Dona cano diuum, laetas uenantibus artis,

Auspicio, Diana, tuo; prius omnis in armis

Spes fuit et nuda siluas uirtute mouebant

Inconsulti homines uitaque erat error in omni.

5

Post alia, propiore, uia meliusque profecti

Te sociam, Ratio, rebus sumpsere gerendis;

Hinc omne auxilium uitae rectusque reluxit

Ordo et contiguas didicere ex artibus artis

Proserere, hinc demens cecidit uiolentia retro.

10

Sed primum auspicium deus artibus altaque circa

Firmamenta dedit; tum partis quisque secutus

Exegere suas tetigitque industria finem.

Tu trepidam bello, uitam, Diana, ferino

Qua primam quaerebat opem, dignata repertis

15

Protegere auxiliis orbemque hac soluere noxa.

Asciuere tuo comites sub nomine diuae

Centum: omnes nemorum, umentes de fontibus omnes

Naides, et Latii satyri Faunusque subibant

Maenaliusque puer, domitrixque Idaea leonum

20

Mater, et inculto Siluanus termite gaudens.

His ego praesidibus nostram defendere sortem

Contra mille feras et non sine carmine iussus

Carmine et arma dabo et uenandi persequar artis.

Armorum casses, plagiique exordia, restes,

25

Prima iubent tenui nascentem iungere filo

Limbum et quadruplicis tormento astringere limbos:

Illa operum patiens, illa usus linea longi

Tunc ipsum e medio cassem quo nascitur ore

Per senos circum usque sinus laqueabis, ut omni

30

Concipiat tergo, si quisquam est plurimus, hostem.

At bis uicenos spatium praetendere passus

Rete uelim plenisque decem consurgere nodis;

Ingrati maiora sinus impendia sument.

Optuma Cinyphiae, ne quid cunctere, paludes

35

Lina dabunt; bonus Aeolia de ualle Sibyllae

Fetus et aprico Tuscorum stuppea campo

Messis contiguum sorbens de flumine rorem,

Qua cultor Latii per opaca silentia Thybris

Labitur inque sinus magno uenit ore marinos.

40

At contra nostris imbellia lina Faliscis

Hispanique alio spectantur Saetabis usu.

Vix operata suo sacra ad Bubastia lino

Velatur sonipes aestiui turba Canopi:

Ipse in materia damnosus candor inerti

45

Ostendit longe fraudem atque exterruit hostis.

At pauper rigui custos Alabandius horti

Cannabinas nutrit siluas, quam commoda nostro

Armamenta operi. grauis est tutela, sed illis

Tu licet Haemonios includas retibus ursos.

50

Tantum ne subeat uitiorum pessimus umor

Ante caue: non est umentibus usus in armis,

Nulla fides. ergo seu pressa flumina ualle

Inter opus clausaeque malum fecere paludes,

Siue improuisus caelo perfuderit imber,

55

Illa uel ad flatus Helices oppande serenae

Vel caligineo laxanda reponite fumo.

Idcirco et primas linorum tangere messes

Ante uetant quam maturis accenderit annum

Ignibus et claro Plias se prompserit ortu.

60

Imbiberit: tanto respondet longior usus.

Magnum opus et tangi, nisi cura uincitur, impar.

Nonne uides ueterum, quos prodit fabula rerum,

Semideos -illi aggeribus temptare superbis

Caeli iter et matres ausi attrectare deorum-

65

Quam magna mercede meo sine munere siluas

Impulerint? flet adhuc et porro flebit Adonin

Victa Venus, ceciditque suis Ancaeus in aruis

(Et praedexter erat, geminisque securibus ingens)

Ipse deus cultorque feri Tirynthius orbis,

70

Quem mare, quem tellus, quem praeceps ianua Ditis

Omnia temptantem, qua laus erat obuia, passa

Hinc decus et famae primum impetrauit honorem.

Exige si qua meis respondet ab artibus ergo

Gratia quae uires fallat collata ferinas:

75

Sunt quibus immundo decerptae uulture plumae

Instrumentum operis fuit et non parua facultas.

