Dracontius Romulea 10

Testo base di riferimento: É. Wolff, 1996

Cura dell'edizione digitale: A. Luceri - O. Portuese, 2009

Altre sezioni


MEDEA

Fert animus uulgare nefas et uirginis atrae

Captiuos monstrare deos, elementa clientes,

Naturam seruire reae, seruire puellae,

Astra poli et Phoebi cursus et sidera caeli

5

Arbitrio mulieris agi, pendere Tonantem,

Quod iubeat Medea nefas, ubi mittere flammas

Imperet aethereas. Penetrat uox illa per auras,

Cum uitas mortesque facit, cum fata retorquet

Ad cursus quoscunque uelit. Licet hospite caeso

10

Seruiat et Scythicae currat per templa Dianae,

Possidet astrigerum funesto pectore caelum

Et superos impune premit prece nixa uirago

Inuitos parere sibi. Quae carmina linguis

Murmuret aut urens species quae nomina dicat,

15

Haec uatem nescire decet; quae nosse profanum est,

Quod fuerit uulgasse nefas. Nos illa canemus,

Quae solet in lepido Polyhymnia docta theatro

Muta loqui, cum nauta uenit, cum captus amatur

Inter uincla iacens mox regnaturus Iason;

20

Vel quod grande boans longis sublata cothurnis

Pallida Melpomene, tragicis cum surgit iambis,

Quando cruentatam fecit de matre nouercam

Mixtus amore furor dotata paelice flammis,

Squamea uiperei subdentes colla dracones

25

Cum rapuere rotis post funera tanta nocentem.

Te modo, Calliope, poscunt optantque sorores:

Dulcior ut uenias (nec te decet ire rogatam)

Ad sua castra petunt. Lauro succincta poetae

Pegaseo de fonte ueni, quo rore medullas

30

Et sensus infunde meos. Cur hospes amatur,

Qui mactandus erat, uel cur mactatur amatus?

Diues apud Colchos Phrixei uelleris aurum,

Pellis erat, seruata diu custode dracone.

Hanc propter pelagi temerator primus Iason

35

Venerat, ut rutilas subduceret arbore lanas.

Vt Scytha conspexit Graiam de litore puppim

Ire per undosum proscissis fluctibus aequor,

Expauit, nam monstra putat: quis crederet unquam

Per freta, per rabidas hominem transire procellas?

40

Barbarus ignaro regi iam nuntius ibat,

Quae noua perferret pelagus; sed callidus heros

Solus Iason adhuc uento currente carina

Prosilit in fluctus et litora uisa natatu

Nudatus ceu nauta petit. Sed Colchus alumnus,

45

Nuntius ille redit secum comitante iuuenta,

Vt nossent quid puppis erat, quid uela, quid arbor.

Membra uiri mox nuda uident fugientis ad undas;

Quem sequitur directa manus capiuntque pauentem

Et manibus post terga ligant. Tunc Iuno Cytherem,

50

Vt uidit iuuenem Scythicas artasse catenas

Et pauidos fugisse simul cum puppe sodales,

Alloquitur: "Lasciua Venus, iucunda modesta

Blanda potens mitis, fecunda uenustas amoris,

Pulchra uoluptatum genetrix et numen amantum,

55

Te diuum regina precor, matrona Tonantis:

Est nimis acceptus iuuenis mihi pulcher Iason,

Qui gelidum quondam mecum tranauerat Istrum

Et nunc infelix trahitur captiuus ad aulam

Aeetis immitis forsan mactandus ad aras.

