Roscida purpureos Aurora ostenderat ortus,
Imperio sacrata dei, dominisque iubebat
Sumere concessum caelesti munere regnum.
Ipse autem procerum magnis oratibus actus
5
Non primum imperii regalia signa recepit,
Ni sacrata prius supplex oracula poscens
Effusis precibus Christo sua uota dicaret.
Ilicet Angelici pergens in limina templi
Imposuit pia tura focis cerasque micantes
10
Obtulit, et supplex lacrimis ita coepit obortis.
"Omnipotens princeps, summi pater inclite uerbi,
Lux aeterna deus, rerum formator et auctor
Cuius stelliferum fecit sapientia caelum,
Fundauit terram, uestiuit floribus agros,
15
Arboribus tribuit sua germina, uallibus herbas,
Et caeli liquidos formatrix condidit ignes
Discernens a nocte diem rutilisque comantem
Ornauit solem radiis, et cornua lunae
Paulatim minui, paulatim crescere iussit,
20
Formauit uarias habitu distante figuras,
Produxit pronis animalia cetera membris
Solum hominem rectum, quem mox ratione repleuit,
Viuificans siccum sacro spiramine lutum,
Cuius subtracta costis ex omnibus una
25
Perfecit facto similem sociamque dicauit.
Hisque creaturam, claro est quae subdita caelo,
Subiectam fecit diuini iussio uerbi,
Quas tibi persolui tanto pro munere grates,
Paruus homo, immensi factus factoris imago?
30
En ego, parua creaturae pars, subditus asto
Ante oculos excelse, tuos, tibi seruio soli
Atque meum summitto caput, cui flectitur uni
Omne genu, quem cuncta pauent, elementa tremiscunt.
Quaeque uident homines et non quae iussa uideri
35
Ante oculos sunt clara tuos, famulantur, adorant,
Et laudant factoris opus. si sceptra tenere
Me Romana iubes soliumque ascendere patris,
Si tibi complacuit populos mihi credere tantos,
Velle tuum fac posse meum. tu subicis hostes.
40
Colla superborum furiataque pectora frangis,
Tu reges seruire facis. da posse uolenti,
Vt faciam placitura tibi". placuere parenti
Orantis pia uerba uiri, genitusque precanti
Adnuit, et sanctus "regnato" spiritus inquit.
45
Vox arcana dei gestis fit nota peractis:
Non fierent, nisi sancta dei uox illa iuberet.
Ipsa etiam summi consors castissima regni
Virginis et matris templum sublime petiuit,
Cuius adoratum limen feliciter intrans
50
Ante pios uultus expansis candida palmis
Constitit, et pronis supplex haec uultibus infit.
Virgo creatoris genetrix sanctissima mundi,
Excelsi regina poli, specialiter una
Vera parens et uirgo manens, sine semine patris
55
Quam deus elegit matrem sibi, credula uerbum
Concipiens nostram genuisti feta salutem.
O pietas miranda dei dictuque tremenda!
Caelorum factor dominus deus, unica patris
Forma dei, uerae sese uelamine carnis
60
Induit, et serui formam de uirgine sumpsit.
Quos tibi, quos genito dignos soluemus honores
Pro tantis, benedicta, bonis? te, gloria matrum,
Auxiliumque imploro tuum: te semper adorem,
Te fatear dominam seruatricemque nouarum
65
Iustini rerum, nostrum caput, inclita, serua,
Tutare imperium, uitam rege, perfice coepta.
Da, bene dispositis procedant omnia nostris.
Subde feras gentes, iusto mucrone superbi
Depereant. uestro semper tutamine uiuam".
70
Plurima praeterea uerbis clementibus orans
Oblatis ceris, altam remeauit in aulam.
It sacrum comitata latus pulcherrima proles,
Luce sua plenam quae possit uincere lunam,
Aequiperans umeris matrem, sic lucida cultu,
75
Sic niueis formosa genis similisque parenti.
Igne micant oculi. nomen distabat et aetas,
Non tamen egregiae distabat gratia formae:
Arboris ut matris quae de radice propago
Nascitur et celsis caput erigit ardua ramis,
80
Aequiperat nouis maternam frondibus umbram,
At mater propriam florentem germine natam
Gaudet habere parem, laetasque attollit in auras
Felices ramos, et uertice despicit arua.
Iam laetus princeps diualia tecta subibat,
85
Amplaque gaudentes implebant atria turbae.
