Iam uicina dies spectandi consulis omnes

Vrguebat turmas arcus statione replere

Et loca, quae populis praefectus deputat urbis,

Consultor legum libertatisque tuendae

5

Dispositor, iusti uindex, corrector iniqui,

Censuram grauitate regens, multoque rigore

Terribilis, mitique magis pietate tremendus.

Tunc partes munire suas spatiumque parare

Accelerant; medioque fori, qua diuite dextra

10

Egrediens princeps sacra trabeatus ab aula

Diuitias uulgo, sollemni munere donans,

More niuis sparsurus erat, noua fabrica surgit.

Turbatur tota lignorum uenditor urbe

Emptorum numero. studio ruit agmen emendi.

15

Robora siluarum tunc plaustra gementia ducunt

Magnis ponderibus tractu stridente rotarum.

Explicitae moles; nec sufficit arida tantum

Ligni materies: ratibus tunc ire per urbes

Finitimas, ferro uirides succidere siluas.

20

Rarescunt luci, campi spoliantur opaci,

Arboribus ferrum sedit, gemit undique fessus

Concisor nemorum, crebrisque securibus ictus

Congeminant. nidis uolucres fugere relictis,

Horrescunt sua lustra ferae, dulcesque latebras

25

Linquunt. concussae penitus tremuere cauernae,

Immissamque timent tenebrosa cubilia lucem.

Densa per antiquas discurrunt agmina siluas

More apium, quas uer tepidum noua condere castra

Et munire fauos ceris iubet. aethere capto

30

Densa per herbosos errant examina campos,

Floribus insidunt uariis, roremque madentem

Ore legunt onerantque umeros, cerasque liquentes

Conficiunt, dulcesque lares in pumice figunt.

Incumbunt operi, gratisque laboribus instant.

35

Protinus omnigeni caeduntur robora ligni,

Quaeque suis aptanda locis: durissima costas,

Mollia dant tabulas. quadrata caesa bipenni

Fraxinus, et crebris cadit ictibus ardua pinus,

Tunc fagi dulces et suco taxus amaro,

40

Iliceaeque trabes fortes et pallida buxus

Pulchra magis pallore suo. cecidere securi

Antiquae quercus et amictae uitibus ulmi,

Cedrus olens, solidum numquamque natabile robur,

Aesculus, alnus, acer, terebinthus, populus, ornus.

45

In tenues tabulas abies montana secatur,

Iuniperi tiliaeque leues et odora cupressus.

Mille secant in frusta trabes: tonat aerea pulsans

Malleus, et tractae strident scabredine serrae,

Curuaque percusso longe sonat ascia ligno.

50

Tanta nec Inachides secuerunt robora plebes,

Armatas classes ratibus cum mille pararent.

Illa prius laetae spectacula praebuit urbi

Fabrica. mirantur populi, studioque uidendi

Omnis concurrens sexus ueniebat et aetas.

55

Roboribus flexis teretes curuauerat arcus

Artificum praedocta manus, trabibusque cauatis

Affigens tabulas pendentes struxerat aedes,

Quattuor informans molem stationibus unam,

Buxea populeis aptans capitella columnis

60

Materiaque ipsa bases firmauerat imas:

Omnia roboribus sternunt loca plana politis.

Coniungunt tabulas et ferri nexibus artant,

Quae pondus strepitusque uirum motusque fauentis

Ferre queant populi. cunctorum terga locorum

65

Alternumque latus conclusit sectile lignum,

Vndique munimen, decus et tutamina praebens.

Disposuere gradus, quis staret in ordine longo

Diuisum in turmas atque in sua corpora uulgus,

Posset ut exertas ad munera tendere palmas,

70

Liberius spectare oculis manibusque fauere,

Et donis aptare sinus, quae plurima consul

In plebes missurus erat, palmasque capaces

Tendere, quo ueniens late pluat aureus imber.

