Venantius Fortunatus uita Martini 1

Altre sezioni


Altithronus postquam repedauit ad aethera Christus

Carne triumphali uictricia signa reportans,

Inclitus inferni spoliato carcere diues,

Tartarei reprimens feralia iura tyranni,

5

Et Stygis omnipotens adamantina claustra reuellit.

Sede fera populi longa caligine tecti

Captiuum retrahens portis bipatentibus agmen:

Milibus ereptis ergo est ut redditus astris

Et patris in solio sedit sua dextera dexter

10

Quae conuersatus dederat miracula terris

Multa euangelici reserante uolumine libri

Hebraicus cecinit stilus, Atticus atque Latinus,

Prosaico digesta situ, commune rotatu.

Primus enim docili distinguens ordine carmen

15

Maiestatis opus metri canit arte Iuuencus.

Hinc quoque conspicui radiauit lingua Seduli

Paucaque perstrinxit florente Orientius ore,

Martyribusque piis sacra haec donaria mittens

Prudens prudenter Prudentius immolat actus.

20

Stemmate corde fide pollens Paulinus et arte

Versibus explicuit Martini dogma magistri.

Sortis apostolicae quae gesta uocantur et actus

Facundo eloquio sulcauit uates Arator.

Quod sacra explicuit serie genealogus olim,

25

Alcimus egregio digessit acumine praesul.

Ast ego sensus inops, Italae quota portio linguae.

Faece grauis, sermone leuis, ratione pigrescens,

Mente hebes, arte carens, usu rudis, ore nec expers

Paruula grammaticae lambens refluamina guttae.

30

Rhetorici exiguum praelibans gurgitis haustum,

Cote ex iuridica cui uix rubigo recessit.

Quae prius addidici dediscens et cui tantum

Artibus ex illis odor est in naribus istis.

Non praetexta mihi rutilat toga, paenula nulla

35

Flammea, nuda fames superest de paupere lingua.

Scilicet inter tot sanctorum culmina uatum,

Fulmina doctorum et gemmantia prata loquentum

Nullo flore uirens ego tendam texere sertam

Mellis et irrigui haec austera absinthia miscam?

40

Quod tamen ut facerem, fieri res illa coegit,

Quominus ipse reus pro crimine redderer amplo,

Conuenienter enim ratio quia plena poposcit

Huius pontificis solui praeconia uerbis

Cuius causa fuit hac me regione uenire.

45

Ergone dignus ero Martini gesta beati,

Pannoniae geniti qua clara Sauaria uernat

Attrectare manu trepida uel pangere lingua?

Non eget ille meis tenebris, quia luce coruscans

Gallica celsa pharus fulgorem extendit ad Indos.

50

Qui puer in teneris uix pubescentibus annis

Frigore sub gelido terras crispante pruina,

Cum undas tristis hiems freno glaciale ligasset

Et uaga libertas fluuiorum inclusa lateret

Asperiore gelu, de se sibi uincula nectens,

55

Plus aqua frigidior, tunica uestita rigoris:

Occurrenti igitur portae Ambianensis egeno,

Qui sibi restiterat, chlamydis partitur amictum

Et feruente fide membris algentibus offert.

Frigoris iste capit partem, capit ille teporis,

60

Inter utrosque inopes partitur feruor et algor

Et noua mercandi fit nundina frigus et aestus,

Vnaque paupertas satis est diuisa duobus.

Hac se ueste tamen tectum obtulit ipse creator

Martinique chlamys texit uelamine Christum.

65

Nulla Augustorum meruit hunc uestis honorem:

Militis alba chlamys plus est quam purpura regis.

Prima haec uirtutum fuit arra et pignus amoris.

Post fera barbaries peteret cum Gallica claustra

Ac prope Vangionum premeret loca feruidus hostis,

70

Militiae sanctus cuncta emolumenta recusat.

Hinc sibi Caesareas fremuit Iulianus in iras:

Imperat ut clausum teneat custodia iustum

Ac ueniente die primus properaret in agmen;

Quo tamen ante aciem sacer ire fatetur inermis.