Tantum inter niuei iungantur uellera cygni,

Et satis armorum est. haec clara luce coruscant

Terribiles species, at uulture dirus ab atro

80

Turbat odor siluas meliusque alterna ualet res.

Sed quam clara tuis et pinguis pluma sub armis,

Tam mollis tactu et non sit creberruma nexu,

Ne reprensa suis properantem linea pennis

Implicet atque ipso mendosa coarguat usu.

85

Hic magis in ceruos ualuit metus; ast ubi lentae

Interdum Libyco fucantur sandyce pennae

Linteaque expositis lucent anconibus arma,

Rarum si qua metus eludet belua falsos.

Nam fuit et laqueis aliquis curracibus usus:

90

Ceruino iussere magis contexere neruo;

Fraus teget insidias habitu mentita ferino.

Quid qui dentatas iligno robore clausit

Venator pedicas, quam dissimulantibus armis

Saepe habet imprudens alieni lucra laboris!

95

O felix, tantis quem primum industria rebus

Prodidit auctorem! deus ille an proxuma diuos

Mens fuit, in caecas aciem quae magna tenebras

Egit et ignarum perfudit lumine uulgus?

Dic age Pierio (fas est) Diana, ministro.

100

Arcadium stat fama senem, quem Maenalus auctor

Et Lacedaemoniae primum uidistis Amyclae

Per non adsuetas metantem retia ualles

Dercylon. haut illo quisquam se iustior egit,

Hau fuit in terris diuum obseruantior alter:

105

Ergo illum primis nemorum dea finxit in aruis

Auctoremque operi dignata inscribere magno

Iussit adire suas et pandere gentibus artes.

Ille etiam ualido primus uenabula dente

Induit et proni moderatus uulneris iram

110

Omne moris excepit onus; tum stricta uerutis

Dentibus et gemina subiere hastilia furca

Et quidam totis clauserunt ensibus hastas,

Ne cessaret iners in uulnere massa ferino.

Blandimenta uagae fugies nouitatis: ibidem

115

Exiguo nimioue nocent. sed lubricus errat

Mos et ab expertis festinant usibus omnes.

Quid, Macetum immensos libeat si dicere contos?

Quam longa exigui spicant hastilia dentes!

Aut contra ut tenero destrictas cortice uirgas

120

Praegrauat ingenti pernix Lucania cultro!

Omnia tela modi melius finxere salubres,

Quocirca et iaculis habilem perpendimus usum:

Neu leue uulnus eat neu sit breuis impetus illi.

Ipsa arcu Lyciaque suos Diana pharetra

125

Armauit comites: ne tela relinquite diuae:

Magnum opus et uolucres quondam fecere sagittae.

Disce agedum et ualidis dilectum hastilibus omnem.

Plurima Threiciis nutritur uallibus Hebri

Cornus et umbrosae Veneris per litora myrtus

130

Taxique pinusque Altinatesque genestae

Et magis incomptos opera iuturus agrestis

Termes. ab Eois descendit uirga Sabaeis

Mater odorati multum pulcherruma turis:

Illa suos usus intractatumque decorem

135

(Sic nemorum iussere deae) natalibus hausit

Arbitriis; at enim multo sunt ficta labore

Cetera quae siluis errant hastilia nostris:

Nunquam sponte sua procerus ad aethera termes

Exiit inque ipsa curuantur stirpe genestae.

140

Ergo age luxuriam primo fetusque nocentis

Detrahe: frondosas grauat indulgentia siluas.

Post ubi proceris generosa stirpibus arbor

Se dederit teretisque ferent ad sidera uirgae,

Stringe notas circum et gemmantis exige uersus.

145

His, si quis uitium nociturus sufficit, umor

Vlceribus fluet et uenas durabit inertis.

In quinos sublata pedes hastilia plena

Caede manu, dum pomiferis aduertitur annus

Frondibus et tepidos autumnus continet imbres.

150

Sed cur exiguis tantos in partibus orbes

Lustramus? prima illa canum, non ulla per artis

Cura prior, siue indomitos uehementior hostis

Nudo marte premas seu bellum ex arte ministres.

Mille canum patriae ductique ab origine mores

155

Quoique sua. magna indocilis dat proelia Medus

Magnaque diuersos extollit gloria Celtas.