Vt labor artificum perfecta mole quieuit,

75

Atque operis tanti nituit decus, omnia late,

Quae modo lignorum squalebant fragmine, mundant,

Exornantque locos, et festa fronde coronant

Partes quique suas. fixis tabulata uirebant

Palmarum ramis et amicae pacis oliuae.

80

Cuncta triumphalis pendentia culmina laurus

Comit et amplectens foliis felicibus ambit.

Quos illic ludos, quae feria uulgus habebat!

Ludere nunc alios, alios spectare uideres

Mille uoluptatum species. uelamina tendunt,

85

Vt loca quaeque decent. ut plus mirentur, obumbrant.

Quod uulgo est, uile est: quidquid latet, extat, honorat;

Quodque magis tegitur, pretii maioris habetur.

Tunc interclusos nulli transire sub arcus

Concessum est: cunctis medio uia lata patere.

90

Lux octaua nouo nascentis lumine Christi

In se uoluentis uestigia flexerat anni;

More suo currens totum compleuerat orbem

Circulus alterius referens de fine dierum

Principium, teretemque rotam nouus ordine mensum

95

Vrguebat numerus. totum qua uoluitur aeuum

Et finit sine fine dies. iubar axe sereno

Emicuit, uotisque pii sese obtulit orbis,

Laetificans cunctas felici lumine terras.

Clara coruscantem lux auxerat altera lucem,

100

Cum terris gaudente polo prodibat uterque,

Sol radians et consul ouans. noua Roma nitebat,

Certabantque ipsi iucunda palatia caelo.

Dona kalendarum, quorum est ea cura, parabant

Officia, et turmis implent felicibus aulam.

105

Conuectant rutilum sportisque capacibus aurum

Accumulant, onerantque locos, quibus altior ipsa

Sella triumphalis firma statione locata

Iam fuerat, nondum claro tunc consule plena.

Hinc uetus argentum formas speciesque nouatum

110

In uarias, pressum titulis sculptumque figuris

Excelsis portant umeris, magnisque laborant

Ponderibus, cistaeque graues funduntur in unum:

Vtraque materies in magnos surgit aceruos.

Aedibus in magnis miro constructa paratu

115

Extabat sedes, auro gemmisque superba,

Lumen habens sine sole suum; illustratque propinquos

Gemmarum natura locos, rerumque colores

Mutans et Phoebi radios fulgentis obumbrans.

Miscentur teretes quadris, uiridantibus albae.

120

Chrysolithi mireque micant, flammasque pyropos

Afflans et propria depellens luce tenebras.

Hanc prius in media, quam sol procederet, aula

Auratis gradibus sacrisque tapetibus altam

Conscendit princeps trabea succinctus auita,

125

Regalem ditans Augusta fronte coronam,

Censuramque piam seruans grauitate resedit

Caesareos augens habitus ritusque Gabinos.

Cuius Hydaspeis radiabat purpura gemmis

Vincens luce diem, plus maiestate sedentis

130

Lucidior meliorque sui. primumque senatus

Pronus adorauit "uincas, Iustine" perorans.

"Consule te felix, te principe floreat orbis.

Salue, Augustorum numeri non ordine prime,

Sed meriti, largitor opum, largitor honorum,

135

Libertatis apex, mundi caput, unica uirtus

Et rerum manifesta salus, reparator opimi

Nominis. antiqui redeunt noua saecula fasti.

Augusti priscum renouasti Caesaris aeuum,

Clarius est meliusque tuum. tua gaudia tecum

140

Hinc uester primus feliciter excipit annus,

Votaque plura tuis celebret noua Roma triumphis".

Inde senatorum sacro recitantur ab albo

Nomina, conscripti patres qua uoce citati

Accedunt hilares, subeuntque altissima sedis

145

Culmina, praetendunt dextras, et praemia sumunt

Consulis et mundi domini, donisque superbi

Fuluo plena ferunt argentea uasa metallo.

Qualia fecundi conuectant munera campi

Agricolae, cum prata uirent, plenisque canistris

150

Lilia cana ferunt, mediumque intermicat aurum

Floris odoriferi. primordia fertilis anni

Ferre domum gaudent, postesque et limina comunt,

Et sua placandis nectunt donaria templis.