75

Venerat ergo dies belli: pacem expetit hostis

Atque orante uno cecidit furor omnibus armis

Innumerasque acies solus sine sanguine uicit.

Hinc loca latronum incedens, ratus ire per Alpes,

Vinctis post tergum manibus deductus ab uno,

80

Tempore sub mortis hostis compendia tractans,

Credit latro deum dum praedicat iste colendum,

Et dare qui uoluit mortem capit ore salutem.

Ducitur ille ferox a religione ligatus

Atque suus praedo Martini praeda fit ultro.

85

Quam bonus ille isti, sed plus pius hic fuit illi.

Seruantur simul, ille fide, hic corpore uiuens;

Ambo ualent, dum nemo cadit: sic uicit uterque.

Hinc loca praeteriens pulcherrima Mediolani,

Florea rura terens per amoena uirecta uiator,

90

Obuius occurrit uetus et temerarius hostis,

Mentitus speciem humanae sub imagine formae.

Falsiloquax pereunte fide, male doctus in arte

Quod peteretur iter quaerit: cui comminus ille

Huc properare refert qua se deus ire uocaret.

95

Cui ferus hostis ait: "quacumque accedere tendes

Tecum pergo nocens, uota in contraria currens".

Voce prophetali sanctus cui protinus infit:

"Est meus adiutor dominus, mala nulla uerebor.

Ne timeam timidum, timor est deus arma timentum.

100

Tutus in aduersis gradior rectore superno.

Insidiae uia nulla patet sub tegmine diuo".

Haec ait, et ualidi transfixus cuspide uerbi

Daemon abest. sic umbra fugit quem Christus obumbrat.

Interea matrem gentili errore resoluens

105

Illa istum mundo, hic illam generauit Olympo

Decrepitamque senem sancto facit amne renasci

Et meliore sinu generant sua uiscera matrem.

Dogmaque sacrilego quod fuderat Arrius ore

Tempestate graui totum populauerat orbem:

110

Per magis Illyricum male naufraga lingua natabat.

Hinc quoque coeperunt nasci noua proelia iusto,

Fortior ut fieret reparatis belliger armis,

Ad uirtutis opus per multa pericula crescens.

Vir pius ergo sagax fideique fidelis athleta,

115

Sparsa uenena heresis reprimens dum dimicat hosti,

Suppliciis lacerus, flagris datus urbe repulsus.

Rem patris ac geniti aequalem uel spiritus almi,

Vim, genus et specimen, uirtutem lumen honorem,

Vnum uelle trium sua per tormenta fatetur.

120

Dulcia membra uiri per amara flagella cauantur

Et Christi iuuenem ueterata piacula torquent.

Sed grauior fit poena leuis per nomen amantis.

Et quia summus apex fidei uirtutis honoris

Hilarius famae radios iaculabat in orbem

125

Rite sacerdoti penetralia iura gubernans,

Bucina terribilis, tuba legis, praeco Tonantis,

Pulchrior electro, ter cocto ardentior auro,

Largior Eridano, Rhodano torrentior amplo,

Vberior Nilo, generoso sparsior Histro,

130

Cordis inundantis docilis ructare fluenta,

Fontibus ingenii sitientia pectora rorans,

Mens euangelici bis bini plena libelli,

Quattuor ore suo manans noua flumina mundo,

Ornatum ecclesiae pollens, diadema coruscum,

135

In membris Christi capitis uelut infula fulgens,

Pectore belligerans, adamantinus arte topazos,

Ad uirtutis opus mens inconcussa palaestris,

Gemmifer eloquiis, radiantior ore lapillis,

Doctor apostolicus uacuans ratione sophistas,

140

Dogmate luce fide informans uirtute sequaces.

Hostibus hic quoniam grauis insuperabilis esset,

Ducitur exilio qua longa Seleucia tendit,

Regis et auxilio petit hinc sua praemia miles.

Cuius in abscessu errori uaga Gallia cedit

145

Et regio titubat tanta se turre mouente.

