Ennodius carmina 1, 9

Altre sezioni


Vatibus antiquis dicendi maxima uirtus

Illa fuit, doctis si scirent fallere uerbis

Laus erat in laudem mentitum pangere carmen.

Tunc operi fraus apta fuit: nam more poetae

5

Seruantes quod crimen habet uetuere pudore

Vera loqui, carmenque fides despexit ubique.

Ars placuit, quam culpa decet: nam doctior error

Extorsit certis metuenda poemata linguis.

Lex docuit sine lege loqui, cum uindicat arte

10

Quidquid iura negant fandum. retinacula morum

Numina fallaci finxerunt sordida cantu:

Phoebum et ter ternas dixerunt esse sorores,

Castalium laticem, uarias quoque Palladis artes.

Tunc laurus tripodas cortinam tympana plectrum

15

Narrabant. illos a ueri tramite fugit

Sensus, et errantes uisus delusit imago.

Nunc linguam citharae, quae cantat pollicis ore,

Sperne, fides: magis ille ueni nunc spiritus, oro,

Cuius inexhausto reuiuiscit semper in anno

20

Quidquid terra creat, gignit mare, parturit aether:

Qui freta diffundit, solidum dat corpus in aruis,

Saxa ciet iussu, metuit quem cautibus horrens

Caucasus, aurito famuli cum fortia sensu

Corda domat: qui cuncta uidet, quem cuncta tremescunt:

25

Fons uia dextra lapis uitulus leo lucifer agnus

Ianua spes uirtus uerbum sapientia uatis

Hostia uirgultum pastor mons rete columba

Flamma gigans aquila sponsus patientia uermis

Filius excelsus dominus deus, omnia Christus

30

Nunc precor ut dictis adsit, qui pectora prisci

Vatis ut ingressus, Pharaonis tempore regis

Adiuuit gracili locuturum uoce profetam.

Se stupuit tunc ipse, reor, bene conscius oris

Murmuris et soliti, complentem principis aures

35

Pondere uoce sono sensu probitate pudore.

Tu famulum, tu, sancte, mone: da soluere grates,

Quas debere iuuat. sanctum complectimur omnes

Ecce diem, uoluit quo se iubar indere terris

Promptius et radiis animas animare propinquis,

40

Quo gaudet mundus, cum non sint gaudia mundi.

Cernis adorantem pauidos summittere uultus

Vatis in obsequium. natalis tempora sentit

Festa nec amissis contemnit tristis alumnis.

Iste dies cunctis uitae cunctisque salutis

45

Causa fuit, ueteris dissoluens uincula noxae.

Christus in hoc tribuit decus et tutamen in aruis

Ausoniis, parili populos qui mente gubernet

Et gentes pietate regat, quibus auctor Olympi

Pollicitus simili regem probitate parauit.

50

Dexter ut ipse deus solio dat iura corusco.

Proximus hic caelo, cui recti conscia mens est,

Semper erit, quem iusta probant, quem iudice mundo

Publica uota legunt. fateor, suffragia magna

Contulit, ut sedis gremio frueretur inemptae.

55

Libera te dominum posuit sibi turba perennem,

Seruitio laudanda suo. pro, quantus ubique

Feruor erat! sancto mundi plaudente tumultu

Omnibus idem animus, turbis uox omnibus una.

Sic tamen alterutrum certabant uincere uotis,

60

Ceu sibi cum diro bellandi comminus hoste

Causa foret. uulgus proprio tunc sanguine uincit

Pollicitum quotiens fuerit sufferre pericla.

Caspia non aliter cum tigris feta Niphaten

Circuit aut catulos rapiendi format ad usus,

65

Ardet in absentes, saeuis mortalia mandit

Membra animis hominumque necem petit ore cruento.

Alter in hoc senium teneris miratus in annis,

Alter in antiqua iactabat stirpe parentes,

Alterius contenta parum de sanguine mens est,

70

Digna referre uiri uirtutum stemmata mille

Commemorat. quanta tituli tunc laude superstant,

Vincuntur quotiens, et morum gloria uictis

Parturit insignem per saecula longa triumphum!

Ille pudicitiam, quae pulchro in corpore uernat

75

Pulchrior, et casta ridentem luce figuram

Laudibus ad caelum portat. decus illa profecto

Attulit huic facies, quae multis causa pericli

Saepe fuit: pulchrum satis est mansisse pudicum.

Haec nisi de summo non dantur culmine Olympi.

80

Sicubi contingat, uel formae commoda sanctis

Mentibus accrescant, bello se uincere certant

Tunc homines, funditque decus uel munera terrae

Dextra animae uiuitque sibi, dum deperit illi.

Haec cum multiplici populus narraret ab ore

85

Vna fuit cunctis sententia fixa cateruis.

