguror et video Parcas volitare per umbram

      Atque agitare suas orbe micante faces".

45

His dictis, lato diffudi vulnere vitam:

      Incubuique meo sanguinolente loco.

Quare age, quisquis ades, sortem miseratus acerbam

      Ianae; coelestes corde praecare deos

Vt natis faveant, quos sic miseranda relinquo

50

      Et tribuant animae, fata quieta meae.

 

11. aliud

Indolui, fateor, tum primo Iana necari

      Insontem ne quis diceret esse ream.

Sed cum nulla meo tribuatur menda pudori,

      Tam saevae mortis causa ferenda mea est.

5

Dii mihi sunt testes, populus, vicinia, nullo

      Concubitu castum commaculasse thorum.

Iure igitur multi de me scripsere poetae,

      Qui referunt puram continuasse fidem.

Si populus vatesque sacri, si Numina castam

10

      Testantur, mortis quis dolor esse potest?

At qui me voluit crudeli perdere ferro

      Fecit ut aeternis versibus apta legar.

Vsque adeo si Dii, vel si Regina dolorum

      Censerent tali carmine posse legi,

15

Nectare posthabito paterentur quidquid acerbi est

      Primaque cantaret Iuno pudica mori.

Cynthius aeternae praeferret carmina vitae,

      Inque sua mallet Iuppiter arce necem.

Et repetita foret miserandae vulnera mortis,

20

      Vt crebro aoniis vatibus esset opus.

Quare agite et nitido scribantur talia saxo

      Quod doceant alias iura pudica sequi.

Iana inter natos recubans iugulatur acerbo

      Vulnere et incauti concidit ense viri.

25

Dum privat vita, natis et coniuge, coniux

      Viva trium genetrix, fallitur, uxor ero.

Ergo ego, quae iugulata viro moritura videbar,

      Felix viventi carmine semper ero.

At nunc, o vates, divum commercia quae vos

30

      Praemia tam grato digna labore manet?

Vivemus pariter, vivam quia carmine vostro

      Et mea mors vobis vita perennis erit.

 

12. epithalamium in nuptiis Matthaei Allani
nobilis Tarvisini et Clarae Gavardae
nobilis Iustinopolitanae

Carmineo Cirraea velim iuga tangere cursu:

      Tu modo, Calliope, tuque Thalia veni.

Connubium accedo molle ornaturus et undam

      Castaliam moveo Pieriosque lacus.

5

At memini quondam versu modularier almi

      Foedera connubii; nunc labor alter adest.

Quare agite, o patriae praetor clarissime nostrae,

      Laurenti et cives, ingenuique Patres.

Accipite et placido serventur pectore dicta

10

      Quae nostra Euterpe dixerit orta repens.

Commoda multa viros capere hinc non ambigit ullus

      Quae numerare omnis caetera turba solet.

Nos aliud scrutemur iter, nova quaerere vatem,

      Omnibus atque mihi collibuisse reor.

15

Caelicolae pauci fuerant et pondere parvo

      Axibus institerant, nullus in orbe decor.

Mixta elementa simul, nec sidera fundere lumen

      Tum poterant: orbis nox erat atque chaos.

Olli consilium coepit rex altus Olympi

20

      Et genus humanum fingere et ingenium,

Candidus ut coelo Divorum cresceret ordo,

      Qui canerent magni facta tremenda Dei.

Tum Tytana novum Lunam distinxit et astra

      Atque frui iussit munere quaeque suo.

25

Ignea flamma sibi rapuit sublimia rerum,

      Proximus huic aer occupat inde locum:

Hinc pelagus madidum Tellurem amplectitur ipsam

      Quae praedura sedet inferiorque iacet:

Aetheraque alitibus tribuit, mox piscibus undas,

30

      Et variis montes et nemora alta feris.

Quae cum facta ferent, hominem plasmavit et ecce

      Femina forma decens emicat esse viri.

Hanc sociam fecit sortis quaecumque mariti est,

      Ex animo voluit hanc et amare virum:

35

Clara igitur, formosa, decens, similisque Minervae

      Non potuit magni spernere iussa Dei.

Sed tibi spondetur Matthaee, et iungere dextras

      Nunc dabitur casti foedere prima thori.

Felix illa vatis, felicia flamina, venti

40

      Queis tibi Tarvisium vecta puella mari est

Nomine Clara quidem, generis sed clarior ortu

      Et pudibunda, suo clarior ingenio.

