Imperii culmen rerum non motibus ullis,

Non armis sumptum, non ambitione potitum

Auspicio meliore cano, licet omnia nullus

Inclita gestorum ualeat monumenta piorum

5

Ordinibus numerare suis, tamen utile seruis

Esse reor mentem dominis aptare fidelem

Officio quocumque datur. praecommodo linguam:

Vos, diuae, date uerba, et quae Vigilantia mater

Et quae summa regens Sapientia protegis orbem.

10

Vos mihi pro cunctis dicenda ad carmina Musis

Sufficitis, uos quaeque latent arcana monetis.

Tuque dei genetrix sanctam mihi porrige dextram

Et fer opem, quaeso. magni mihi causa laboris

Surgit, et inualidos ad pondera tendo lacertos.

15

Vrguet amans dominos carmenque impellit adire

Quaestor Anastasius, sancti pars magna senatus,

Compositor morum, iuris legumque sacerdos:

Et Thomas, Libyae nutantis destina terrae,

Qui lapsam statuit, uitae spem reddidit Afris,

20

Pacem composuit, bellum sine milite pressit,

Vicit consiliis, quos nullus uicerat armis:

Nec non magnanimus, meritis et nomine Magnus,

Mente placens dominis, sacris rationibus aptus,

Rectorum Latii discussor prouidus orbis:

25

Successorque boni rediuiuaque gloria Petri

Hinc Theodorus adest, patria grauitate magister:

Hinc secreta sacrae tractans Demetrius aulae

Vmentes oculi pressit sopor. haut sine summi

Numinis auspicio reor hunc uenisse quietem.

30

Signa futurorum sopor ostentare bonorum

Venerat ille uiro, rerumque arcana docere.

Nondum plena quies uictos laxauerat artus,

Cum uirgo superas caeli demissa per auras,

Aspectu clemens et gressu laeta pudico,

35

Purpureas uelata comas oculisque benigna,

Quantum signa dabant, sacrae Pietatis imago,

Diuinos stetit ante pedes, dextraque coronam

Imposuit, sanctoque caput diademate cinxit,

Augustoque uirum circumdans mitis amictu

40

"Te decet hic habitus, regnantum maxime", dixit,

"Terribilis princeps et amabilis omnibus idem,

A magno dilecte deo, diualis origo.

En ego laeta tuis occurro prima secundis,

Gestorumque tibi felix praenuntia ueni.

45

Sustulit haec nox alma patrem, fortissime, surge.

Te expectat, Iustine, dies. tu proximus heres.

Te pater omnipotens diuino ornauit honore,

Te dominum sacrae firmauit auunculus aulae.

Quid fundis lacrimas! rerum quid gaudia defles

50

Proice tristitiam. uiuit pater, aethere uiuit,

Et fruitur meliore die. succede labori,

Atque regendarum sudores suscipe rerum.

Est uirtus roburque tibi, praestantior aetas,

Prudens consilium, stabilis mens, sancta uoluntas,

55

Et rerum custos uigilantia, dignaque caelo

Vestra gubernatrix lati sapientia mundi.

Haec ne uana putes aut credas somnia fingi,

Accelera. manifesta loquor. tibi seruiet orbis,

Fortia uirtutum miratus facta tuarum.

60

Quisquis erit uestrae, per se cadet, inuidus aulae.

Afficietque uiros legum pius ensis iniquos.

Barbara Romanos augebunt bella triumphos.

Regnaque sub uestris uenient fortissima plantis.

Ecce tuae proceres pulsantes limina portae

65

Iustinum Sophiamque rogant succedere patri".

Dixerat haec uirgo, placidus cum lumina somnus

Deseruit, purisque uolans se miscuit auris.

Et iam crebra manus ueloci concita pulsu

Limina quassabat ductis munita catenis.