Turba sacerdotum uenerandaque curia saeclis

Elegit uoluit meruit suscepit amauit.

Ecce aliud dictuque nouum mirabile cunctis

Transieram, quod quisque pauet, quod suspicit orbis.

90

Vix primaeuus erat, tremulis cum limina lucis

Calcantur plantis, cum matris ab ubere raptis

Blandior a tenero sucus subducitur haustu,

Callida mentitum genetrix cum forte saporem

Herbarum querulis infundit dura labellis,

95

Nesciat ut natus gustu cognoscere matrem,

Vnde subornatum sorbetur lacte negato

Faucibus insuetis ridenda fraude uenenum

Istius illa fuit, cum signum contigit, aetas.

Nam fulsisse ferunt huius cunabula magno

100

Lumine, cum tantus micuisset splendor in illo,

Quantus in obsequium potuit tunc fungier aether,

Cum iussus seruire uiro mortalia raptim

Membra leuat lapsu gradiens celer ignis Olympi,

Cornipedum pernix cursus imitatus equorum.

105

Prospera non aliter puerum tunc flamma pererrans

Circuit illustrat ueneratur suspicit ambit.

Tum pauidus genitor summisso lumine fatur:

Summe deum, sancti custos, qui culmine caeli

Omina dextra facis, quae cernis lumine dextro,

110

Hunc tibi de primis et adhuc reptantibus annis,

Sancte pater, uoueo, quem necdum cassibus artis

Lubrica terrenis innectunt saecula culpis

(Nec faciant): sit, summe deus, tibi munus opimum".

Haec ait et lacrimas quas promunt gaudia fundit.

115

Crispinum petit inde libens, quem dicere digno

Non datur eloquio, nec si modo surgat Auerno

Qui potuit rigidas de rupibus Appennini.

Flumina cum starent, ad plectrum ducere siluas.

Helias fuit hic mage: nam quis Heliseum

120

Linqueret in terris duplicato munere palmae?

Nutriuit quem lacte pio, quod ab ubere Paulus

Pressit, euangelicis plena est cui dextra papillis.

Salue, sancte parens, semper saluete, recepti

Crispini cineres, ad cuius iura redundat

125

Quidquid in hoc Christi miramur dogmate dignum.

Tu bene transmissum tibi censum possides, heres.

Res non parua docet triplicatis iuncta talentis:

Monstrat ab occidui reuocatum partibus orbis

Quod supplex captum transmittit Gallia uulgus.

130

Effera te uiso didicerunt pectora flecti,

Armatum precibus superasti, maxime, regem.

Sic pugnax gladios obtundit uerbere lingua,

Sic ferrum expugnat uerborum lammina fortis.

Nam si fanda ferunt sociant qui maxima paruis,

135

Sic dominum expectat domitatis uilicus aruis,

Cum bene molitus incurui dente ligonis

Scribit agros faciemque soli sic pectit aratris,

Vt spumet plenis currens uindemia labris.

Inserit externus peregrino in cespite plantas,

140

Aduena coniunctis sociatur nexibus arbor,

Truncantur stirpes, demissum falce maritat

Virgultum, tenero lignum mordetur hiatu,

Germine nobilitas consurgit non sua paruo,

Surculus ignoto coalescit munere diues,

145

Dum madefacta nouo iungit plantaria libro.

Paestanis pariter depingit terga rosetis,

Regius agresti uestitur murice campus.

Lilia pro nitidae funduntur lumine calcis:

Tunc pingit uiolas cytisos colocasia calthas

150

Cinnama serpyllum narcissos balsama costos.

Tunc rediuiua serit quae portat germina phoenix.

Hunc iubet adueniens dominus discumbere seruum,

Surgit et ipse suis manibus dat fercula mensae.

Sic tua ter denis animarum cultor, in annis

155

Halant rura rosas, interpellata nec ullis

Frigoribus marcescit humus, quam uere perenni

Seruat odorato meritorum cespite doctor.

Arbuta siccantur quotiens tua rore negato.

Infundis lacrimis, cofinum quoque congeris illic

160

Stercoris immundi. tunc ramis surgit opimis,

Tunc fecunda deo nascendi iura superstat

Suscipe nunc dexter, uitae lux aurea nostrae,

Gaudia quem faciunt modicum tibi promere carmen.

Cum mea uota deus produxerit ordine coepto,

165

Fulserit et docilis quem plantat dextera palmes,

Debita post centum reddam tibi fortius annos.

En statui quodcumque tibi nunc scalpere carmen

Nodoso sub iure, pater, quod nexuit artis

Diuersa sub sorte modis lex proxima poenae.

170

Vsquam ne fallax nutaret syllaba. dixi.