Accelerant fidi, cura est ut cuique, ministri
Obsequiis praebere manus, promuntque feruntque
Augustas uestes pretiosaque cingula gemmis
Et capitis diadema sacri. cultu ipse priore
90
Exuitur, tantumque uno uestitus amictu
Constitit, et lumen membris regalibus auxit.
Haut secus ut, nubes cum se rescindere densa
Coeperit, et caelum monstrauerit aethra serenum,
Ardentes radios mittit iubar, omnia uisum
95
Congaudent elementa diem. mox erigit herba
Molle caput, uernant segetes, et gramina crescunt,
Ipsaque conspectis gratantur lumina terris.
"Haec est illa dies", laeti dixere clientes
"Quam pater ille bonus sancto praedixerat ore".
100
Egreditur, tunicaque pios inducitur artus,
Aurata se ueste tegens, qua candidus omnis
Enituit lumenque dedit, fuscasque remouit
Aetherea nondum prolata luce tenebras.
Purpureo terrae resonant fulgente cothurno,
105
Loraque puniceis induxit regia uinclis,
Parthica Campano dederant quae tergora fuco,
Quis solet edomitos uictor calcare tyrannos
Romanus princeps et barbara colla domare.
Sanguineis praelata rosis, laudata rubore,
110
Lectaque pro sacris, tactu mollissima, plantis.
Augustis solis hoc cultu competit uti,
Sub quorum est pedibus regum cruor. omne profecto
Mysterium certa rerum ratione probatur.
Nobilibus gemmis et cocto lucidus auro
115
Balteus effulgens lumbos praecinxit heriles,
Substrictoque sinu uestis diuina pependit
Poplite fusa tenus, pretioso candida limbo.
Caesareos umeros ardenti murice texit
Circumfusa chlamys, rutilo quae ornata metallo
120
Principis exerta uincebat lumina dextra.
Aurea iuncturas morsu praestrinxit obunco
Fibula, et a summis gemmae nituere catenis
Gemmae, quas Getici felix uictoria belli
Praebuit atque fauens dominis Rauenna reuexit,
125
Quasque a Vandalica Belisarius attulit aula.
Signa triumphorum, pie Iustiniane tuorum
Sospite Iustino mundumque regente manebunt,
Amborum nomen per saecula cuncta canetur,
Narrabunt populi miracula uestra futuri.
130
Armati manibus sacrati circulus auri
Impositi in collo imperium sublime dicauit,
Quod faciens ter, ter dextram cum munere tendens
"Augusti, Iustine, locum tibi confero" dixit.
"Ast ego te iubeo" princeps ait "esse tribunum.
135
Felix Armatus, primus qui uerba loquentis
Audiit et primus sollemnia dona recepit.
Quattuor ingentem clipei sublimius orbem
Attollunt lecti iuuenes, manibusque leuatus
Ipse ministrorum supra stetit, ut sua rectus
140
Littera, quae signo stabili non flectitur umquam.
Nominibus sacrata tribus, qui uiribus aequis
Imperium rexere suum. genus omnibus unum,
Sceptrum continuum, tempus iuge, iuncta potestas.
Successu res acta suo est. iam regna duorum
145
In caelis translata manent, nunc maximus orbis
Communis benefactor adest, cui subdita reges
Colla parant, nomenque tremunt et numen adorant.
Astitit in clipeo princeps fortissimus illo
Solis habens speciem. lux altera fulsit ab urbe.
150
Mirata est pariter geminos consurgere soles
Vna fauens eademque dies. mea carmina numne
Mensuram transgressa suam? mirabere forsan,
Quod dixi geminos pariter consurgere soles,
Nec uacuis uerbis nec inanibus ista figuris
155
Ore feres prolata meo, si dicta rependis.
Mens iusti plus sole nitet. non mergitur undis,
Non cedit tenebris, non fusca obtexitur umbra.
Lux operum aeterno lucet splendore bonorum.
Postquam cuncta uidet ritu perfecta priorum,
160
Pontificum summus plenaque aetate Iohannes
Astantem benedixit eum caelique potentem
Exorans dominum sacro diademate iussit
Augustum sancire caput, summoque coronam
Imponens apici feliciter ............
165
Intonuit patrum subitus fragor, inde clientum
Clamores crescunt; clamoribus assonat echo.
Laudibus innumeris regnantum nomina tollunt.
Iustino uitam ter centum uocibus optant,
Augustae totidem Sophiae plebs tota reclamat.
170
Mille canunt laudes uocum discrimina mille.
Iustinum Sophiamque pares duo lumina mundi
Esse ferunt. "regnate pares in saecula" dicunt.
Felices annos dominis felicibus orant.
Insonuit uox illa diu, tandemque quieuit.
