Horatius saturae 2, 5

Testo base di riferimento: F. Klingner, 1970

Cura dell'edizione digitale: A. Fassina, 2009

Altre sezioni


"Hoc quoque, Tiresia, praeter narrata petenti

Responde, quibus amissas reparare queam res

Artibus atque modis. quid rides?" "iamne doloso

Non satis est Ithacam reuehi patriosque penatis

5

Adspicere?" "o nulli quicquam mentite, uides ut

Nudus inopsque domum redeam te uate, neque illic

Aut apotheca procis intacta est aut pecus: atqui

Et genus et uirtus, nisi cum re, uilior alga est."

Quando pauperiem missis ambagibus horres,

10

Accipe qua ratione queas ditescere. turdus

Siue aliud priuum dabitur tibi, deuolet illuc,

Res ubi magna nitet domino sene; dulcia poma

Et quoscumque feret cultus tibi fundus honores

Ante Larem gustet uenerabilior Lare diues.

15

Qui quamuis periurus erit, sine gente, cruentus

Sanguine fraterno, fugitiuus, ne tamen illi

Tu comes exterior, si postulet, ire recuses."

"Vtne tegam spurco Damae latus? haud ita Troiae

Me gessi, certans semper melioribus." "ergo

20

Pauper eris." "fortem hoc animum tolerare iubebo;

Et quondam maiora tuli. tu protinus, unde

Diuitias aerisque ruam, dic, augur, aceruos."

"Dixi equidem et dico: captes astutus ubique

Testamenta senum neu, si uafer unus et alter

25

Insidiatorem praeroso fugerit hamo,

Aut spem deponas aut artem inlusus omittas.

Magna minorue foro si res certabitur olim,

Viuet uter locuples sine gnatis, inprobus, ultro

Qui meliorem audax uocet in ius, illius esto

30

Defensor; fama ciuem causaque priorem

Sperne, domi si gnatus erit fecundaue coniux.

"Quinte" puta aut "Publi" -gaudent praenomine molles

Auriculae- "tibi me uirtus tua fecit amicum.

Ius anceps noui, causas defendere possum;

35

Eripiet quiuis oculos citius mihi quam te

Contemptum cassa nuce pauperet; haec mea cura est,

Nequid tu perdas neu sis iocus." ire domum atque

Pelliculam curare iube; fi cognitor ipse,

Persta atque obdura: seu rubra Canicula findet

40

Infantis statuas, seu pingui tentus omaso

Furius hibernas cana niue conspuet Alpis.

"Nonne uides" aliquis cubito stantem prope tangens

Inquiet, "ut patiens, ut amicis aptus, ut acer?"

Plures adnabunt thynni et cetaria crescent.

45

Sicui praeterea ualidus male filius in re

Praeclara sublatus aletur, ne manifestum

Caelibis obsequium nudet te, leniter in spem

Adrepe officiosus, ut et scribare secundus

Heres et, siquis casus puerum egerit Orco,

50

In uacuom uenias: perraro haec alea fallit.

Qui testamentum tradet tibi cumque legendum,

Abnuere et tabulas a te remouere memento,

Sic tamen, ut limis rapias, quid prima secundo

Cera uelit uersu; solus multisne coheres,

55

Veloci percurre oculo. plerumque recoctus

Scriba ex quinqueuiro coruum deludet hiantem

Captatorque dabit risus Nasica Corano."

"Num furis? an prudens ludis me obscura canendo?"

"O Laertiade, quidquid dicam, aut erit aut non:

60

Diuinare etenim magnus mihi donat Apollo."

"Quid tamen ista uelit sibi fabula, si licet, ede."

"Tempore quo iuuenis Parthis horrendus, ab alto

Demissum genus Aenea, tellure marique

Magnus erit, forti nubet procera Corano

65

Filia Nasicae, metuentis reddere soldum.

Tum gener hoc faciet: tabulas socero dabit atque

Vt legat orabit; multum Nasica negatas

Accipiet tandem et tacitus leget inuenietque

Nil sibi legatum praeter plorare suisque.

70

Illud ad haec iubeo: mulier si forte dolosa

Libertusue senem delirum temperet, illis

Accedas socius: laudes, lauderis ut absens.

Adiuuat hoc quoque, sed uincit longe prius ipsum

Expugnare caput. scribet mala carmina uecors:

75

Laudato. scortator erit: caue te roget; ultro

Penelopam facilis potiori trade." "putasne

Perduci poterit tam frugi tamque pudica,

Quam nequiere proci recto depellere cursu?"

"Venit enim magnum donandi parca iuuentus

80

Nec tantum ueneris quantum studiosa culinae.

Sic tibi Penelope frugi est; quae si semel uno

De sene gustarit tecum partita lucellum,

Vt canis a corio numquam absterrebitur uncto.

Me sene quod dicam factum est. anus inproba Thebis

85

Ex testamento sic est elata: cadauer

Vnctum oleo largo nudis umeris tulit heres,

Scilicet elabi si posset mortua; credo,

Quod nimium institerat uiuenti. cautus adito

Neu desis operae neue immoderatus abundes.

90

Difficilem et morosum offendet garrulus: ultra

"Non" "etiam" sileas; Dauus sis comicus atque

Stes capite obstipo, multum similis metuenti.

Obsequio grassare; mone, si increbruit aura,

Cautus uti uelet carum caput; extrahe turba

95

Oppositis umeris; aurem substringe loquaci.

Inportunus amat laudari: donec "ohe iam"

Ad caelum manibus sublatis dixerit, urge:

Crescentem tumidis infla sermonibus utrem.

Cum te seruitio longo curaque leuarit,

100

Et certum uigilans "quartae sit partis Vlixes"

Audieris "heres": "ergo nunc Dama sodalis

Nusquam est? unde mihi tam fortem tamque fidelem?"

Sparge subinde et, si paulum potes inlacrimare, est

Gaudia prodentem uoltum celare. sepulcrum

105

Permissum arbitrio sine sordibus exstrue: funus

Egregie factum laudet uicinia. siquis

Forte coheredum senior male tussiet, huic tu

Dic, ex parte tua seu fundi siue domus sit

Emptor, gaudentem nummo te addicere. sed me

110

Imperiosa trahit Proserpina: uiue ualeque."

7

atqui

aut qui φ ψ  pr. l  a. ras. R2ex Vat.