Nulla magis potuit parili tibi sanguine iungi

      Aptior, aut annis nulla puella tuis.

45

Nam genuit Gavarda domus quae duxit ab urbe

      Verona generis prima elementa sui.

Sed cum coepissent cives contendere bello

      Civili, Patriam deserit illa suam.

Ast illi laudem: quidam petiere Ravennam,

50

      Nonnulli Venetum regia tecta petunt,

Mox Iustinopolim: Gavardusque unus ab illo

      Sanguine natus erat clarus, in arma ruens:

Ille rebellanti Cretae iam classe parata

      Ingenioque celer martia signa dedit.

55

Quo facto meruit Veneta donarier urbe

      Et patriae impensa est publica facta levis.

Cum nihil exsolvat mercator mercibus illis,

      Vendere sive velit, comparet aut aliquid,

Vnius probitate viri concessa potestas

60

      Libera ne quisquam sumeret inde Leo.

Praeterea patriam geminus cum premeret hostis

      Egressus dederat milia multa neci.

Tu reliqui fugere simul, victoria parta est,

      Militiamque suis non sine honore tulit.

65

Quid Sanctum memorem, qui bis virtute cohortes

      Hostibus eripuit, restituitque vivos?

Arctius haud quisquam Tergesto strinxit habenas,

      Haud quis bellator fortius arma movit.

Non laudes dicam Andreae, qui saepe Senatus

70

      Orator Veneti munere fidus erat.

Sed, Raynalde, tuos mores narrare volenti

      Ingeniique artes obstat, amande, pudor

Ne tibi forte aliquis blandiri crederet; at me

      Solatur probitas lucida sole magis.

75

Tu natam spondes Matthaeo et foedere iungis,

      Qui gaudet proavis nobilitate pari.

Ordine Zardinus clare decoratus equestri,

      Ius civile tenens pontificumque simul.

Fundamenta dedit genti cum forte relicta est

80

      Magnavacca domus: frater et alter erat.

Allanumque solum mercati est et proxima circum

      Arva: novum nomen mox habuere loci.

Zardini sed tanta fuit sub pectore sancto

      Religio, ut tulerit sede carere sua

85

Concessit; Nicolae tibi pia limina tuto

      Vt spatiosa forent grandia templa loco.

Hoc genitus Guido legum venerandus et ipse

      Interpres: constant plurima scripta viri.

Nascitur atque refert Zardinus nomen avitum

90

      Et Patriae cives hunc coluere patrem.

Commoda publicitus curat componere solus,

      Auxilio miseris solus adesse pio.

Antoni senior, reticebo ingentia facta

      Quae Perusina cohors te duce vidit agi?

95

Tu fortis bello, placidae tu pacis amator,

      Praesidio fueras unicus ipse tuis.

Ex te sunt gemini concordi pectore fratres:

      Guido, quem proavis aequiparare reor.

Hic urbes regit imperio Venetumque: gubernans

100

      Moenia, praefectis consulit et populis.

Sed Iacobus sibi frater adest, quo sponde parente

      Laetaris: mores ipse tacebo suos.

Nam quali patriam defendat mente animoque,

      Sitque pius, iustus, cuncta patere puto.

105

Praetereo Antonium, Patavi qui iura frequentat:

      Is mihi discipulus gloria magna fuit.

Gavardae stirpi iamdudum Allana propago

      Grata fuit, sed nunc gratia maior erit.

Sic faveat sponsis qui coelum et sidera fecit,

110

      Omnipotens vitae tempora longa ferat.

Felices annis, felices stirpe venusta

      Sint precor et semper copia rebus eat.

Iungite vos igitur dextras, sponsalia prima

      Inque vicem laeti pignora sancta date.

 

13. in obitu Camillae formosissimae puellae,
quae ob suspectum adulterii crimen
a proprio viro fuit interfecta elegia

Discite, felices quibus est data vita puellae,

      Qualis connubii debeat esse fides.

Pulchra fui, sed casta parum, miseranda Camilla,

      Et multis species invidiosa procis,

5

Grata quidem multis, uni sed iuncta marito

      Non bene servavi iura pudica thori.

At qui me casus aut quae fortuna secuta est

      Vulnera, heu, dextra nocte silente viri,

Mollia qui ferro rupit praecordia cum me

10

      Somnum nudatam continuisset iners

Primitiis non ille mei revotatus amoris

      Abstinuit diras improbus ille manus.