175
Ipse coronatus solium conscendit auitum,
Atque crucis faciens signum uenerabile sedit,
Erectaque manu cuncto praesente senatu
Ore pio sic orsus ait. "super omnia regnans
Regna deus regnum nobis concessit auitum,
180
Et patrium diadema dedit, curasque regendi
Imposuit rerum genitor, quas ipse creauit.
Laudamus factoris opus, regemque tremendum
Suspicimus. grates agimus gratesque fatemur.
Ipsius est, quodcumque sumus, ratione probante,
185
Et rerum certas ...................
Pluribus ex membris animal componitur unum,
Sed caput est, quod membra regit. deus ergo creator
Componens hominem natus ...........
Omnibus ut membris caput imperet. utque regantur,
190
Coniuncta est capiti sapientia, corporis arcem
Quae retinens oculis speculetur membra serenis,
Et quoscumque uidet uigilanti lumine sollers
Peste laborantes subiecti corporis artus,
Sanet, et infestos pellat medicamine morbos.
195
Romanum imperium corpus bene ponitur unum
Compositum multis, quod fas est dicere, membris.
Nos sumus ergo caput solidati corporis huius,
Huic sacro capiti facta est Sapientia consors,
Quae mihi commissum pariter regat inclita mundum
200
Sede sedens una. uos o mihi proxima membra,
Conscripti patres, nostri spes maxima regni,
Vos estis pectus, uos brachia uerticis huius,
Quorum consiliis quorumque laboribus usa
Publica res domuit gentes et regna subegit.
205
Summa regendarum cura est mihi credita rerum.
At quia subiectum nostrum est disponere mundum,
Nos etiam uobis curas committimus orbis.
Alloquimur fidos, et uos hac uoce monemus.
Imprimis deus est tota uirtute colendus,
210
Semper adorandus, semper metuendus, amandus.
Omnia qui fecit pulchri miracula mundi.
Nos imitatores factoris et omnia dantis,
In quantum natura ualet, contendimus esse,
Vtque deus uoluit, propriis caput impero membris.
215
Iustitiam populis generaliter omnibus aequam
Et iuris seruate modos, disponite plebes,
Vt decet imperii ueros disponere patres,
Vtque pedes proprios et membra minora fouete.
Non minor est membris cura impendenda minutis.
220
Obsequium pedibus naturae lege uidemus
Admotas praebere manus, oculosque ministros
Cernimus esse pedum, quibus inferiora tuemur.
Ante pedes planate uias. ne temnite partem
Magnis officiis summisque laboribus aptam,
225
Qua uehitur totum summo cum uertice corpus.
Qui pedibus rectis graditur, mala nulla ueretur,
Non timet offensam: nescit uia recta ruinam.
Quin et causa rei cultu est ornanda diurno.
Nullus uile putet, quod nouit corporis esse.
230
Sit censura patrum, sit disciplina per orbem,
Priuentur caedes, populorum iurgia cessent.
Nullus laedendi pateat locus, usus iniquae
Cesset auaritiae. subiectis parcite nostris,
Colla superborum confringite. culpa nocentes
235
Puniat ipsa suos, seruentur iura quietis.
Huc aures totamque, uiri, deflectite mentem,
Quaeque sit, ex dictis, uestri spes, discite nostris.
Agricolae sua rura colunt, cultuque diurno
Implorant fructus, et terram uomere findunt,
240
Diuiditurque bonis gratus labor ille colonis.
Pars scindit glebas, pars sulcis semina mandat,
Pars liquidas deducit aquas hortosque uirentes
Irrigat, ac tractis satiat pomaria riuis.
Nouit culta suos tellus ditare colonos.
245
Sic bene promeritos donis res publica ditat,
Terra uelut pinguis. cuius spes magna senatus
Hic floret uirtute, fide, grauitate, rigore.
Hanc quicumque colunt, multum mercedis habebunt.
Quod fisci est, nullus rapiat. cognoscite fiscum
250
Ventris habere locum, per quem omnia membra cibantur.
Venter alit corpus. fuerit si uenter inanis,
Omnia deficiunt, tenuantur robore membra,
Et contracta rigent arentibus ossa medullis.
Omnibus sufficiunt sacrati commoda fisci,
255
Ex quibus est commune bonum, commune leuamen.
Tutetur fiscus iustorum nemine laeso:
Quae sua sunt, capiat, quae sunt priuata, relinquat.
Iustitiam colimus, iustos ueneramur, amamus.
Hanc commendamus, hanc uos retinere iubemus.
