1.

Qui serere ingenuum uolet agrum

Liberat arua prius fruticibus,

Falce rubos filicemque resecat,

Vt noua fruge grauis Ceres eat.

5

Dulcior est apium mage labor

Si malus ora prius sapor edat.

Gratius astra nitent ubi Notus

Desinit imbriferos dare sonos.

Lucifer ut tenebras pepulerit

10

Pulchra dies roseos agit equos.

Tu quoque falsa tuens bona prius

Incipe colla iugo retrahere:

Vera dehinc animum subierint.

 

 

2.

Quantas rerum flectat habenas

Natura potens, quibus immensum

Legibus orbem prouida seruet

Stringatque ligans irresoluto

5

Singula nexu, placet arguto

Fidibus lentis promere cantu.

Quamuis Poeni pulchra leones

Vincula gestent manibusque datas

Captent escas metuantque trucem

10

Soliti uerbera ferre magistrum,

Si cruor horrida tinxerit ora,

Resides olim redeunt animi

Fremituque graui meminere sui,

Laxant nodis colla solutis

15

Primusque lacer dente cruento

Domitor rabidas imbuit iras.

Quae canit altis garrula ramis

Ales caueae clauditur antro;

Huic licet illita pocula melle

20

Largasque dapes dulci studio

Ludens hominum cura ministret,

Si tamen arto saliens texto

Nemorum gratas uiderit umbras,

Sparsas pedibus proterit escas,

25

Siluas tantum maesta requirit,

Siluas dulci uoce susurrat.

Validis quondam uiribus acta

Pronum flectit uirga cacumen;

Hanc si curuans dextra remisit,

30

Recto spectat uertice caelum.

Cadit Hesperias Phoebus in undas,

Sed secreto tramite rursus

Currum solitos uertit ad ortus.

Repetunt proprios auaeque recursus

35

Redituque suo singula gaudent

Nec manet ulli traditus ordo

Nisi quod fini iunxerit ortum

Stabilemque sui fecerit orbem.

 

 

3.

Quamuis fluente diues auri gurgite

Non expleturas cogat auarus opes

Oneretque bacis colla rubri litoris

Ruraque centeno scindat opima boue,

5

Nec cura mordax deserit superstitem

Defunctumque leues non comitantur opes.

 

 

4.

Quamuis se Tyrio superbus ostro

Comeret et niueis lapillis,

Inuisus tamen omnibus uigebat

Luxuriae Nero saeuientis.

5

Sed quondam dabat improbus uerendis

Patribus indecores curules.

Quis illos igitur putet beatos

Quos miseri tribuunt honores?

 

 

5.

Qui se uolet esse potentem,

Animos domet ille feroces

Nec uicta libidine colla

Foedis summittat habenis

5

Etenim licet Indica longe

Tellus tua iura tremescat

Et seruiat ultima Thule,

Tamen atras pellere curas

Miserasque fugare querelas

10

Non posse potentia non est.

 

 

6.

Omne hominum genus in terris simili surgit ab ortu;

Vnus enim rerum pater est, unus cuncta ministrat.

Ille dedit Phoebo radios, dedit et cornua lunae,

Ille homines etiam terris dedit ut sidera caelo;

5

Hic clausit membris animos celsa sede petitos:

Mortales igitur cunctos edit nobile germen.

Quid genus et proauos strepitis? si primordia uestra

Auctoremque deum spectes, nullus degener exstat

Ni uitiis peiora fouens proprium deserat ortum.

 

 

7.

Habet hoc uoluptas omnis:

Stimulis agit fruentes

Apiumque par uolantum

Vbi grata mella fudit

5

Fugit et nimis tenaci

Ferit icta corda morsu.

 

 

8.

Eheu, quae miseros tramite deuios

Abducit ignorantia!

Non aurum in uiridi quaeritis arbore

Nec uite gemmas carpitis,

5

Non altis laqueos montibus abditis

Vt pisce ditetis dapes

Nec uobis capreas si libeat sequi,

Tyrrhena captatis uada;

Ipsos quin etiam fluctibus abditos

10

Norunt recessus aequoris,

Quae gemmis niueis unda feracior

Vel quae rubentis purourae

Nec non quae tenero pisce uel asperis

Praestent echinis litora.

15

Sed quonam lateat quod cupiunt bonum

Nescire caeci sustinent

Et quod stelliferum transabiit polum

Tellure demersi petunt.

Quid dignum stolidis mentibus imprecer?

20

Opes honores ambiant

Et cum falsa graui mole parauerint

Tum uera cognoscant bona.

 

 

9.