70

Ad strepitum custos, cura est cui claustra tueri,

Sic ait indignans. "quisnam temerarius hic est,

Qui placidos audet dominorum rumpere somnos,

Tempore quo dulcem nox intempesta quietem

Ingerit, et membro sopor est gratissimus omni"?

75

"Si te fida mouet dominorum cura tuorum,

Surge citus" Calinicus ait. mox agnita uox est.

Ante fores dominis Calinicum nuntiat esse.

Auspicium felix illo de nomine cepit.

Prosperitas ea prima fuit fortunaque rerum

80

Tempora defesso renouans felicia mundo,

Quod primum ad limen bona tunc Victoria uenit,

Orbis in Augustam dominos ut duceret aulam.

Hoc nomen sors laeta tibi, Calinice, dicauit

Pro meritis, uir clare, tuis. factusque minister

85

Tanti consilii, licet haec deus omnia fecit,

Tu quoque cum dominis, quoniam sic mente fideli

Vixisti uiuesque, tuis mercede laborum

Aeternam famam laudemque et nomen habebis.

Fit iussis mora nulla dein: mox claustra resoluens

90

Ianitor excelsam stridenti cardine portam

Imperio reserauit heri. iam uisio certum

Fecerat illa uirum, dulcesque a pectore somnos

Expulerat, curaeque altae pia corda mouebant.

Vt latae patuere fores, subit ampla senatus

95

Atria, et aurati subter fastigia tecti

Corripuit festinus iter monstrante ministro.

Est domus interior tectorum in parte superna,

Luce sua radians et aperto libera caelo,

Conspicuo uitrei splendens fulgore metalli.

100

Dicere si fas est, rutili non indiga solis

Vel solis dicenda domus. gratissima uisu

Et facie miranda loci. pars prospicit una

Immensum pelagus, pars respicit altera portum,

Portum quem geminae complexant bracchia ripae

105

Moenibus appositis, rapidos contemnere uentos

Et faciunt, praebentque salum statione quietum.

Aequoreos frangunt obiecto marmore fluctus,

Et prohibent refluas angustis faucibus undas.

Gratior ille fuit dominis locus, unde solebant

110

Vndiuagum spectare fretum curuasque carinas

Omnia uectantes gemini commercia mundi.

Illic e stratis consurgens impiger altis

Electus princeps secreta in parte sedebat,

Atque ostensa sibi carae referebat amanti.

115

Dum loquitur pensatque pia cum coniuge curas,

Limina sacra patres deiectis uultibus intrant.

Ille habitus casum signis monstrauit apertis.

Surrexere citi, uerbisque in sede relictis

Ad medios uenere locos. "quid fertis, amici?

120

Cur tristes" Iustinus ait. "pater inclitus orbis

Occidit an uiuit"? magno tunc regia fletu

Ingemuit. gemitus uno Calinicus ademit

Ora premens digito, dextraque silentia fecit.

Aggere non aliter cum uicto flumen inundans

125

In latos erumpit agros, si cautior illic

Marginibus sparsas erectis colligat undas

Agricola, in sese refluus reuocabitur amnis,

Praecipites frenantur aquae, redit impetus omnis,

Et clausi bibula riui minuuntur harena.

130

"Romanum imperium, patri dum uita manebat,

Vestris consiliis uestrisque laboribus auctum

Et plebi notum est et nos cum plebe fatemur.

Augustum, Iustine, genus te principe dignum.

Te dominum sacrae quis non praedixerit aulae.

135

Cum magni regeres diuina palatia patris,

Par extans curis, solo diademate dispar,

Ordine pro rerum uocitatus curapalati?

Dispositu nam Caesar eras. cum sceptra teneret

Fortis adhuc senior, regni tu summa regebas

140

Consilio moderata graui. nil ille peregit

Te sine, magnanimus seu fortia bella moueret,

Foedera seu pacis cum uictis uictor iniret.

Nunc idem genitor laetus plenusque dierum

Funere felici caelestia regna petiuit,

145

Te successorem statuens sibi. suscipe gaudens.