60

Eripe captiuum, retinent quem mille catenae,

Mitte pharetratum puerum, mea Cypris, Amorem,

Igne tuo flammata cadat furibunda uirago,

Discat amare furor, tandem sit blanda sacerdos,

Templa pharetratae contemnat uirgo Dianae,

65

Despiciat delubra deae. Licet immemor extet

Religionis amor timeant nec fulmen amantes,

Te solam putet esse deam, te numen adoret,

Te metuat metuenda deis, te iudicet unam,

Quam mare quam tellus quam numina cuncta fatentur

70

Imperio subiecta tuo per templa per aras,

Esse uoluptatum dominam. Quod corda parentis

Flectis et exutum telo candente Tonantem

Despiciat me saepe iubes nec castus Olympum

Destituat, sit ut imber olor, bacchetur adulter

75

Vel quodcunque meum placuit mutare maritum -

Non queror. Aesonidem tantum peto filia regis

Nunc amet et laudet; mox hunc suspiret anhelet,

Quem mactare parat; soluat ceruice catenas

Torpescens armata manus, cui bracchia collum

80

Circumdent mucro<que> cadat ieiunus ad aras".

Finierat matrona Iouis. Sic orsa Dione:

"Me Venerem me, Iuno, decet me, blanda nouerca,

Imperio parere tuo. Quid plura loquemur?

Oderunt mea castra moras". Sic fata Cythere

85

Quaerit amoriferum per tota rosaria natum:

Ille deas ponti telo flammabat in undis

Maternis summissus aquis. Hymenaeus ad illum

Mittitur. Huic fluctus produnt fumantibus undis.

Vt pelagus caluisse uidet, "Hic aliger", inquit,

90

"Hic latet Idalius. Sed non latet, aequora feruent:

Agnosco stridere fretum, ceu Phoebus anhelos

Oceano demergit equos, cum nocte propinqua

Luna uenit stellante polo pendentibus astris.

Huc ades, o lasciue puer, te mater ubique

95

Quaerit et e cunctis uestrum me misit alumnum,

Vt uenias parcente mora". Sic fatus. At ille

Fluctibus e mediis surgens rutilante capillo

Excussit per inane caput, quatit impiger alas,

Vt pinnas desiccet aquis: micat ignis ut astra

100

Plausibus excussus pueri, per cuncta uideres

Scintillare diem, uolitant super aequora flammae.

Sic, ubi puniceos rutilans Aurora capillos

Pectinat ante diem, quae mox perfundat Eoum,

Phoenix, sola genus, senio lassata uetusto,

105

Cinnama cui folium nardum tus balsama amomum

Informant post saecla pyram reditura, sepulchrum

Conscendit factura rogos et uerberat alas

Vt flammas asciscat auis (sic nascitur ignis

Ante alitem ambrosios iam consumpturus odores):

110

Sic puer Idalius spargebat plausibus ignes;

Piscis aues armenta pecus fera pastor anhelant

Flammigero surgente deo. Volat inde per altum.

Iam uolucer non udus erat: quocunque propinquat

Aut ubicunque fuit, blando feruore uaporat,

115

Quem sequitur uernalis odor; uia pulchra rosarum

Tenditur et uiolas pallentes candida peplo

Lilia distingunt ac florea semita crescit:

Persulcans per inane polos micat orbita florum.

Cypris odoriferos sensit fraglare uolatus:

120

"Natus adest", inquit; "multis iam spargitur aer

Floribus, ambrosio totum respirat odore".

Dum loquitur lasciua Venus, uenit ecce Cupido

Fessulus et gremio matris libratur anhelans,

Quo sessurus erat. Quem protinus illa uolantem

125

Occupat et crines componit mater Amori

Ac puerum complexa fouet dans oscula nato.

Sic blandita iubet: "Pyrois, mens ignea mundi

Atque uapor fecunde poli, successio rerum,

Affectus natura genus fons auctor origo,

130

Tu uitae fecunda salus, tu blanda uoluptas,

Tu princeps pietatis, Amor, te praeduce mundo

Alternant elementa uices et non perit orbis,

Cum pereant quaecunque <creat>, nec sentit ademptum

Successu redeunte nouo. Venit ecce nouerca,

135

In manibus iam Iuno meis supplexque precatur

Quae fuerant optanda tibi: Medea sacerdos,

Sacrilega quae uoce solet compellere caelum,

Inuitos accire deos, urgere Tonantem,

Dum precibus elementa quatit mare sidera terras,

140

Naturam turbare simul, tua tela medullis

Excipiat (hoc Iuno petit) iuuenemque Pelasgum

Diligat optet amet cupiat suspiret anhelet.