260
Plurima sunt uiuo nimium neglecta parente,
Vnde tot exhaustus contraxit debita fiscus,
Reddere quae miseris moti pietate paramus.
Quod minus ob senium factumue actumue parentis,
Tempore Iustini correctum gaudeat orbis.
265
Nulla fuit iam cura senis: iam frigidus omnis
Alterius uitae solo feruebat amore.
In caelum mens omnis erat. iam corporis huius
Immemor hanc mundi faciem transisse putabat,
Et licet exhausti uacuarit commoda fisci,
270
Illa tamen sancti mecum est benedictio patris.
Quae totum reparare potest et lapsa nouare,
Nec patimur quemquam sacratum laedere fiscum,
Nec laedi quemquam sinimus sub nomine fisci.
Vtantur cuncti propriis, ac iure fruantur".
275
Haec postquam princeps tranquillo protulit ore,
Pronus adorauit laudans pia dicta senatus,
Et summi clamor peruenit in astra fauoris.
Protinus et magni uisit fastigia circi,
Cerneret ut laetos populos plebemque moneret
280
Eloquii pietate sui. tunc ordine longo
Incedunt summi proceres fulgensque senatus.
Ipse inter primos uultu praeclarus honoro
Fratris in obsequium gaudens Marcellus abibat,
Dispositorque nouus sacrae Baduarius aulae.
285
Successor soceri (factus mox curapalati est),
His aetas dispar, sed par uotum atque uoluntas.
Ambo patricii, dilecti principis ambo
Fulgebant geminis similes radiantibus astris,
Astris, quae caelum flamma meliore perornant,
290
Solaque prolato possunt cum sole uideri
Stellarum fugiente globo, quando omnia pallent
Sidera et afflatas ortum iubar aspicit herbas
Atque operit nouus astra dies. praenuntius ante
Signa dedit cursor. posita de more lacerna
295
Exoritur laetum iucunda per agmina murmur.
Intentos oculos ad sedem uulgus herilem
Extulit assurgens, quoniam plebs laeta uidere
Felicem dominum summo cupiebat amore.
Egreditur cum luce sua, frontemque serenam
300
Armauit sancti faciens signacula ligni,
Vtque salutato tetigit subsellia uulgo,
Auratum scandens solium sedemque paternam
Instructam plumis pulchrisque tapetibus altam,
Aspexit laetus populos, uultuque modesto,
305
Circumfusa uidens plaudentum milia, risit.
Censuram seruans et plebi gaudia donans.
Vt princeps solio subnixus sedit in alto,
Ingens laetitiae sonuit fragor: aurea plebes
Tempora principibus centenis uocibus optat.
310
Iustino uitam partes utraque reclamant,
Augustae Sophiae uotis quampluribus orant.
Excutiunt plausus, studiorum gaudia surgunt,
Alternisque sibi respondent agmina dictis.
Emittunt dextras pariter pariterque remittunt.
315
Certatim toto uulgus micat undique circo,
Vt ueniunt densae manicis albentibus undae.
Disponunt cantus, et motum cantibus addunt.
Nunc simul erectis, pronis nunc ardua membris
Dant capita. accedunt pariter, pariterque recedunt.
320
Fertque refertque globum moles condensa uirorum.
Exaltata putes placidis bene flantibus Euris
Ludere coniferae frondosa cacumina siluae,
Et flexis nutare comis, lentoque uicissim
Vertice fecundos huc illuc flectere ramos.
325
Inde dato populi fecere silentia signo,
Cunctaque clamosi tacuere sedilia circi:
Mollior ut uentis quotiens uenit aura remotis.
Fluctiuagum pelagus, quod tempestate mouetur,
Mansuetis planatur aquis, tunc solis honore
330
Omnia clara silent tranquillis aequora ripis.
Vt clamor magnus populi strepitusque quieuit,
Diuinus princeps Augusta uoce perorans
Haec plebi mandata dedit. "bene uiuite, ciues.
Tempus gaudendi est. gaudete, hilaresque manete.
335
Contulit ista deus. nullus sua gaudia turbet.
Priuentur caedes, studiorum iurgia cessent.
Et iam post duros, cunctis promitto, labores
Otia sint plebi, nobis uigilantia sollers.
Tranquillam faciam securis ciuibus urbem.
340
Nos curam uestri gerimus, nos uestra tuemur.
Credite, non patitur saeclorum secta meorum
Iniustos saeuire diu. componite mores,
A furtis cohibete manus, cessate nocere.
Discite iustitiam, legum praecepta tenete.
345
Iustitiam quicumque facit, fora nulla timebit.