Arma negant contra martemque odere Geloni,

Sed natura sagax: Perses in utroque paratus.

Sunt qui Seras alant, genus intractabilis irae;

160

At contra faciles magnique Lycaones armis.

Sed non Hyrcano satis est uehementia gentis

Tanta suae: petiere ultro fera semina siluis;

Dat uenus accessus et blando foedere iungit.

Tunc et mansuetis tuto ferus errat adulter

165

In stabulis ultroque grauem succedere tigrin

Ausa canis maiore tulit de sanguine fetum.

Sed praeceps uirtus: ipsa uenabitur aula

Ille tibi et pecudum multo cum sanguine crescet.

Pasce tamen: quaecunque domi sibi crimina fecit,

170

Excutiet silua magnus pugnator adepta.

At fugit aduersos idem quos repperit hostis

Vmber: quanta fides, utinam, et sollertia naris,

Tanta foret uirtus et tantum uellet in armis!

Quid, freta si Morinum dubio refluentia ponto

175

Veneris atque ipsos libeat penetrare Britannos?

O quanta est merces et quantum impendia supra,

Si non ad speciem mentiturosque decores

(Paruis haec una est catulis iactura Britannis),

At magnum cum uenit opus promendaque uirtus

180

Et uocat extremo praeceps discrimine mauors:

Non tunc egregios tantum admirere Molossos,

Comparat his uersuta suas Athamania ...

Azorusque Pheraeque et clandestinus Acarnan:

Sicut Acarnanes subierunt proelia furto,

185

Sic canis illa suos taciturna superuenit hostis.

At clangore citat quos nondum conspicit apros

Aetola quaecumque canis de stirpe: malignum

Officium, siue illa metus conuicia rupit

Seu frustra nimius properat fauor. et tamen illud

190

Ne uanum totas genus aspernere per artis:

Mirum quam celeres et quantum nare merentur,

Tum non est uicti quoi concessere labori.

Idcirco uariis miscebo gentibus usum:

Quondam inconsultis mater dabit Vmbrica Gallis

195

Sensum agilem, traxere animos de patre Gelonae

Hyrcano et uanae tantum Calydonia linguae

Exibit uitium patre emendata Molosso.

Scilicet ex omni florem uirtute capessunt

Et sequitur natura fauens. at te leue si qua

200

Tangit opus pauidosque iuuat compellere dorcas

Aut uersuta sequi leporis uestigia parui,

Petroniost haec fama cani, uolucresque Sycambros

Et pictam macula Vertraham delige *falsa:

Ocior affectu mentis pennaque cucurrit,

205

Sed premit inuentas, non inuentura latentis

Illa feras, quae Petroniis bene gloria constat.

Quod si maturo pressantes gaudia lusu

Dissimulare feras tacitique accedere possent,

Illis omne decus, quod nunc, metagontes, habetis,

210

Constaret: silua sed uirtus irrita damno est.

At uestrum non uile genus, non patria, uulgo

Sparte quos et Creta suos promittit alumnos:

Sed primum celsa lorum ceruice ferentem,

Glympice, te siluis egit Boeotius Hagnon,

215

Hagnon Astylides, Hagnon, quem plurima semper

Gratia per nostros unum testabitur usus.

Hic trepidas artis et uix nouitate sedentes

Vidit qua propior peteret uia nec sibi turbam

Contraxit comitem nec uasa tenentia longe:

220

Vnus praesidium atque operi spes magna petito

Adsumptus metagon lustrat per nota ferarum

Pascua, per fontes, per quas triuere latebras.

Primae lucis opus: tum signa uapore ferino

Intemerata legens si quast qua fallitur eius

225

Turba loci, maiore secat spatia extera gyro;

Atque hic egressu iam tum sine fraude reperto

Incubuit, spatiis qualis permissa Lechaeis

Thessalium quadriga decus, quam gloria patrum

Excitat et primae spes ambitiosa coronae.