Sollicitus tamen ista para cautusque memento:

Medeam fixurus eris". Sic fata Dione.

145

Risit Amor matrisque sinu se subtrahit ales;

Spicula saeua legit, quibus olim Luna per umbras

Pastorem flammata tenet nec sustinet ignes

Luna Cupidineos, Solis quae sustinet orbem

Et fratris radiis conceptus lucis adoptat.

150

"Hoc", ait ignipotens, "telo Medea cremetur,

Quo Scythicam succendit Amor, dominaeque fauillas

Excutiam per templa uolans, et uirgo cruenta

Approbet hos arcus dominae plus posse pharetris.

Namque Diana feras, ceruos et figere dammas

155

Assolet: hoc telum reges et numina figit".

Quattuor interea niueas astare columbas

Cypris amoena iubet: roseis frenantur habenis,

Candida puniceis subduntur colla rosetis

(Nam iuga sunt compacta rosis), fert dextra flagellum

160

Purpura quod mollis, tenuis quod sericus ornat.

Iam uolucer conscendit aues et blanda Voluptas

It comes, Amplexus ueniunt, Hymenaeus adhaeret,

Gaudia concurrunt, Risus atque Oscula pergunt.

Nam licet Idalias sociarint frena columbas

165

Et iunctae per cuncta uolent, tamen impiger ales

Nunc hanc nunc illam residet gaudetque iugales

Iam releuare suas et se pensare uolatu

(Sublatum propriis persentit in aera pinnis

Aurigam quadriga uolans) iterumque columbas

170

Appetit et pharetris concludit dorsa uolantum.

Nondum per Scythicas glacies stat barbara Colchis,

Et iam bruma rigens Arctoi tristior axis

torpebat coacta gelu † et pinniger audax,

Et magis accessu pueri plaga maesta serenat

175

Aduentum testata dei: mox taetra fugantur

Nubila, caeruleos excludit flammiger imbres.

Impia iam Colchis, iam saeuior ara Dianae

Coeperat ostendi: iam tunc mandante tyranno

Ecce trahebatur ceu taurus pulcher Iason,

180

Quem sequitur Medea nocens urgetque ministros

Nudato mucrone furens. Delubra subibant

Iamque propinquabant aris. Sed numen amantum

Furtim templa petit: sonuerunt tela pharetris.

Exultat gauisa nimis Medea sacerdos:

185

Telorum strepitum castae putat arma Dianae

Increpuisse tholo, credit sua uota sacerdos

Ante preces audisse deam. Mox numen adorans

"Omen adest", inquit, "Triuiam te, Luna Diana,

Confiteor perstans, heres Proserpina mundi;

190

Nam tria regna tenes: tu caelo Cynthia regnas,

Venatrix terrena micas, capis atria Ditis,

Tempora distribuens regnis et cursibus apta:

Iam grates audita loquor. Iacet hostia templis

Per fluctus aduecta tuis". Sic fata per aras

195

Virgo cruenta molam perfert. At mystica nutrix

Fessa licet tremibunda gemat, tamen ipsa iacentem

Tendere colla iubet uel pectora prona supinet.

Ergo peregrinus cum iam uersatur Iason,

Forte oculos per tecta leuat: uidet ecce uolantem

200

Atque salutantem puerum. Sed nauta precatur

Murmure sollicito: "Numen quod mundus adorat,

Si caelum, si terra tui sunt, alme, triumphi

Vel quidquid natura creat, si sanguinis expers

Mortis et infaustae es et sunt tamen hostia flores

205

Matris et insertae pendent per templa coronae

Sanguine uirginei tantum contenta pudoris:

Eripe me his, inuicte, malis. Ego uictima seruor,

Atque utinam seruer, iaceo feriendus in aris".