Omnis erit iudex informidabilis illi.
Corripiet sontes iuris uigor. este quieti.
Si socium socius, si ciuem ciuis amabit,
Non solum optati iubeo spectacula circi,
350
Praemia sed populis et maxima dona parabo.
Ditabo plebes opibus, nomenque negatum
Consulibus consul post tempora tanta nouabo.
Gaudeat ut totus Iustini munere mundus,
Dona calendarum properant uicina mearum.
355
Vos uestris astate locis, properate, parate,
Promissaque die nostras sperate curules".
Expauit gaudens inopino nomine uulgus
Consulis audito: natus fragor, itque tumultus
Per laetos ingens † fremit undique murmur,
360
Ingeminantque cauos dulci modulamine plausus.
Interea lati spoliant subsellia circi:
Vndique plorantum descendit turba uirorum,
Et positis totam chartis impleuit harenam
Ante ipsam domini sedem, largisque ligantes
365
Ora uiri lacrimis et terrae corpora dantes
In facies cecidere suas. "miserere, perimus"
Insonuit uox magna diu. "lege sacra parentis
Syngrapha, de tantis rationem collige chartis.
Iam seruis succurre tuis. nos nostra iubenti
370
Credidimus dominis. uobis quis uestra negaret.
Cum uestrum est, quod mundus habet? scis, summe regentum,
Publica quid uestro prosint commercia fisco.
Vnde tributa tuis succedent annua rebus,
Deficiet si nostra manus? tibi militat omne,
375
Quod gerimus. nos, quae tua sunt, priuata uocamus.
Vix nobis uitae constant alimenta diurnae
Afflictis, quae longa dies longoque labore
Sors quaerit, paruosque cibos sub nocte reponit.
Flere diu tantos lacrimis non passus acerbis
380
Condoluit miserans, et se pietate subegit
Legibus ultro suis. "aliena pecunia" dixit
"Reddenda est, uiuus patri qui substitit heres".
Thesauros fidis priuatos ferre ministris
Imperat. innumerae mox aduenere cateruae
385
Fortia centenis oneratae bracchia libris.
Deposuere umeris. turmae glomerantur in unum.
Et totus fuso circus resplenduit auro.
Tunc posita ratione palam, populoque uidente,
Debita persoluit genitoris, cauta recepit.
390
Gaudia quanta illic, quantus fauor! undique laetus
Tollitur in caelum populorum clamor ouantum.
Mirantur proceres, mirantur talia plebes.
Hinc rutili lucent chartis ardentibus ignes,
Hinc radiat fuluum concertans ignibus aurum.
395
Hinc chartas flammis subigunt, hinc pondere fusos
Exaequant solidos, et lancem pollice pulsant.
Tunc sinibus plenis abeunt, quaestuque laborant,
Elatisque oculis pro uita principis orant.
Largior inuentus patre est, clementior idem,
400
Qui uirtute animi mentem calcauit habendi,
Publica priuato cum debita redderet auro
Sponte sua, dominus seruis miseratus egenis.
Priscorum hoc uno uicit nouus omnia facto
Facta pius princeps. quamuis meliora sequantur,
405
Hoc primum tamen omen erat, quod nullus auorum
Augustos umquam cecinit fecisse priores.
Hinc aliud pietatis opus tam grande secutum est
Pro uinctis flentes nuptae uenere maritis,
Matres pro genitis. nescit seruare pudorem
410
Rebus in afflictis ingens dolor. immemor ibat
Turba sui sexus, cultu miserabilis ipso,
Per medios populos. postquam uenere uerendam
Caesaris ante casam, cunctae sua pectora durae
Illidunt terrae. "pius es, potes omnia" clamant.
415
"Cerne pias lacrimas, miserorum uincula solue.
Matribus his natos, his nuptis redde maritos.
Omnibus haec sit laeta dies. tua gaudia princeps
Nullus agat tristis. cunctorum crimina dele,
Gaudeat ut laetus miti sub principe mundus".
420
Has pius aspexit lacrimas, precibusque dolentum
Adnuit, et solui cunctos a crimine iussit
More dei. deus est, cui uerbo competit uno
Iustificare malos mediaque a morte leuare.
Credite simpliciter: uox haec temeraria non est.
425
Qui facit hoc, deus est: deus est in corde regentum
Principibus princeps quidquid deus imperat, hoc est.
Terrarum dominis Christus dedit omnia posse.
Ille est omnipotens, hic omnipotentis imago.
Plurima praeterea sollemni munere donans,
430
Dimissis populis arcem remeauit in altam.