O qui perpetua mundum ratione gubernas,

Terrarum caelique sator, qui tempus ab aeuo

Ire iubes stabilisque manens das cuncta moueri,

Quem non externae pepulerunt fingere causae

5

Materiae fluitantis opus uerum insita summi

Forma boni liuore carens tu cuncta superno

Ducis ab exemplo, pulchrum pulcherrimus ipse

Mundum mente gerens similique in imagine formans

Perfectasque iubens perfectum absoluere partes,

10

Tu numeris elementa ligas, ut frigora flammis

Arida conueniant liquidis, ne purior ignis

Euolet aut mersas deducant pondera terras.

Tu triplicis mediam naturae cuncta mouentem

Conectens animam per consona membra resoluis;

15

Quae cum secta duos motum glomerauit in orbes,

In semet reditura meat mentemque profundam

Circuit et simili conuertit imagine caelum.

Tu causis animas paribus uitasque minores

Prouehis et leuibus sublimes curribus aptans

20

In caelum terramque seris, quas lege benigna

Ad te conuersas reduci facis igne reuerti.

Da, pater, augustam menti conscendere sedem,

Da fontem lustrare boni, da luce reperta

In te conspicuos animi defigere uisus.

25

Dissice terrenae nebulas et pondera molis

Atque tuo splendore mica; tu namque serenum,

Tu requies tranquilla piis, te cernere finis,

Principium uector dux semita terminus idem.

 

 

10.

Huc omnes pariter uenite capti,

Quos fallax ligat improbis catenis

Terrenas habitans libido mentes:

Haec erit uobis requies laborum,

5

Hic portus placida manens quiete,

Hoc patens unum miseris asylum.

Non quicquid Tagus aureis harenis

Donat aut Hermus rutilante ripa

Aut Indus calido propinquus orbi

10

Candidis miscens uirides lapillos

Inlustrent aciem magisque caecos

In suas condunt animos tenebras.

Hoc, quicquid placet excitatque mentes,

Infimis tellus aluit cauernis;

15

Splendor quo regitur uigetque caelum

Vitat obscuras animae ruinas;

Hanc quisquis poterit notare lucem

Candidos Phoebi radios negabit.

 

 

11.

Quisquis profunda mente uestigat uerum

Cupitque nullis ille deuiis falli

In se reuoluat intimi lucem uisus

Longosque in orbem cogat inflectens motus

5

Animumque doceat quicquid extra molitur

Suis retrusum possidere thesauris;

Dudum quod atra texit erroris nubes

Lucebit ipso perspicacius Phoebo.

Non omne namque mente depulit lumen

10

Obliuiosam corpus inuehens molem;

Haeret profecto semen introrsum ueri

Quod excitatur uentilante doctrina;

Nam cur rogati sponte recta censetis

Ni mersus alto uiueret fomes corde?

15

Quodsi Platonis Musa personat uerum

Quod quisque discit immemor recordatur.

 

 

12.

Felix, qui potuit boni

Fontem uisere lucidum

Felix, qui potuit grauis

Terrae soluere uincula.

5

Quondam funera coniugis

Vates Threicius gemens

Postquam flebilibus modis

Siluas currere mobiles,

Amnes stare coegerat

10

Iunxitque intrepidum latus

Saeuis cerua leonibus

Nec uisum timuit lepus

Iam cantu placidum canem

Cum flagrantior intima

15

Feruor pectoris ureret

Nec qui cuncta subegerant

Mulcerent dominum modi

Immites superos querens

Infernas adiit domos.

20

Illic blanda sonantibus

Chordis carmina temperans

Quicquid praecipuis deae

Matris fontibus hauserat

Quod luctus dabat impotens

25

Quod luctum geminans amor

Deflet Taenara commouens

Et dulci ueniam prece

Vmbrarum dominos rogat.

Stupet tergeminus nouo

30

Captus carmine ianitor;

Quae sontes agitant metu

Vltrices scelerum deae

Iam maestae lacrimis madent

Non Ixionium caput

35

Velox praecipitat rota

Et longa site perditus

Spernit flumina Tantalus;

Vultur dum satur est modis

Non traxit Tityi iecur.

40

Tandem "Vincimur" arbiter

Vmbrarum miserans ait.

"Donamus comitem uiro

Emptam carmine coniugem;

Sed lex dona coherceat,

45

Ne dum Tartara liquerit

Fas sit lumina flectere."

Quis legem det amantibus?

Maior lex amor est sibi.

Heu, noctis prope terminos

50

Orpheus Eurydicen suam

Vidit, perdidit, occidit.

Vos haec fabula respicit

Quicumque in superum diem

Mentem ducere quaeritis;

55

Nam qui Tartareum in specus

Victus lumina flexerit,

Quicquid praecipuum trahit,

Perdit, dum uidet inferos.