Audiit ignipotens (hominum nam murmura sentit)

210

Et ridens gauisus ait: "Pirata decore,

Quid metuis, quem fata manent, cum uita superstes

Restat adhuc, cum regna petunt, pellis arietis

Imminet et coniux dabitur Medea sacerdos?

Sed memor esto mei, ne te fortuna superbum

215

Reddat et incipias iterum ceu nauta uenire".

Dum loquitur pinnatus Amor, iam uirgo leuabat

Destricto mucrone manum. Captiuus Iason

Exclamat: "Succurre Venus, succurre Cupido:

Iam ferior, Medea ferit". Sic fatus. At ille

220

Ignea sidereo componit spicula neruo,

Misit harundineum per flammea cornua ferrum,

Stridula tela uolant: rapiunt praecordia flammas,

Corda calent oculique labant, suspiria rumpunt,

Marcida funereum laxauit dextera ferrum.

225

Sed nutrix mirata moras: "Dic, uirgo, quid haeres?"

Increpat, "ecce feri. Fibrae rapiantur et exta,

Consultum det fata iecur. Medea moraris?

Occidimus: torpescit iners antistita Phoebes

Permixto pallore rubens, non lumina uibrat,

230

Non furit aut tremuli strident in murmure dentes.

Cur homicida uacas et stas rea? Sed rea non es,

Si fueris homicida magis. Cur explicat artus

Aut tangit cur saepe caput, quid spirat hiatus

Oris et ad zonam digiti mittuntur inermes?

235

An magus est pirata iacens et sacra Dianae

Murmure sollicito prohibet soluitque profanus?".

Dixerat et gladium dextrae reuocabat inerti

Impia turpis anus. Rursus conclamat Iason:

"Victima sum, pereo: iugulis male mucro minatur".

240

Pinnatus surrisit Amor rursusque sagittas

Iecit et ardentis nutantia corda fatigat.

Aestuat interea sacris repetita sacerdos

Ignibus. Effatur: "Non est haec uictima digna:

Non torta ceruice iacet, male palpitat, artus

245

Erigit impatiens et saucius ante dolorem:

Sanguine membra carent. Iam non erit hostia grata,

Quae sicco mucrone cadet". Conuersa sacerdos

Ad iuuenem: "Dic, nauta fugax, pirata nefande:

Est consors matrona decens an caelibe uita

250

Degis adhuc nullumque domi <tibi> pignus habetur?".

"Solus", ait captiuus, "ego, mihi pignora nulla

Coniugis aut subolis". Dictis gauisa uirago

Blanda refert: "Vis ergo meus nunc esse maritus?".

"Seruus", Iason ait, "tantum ne uita negetur

255

Te precor et dominam fateor". Sic fatus. At illa

Rumpit uincla humeri, uirgo suspendit ab aris

Vt facinus purget proprium; uocat ipsa maritum

Vestibus indutum Tyriis, quas sericus ambit

Mollis et in medio fuluum distinxerat aurum,

260

Blattea puniceo radiabant stamina filo.

Expauit nutrix, omnes stupuere ministri.

At puer ignipotens uictor per templa triumphat,

Nudus ludit Hymen, mollis Lasciuia saltat,

Blanda Libido coit, simplex Affectus inhaeret,

265

Ludicra puniceis resonabant Oscula labris,

Dant faciles plausus Concordia Gratia Lusus:

Sponsus Iason erat gaudens et sponsa sacerdos

Ad thalamos post templa. Duci tunc pronuba Iuno

Affuit et grates Veneri facunda canebat.

270

Ecce triumphantes Ingratia dura iugales

Consequitur, gressus consors Obliuio iungit.

Marcidus interea domitis rediebat ab Indis

Liber, anhelantes residens post proelia tigres;

Quem sequitur iucunda manus saltare parata

275

Ebria pampineis miscens uestigia thyrsis.