230

Sed ne qua ex nimio redeat iactura fauore,

Lex dicta officiis: neu uoce lacesseret hostem

Neue leuem praedam aut propioris pignora lucri

Amplexus primos nequiquam effunderet actus;

Iam uero impensum melior fortuna laborem

235

Cum sequitur iuxtaque domus quaesita ferarum,

Et sciat occultos et signis arguat hostes:

(Aut effecta leui testatur gaudia cauda

Aut ipsa infodiens uncis uestigia plantis

Mandit humum celsisue apprensat naribus auras);

240

Et tamen, ut ne prima fauentem pignora fallant,

Circum omnem aspretis medius qua clauditur orbis

Ferre pedem accessusque abitusque notare ferarum

Admonet et, si forte loco spes prima fefellit,

Rusum opus incubuit spatiis; at, prospera si res,

245

Intacto repetet prima ad uestigia gyro.

Ergo ubi plena suo rediit uictoria fine,

In partem praedae ueniat comes et sua norit

Praemia: sic operi iuuet inseruisse benigne.

Hoc ingens meritumst, haec ultima palma tropaei,

250

Hagnon magne, tibi diuum concessa fauore:

Ergo semper eris, dum carmina dumque manebunt

Siluarum dotes atque arma Diania terris.

Hic et semiferam thoum de sanguine prolem

Finxit. non alio maior sub pectore uirtus,

255

Siue in lora uoces seu nudi ad pignera martis.

Thoes commissos (clarissima fama) leones

Et subiere astu et paruis domuere lacertis;

Nam genus exiguum et pudeat, quam informe, fateri,

Vulpina species: tamen huic exacta uoluntas.

260

At non est alius quem tanta ad munia fetus

Exercere uelis, aut te tua culpa refellet

Inter opus, quom sera cadit prudentia damno.

Iunge pares ergo et maiorum pignore signa

Feturam prodantque tibi metagonta parentes,

265

Qui genuere sua pecus hoc immane iuuenta.

Et primum expertos animi, quae gratia primast,

In uenerem iungam. tum sortis cura secunda,

Ne renuat species aut quem detractet honorem.

Sint celsi uultus, sint hirtae frontibus aures,

270

Os magnum, et patulis agitatos naribus ignes

Spirent, astricti succingant ilia uentres,

Cauda breuis longumque latus discretaque collo

Caesaries neu pexa nimus neu frigoris illa

Impatiens; ualidis tum surgat pectus ab armis,

275

Quod magnos capiat motus magnisque supersit.

Effuge qui lata pandit uestigia planta:

Mollis in officio. siccis ego dura lacertis

Crura uelim et solidos haec in certamina calces.

Sed frustra longus properat labor, abdita si non

280

Altas in latebras unique inclusa marito

Femina: nec patres ueneris sub tempore magnos

Illa neque emeritae seruat fastigia laudis.

Primi complexus, dulcissuma prima uoluptas

(Hunc ueneri dedit impatiens natura furorem),

285

Si tenuit custos et mater adultera non est.

Da requiem grauidae solitosque remitte labores:

Vix oneri super illa suo. tum deinde monebo,

Ne matrem indocilis natorum turba fatiget,

Percensere notis iamque inde excernere prauos.

290

Signa dabunt ipsi. teneris uix artibus haeret

Ille tuos olim non defecturus honores,

Iamque illum impatiens aequae uehementia sortis

Extulit: affectat materna regna sub aluo,

Vbera tota tenet, a tergo liber aperto,

295

Dum tepida indulget terris clementia mundi;

Verum ubi Caurino perstrinxit frigore uesper,

Irreptat turbaque potens operitur inerti.

Illius et manibus uires sit cura futuras

Perpensare: leuis deducet pondere fratres:

300

Nec me pignoribus, nec te mea carmina fallent.

Protinus et cultus alios et debita fetae

Blandimenta feres curaque sequere merentem:

Illa perinde suos, ut erit, de lacte minores

Ad longam praestabit opem. tum denique, fetae

305

Cum desunt operi, fregitque industria matres,

Transeat in catulos omnis tutela relictos.

Lacte nouam pubem facilique tuebere maza,

Nec luxus alios auidaeque impendia uitae

Noscant: haec magno redit indulgentia damno.