Hoc ubi praepropere Martinus comperit inde,

Constituit cellam sub uertice Mediolani,

Expulit unde uirum tum Auxentius auctor iniquus.

Hinc pius exul adit qua Gallinaria turget

150

Insula, frugis inops, pascens radicibus herbae.

Ergo uenenatum helleborum mox sumpsit ab ore,

Incipit inde mori qua uiuere credidit escis.

Sed graue uirus agens oratio sola fugauit

Et uiuente uiro intra se sua mortua mors est.

155

Rursus ut Hilario redeundi est cessa facultas,

Excurrit properus sua post uestigia iustus.

Excipit hic cupidum cupiens et amator amantem

Fitque monasterium Pictaua comminus urbe.

Iungitur inde sacro catechumenus ore docendus,

160

Atque absente uiro rapuit graue funus amicum.

En subito Martinus adest qui defuit absens.

Ecce redit pietas, redit et simul arra salutis.

Ergo ubi conspexit gelidum de febre cadauer,

Flet gemit accurrit dolet heiulat uritur angit,

165

Concipiensque fidem cella omnes iussit abire

Exclusitque foris foribus, sine teste relictus;

Tum super algentis corpus prosternitur ardens,

Iudicis exactor, reuomant ut Tartara functum.

Interea geminis spatio remorante sub horis

170

Ecce redit facies, saliunt per membra uapores,

Stat rubor inde genis, oculos pupilla repingit,

Rursus et insertus renouat specularia uisus,

Vena tumet riuis animato fonte cruoris.

Paulatim assurgit fabrica titubante columna

175

Erigiturque iacens pariter domus et suus hospes,

Ipse iterum post se uiuens, idem auctor et heres.

Qui rediuiuus ait se iudicis ante tribunal

Ductum damnandum, Martino orante reductum.

Lupicini demum celerans dum praeterit agrum,

180

Comperit, heu, famulum crudeli funere raptum,

Elidendo suum fera per suspendia collum,

Accessitque ubi sic male pendula praeda iacebat,

Expulit hinc cunctos, solus solita arma requirens.

Incubuit super exanimis pallentia membra,

185

Et premit arca sacri hunc ne premat arca sepulchri.

Mox tamen ore precem ut uiuentis misit in aurem,

Mors pede uersa retro praedam fugitiua reliquit

Euomuitque uorax auida de fauce rapinam.

Protinus exiluit lento conamine functi

190

Iam leuior se terra mouens animata calore,

Languida colla leuans oculosque ex morte soporos,

Vix reserans grauido uigilantia lumina uisu,

Mortis odore adhuc remanente in naribus illis;

Sed prensante manu totos simul erigit artus

195

Et stetit intrepidis membrorum machina plantis.

Viuificatus enim gressum meditando rediscens

Reddidit obsequium uitae pro munere sancto,

Vsque ad uestibulum domus illum ducere tendens,

Defunctum eripuit subito qui ex limine mortis:

200

Pro mercede manens haec compensatio iusto.

Gloria, Christe, tibi, facis haec qui mira per orbem!

Accidit ut Toronum praesul peteretur ad urbem

Nec tamen educi posset de limine cellae;

Rusticius quidam simulata febre iugalis

205

Obtinet egressum sancti ad uestigia supplex.

Vrbibus ex reliquis noua conciliabula currunt,

Laetificata simul sanctam se ferre rapinam:

Ne tamen effugiat, iustum custodia uallat.

Interea paucis tunc obsistentibus insons

210

Eligitur, trahitur, sacratur et arce locatur.

Aemulus unus erat Defensor episcopus obstans,

Ne Martinus oues pastor curaret alendas.

Nec mora, iudicio domini lectore canente

Versiculo psalmi Defensor sponte notatur.

215

"Ex ore infantum et lactantum perfice laudem

Nunc defensorem qui sic bene destruis" inquit.

Mox fragor astra petit, clamor uagus atria complet

Et docet ille fauor de Defensore reatum

Addictusque uir est se iudice, teste propheta.