Sensit amoriferum Scythicam fixisse sagittis

Et uolucrem puerum populatum templa Dianae:

"Illo iam gressus", dixit, "conuertite tigres:

Estis opus, mea turba, deo. Properate, ministri:

280

Pinniger Idalius minor est sine munere nostro".

Dixerat et Scythiam uacuus iam sponte petebat:

Iam uenit ad Colchos, iam se Semeleia iungunt

Agmina, Bybliades saltant Bacchaeque rotantur.

Venatu interea rediens delubra petebat

285

Plectriferi germana dei mirata repente

Quod sileat templum, subito quod sparsus ubique

Ambrosius sic fraglet odor. Sonuere per aures

Fescennina deae: "Pulchrorum uota geruntur,

Iungitur Aesonidi fulgens Medea marito".

290

Erubuit doluitque simul: "Non omine fausto

Coniungatur", ait, "nec prospera flammea sumat:

Displiceat quandoque uiro, cui turpiter audax

Sacrilegus processit amor. Sed iustius opto:

Perfidus egregiam contemnat nauta iugalem,

295

Dulcior affectus uel amara repudia mittat;

Funera tot uideat fuerint quot pignora mater,

Orba parens natos plangat, uiduata marito

Lugeat et sterilem ducat per saecula noctem;

Aduena semper eat, se tanti causa doloris

300

Auctorem confessa gemat". Sic fata Diana

Tristis abit. Delubra tacent, sacraria maerent,

Sanguine templa carent, nutrix tamen atria tantum

Templorum seruabat anus, haec anxia crimen

Virginis et raptum deflebat maesta pudorem:

305

Qualis in exhaustis per sordida tecta ruinis

Strix nocturna sonat rostro stridente per umbras;

Qualis et horrendus funesto carmine bubo

Conqueritur deflenda gemens, dum tristia maestus

Funerea sub nocte canit, sic anxia nutrix

310

Ingemit et tremulas diffundit maesta querelas.

Nuntius interea maesto uolat ore satelles

Ad regem subuectus equo natamque tyranno

Indicat ignoto passim nupsisse marito.

Expauit genitor: sic quondam tristis Agenor

315

Concidit Europae senior fraudatus amore,

Cum nesciret adhuc generum meruisse Tonantem.

<Ira dolor> numen pietas iniuria regnum

<concuti>unt franguntque uirum, iubet arma ministris

<expediant>, nam fama ducem rapiebat in enses.

320

Cum poenas mortesque parat, uenit Indus ad aulam

Liber et egregia compressit uoce furentem:

"Sic tibi, rector", ait, "mentem possedit inanis

Religio? Sic pignus amas ut tela parentur?

Qui furis, expecta dulces de prole nepotes.

325

Virginitatis onus melior tolerare sacerdos

Non potuit: feruescit amans et casta Diana

Pastorem confessa uirum". Haec Liber aiebat.

Mulcentur iam corda ducis natamque tyrannus

Purgat et extemplo Medeae laudat amorem:

330

Sic meruit ueniam generum confessus Achilles,

Sic pater ignouit Lycomedes, pectore natae

Et Pyrrhum suscepit auus gremioque nepotem

Fouit et ad Troiam post crimina misit Achillis.

Vt Scytha mollitus blanda pietate mitescit,

335

Mox iubet ut generum uel pignus regis ad aulam

Deposito terrore rogent. Tunc regia lauro

Cingitur et postes soceri pia serta coronant.

Mox thalamos subiere pares: laetatur Iason

Sponsus et in castris Veneris Medea triumphat.

340

Quattuor interea Phoebus transegerat annos,

Sed natos Medea duos fecunda marito

Ediderat, cum nocte iacens suspirat Iason

Nec gemitus latuere magam: "Quam, callide, fraudem

Quodue nefas moliris?" ait. "Non fallis amantem.

345

Dulcia saepe uigil contrectans pectora coniux

Agnoui quia furta paras, quia mente fugaci

Infaustum quodcumque cupis. Secreta polorum

Cognosco, si morbus erit, si bella parentur,

Si pluet aut flamma caelum rutilante coruscet:

350

Et tu Medeam credis quia fallis, Iason?".