310

Nec mirum: humanos non est magis altera sensus,

Tollit ni ratio et uitiis adeuntibus obstat.

Haec illast Pharios quae fregit noxia reges,

Dum seruata cauis potant Mareotica gemmis

Nardiferumque metunt Gangen uitiisque ministrant.

315

Sic et Achaemenio cecidisti, Lydia, Cyro:

Atqui diues eras ac fluminis aurea uenis.

Scilicet ad summam ne quid restaret habendi,

Tu quoque luxuriae fictas dum colligis artes

Et sequeris demens alienam, Graecia, culpam,

320

O quantum et quotiens decoris frustrata paterni!

At qualis nostris, quam simplex mensa Camillis!

Qui tibi cultus erat post tot, Serrane, triumphos!

Ergo illi ex habitu uirtutisque indole priscae

Imposuere orbi Romam caput, actaque ab illis

325

Ad caelum uirtus summosque tetendit honores.

Scilicet exiguis magna sub imagine rebus

Prospicies, quae sit ratio, et quo fine regendae.

Idcirco imperium catulis unusque magister

Additur: ille dapes poenamque operamque *moramque

330

Temperet, hunc spectet siluas domitura iuuentus.

Nec uile arbitrium est: quoicumque haec regna dicantur,

Ille tibi egregia iuuenis de pube legendus,

Vtrumque et prudens et sumptis impiger armis.

Quod nisi et accessus et agendi tempora belli

335

Nouerit et socios tutabitur hoste minores,

Aut cedent aut illa tamen uictoria damno est.

Ergo in opus uigila factusque ades omnibus armis:

(Arma acuere uirum); tegat imas fascia suras

.... is inulina, suis et tergore fuluo

340

I.......canaque e maele galeri,

Ima Toletano praecingant ilia cultro

Terribilemque manu uibrata falarica dextra

Det sonitum et curuae rumpant non peruia falces.

Haec tua militia est. quin et Mauortia bello

345

Vulnera et errantis per tot diuertia morbos

Causasque affectusque canum tua cura tueri est.

Stat Fatum supra totumque auidissimus Orcus

Pascitur et nigris orbem circumsonat alis.

Scilicet ad magnum maior ducenda laborem

350

Cura, nec expertos fallet deus: huic quoque nostrae

Est aliud, quod praestet opus, placabile numen.

Nec longe auxilium, licet alti uulneris orae

Abstiterint atroque cadant cum sanguine fibrae:

Inde rape ex ipso qui uulnus fecerit hoste

355

Virosam eluuiem lacerique per ulceris ora

Sparge manu, uenas dum sucus comprimat acer:

Mortis enim patuere uiae. tum pura monebo

Circum labra sequi tenuique includere filo.

(At si pernicies angusto pascitur ore,

360

Contra pande uiam fallentisque argue causas

Morborum: in uitio facilis medicina reperto)

Sed tacta impositis mulcent p.........

(Id satis) aut nigrae circum picis unguine signant;

Quodsi destricto leuis est in uulnere noxa,

365

Ipse habet auxilium ualidae natale saliuae.

Illa grauis labes et curis altior illis,

Cum uitium causae totis egere latentes

Corporibus seraque aperitur noxia summa.

Inde emissa lues et per contagia morbi

370

Venere in uulgum fusaque exercitus ingens

Aequali sub labe ruit, nec uiribus ullis

Aut merito ueniast aut spes exire precanti.

Quod siue a Stygia letum Proserpina nocte

Extulit et Furiis commissam ulciscitur iram,

375

Seu uitium ex alto spiratque uaporibus aether

Pestiferis, seu terra suos populatur honores:

Fontem auerte mali. trans altas ducere calles

Admoneo latumque fuga superabitis amnem.

Hoc primum effugium leti: tunc ficta ualebunt

380

Auxilia et nostra quidam redit usus ab arte.

Sed uarii motus nec in omnibus una potestas:

Disce uices et quae tutelast proxima tempta.

Pluruma per catulos rabies inuictaque tardis

Praecipitat letale malum: sit tutius ergo

385

Antire auxiliis et primas uincere causas.

Namque subit, nodis qua lingua tenacibus haeret,

(Vermiculum dixere) mala atque incondita pestis.