220

Inde monasterium sibi condit rupe sub alta,

Vir monachus perstans in pontificatus honore,

Plurima conueniunt ubi sancta examina fratrum.

Ergo aderat propius locus et celeberrimus olim:

Ampla uetustatis cum tempora transiluissent,

225

Martyris esse pium spargebat opinio cultum.

Quo sacer exorans tumulo, salit umbra sepulchro,

Laeua ex parte loquens meritis res ipsa sinistra.

Imperat ut nomen fateatur imago uel actum.

Latronem se uoce refert, pro crimine caesum.

230

Nil cum martyribus sibi participare beatis,

His quia palma manet, nam se male poena teneret.

Omnibus auditur, Martino cernitur uni.

Illa superstitio tali sub sorte uetatur,

Sic altar pariter remouetur, larua fugatur.

235

Post iter arripiens comitatu religioso

Exequiis subito gentilibus obuius exit.

Dum putat inde uehi cultu simulacra profano,

Pingit inaduersus signum crucis. illa cucurrit

Ante uirum, sua bella gerens, pietatis amica.

240

Obuia turba riget gressuque extorpuit aegro

Atque immota gradu uertigine rapta rotatur.

Additur illud: onus deponunt colla, cadauer

Nec iam ferre ualent et mors in pondere crescit.

Tunc sacer inspiciens opus hoc esse exequiarum,

245

Iussit abire procul, digitis crucis arma repingens.

Vnde ligauit iter, miseratus et inde resoluit,

Vna eademque manu mandata per aera mittens,

Hoc mirum faciens de suspicione sacerdos.

Protinus antiquum cupiens exurere fanum

250

Iussit et acclinem propius succidere pinum.

Obuia congreditur cui rustica contio pugnax,

Ne succidatur res nata et debita flammis.

Proinde paciscuntur hac lege excidere pinum,

Si Martinus eam ualeat retinere ruentem.

255

Annuit hoc populus, hoc spondet sponte sacerdos.

Mollia subduntur rigido sub stipite membra

Et suspectatur pini peritura ruina.

Interea rapidis sonat icta bipennibus arbor

Atque subincrepitans casura cacumine nutat:

260

Paulatim inclinans iam uicta secure ruebat.

Turbati monachi expectant extrema magistri,

Credentes ramos transfigere uiscera iusti.

Vir tamen intrepidus perstat pinoque cadenti

Obtulit arma crucis, cumulans sua bella triumphis.

265

Extimuit fugitiua uirum repedabilis arbor

Et ruitura procul suspendit in aere lapsum;

Excutiens retro uersa comas sine more caducum

Continuit saltum sese per inania librans;

Contra naturam succisa et curua repugnans

270

Mox petit illud iter qua non sua pondera torquent.

Hinc ad ruricolas uertigo infesta rotatur

In montem exiliens, uindex ut puniat hostes,

Resque parata neci fuit ultio facta saluti.

Fit fragor in partes, monachi per gaudia deflent,

275

Gentiles stupidi noua per miracula pallent.

Iudicio ligni hominum mollita uoluntas

Expetit arma crucis conuersa errore repulso

Et timor hic pini Martinum fecit amari,

Maiorem generans fructum cum decidit arbor.

280

Hinc iubet alterius succendere culmina fani;

Vicinamque domum cum flammea lingua uoraret,

Viribus ardor agens totis laxatus habenis,

Obuius ipse uolat qua tum globus igneus ibat,

Scandens tecta domus; hinc uerba precantia mittit.

285

Mox tota in uentos reuoluta incendia feruent

Et contra Boream Vulcanius ardor anhelat.

Seditione mouent elementa domestica rixas:

Aduersis Zephyris uideas pugnare fauillas,

Hinc furor Australis premit, hinc uelocibus alis

290

Flamma uolans Borinas mordebat in aera pinnas.