Tunc oratorum geminae facundia linguae

155

Egregias cecinit sollemni munere laudes

Consulis Augusti. dignis fortuna fauorem

Praebuit, et iustis successit gratia dictis.

O fortunati, quibus est ex rebus abundans

Laudum materies! quid non laudabile dicunt,

160

Qui uitam, tanti qui principis acta reponunt!

Quis fuit ille fragor? tantus fauor unde repertus?

Tot laudatorum numerus? quibus artibus usi

Et quibus ingeniis? quanto conamine nisi

Tunc phaleris phaleras et laudibus addere laudes?

165

Non potuere tamen sanctae miracula uitae

Ordinibus numerare suis. diuina referre

Nec uirtus hominum nec sensus sufficit ullus.

Fontis Niliaci si quisquam aut hauriat undas

Et bibat, aut bibulis riuos inducat harenis:

170

Ipse quidem satiatur aquis, satiantur et agri,

Si quos ille rigat; fontes et flumina replet,

Et praebet largas haurire uolentibus undas;

Quae circa dominos habemus uota, probamus,

Dum canimus colimusque pios, ueneramur ouantes.

175

Quos dum laudamus, laudem de laude meremur,

Et fruimur maiore bono. nam diua propago

Humanae nil laudis eget, sed uota clientum

Pensat, deuotosque sibi pietate coronat.

Fertilis hic Augusta manus felixque uideri

180

Plus uoluit, nullumque suo praeferre fauori.

Namque illos donis conscriptis patribus aequos

Esse dedit, cum distet honor. uigilantia noctis

Hoc meruit carisque fauens sapientia Musis.

Doctior et princeps nouit, quod littera rerum

185

Pars magna est magnusque labor scribentibus instat.

Protinus officiis summam tutantibus aulam,

Ordinibus propriis et prisco more notatis,

Perque scholas turmasque uocans, pia praemia gaudens

Praebuit, et fidos opibus ditauit alumnos

190

Pro meritis gradibusque suis. idem inclitus omnes

Nutrierat, uiuoque etiam genitore regebat.

Natus in imperio, media nutritus in aula

Inter alumnorum numeros coetusque fideles,

Nomina cunctorum, cunctorum nouerat actus,

195

Omnes mitis amans, omnes pietate paterna

Semper alens semperque monens. rituque regendi

Continet ipse suos nutritque fouetque clientes:

Prouidus ut pastor, longo qui tempore tauros

Lanigerosque greges herbosis pauit in agris,

200

Omnia quae posuit taurorum nomina nouit;

Crescere dilectum gaudet pecus, intrat ouile,

Discernit teneros et in unum congregat agnos

Nomina nota uocans: audita uoce sequuntur;

Agnoscunt dominum, pulsantque balatibus auras,

205

Atque auidi sumunt uirides, quas attulit, herbas.

Interea populus totas compleuerat aedes,

Ornatas nexis diuersa ex fronde coronis.

Serica per cunctas pendebant uela columnas.

Perque arcus uicosque omnes astabat utraque

210

Parte fauens uulgus, palmasque sinusque parabat.

Consulis aduentum summa tardantis in aula

Expectant, penduntque moras, causasque morarum

Inquirunt, oculosque omnes ad regia tollunt

Limina, processumque Augusti consulis optant:

215

Haut secus ut Libyci terra sitiente coloni

Nubila suspiciunt, moto cum fulgura caelo

Prima micant, crebroque tonans Notus implicat aethram,

Ruricolum siccos discurrit turba per agros

Spe pluuiae, mundantque locos, aditusque uiarum

220

Librant, et cursus omnes moderantur aquarum,

Vnde fluant liquidi per prata uirentia riui,

(Cogit dura sitis) cumulosque arentis harenae

Obiciunt, pinguisque soli decliuia claudunt.

Postquam opibus fidos consul ditauit alumnos

225

Augusto nutu cunctos incedere iussit,

Vt populis pia dona daret. praecepta facessunt.