Tunc sic Aesonides stimulet quae forma medullas

Indicat et pellis causas uel tempore tanto

Quod lateat socios, quia iam sic regnat amicus,

Consumptum quem morte putant planguntque parentes:

355

"Optarem reuidere meos iterumque reuerti

Ad thalamos, regina, tuos, monstrare Pelasgis

Quid coniux, quid fata ualent". Medea marito:

"Iam pariter pergamus", ait; "sic aurea pellis

Tollatur, lateant uastum ut mea facta draconem".

360

Dixerat et stratis rapitur sub nocte silenti.

Astra uocans et signa ciens iubet illa Soporem

Ad nemus ad pellem uel templum Martis abire.

Dormierat serpens: pellis subtracta marito

Traditur, et pariter fugerunt fratre necato.

365

Accipiunt natos et singula pignora portant.

Ventum erat ad Thebas, pellis datur aurea regi.

Miratur rex ipse Creon, laudatur Iason

Quod freta quod terras sic felix praedo uagetur.

Regis nata decens fuerat pulcherrima Glauce,

370

Iam cui uirginitas annis matura tumebat;

Haec ubi conspexit iuuenem, flammata nitore

Aestuat et laudans alieni membra mariti

Optat habere uirum. Sonuit genitoris ad aures.

Tunc rector Thebanus ait: "Si Iuppiter auctor,

375

Si Lachesis, si fata iubent, nil ipse morabor.

Progenies mea turpe cupit: Fortuna fauorem

Praestet et innumeri laudent per saecla nepotes.

Virgineo dabitur pellis cum dote pudori".

Finierat senior. Votum cognouit Iason

380

Et grates electus agit. Praecepta tyrannus

Diffundit per regna nocens, inuitat iniquus

Vt ueniant ad uota duces. Dum festa parantur,

Cognouit Medea nefas nec tardius illud

Credidit; ingratum nam senserat ipsa maritum.

385

Ante diem tamen illa dolens, cum cerneret aulam

Et regis feruere domum, cum magna parantur

Prandia, uenturi mittebant praemia reges,

Signorum cursus et plenae cornua lunae

Captabat Medea furens: iam clauserat orbem

390

Cynthia sidereis transcendens saltibus astra.

Mox Colchis se spargit aquis, et sulphure puro

Cum taedis fumans, purgabat membra sacerdos

Et campum secreta petens, ubi mille sepulchra,

Astabat deiecta oculos, confessa reatum,

395

Et Lunam manibus tensis cum uoce precatur:

"Astrorum princeps, signorum gratia fulgens

Et caeli stellantis honos, caliginis hostis

Ac nocturnorum triplex regina polorum

Atque tenebrarum splendens patrona mearum,

400

Cui cancer domus <est>, ora clarissima mundi,

Bracchia contorquens stellis, quae mense peragras

Quod Phoebus radians toto uix explicat anno,

Corporis et dominam uerax quam turba fatetur,

Tu nemorum custos, tu mors pinnata ferarum

405

(Vrsus ceruus aper pantherae damma leones,

Retia cum ueniunt aut cum uenabula uibrant,

Ante necem tua praeda iacent); te tertius heres

Participem regni, consortem iuris amari

Optauit mundumque dedit tibi dona secundum

410

(Sub tua terribilis rapiuntur sceptra tyranni,

Diues pauper inops raptor pirata sacerdos

Aduenient sub lege pari, non sorte sub una:

Tu punis post fata reos et uiscera saeuo,

Persephone, das nostra cani), post regna barathri

415

Quae uultum mutare soles uisura Tonantem:

Da ueniam, Medea precor. Cum clade suorum

Non decet ira deos. Mereor pro crimine poenam,

Te feriente tamen, non ut mendicus Iason

Sit uindex, regina, tuus, qui criminis auctor

420

Ipse fuit: miseram solus non puniat, oro,

Qui mecum feriendus erat; cuicunque iubebis,

Colla paro feriat, tantum ne uirgo Creontis

Discidium pariat nautam ductura maritum.