Obructata diu tandemque euicta per auras,

Quas armare solent, fugiebant flamina flammas

Condicione noua: satis haec res mira per orbem

Flabra timent ignem, timet ignis ligna uorare

295

Atque auidae flammae sua nutrimenta pauescunt

Paulatimque foci se languida lingua resorbet;

Vrere qui solet, a se ipso consumitur ignis

Martinique fides sine nubibus intulit imbres.

Rursus ut hinc aliud cuperet subuertere templum,

300

Rustica turba uetat diuelli fana profana.

Vnde repulsus adit loca proxima, sed biduano

Contectus cinere et saetis ieiunia ducens

Numinis auxilium ad templa imminuenda precatur.

Militiae angelicae coram duo protinus adsunt

305

Siderei proceres, hastas et scuta tenentes.

Comminus his sanctum compellant uocibus ultro:

"Praesidiis, Martine, tuis delabimur astri.

Squalidus ipse sedes, sed fit tua cura Tonantis

Suffragiisque tuis caeli fremit arduus axis

310

Belliger et totis conspirat Olympus in armis.

Vt coepta efficias, per nos tibi militat aether.

Mittimur a domino gemini tua castra regentes,

Hac pro parte duces, melior qua causa laborat.

Nunc age rumpe moras, neu rustica turba rebellet

315

Arma ministra uides: nostrum est superare superbos.

Irrue, ne trepides, ope nostra ad templa ruenda,

Nec titubare decet fauor est ubi numinis almi".

Tum sacer aggrediens properus dissoluere templum,

Idola comminuit, fana eruit, obruit aras

320

Totaque sublimis iacuit sub puluere moles.

Rusticitas inimica prius fauet ipsa ruinae

Instat et excidio quae defendebat iniquum,

Idola proiciens, nomen confessa Tonantis:

Vno eodemque ictu hoc respuit, eligit illud.

325

Post Aeduorum templum dum euellere uellet,

Obstant inculti cultores ruricolares,

Ne colerent melius sua si cultura periret.

Ex quibus audaci nisu male fortior unus

Dum cuperet gladio caput obtruncare sacratum,

330

Cui nuda ceruice pater sese obtulit ultro.

Ast ubi mente ferox totas collegerat iras,

Exacuens rabiem, sed cordis acumine tonsus,

Acrius insiliens totos suspenderat artus,

Bis furor armatus iuguli ruiturus in ictum,

335

Tam grauius feriens, quantum alte educitur ensis,

Astrictis capulo digitis dum temperat ungues,

Noxius, horrifica meditatus uulnera dextra,

Mortis amicus amans, facinus crudeliter ausus:

Iam ferro incumbens capiti, mucrone reducto

340

Sternitur ipse solo qui sic pendebat in ictum

Ac resupinat humo qui pronior ibat in ausum,

Mittit et ore precem cum membra superba iacerent,

Iusto stante cadens, quo credit stare cadente:

Dum uice diuersa stat inops, ruit ille superbus.

345

Rursus opus peragens dum uerteret idola pernix,

Vir quidam tractans Martini de nece cultrum

Dum rapit, eripitur rapienda rapina rapaci

Excussumque fugit sine more uolatile ferrum

Iam leuiore uia, neque post comparuit usquam.

350

Sic cultro ablato manibus latro extitit insons,

Redditur et mitis postquam fit nudus ab armis.

Nec furor ante animi periens, nisi tela perissent.

Inuita haec pietas, quae perdidit unde noceret.

Saepe beatus item contradicentibus ipsis

355

Agricolis praestante fide se orante iubebat

Vt male culta suis caderent fera fana ministris.

Sic quoque pontificem soliti impugnare rebelles,

Dum templa euertunt, ipsi sunt arma beato

Hostilique manu Martini bella geruntur,

360

Partibus atque suis alieno milite uincit.

Quin etiam fuerit curatio quanta patrono,

Quanta medellifero manarit gratia tactu,

Laudibus in tantis muta est facundia mundi.

Quem cunctis uidisse fuit meruisse salutem.

365

Est satis ipse suus testis generosus et auctor.