Ille ubi salsa siti praecepit uiscera longe,

Aestiuos uibrans accensis febribus ignes,

390

Moliturque fugas et sedem spernit amaram.

Scilicet hoc motu stimulisque potentibus acti

In furias uertere canes. ergo insita ferro

Iam teneris elementa mali causasque recidunt.

Nec longa in facto medicinast ulcere: purum

395

Sparge salem et tenui permulce uulnus oliuo:

Ante relata suas quam nox bene compleat umbras,

Ecce aderit factique oblitus uulneris ultro

Blanditur mensis cereremque efflagitat ore.

Quid, priscas artes inuentaque simplicis aeui,

400

Si referam? non illa metus solacia falsi

Tam longam traxere fidem. collaribus ergo

Sunt qui lucifugae cristas inducere maelis

Iussere aut sacris conserta monilia conchis

Et uiuum lapidem et circa Melitensia nectunt

405

Curalia et magicis adiutas cantibus herbas.

Ac sic offectus oculique uenena maligni

Vicit tutela pax impetrata deorum.

At si deformis lacerum dulcedine corpus

Persequitur scabies, longi uia pessima leti:

410

In primo accessu tristis medicina, sed una

Pernicies redimenda anima, quae prima sequaci

Sparsa malost, ne dira trahant contagia uulgus.

Quodsi dat spatium clemens et promonet ortu

Morbus, disce uias et qua sinit artibus exi.

415

Tunc et odorato medicata bitumina uino

Hipponiasque pices neglectaeque unguen amurcae

Miscuit et summam complectitur ignis in unam.

Inde lauant aegros: atque ira coercita morbi

Laxatusque rigor. quae te ne cura timentem

420

Differat, et pluuias et Cauri frigora uitent;

Duc magis, ut nudis incumbunt uallibus aestus,

A uento clarique faces ad solis, ut omne

Exsudent uitium subeatque latentibus ultro

Quae facta est medicina uadis. nec non tamen illum

425

Spumosi catulos mergentem litoris aestu

Respicit et facilis Paean adiuuit in artes.

O rerum prudens quantam experientia uulgo

Materiem largita boni, si uincere curent

Desidiam et gratos agitando prendere finis!

430

Est in Trinacria specus ingens rupe cauique

Introsum reditus, circum atrae moenia siluae

Alta premunt ruptique ambustis faucibus amnes;

Vulcano condicta domus. quam subter eunti

Stagna sedent uenis oleoque madentia uiuo.

435

Huc defecta mala uidi pecuaria tabe

Saepe trahi uictosque malo grauiore magistros.

"Te primum, Vulcane, loci, pacemque precamur,

Incola sancte, tuam: da fessis ultima rebus

Auxilia et, meriti si nulla est noxia tanti,

440

Tot miserare animas liceatque attingere fontis,

Sancte, tuos" ter quisque uocant, ter pinguia libant

Tura foco, struitur ramis felicibus ara.

Hic (dictu mirum atque alias ignobile monstrum)

Aduersis specibus ruptoque e pectore montis

445

Venit ouans Austris et multo flumine flammae

Emicat ipse: manu ramum pallente sacerdos

Termiteum quatiens "procul hinc extorribus ire

Edico praesente deo, praesentibus aris,

Quis scelus aut manibus sumptum aut in pectore motumst"

450

Inclamat: cecidere animi et trepidantia membra.

O quisquis misero fas umquam in supplice fregit,

Quis pretio fratrum meliorisque ausus amici

Sollicitare caput patriosue lacessere diuos,

Illum agat infandae comes huc audacia culpae:

455

Discet commissa quantum deus ultor in ira

Pone sequens ualeat. sed cui bona pectore mens est

Obsequiturque deo, deus illam molliter aram

Lambit et ipse, suos ubi contigit ignis honores,

Defugit a sacris rursumque reconditur antro:

460

Huic fas auxilium et Vulcania tangere dona.

Nec mora, si medias exedit noxia fibras,

His laue praesidiis affectaque corpora mulce:

Regnantem excuties morbum. deus auctor, et ipsa

Artem aluit natura suam. quae robore pestis

465

Acrior aut leto propior uia? sed tamen illi

Hinc uenit auxilium ualida uehementius ira.

