Horatius saturae 1, 1

Testo base di riferimento: F. Klingner, 1970

Cura dell'edizione digitale: A. Fassina, 2009

Altre sezioni


Qui fit, Maecenas, ut nemo, quam sibi sortem

Seu ratio dederit seu fors obiecerit, illa

Contentus uiuat, laudet diuersa sequentis?

"O fortunati mercatores" grauis annis

5

Miles ait, multo iam fractus membra labore;

Contra mercator nauem iactantibus Austris:

"Militia est potior. quid enim? concurritur: horae

Momento cita mors uenit aut uictoria laeta."

Agricolam laudat iuris legumque peritus,

10

Sub galli cantum consultor ubi ostia pulsat;

Ille, datis uadibus qui rure extractus in urbem est,

Solos felicis uiuentis clamat in urbe.

Cetera de genere hoc - adeo sunt multa - loquacem

Delassare ualent Fabium. ne te morer, audi,

15

Quo rem deducam. si quis deus "en ego" dicat

"Iam faciam quod uoltis: eris tu, qui modo miles,

Mercator; tu, consultus modo, rusticus: hinc uos,

Vos hinc mutatis discedite partibus. eia,

Quid statis?" nolint. atqui licet esse beatis.

20

Quid causae est, merito quin illis Iuppiter ambas

Iratus buccas inflet, neque se fore posthac

Tam facilem dicat, uotis ut praebeat aurem?

Praeterea, ne sic ut qui iocularia ridens

Percurram - quamquam ridentem dicere uerum

25

Quid uetat? ut pueris olim dant crustula blandi

Doctores, elementa uelint ut discere prima -

Sed tamen amoto quaeramus seria ludo:

Ille grauem duro terram qui uertit aratro,

Perfidus hic caupo, miles nautaeque, per omne

30

Audaces mare qui currunt, hac mente laborem

Sese ferre, senes ut in otia tuta recedant,

Aiunt, cum sibi sint congesta cibaria: sicut

Paruola -nam exemplo est- magni formica laboris

Ore trahit quodcumque potest atque addit aceruo

35

Quem struit, haud ignara ac non incauta futuri.

Quae, simul inuersum contristat Aquarius annum,

Non usquam prorepit et illis utitur ante

Quaesitis sapiens, cum te neque feruidus aestus

Demoueat lucro neque hiems, ignis mare ferrum,

40

Nil obstet tibi, dum ne sit te ditior alter.

Quid iuuat inmensum te argenti pondus et auri

Furtim defossa timidum deponere terra?

Quod, si comminuas, uilem redigatur ad assem?

At ni id fit, quid habet pulchri constructus aceruus?

45

Milia frumenti tua triuerit area centum:

Non tuus hoc capiet uenter plus ac meus: ut, si

Reticulum panis uenalis inter onusto

Forte uehas umero, nihilo plus accipias quam

Qui nil portarit. uel dic quid referat intra

50

Naturae finis uiuenti, iugera centum an

Mille aret? "at suaue est ex magno tollere aceruo."

Dum ex paruo nobis tantundem haurire relinquas,

Cur tua plus laudes cumeris granaria nostris?

Vt tibi si sit opus liquidi non amplius urna

55

Vel cyatho et dicas "magno de flumine mallem

Quam ex hoc fonticulo tantundem sumere." eo fit,

Plenior ut si quos delectet copia iusto,

Cum ripa simul auolsos ferat Aufidus acer.

At qui tantuli eget quanto est opus, is neque limo

60

Turbatam haurit aquam neque uitam amittit in undis.

At bona pars hominum decepta cupidine falso

"Nil satis est", inquit, "quia tanti quantum habeas sis":

Quid facias illi? iubeas miserum esse, libenter

Quatenus id facit: ut quidam memoratur Athenis

65

Sordidus ac diues, populi contemnere uoces

Sic solitus: "populus me sibilat, at mihi plaudo

Ipse domi, simul ac nummos contemplor in arca."

Tantalus a labris sitiens fugientia captat

Flumina -quid rides? mutato nomine de te

70

Fabula narratur: congestis undique saccis

Indormis inhians et tamquam parcere sacris

Cogeris aut pictis tamquam gaudere tabellis.

Nescis, quo ualeat nummus, quem praebeat usum?

Panis ematur, holus, uini sextarius, adde

75

Quis humana sibi doleat natura negatis.

An uigilare metu exanimem, noctesque diesque

Formidare malos fures, incendia, seruos,

Ne te conpilent fugientes, hoc iuuat? horum

Semper ego optarim pauperrimus esse bonorum.

80

At si condoluit temptatum frigore corpus

Aut alius casus lecto te adflixit, habes qui

Assideat, fomenta paret, medicum roget, ut te

Suscitet ac reddat gnatis carisque propinquis?

Non uxor saluum te uolt, non filius; omnes

85

Vicini oderunt, noti, pueri atque puellae.

Miraris, cum tu argento post omnia ponas,

Si nemo praestet, quem non merearis, amorem?

An si cognatos, nullo natura labore

Quos tibi dat, retinere uelis seruareque amicos,

90

Infelix operam perdas, ut siquis asellum

In campo doceat parentem currere frenis?

Denique sit finis quaerendi, cumque habeas plus,

Pauperiem metuas minus et finire laborem

Incipias, parto quod auebas, ne facias quod

95

Vmmidius quidam; non longa est fabula: diues

Vt metiretur nummos, ita sordidus, ut se

Non umquam seruo melius uestiret, ad usque

Supremum tempus, ne se penuria uictus

Opprimeret, metuebat. at hunc liberta securi

100

Diuisit medium, fortissima Tyndaridarum.

"Quid mi igitur suades? ut uiuam Naeuius aut sic

Vt Nomentanus?" pergis pugnantia secum

Frontibus aduersis conponere: non ego auarum

Cum ueto te, fieri uappam iubeo ac nebulonem:

105

Est inter Tanain quiddam socerumque Viselli:

Est modus in rebus, sunt certi denique fines,

Quos ultra citraque nequit consistere rectum.

Illuc, unde abii, redeo, qui nemo, ut auarus,

Se probet ac potius laudet diuersa sequentis,

110

Quodque aliena capella gerat distentius uber,

Tabescat neque se maiori pauperiorum

Turbae conparet, hunc atque hunc superare laboret.

Sic festinanti semper locupletior obstat,

Vt, cum carceribus missos rapit ungula currus,

115

Instat equis auriga suos uincentibus, illum

Praeteritum temnens extremos inter euntem.

Inde fit, ut raro, qui se uixisse beatum

Dicat, et exacto contentus tempore uita

Cedat uti conuiua satur, reperire queamus.

120

Iam satis est. ne me Crispini scrinia lippi

Conpilasse putes, uerbum non amplius addam.

2

fors Ξ Ψ Bl Pph, σχΓ, σχV, σχv, σχc

sors B