In tua iura suum transmisit auunculus orbem.

Non te cognatum sanctissimus ille putauit,

Sed genitum. te iura uocant, te sustinet aula.

Tu decus imperii lumen uirtusque Latini.

150

In te nostra salus, in te spes tota resurgit.

Oramus, concede tuis, succede parenti.

Rumpe moras, cape dona dei, sceptrisque paternis

Vtere, et Augustum, quod defuit, accipe nomen".

Talibus orabat sacras uir fidus in aures

155

Hortans et rerum dominis cunctantibus instans:

Consensusque sui manifestans uota senatus

Creber adorabat dominos, et poplite flexo

Plurima diuinis supplex dabat oscula plantis.

Verbaque narrantis tacite firmabat amici.

160

Ipse autem patris concussus sorte beati

Sceptra recusabat lacrimans, largoque rigabat

Imbre genas, fletuque uiri uestesque madebant.

Tantus amor senioris erat. "desistite"! dixit.

"Duram rem petitis, frustraque instatis, amici.

165

Ergo superposita caput hoc ornabo corona,

Quando Iustinum tristem decet esse? per orbem

Flere libet. patrem res publica perdit et orbis,

Non dominum. quem non hominem pietate benigna

Continuit, fouit, monuit, nutriuit, amauit?

170

Et tamen innocuo plures uoluere nocere.

Non caret inuidia regni locus. ibo paternas

Tristis in exequias: regalia signa recuso".

Talia dicentis pedibus prostrata iacensque

Omnis turba simul "pius es, miserere" perorat

175

"Supplicibus, uir sancte, tuis: succurre periclis.

Omnia mox ueniente die periisse uidebis,

Si uacuam uulgus sine principe senserit aulam.

Quantumcumque boni moueat dilectio patris,

Non sit amor patriae patrio minor. ipse tenere

180

Sceptra tuus moriens te iussit auunculus ore.

Aspice quanta fuit nostrae simul urbis et orbis

Prouida cura seni. pro te deus omnia fecit,

Quae fieri uoluit. solium conscende paternum,

Et rege subiectum, princeps fortissime, mundum.

185

Aurea nascetur uobis regnantibus aetas,

Nec mutans dominos Romana uidebitur aula".

Vocibus his flexus cessit tandem: itur in arcem

Obsequio comitante patrum. gratissima coniux

Subsequitur, non tunc solito stipata tumultu.

190

Incedunt media securam nocte per urbem

Fronte parum laeti, quamuis gaudente senatu

Imperium peterent, quamquam omnia tuta uiderent.

Diuinis animis inerat dolor ille parentis.

Ante pios oculos mitis uersatur imago.

195

Illa mouet mentem, penitusque in pectore utroque

Indiuisa manens pia numina numine complet.

Limen ut Augustae sacro pede contigit aulae.

Omnia gallorum strepuerunt culmina cantu.

Exactam noctem primi sensere uolucres,

200

Et laetum cecinere diem, alarumque dedere

Plausibus adsiduis et acuta uoce fauorem.

Excubiae primum, quae summa palatia seruant,

Imperium felix dominis intrantibus optant,

Et cunctos aditus armato milite uallant,

205

Ne quis in Augustam contrarius audeat aulam

Infensum conferre pedem. deuotio tanta

Atque hominum cautela fuit sollersque bonorum

Sollicitudo patrum. nam quis temptaret obesse,

Cum deus imperium sancto iam dixerat ore

210

Iustino Sophiaeque dari, muroque potenti

Cinxerat atque armis totam caelestibus aulam

Omnia disponens muniuit prouidus arcem

Tiberius, domini semper cui maxima cura

Vtilitatis erat. namque illum maximus orbis

215

Communis benefactor alens et ab ubere matris

Suscipiens primis puerum praelegit ab annis,

Vtque pater genitum nutriuit; fouit, amauit,

Paulatimque uirum summa in fastigia duxit.