Qui quondam ingrediens Treuerorum moenia mitis,

Qua resoluta diu per uiscera fluxa rigebat

Tabida paralysis gelido languore puella,

Flatibus extremis quasi iam de funere uiuens;

370

Cuius erant oculi uigilis custodia mortis,

Funeris exequias reddentia lumina membris;

Soluere festinans animatae uincula carnis

Spiritus arcano uix mobilis ibat anhelo,

Fine trahens dubio perituram naribus auram;

375

Pes manus ora genae recubabat imago sepultae,

Nec tumulata quidem, sed portio tota sepulchri.

Cuius amore pio patris exanimata senectus

Dilacerata genis, niueis male compta capillis

Cum impatiens ageret nec adesset cura medellae,

380

Comperit ut sanctum aduectum dignanter ad urbem,

Aduolat inde senex uetulis iuuenaliter annis

Impiger exiliens, cursu sua tempora uincens.

Pontificum uallante choro populoque fremente

Irruit in medios clamoribus inuerecundus;

385

Nam dolor insignis non respicit arma pudoris.

Corruit ergo senex sancta ad uestigia pronus,

Genua, manus plantasque per oscula mollia lambens.

Vix gemitu laxante loqui sic incipit aeger:

"Vir Martine dei, populari nate saluti,

390

Vir cunctis bonitate parens, tibi suggero luctus,

Ne miseri pereant lacrimae, pietatis amice,

Quem mea causa trahit loca tam longinqua uenire,

Vt labor iste uiae tribuat compendia uitae.

Est mihi nata domi decumbens uulnere morbi,

395

Exequiis uicina suis sine sorte medellae.

Quae quondam incolumis stabat mea sola uoluptas,

Obsequiis intenta piis, placabilis, in qua

Vita mihi haec dulcis erat solando senectam.

Ecce perit secumque trahit mea uiscera leto

400

Canitiemque patris miserandi in Tartara ducit.

Ire sed ipse prior cuperem, si forte liceret.

Quaenam uita seni uel quo mihi uota parenti

Spe pereunte patris cum nomine prolis ademptae?

Qua nubente uiro per dona futura nepotum

405

Aridus in ramis poteram reuirescere prolis;

Cum magis haec reputem praesentis damna salutis,

Me spectante rapi natam, mea lumina, luci,

Ordine disposito melius cui causa placeret,

Vt senis illa patris oculorum clauderet orbes.

410

Vnde, sacer, dignare auidam suspendere mortem

Atque minister opis rapiendae occurre puellae.

Si mora fit, mea causa perit: succurre duobus.

Nam me cura necat, si illi curatio cessat".

Qua sacer erubuit confusus uoce sacerdos,

415

"Indignum sese tali uirtute ministrum".

Sed pater instabat compellans uocibus isdem:

"Debitus insanis medicus uenis, exere curas,

Sentiat aduentum medici purgatio morbi".

His impulsus adit qua lassa puella iacebat,

420

Turba adstante foris, faceret quid pastor ouili.

Hinc sua bella gerens orator ad arma recurrit

Sternens membra solo sensu super astra reducto.

Hinc ubi consurgens faciem conspexit alumnae,

Ilico uox rediit peregrinis sedibus hospes

425

Et rediuiua suae cecinerunt organa linguae.

Paulatimque artus liquor ut penetrauit oliui,

Viuificata pedum geminis stetit arca columnis

Et fundata suo uiguerunt culmina gressu.

Post quoque Tetradii famulus proconsulis exspes

430

Mancipium alterius sub hospite daemone factus,

Dentibus ut rabiens alienis frenderet armis

Nec sua sed hostis fieret se milite pugna.

Quem dominus famulum supplex purgare precatur,

Sed duci ad sanctum uetuit ferus hospes et hostis.

435

Tetradius rursus iusti uestigia lambens

Supplicat ut pergant ubi saeuus latro latebat.

Sed sacer ipse domum gentilis adire recusat.

Spondet Tetradius humilis cum fascibus altis,

Si eripiat hosti famulum, se credere Christo.

440

Imposita ergo manu puero fera larua recedit

Et mala iucundum pastorem bestia fugit.

