Quae uirtus et quanta, boni, sit uiuere paruo
-Nec meus hic sermo est, sed quae praecepit Ofellus
Rusticus, abnormis sapiens crassaque Minerua-,
Discite non inter lances mensasque nitentis,
5
Cum stupet insanis acies fulgoribus et cum
Adclinis falsis animus meliora recusat,
Verum hic inpransi mecum disquirite. cur hoc?
Dicam, si potero. male uerum examinat omnis
Corruptus iudex. leporem sectatus equoue
10
Lassus ab indomito uel, si Romana fatigat
Militia adsuetum graecari -seu pila uelox
Molliter austerum studio fallente laborem,
Seu te discus agit, pete cedentem aera disco:
Cum labor extuderit fastidia, siccus, inanis
15
Sperne cibum uilem; nisi Hymettia mella Falerno
Ne biberis diluta. foris est promus, et atrum
Defendens piscis hiemat mare: cum sale panis
Latrantem stomachum bene leniet. unde putas aut
Qui partum? non in caro nidore uoluptas
20
Summa, sed in te ipso est. tu pulmentaria quaere
Sudando: pinguem uitiis albumque neque ostrea
Nec scarus aut poterit peregrina iuuare lagois.
Vix tamen eripiam, posito pauone uelis quin
Hoc potius quam gallina tergere palatum,
25
Corruptus uanis rerum, quia ueneat auro
Rara auis et picta pandat spectacula cauda:
Tamquam ad rem attineat quidquam. num uesceris ista,
Quam laudas, pluma? cocto num adest honor idem?
Carne tamen quamuis distat nil, hac magis illam
30
Inparibus formis deceptum te petere esto:
Vnde datum sentis, lupus hic Tiberinus an alto
Captus hiet? pontisne inter iactatus an amnis
Ostia sub Tusci? laudas, insane, trilibrem
Mullum, in singula quem minuas pulmenta necesse est.
35
Ducit te species, uideo: quo pertinet ergo
Proceros odisse lupos? quia scilicet illis
Maiorem natura modum dedit, his breue pondus:
Ieiunus raro stomachus uolgaria temnit.
"Porrectum magno magnum spectare catino
40
Vellem" ait Harpyiis gula digna rapacibus. at uos
Praesentes, Austri, coquite horum obsonia. quamquam
Putet aper rhombusque recens, mala copia quando
Aegrum sollicitat stomachum, cum rapula plenus
Atque acidas mauolt inulas. necdum omnis abacta
45
Pauperies epulis regum: nam uilibus ouis
Nigrisque est oleis hodie locus. haud ita pridem
Galloni praeconis erat acipensere mensa
Infamis. quid? tunc rhombos minus aequor alebat?
Tutus erat rhombus tutoque ciconia nido,
50
Donec uos auctor docuit praetorius. ergo
Siquis nunc mergos suauis edixerit assos,
Parebit praui docilis Romana iuuentus.
Sordidus a tenui uictu distabit Ofello
Iudice: nam frustra uitium uitaueris illud,
55
Si te alio prauum detorseris. Auidienus,
Cui Canis ex uero dictum cognomen adhaeret,
Quinquennis oleas est et siluestria corna
Ac nisi mutatum parcit defundere uinum et
Cuius odorem olei nequeas perferre, licebit
60
Ille repotia, natalis aliosue dierum
Festos albatus celebret, cornu ipse bilibri
Caulibus instillat, ueteris non parcus aceti.
Quali igitur uictu sapiens utetur et horum
Vtrum imitabitur? hac urget lupus, hac canis, aiunt.
65
Mundus erit, qua non offendat sordibus atque
In neutram partem cultus miser. hic neque seruis,
Albuci senis exemplo, dum munia didit,
Saeuus erit, nec sic ut simplex Naeuius unctam
Conuiuis praebebit aquam: uitium hoc quoque magnum.
70
Accipe nunc, uictus tenuis quae quantaque secum
Adferat. in primis ualeas bene; nam uariae res
Vt noceant homini credas, memor illius escae,
Quae simplex olim tibi sederit. at simul assis
Miscueris elixa, simul conchylia turdis,
75
Dulcia se in bilem uertent stomachoque tumultum
Lenta feret pituita. uides, ut pallidus omnis
Cena desurgat dubia? quin corpus onustum
Hesternis uitiis animum quoque praegrauat una
Atque adfigit humo diuinae particulam aurae.
80
Alter ubi dicto citius curata sopori
Membra dedit, uegetus praescripta ad munia surgit.
Hic tamen ad melius poterit transcurrere quondam,
Siue diem festum rediens aduexerit annus,
Seu recreare uolet tenuatum corpus, ubique
85
Accedent anni, tractari mollius aetas
Imbecilla uolet: tibi quidnam accedet ad istam
Quam puer et ualidus praesumis mollitiem, seu
Dura ualetudo inciderit seu tarda senectus?
Rancidum aprum antiqui laudabant, non quia nasus
90
Illis nullus erat, sed, credo, hac mente, quod hospes
Tardius adueniens uitiatum commodius quam
Integrum edax dominus consumeret. hos utinam inter
Heroas natum tellus me prima tulisset.
Das aliquid famae, quae carmine gratior aurem
95
Occupet humanam? grandes rhombi patinaeque
Grande ferunt una cum damno dedecus. adde
Iratum patruum, uicinos, te tibi iniquum
Et frustra mortis cupidum, cum deerit egenti
As, laquei pretium. "iure" inquit "Trausius istis
100
Iurgatur uerbis: ego uectigalia magna
Diuitiasque habeo tribus amplas regibus." ergo,
Quod superat non est melius quo insumere possis?
Cur eget indignus quisquam te diuite? quare
Templa ruunt antiqua deum? cur, inprobe, carae
105
Non aliquid patriae tanto emetiris aceruo?
Vni nimirum recte tibi semper erunt res,
O magnus posthac inimicis risus. uterne
Ad casus dubios fidet sibi certius? hic qui
Pluribus adsuerit mentem corpusque superbum,
110
An qui contentus paruo metuensque futuri
In pace, ut sapiens, aptarit idonea bello?
Quo magis his credas, puer hunc ego paruus Ofellum
Integris opibus noui non latius usum
Quam nunc accisis. uideas metato in agello
115
Cum pecore et gnatis fortem mercede colonum
"Non ego" narrantem "temere edi luce profesta
Quicquam praeter holus fumosae cum pede pernae.
Ac mihi seu longum post tempus uenerat hospes
Siue operum uacuo gratus conuiua per imbrem
120
Vicinus, bene erat non piscibus urbe petitis,
Sed pullo atque haedo; tum pensilis uua secundas
Et nux ornabat mensas cum duplice ficu.
Post hoc ludus erat culpa potare magistra
Ac uenerata Ceres, ita culmo surgeret alto,
125
Explicuit uino contractae seria frontis.
Saeuiat atque nouos moueat Fortuna tumultus:
Quantum hinc inminuet? quanto aut ego parcius aut uos,
O pueri, nituistis, ut huc nouus incola uenit?
Nam propriae telluris erum natura nec illum
130
Nec me nec quemquam statuit: nos expulit ille,
Illum aut nequities aut uafri inscitia iuris,
Postremum expellet certe uiuacior heres.
Nunc ager Vmbreni sub nomine, nuper Ofelli
Dictus, erit nulli proprius, sed cedet in usum
135
Nunc mihi, nunc alii. quocirca uiuite fortes
Fortiaque aduersis opponite pectora rebus."