Hinc etiam iuuenis tota uirtute laborans

220

Pro rerum dominis animam uitamque periclis

Non dubitat praebere suam, uigilatque, fidemque

Exhibet, et summum meruit dominantis amorem.

Hic bene suscepti primordia prospera regni

Discreta ratione uocans, properare fideles

225

Vrguebat famulos et cuncta parare iubebat.

Aurato interea corpus sublime feretro

Impositum turba famulorum flente iacebat.

Et flentum lacrimis iustus dolor ora ligabat.

Arbor uti mediis, auibus gratissima, campis

230

Annis uicta cadens antiquum robur opacis

Seruat adhuc foliis, et corpore fusa supino

Languida per latas expandit bracchia terras;

At circum querulae uolitantque sedentque uolucres,

Maerentesque dolent sedem cecidisse priorem,

235

Et quaerenda nouis arbor placet altera nidis:

Sic suprema suae seruans insignia uitae

Iustinianus erat, non mutans morte colorem,

Sed solito candore nitens. quod uicerit orbem,

Mors ueneranda uiri signis monstrauit apertis.

240

Ipse uidebatur cunctis plangentibus unus

Effigie gaudere pia, diademate comptus

Purpureaque in ueste iacens, requiescere somno

Credere quod possis, non duro funere, corpus.

Haut, reor, immerito sic laetus et ore benignus

245

Ille foret moriens, nisi mens sibi conscia recti

In caelum properans securos linqueret artus,

Et tutum imperium firmato herede locaret.

Huc ubi magnanimus sacra cum coniuge uenit,

Cara per exanimum circumdans bracchia corpus

250

Cum lacrimis Iustinus ait. "lux urbis et orbis,

Iustiniane pater, dilectam deseris aulam?

Cognatos famulos et tantos linquis alumnos?

Contemnis terras? fesso non prospicis orbi?

En Auares Francique truces Gipidesque Getaeque

255

Totque aliae gentes commotis undique signis

Bella mouent. qua ui tantos superabimus hostes,

Cum, uirtus Romana, iaces"? haec patris amore

Verba loquebatur lacrimans. nam pectore toto

Bellorum iam cura fuit. iam signa ducesque

260

Dispositi, classes, acies, exercitus, arma

Consilio moderata nouo taciteque parata.

Iustini nutu gentes et regna tremiscunt:

Omnia terrificat rigidus uigor. hic pietatem

Ostendit natura suam, iustumque dolorem

265

Diuinis animis nulli euitabilis auxit

Carnis condicio cunctis mortalibus aequa.

Hic pietas laudanda uiri est semperque canenda.

Dicite, quis hominum lacrimis ita possit amaris

Flere senis mortem, regni successor et heres?

270

Imperat et dolet: imperium proferre parenti

Mallet quam regni solium, quam sceptra tenere.

Nec minus imperii gratum patrem inclita consors

Flebat, et humanam sortem pietate dolebat.

Exequiis adicit solito plus dona paternis,

275

Ireque contractas denso iubet agmine turbas.

Et tulit intextam pretioso murice uestem,

Iustinianorum series ubi tota laborum

Neto auro insignita fuit gemmisque corusca.

Illic barbaricas flexa ceruice phalanges,

280

Occisos reges subiectasque ordine gentes

Pictor acu tenui multa formauerat arte.

Fecerat et fuluum distare coloribus aurum,

Omnis ut aspiciens ea corpora uera putaret.

Effigies auro, sanguis depingitur ostro.

285

Ipsum autem in media uictorem pinxerat aula

Effera Vandalici calcantem colla tyranni,

Plaudentem Libyam fruges laurumque ferentem.

Addidit antiquam tendentem bracchia Romam,

Exerto et nudam gestantem pectore mammam,

290

Altricem imperii libertatisque parentem.

Haec ideo fieri uiuax Sapientia iussit,

Ornatum ut propriis funus regale triumphis

Augustum in tumulum fatalis duceret hora.