Quod primam si fallet opem dimissa facultas,

At tu praecipitem qua spes est proxima labem

Aggredere: in subito subita et medicina tumultu.

470

Stringendae nares et bina ligamina ferro

Armorum, geminaque cruor ducendus ab aure:

Hinc uitium, hinc illa est auidae uehementia pesti.

Ilicet auxiliis fessum solabere corpus

Subsiduasque fraces defusaque Massica prisco

475

Sparge cado: Liber tenuis e pectore curas

Exigit, et morbo Liber medicina furenti.

Quid dicam tussis, quid inertis damna ueterni

Aut incuruatae siquast tutela podagrae?

Mille tenent pestes curaque potentia maior.

480

Mitte age (non opibus tanta est fiducia nostris),

Mitte, anime: ex alto ducendum numen Olympo,

Supplicibusque uocanda sacris tutela deorum.

Idcirco aeriis molimur compita lucis

Spicatasque faces sacrum ad nemorale Dianae

485

Sistimus et solito catuli uelantur honore,

Ipsaque per flores medio in discrimine luci

Strauere arma sacris et pace uacantia festa.

Tum cadus et uiridi fumantia liba feretro

Praeueniunt teneraque extrudens cornua fronte

490

Haedus et ad ramos etiamnum haerentia poma,

Lustralis de more sacri, quo tota iuuentus

Lustraturque deae proque anno reddit honorem.

Ergo impetrato respondet multa fauore

Ad partis, qua poscis opem; seu uincere siluas

495

Seu tibi fatorum labes exire minasque

Cura prior, tua magna fides tutelaque uirgo.

Restat equos finire notis, quos arma Dianae

Admittant: non omne meas genus audet in artis.

Est uitium ex animo, sunt quos imbellia fallant

500

Corpora, praeueniens quondam est incommoda uirtus.

Consule, Penei qualis perfunditur amne

Thessalus aut patriae quem conspexere Mycenae

Glaucum: nempe ingens, nempe ardua fundet in auras

Crura. quis Eleas potior lustrauit harenas?

505

Ne tamen hoc attingat opus: iactantior illi

Virtus quam siluas durumque lacessere martem.

Nec saeuos miratur equos terrena Syene

Scilicet, et Parthis inter sua mollia rura

Mansit honor; ueniat Caudini saxa Taburni

510

Garganumue trucem aut Ligurinas desuper Alpes;

Ante opus excussis cadet unguibus. et tamen illi

Est animus fingetque meas se iussus in artes:

Sed iuxta uitium posuit deus. at tibi contra

Callaecis lustratur equis scruposa Pyrene,

515

Non tamen Hispano martem temptare *ministro

Ausim: muricibus uix ora tenacia ferro

Concedunt. at tota leui Nasamonia *uirga

Fingit equos: ipsis Numidae soluere *capistris

Audax et patiens operum g............

520

Centum actus spatiis atque eluctabitur iram.

Nec magni cultus: sterilis quodcumque remisit

Terra sui tenuesque satis producere riui.

Sic et Strymonio facilis tutela Bisaltae:

Possent Aetnaeas utinam se ferre per arces,

525

Qui ludus Siculis. quid tum, si turpia colla

Aut tenuis dorso curuatur spina? per illos

Cantatus Graiis Acragas uictaeque fragosum

Nebroden liquere ferae: (o quantus in armis

Ille meis quoius dociles pecuaria fetus

530

Sufficient) quis Chaonios contendere contra

Ausit, uix merita quos signat Achaia palma?

Spadices uix Pellaei ualuere Cerauni;

At tibi deuotae magnum pecuaria Cyrrhae,

Phoebe, decus meruere, leuis seu iungere currus

535

Vsus, seu nostras agere in sacraria tensas.

Venanti melius pugnat color: optima nigra

Crura illi badiosque legunt et a........

Et quorum fessas imitantur terga fauillas.

...... tum Italiae (sic di uoluere) parentes

540

.........et terras omni praecepimus usu

...........collustrat prata ..mati......