Tollitur in magnum diualis sella triumphum

Mille ministrorum manibus, gratoque labori

Summittunt umeros et loris fortibus aptant

230

Electi iuuenes, aetas quibus omnibus una,

Par habitus, par forma fuit, uestisque rubebat

Concolor, atque auro lucebant cingula mundo.

Incessit laetus praeclara in ueste senatus,

Pars trabeis, pars compta togis, ut cuique probatus

235

Ordo locum cultumque dabat. diuina sequuntur

Officia, et primis praeco clamoribus instat

Omnibus imperitans sectis procedere turmis.

Incedunt densae mixto lictore cohortes.

Hinc armata manus dextram laeuamque tuetur

240

Caesarei lateris. clipeis pia terga tegebat

Ingens excubitus, protectorumque phalanges

Fulgebant rutilo pilis splendentibus auro.

Ipse autem consul sacro diademate fulgens,

Ornatus trabea, gemmisque ostroque nitebat,

245

Ore umerisque potens. et sacri luminis instar

Illius aspectus gemmas uincebat et aurum.

Angelicis oculis exaequans sidera caeli.

Contigit ut sacrae felicia limina portae,

Tramite qua recto mediam uia ducit in urbem,

250

Terruit incessu populos, oculisque refulsit:

Qualis ab Oceani liquidis sol aureus undis

Splendentes mittit radios, rutilusque serenum

Fundit ubique diem mundumque illuminat omne

Lucis honore suae. uiso tunc consule plebes

255

Plausibus assurgunt, et uoces uocibus addunt.

Sic, bene quaesitas ut pullis porrigat escas,

Mitis hirundo redit: postquam sua tecta uidendum

Garrula per patulas fuerit delata fenestras,

Matris in aduentum nido consurgit ab omni

260

Turba loquax, flagitantque cibos fidaeque parentis

Oribus ora petunt et apertis faucibus astant;

Illa sed impendens nidum circumspicit omnem,

Distribuitque pias, ut cunctos nutriat, escas.

Sanxerat Augustus Sophiae cognomine templum,

265

Romanum princeps cum Iustinianus haberet

Imperium, Christoque uouens sua uota dicarat

Mens Augusta, reor, iam non ignara futuri:

Aut magis ignarum recto deus ordine duxit

Ante futurorum, quam sunt, arcana bonorum

270

Auspiciis sacrare piis. Theodora regebat,

Tempore quo sacram fundauit conditor arcem.

Et Sophiae nomen nondum regnantis habere

Arx meruit: sceptri fuerant ea signa futuri.

Ingens mysterium, magna quod mole latebat.

275

Perfectum patefecit opus. uia lucida nostris

Nunc facta est oculis. manifesta luce uidemus

Olim promissum caelesti munere regnum

Iustino Sophiaeque piis, patuitque, quod ante

Clausum erat, et nullis uelamen uisibus obstat.

280

Rem Sophia dignam certo sapientia fecit.

Instituit pulchrum, solidauit robore templum.

Coepit, perfecit donisque ornauit et auxit.

Iam Salomoniaci sileat descriptio templi.

Cedant cunctorum miracula nota locorum.

285

Inclita praeclarum duo sunt imitantia caelum,

Consilio fundata dei, uenerabile templum

Et Sophianarum splendentia tecta nouarum.

Principis haec, haec aula dei. deus illud utrumque

Glorificauit opus, sed maiestatis honore

290

Plus templum terroris habet. namque ibi probatur,

Quam sit ubique deus praesens, simul omnia complens.

Internis oculis illic pia cernitur esse

Indiuisa manens patris genitique potestas

Spiritus et sanctus. substantia creditur una,

295

Tres sunt personae. subsistite! nomina fulgent,

Vtque pater deus est, genitus deus aequus honore,

Spiritus et sanctus pariter deus. ex tribus una

E caelo ueniens mundi persona redemptrix

Humani generis formam de uirgine sumpsit.

300

Sponte sua uenit, factorque et conditor orbis

Factus homo est, uerusque deus non destitit esse.