Dum famuli pia iussa parant aptantque feretrum,

295

Vox ingens facta est, plausus et gaudia surgunt,

Et fragor ex imis altum petit aethera terris,

Almaque discreto placuit concordia uulgo.

Laeta per Augustam pennis plaudentibus urbem

Fama uolans somnum populos inopina grauantem

300

Increpat, impellitque fores, et limina pulsat,

Multiplicatque suas felix praenuntia linguas.

Somnus ea ueniente fugit, secumque cadentem

Traxit segnitiem, totaque excessit ab urbe.

Imminet illa fauens et crebro pollice pulsat

305

Tardantes populos, et "surgite, surgite" clamat

Castigatque moras, et plena palatia narrat

Conuentu procerum, sorti senioris adempti

Dilecti numen struerent quo nocte peracta.

Vrguet, agit, stimulat, pulsat latus, imprimit, instat.

310

Accelerant, uacuantque domos, uicosque per omnes

Gaudentes currunt, et murmura prima mouentur

Nondum clara metu, ciuemque interrogat omnem

Occurrens ciuis, rumorque per agmina serpit.

Solis honore noui grati spectacula circi

315

Antiqui sanxere patres, qui quattuor esse

Solis equos quadam rerum ratione putabant.

Tempora continui signantes quattuor anni,

In quorum speciem signis numerisque modisque

Aurigas totidem, totidem posuere colores,

320

Et fecere duas studia in contraria partes,

Vt sunt aestiuis brumalia frigora flammis.

Nam uiridis uernis campus ceu concolor herbis.

Pinguis oliua comis, luxu nemus omne uirescit:

Russeus aestatis rubra sic ueste refulgens

325

Vt nonnulla rubent ardenti poma colore:

Autumni uenetus ferrugine diues et ostro

Maturas uuas, maturas signat oliuas;

Aequiperans candore niues hiemisque pruinam

Albicolor uiridi socio coniungitur una.

330

Ipse ingens circus, plenus ceu circulus anni

Clauditur in teretem longis anfractibus orbem.

Amplectens geminas aequo discrimine metas

Et spatium mediae, qua se uia pandit, harenae.

Referam primus iunxisse quadrigas

335

Et currus armasse nouos, Pelopemque secundum

In soceri uenisse necem. praestantior alter

Inuentus gener est, plus sponsae iunctus amore.

Hunc ueterum primi litum non rite colebant,

Esse deum solem recta non mente putantes.

340

Sed factor solis postquam sub sole uideri

Se uoluit formamque deus de uirgine sumpsit

Humani generis, tunc munere solis adempto

Principibus delatus honor munusque Latinis

Et iucunda nouae circensia gaudia Romae.

345

Huc omnes populi, pueri iuuenesque senesque

.................... dant agmina plausus

....................... uox omnibus una,

Mens eadem: nomen populis placet omnibus unum.

Ales ut exustos cum phoenix innouat artus

350

A busto rediuiua suo, concentus in unum

Stans auium spectat solem solisque uolucrem.

Dum ueniat, regemque nouum clamore salutant:

Sic decus imperii, sanctum sic iota resurgens

Exortum est de fine suo, seniumque reponens

355

Nominis et recti Iustino in principe uiuit

Iustinianus apex; domini sic uulgus amore

Vndique conueniens laetarum more uolucrum

Tu uincas, Iustine"! canunt, ingensque tumultus

Crescit, et Augusta luctus discessit ab aula

360

Laetitia ueniente noua. uox excitat omnes.

Omnia Iustino praebent elementa fauorem,

Omnia congaudent. omnes clamore uocati

Conueniunt proceres: lux sacra palatia complet.

Ipsum quin etiam exanimum gaudere putares

365

Corpus, in angelicam mutatum morte figuram.

Signa dedit manifesta deus, seque ipse probauit

Iustino claram regni imposuisse coronam.