Nec mea forma decens, nec dulcia labra, nec aurei

      Crines, nec roseae iam voluere genae.

15

Quae si non poterant (poterant sed tangere) saltem

      Debuerant nati flectere corda patris,

E quibus unus eras somno dulcissimus infans

      Ad latus accumbens pignora cara meum.

Heu, pietas ubi pulsa iaces? heu, pectora duri

20

      Coniugis! Heu, nati que tibi fugit amor?

Tu stringis ferrum nulla pietate duorum,

      Perfide, ut aeternus sit sopor ille mihi.

Transadigis costas et pectora candida rumpis,

      Qua vita effusa est sanguine mixta meo.

25

Hic meus est finis? Falsae duxere procorum

      Huic me blanditiae perfidiaeque graves!

Nunc vellem servasse fidem, nunc foedera lecti

      Paenitet impuro commaculasse thoro.

Quare agite, matres et vos lasciva puellae

30

      Turba, pudicitiam discite sorte mea.

Discite sorte mea casta servare maritis

      Iura fide et lecti non temerare facem.

Exemplo quaecumque meo neglexeris istos

      Concubitus, talem non patiere necem.

35

Sed tibi dulcis erit caro cum coniuge vita,

      Quantula vivendi tempora fata dabunt.

 

14. disticon pro eadem

Plusquam crudeli iacet hic, heu, heu, morte Camilla

      Fixa latus niveum coniugis ense feri.

 

15. incerti ad d. Nicolaum pontificem et confessorem
cuius templum stat Tarvisii celeberrimum constructum
per Benedictum XI pontificem maximum
patria Tarvisinum

Vt patriae maneant mores, quae dona quotannis

      Assueta est aris ponere Dive tuis,

E saxo petimus latericio templa vetusto

      Pontificis summi, quae tibi cura dedit.

5

Olim qui nostra natus de gente supremum

      Romana meruit maximus urbe decus.

Gentis honos pariter nostrae, pariterque sacerdos

      Signa eadem quae tu Dive secutus eras.

Tu gregis et pastor Christi: fuit hic quoque Pastor

10

      Nunc tecum et magni fulget in arca poli.

Sic hilarem, festumque diem celebramus ovantes

      Sancte tibi et petimus supplice templa pede.

Atque preces imo sacras tibi pectore ad aras,

      Fundimus et donis concelebratur honos.

15

Hunc igitur placidus coeli dignatus ab arce

      Exaudire pie prospice sancte gregem.

Ne mala serpentis laedant contagia primos

      Qui coepit falso perfidus ore patres.

Incolumis sed te semper pastore tremendos

20

      Effugiat morsus, oraque serva lupi

Te pascente pecus nostrum per gramina laeta

      Erret et insidiae sint procul a stabulis,

Neu pelagi instabilis vitae mergatur ab undis,

      Sed ferat in portus aura secunda ratem

25

Omnia posse Deus voluit; tibi vana Dianae

      Sacra malos ritus tollere namque dedit.

Ignotos Christi miseris inducere cultus

      Tartareique doli non nocuere tibi.

Tu maris et nautas rapuisti saepe procellis

30

      Saepius et templis vota solita tuis.

Atque tholo pendent naves temone revulso

      Transtraque vel remi naufraga membra ratis.

Dira fames, populumque tuis cum forte gerendis

      Auspiciis premeret Te Duce sensit opem.

35

Maxima de minimo nam copia fluxit acervo

      Nec minor ex dempto farre reperta fuit

Et tribus immerito perituris crimine mortis

      Per te servatis reddita Dive salus

Innocuos media revocasti de nece strictus

40

      (Horrendum) super hos (pro scelus) ensis erat.

Inter mortales tenui dum stamine pendes

      Edita sunt meritis plurima mira tuis.

In terris quaecumque Deum venerande rogasti

      Omnipotens summa misit ab arce poli.

45

Quin et supremo cum tempore sancte petisses

      Divinos comites audiit ipse Deus.

Angelicique chori venere sacra canentes

      Carmina, coelestes insonuere lyra:

Candidus aethereum tali comitante caterva

50

      Limen adis, superum et clarus in aede nites

Et tempestates hominum miseratus ab alto es

      Saepius et mersis fers pie rebus opem.

Ergo aras quicumque tuas seu munere donat

      Seu fundit captas prospice Dive preces.

55

Atque abiens voti compos laetetur, et omnis

      Audiat immensum numen adesse tibi.