Natus, non factus, plenum de lumine lumen,

Vna in naturis extans persona duabus,

Consimilis deitate patris, hominique profecto

305

Consimilis, sine peccato peccata relaxans,

Plurima per populum faciens miracula Christus.

Calcauit mortem moriens, uitamque resurgens

Vita dedit cunctis in se credentibus. ipse

In caelum ascendens a dextris sedit honori

310

Aequaeui patris, iudex uenturus in orbem

Et regnum sine fine tenens. hunc mente fideli

Regnator Iustinus amans, trabeatus ab aula

Egrediens, templum primum sublime petiuit

Atque deo grates solita pietate peregit.

315

Plurima uotorum sacrauit dona suorum,

Immensoque pium ditauit munere templum.

Obtulit et ceras, et miti uoce petiuit

Corde humilis, dextraque dei benedictus abiuit,

Plus exaltatus, plus iustificatus id ipsum,

320

Quod se humilem, stans ante deum, ueramque fatetur,

Quam retinet pietate, fidem. cum diligit ipse.

Diligitur. quem Christus amat rex magnus, amatur.

Ipse regit reges, ipse et non subditur ulli.

Iustinus princeps hoc protectore quietus

325

Imperat, hunc ipsum solum spe certus adorat.

Vt pius expletis templorum limina uotis

Liquit, in ingentem uectandus consulis arcem

Conscendit gaudens et saeptus lumine sedit.

Ante pedes domini, faciunt qui iussa, clientes

330

Astabant laeti, uultuque et ueste nitebant

Romani populi patres sine semine facti.

Patricius senio fulgens Calinicus honoro,

Qui pater imperii meruit iam factus haberi

Gratior, Augusti seruans pia gaza sacelli.

335

Namque illi moriens mox Iustinianus honores

Contulerat, fidaeque prius narrauerat auri

Consilii secreta sui. "uocor", inquit "alumne,

Et properat suprema dies, iussuque creantis

A regnis in regna uehor. deus omne Latinum

340

Iustino dedit imperium. tu, fide, memento

Verborum, quae mando tibi. cum carne relicta

Spiritus ascendens claram penetrauerit arcem,

In medio procerum Iustini ad limina perge.

Inuitato uirum, nolit licet ille subire.

345

Sorte mea tristis renuet. consentiet istinc.

Ne dubitare uelis. nullus contemnere possit

Terribilis praecepta dei. cognoscet amantes,

Quos fidos habui. mihi qui nocuere nocentue,

Ipsum etiam facto simili temptare parabunt,

350

Vt pereant iustasque suo dent sanguine terras.

Sed pietas Augusta malos castigat alumnos

Consilii bonitate sui. dum perdere non uult,

Subiectum sibi quidquid erat, sic punit iniquas

Carne ueras animas, ut mortis poena

355

Non maneat, breuiusque luant. cruciantia corpus

Praeteritura pati satis est. aeterna tremiscant

Supplicia, inflictas timeant in saecula poenas.

Vltio commissum lenit scelus. illa profecto

Paucorum multis prosunt exempla malorum,

360

Quorum post mortem nostrae monumenta perhorrent

Et damnant leges. erit unius utile multis

Exitium, cessantque doli, dum poena timetur.

Legislatores statuit deus ipse per orbem".

Haec animo retinens sincera mente fidelis

365

Paruit, et domino meruit dilectus haberi.

Nec non ensipotens, membrorum robore constans

Aspectu, mentis non a grauitate benignus,

Astabat Narses sedemque ornabat herilem

Splendida signa gerens. qualis pretiosus achates

370

Aut medius fuluo Parius lapis enitet auro

Artificis formante manu: sic luce coruscus,

Sic animo placidus, miti sic gratior ore,

Terga tegens domini claris fulgebat in armis.

Adfuit et sacrae domino gratissimus aulae

375

Tiberius, curasque omnes implebat et

Implens officium nutu monituque frequenter

Obsequiis instare suis tranquillus alumnos