Tetradius pariter catechumenus esse meretur

Atque salutiferi baptismatis amne nouatur.

Sic puer et dominus maculis purgantur ademptis:

445

Iste hostis laqueis, erroribus ille solutus,

Ille carens animae poenis, hic carnis erinys.

Liber uterque manens gemino micuere triumpho.

Condicio famuli libertas facta patroni:

Excipit iste fidem, cum de illo perfidus exit.

450

Nec longo spatio sub eodem tempore sanctus

Forte domum ingrediens in limine substitit ipso,

Terribilem referens se cernere daemonis umbram.

Arreptoque coco uexat fera belua praedam,

Dentibus armatis lacerans se siue sodales.

455

Terga dabant socii nec quisquam ire obuius audet,

Vix loca tuta fugae capientes praepete saltu

Hoc satis esse suum uel se subducere morsu.

Martius ergo chalybs, Martinus belliger armis

Nec pede diffugit nec siuit abire fugacem,

460

Pestem stare iubens, acuit qui fauce molares.

Cui digitos uir sanctus in os dum mitteret, infit:

"Si potes, ecce uora oblatam, lupe noxie, praedam.

Quam peteres alibi datur ultro dentibus esca".

Quo dicto fauces geminae reuocantur utrimque:

465

Ne uiolet digitos, suspendit belua rictus

Et manibus tangi timuit qui dente uoraret.

Qui dum intra obsessum poenis ageretur acerbis

Nec tamen ob digitos exire per ora liceret,

Foeda ministerii foedus uestigia linquens

470

Sordidus egreditur qua sordibus est uia fluxu.

Tale iter arreptum sic te decet ire uiator.

Hinc cum barbariem sparsisset fama per urbem

Prouentumque trucem crudelia semina ferrent,

Pastor adesse iubet quendam ex grege daemoniacum;

475

Imperat ut prodat, si nuntia uera uagarent.

Tortus ut ore reus, ueluti sub iudice missus,

Gressibus humanis aduectus larua fatetur,

Hanc famam in populum bis quino daemone fusam,

Vt cogente metu Martinus abiret ab urbe.

480

Barbara tempestas tranquilla lege quiescit:

Formidanda tibi nulla est irruptio gentis

Nec causam armorum uerearis pacis amator.

Martino praesente aditum fallacia perdit,

Mendax uera refert et certum nuntiat error.

485

Insatiata malis quae sic fremit ore cruento

Bestia bella mouens reuocauit munera pacis.

Inde Parisiacam sacer intrans concite portam

Obuiat in faciem leprosum uersus euntem,

Qui sibi dispar erat nec iam a se cognitus ibat,

490

Vir maculis uarius, cute nudus, uulnere tectus,

Tabe fluens, gressu aeger, inops uisu, asper amictu,

Mente hebes, ore putris, lacerus pede, uoce refractus,

Induerat miserum peregrino tegmine pallor.

Improuisus enim hunc sanctus ad oscula traxit

495

Astringensque uirum fuso medicamine laxat.

Nam simul ut tetigit benedictas ore saliuas,

Effugit unguiferum languoris sarcina tactum,

Mersa figura redit, faciem cutis aduena uestit,

Ad speculum remeat peregrina fronte character

500

Et deleta diu rescribitur oris imago.

Virtutum quam celsa fides, ubi concite sancti

Pacis ab officio perierunt proelia morbi!

Complexu res dira fugit, languoris iniqui

Peste cadente nouam gesserunt oscula pugnam.

505

Inclita religio Martini, cuius honore

Foedere fida fides formosat foeda fidelis!

O felix regio sancti pede lumine tactu,

Illustris lustrante uiro loca lustra ligustra

Vrbes rura domus templa oppida moenia uillas,

510

Quaeque uiri insignis tam insignia signa mereris!

Cuius ab ore sacro, magnalia cetera uincens,

Leprosi ad curam Iordanis in oscula fluxit

Et fontem fluidae maculae lauat unda saliuae.