Exaudi famulam: dolor est, non zelus Iason.

425

Quinque dabo inferias (sat erunt pro crimine nostro

Illustres animae): niueam cum Iasone Glaucem,

Mortibus amborum regem superaddo Creonta

Et natos miseranda duos, mea pignora, supplex

Offero, sacrilegos nostro de corpore fructus,

430

Ne prosit peccasse mihi". Sic fata sacerdos

Suspexit non ire polos nec Luna uidetur

Sic tauros urgere suos, sed cursibus astra

Ignitis responsa dabant. Gauisa sacerdos

Vertit ad infernum gemitus regemque barathri

435

Secura iam uoce ciet Furiasque precatur:

"Impie rex Erebi, qui formidabile regnum

Mortis habes, quem terra premit, qui funera mundi

Excipis et tantis non exples luctibus aulam;

Anguicomae uos quoque deae, quibus (impius horror!)

440

Turpia uipereae funduntur membra cerastae

(Plurimus ora tegit pendens de uertice serpens

Et sinuant orbes per pallida colla dracones):

Si manibus laniata meis mala uictima uestros

Ad manes peruenit homo, si uiscera matris

445

Vos propter scindens homines in uentre necaui,

Nunc nostras audite preces. Regnator Auerni,

Crastina cum Glauce ueniet nuptura marito,

Mox Furias admitte tuas; properate, sorores

Tartareae: Thebis iterum iam uota geruntur,

450

Currite, per thalamos Iocastae frater et heres

Coniungit natam. Gens <haec> est uestra: dicauit

Mortibus impietas, affectus funera praestant.

Cur mora? Nam nihil est quod non me exaudiat unquam.

Virginitas si casta placet, retinere pudorem

455

Si libet et nunquam contagia blanda mariti

Quaeritis, innuptae nuptam exhorrete sorores.

Si Furias saeuire precor nec sponte nocetis,

Non estis Furiae: nomen mutate domosque,

Ponite serpentes, alienas reddite flammas

460

Et puerum Veneris, quem iam tempsistis, amate".

Dixerat et terra spatium tremibunda ciebat:

Quo steterat Medea loco, telluris hiatus

Finditur. Attonitas inclinat cautior aures

Et surgens: "Audimur", ait, "nam terra tremescit,

465

Verbera plaudentum resonant per inane sororum,

Sibila uipereis uibrant sub dentibus angues.

Res melior tempusque monet redeatur ad urbem.

Ante tamen fluuio corpus mergatur et undis".

Quod maga digrediens mox perficit et petit urbem.

470

Exilit interea tecturus Lucifer astra

Puniceo praeuectus equo rutilusque micansque

Concusso de crine iubar diffundit in orbem

Flammigeri roseas praecedens solis habenas;

Coeperat aula ducis strepitu resonare clientum.

475

Iam Phoebus scandebat equos et luce rubebat

Post noctem uentura dies, iam tecta Creontis

Regibus implentur, iam proxima uirgo marito

Sederat et tabulas calamo sulcabat Iason:

"Conuentum pactumque", sonat signat<que> tabellas

480

Horrida Tartareo ueniens de gurgite uirgo

Tisiphone signumque premit gauisa Megaera,

Allecto testis ceras adamante notauit;

Anguibus horrendis per regia tecta flagellant.

Interea Medea nouam formare coronam

485

Coeperat et niueis miscebat sulphura ceris,

Pix et stuppa ligat, species dat quattuor artis

Mascula tura cremans, sterili suffire cypresso

Cura fuit cyproque ligat, quod naufraga puppis

Perdiderat; cristata manus sancire iubetur:

490

Lambere caeruleis permisit serta cerastis.

Exitiale repit mox praemia taetra uenenum,

Atque aurum mentita nocens radiare corona

Creditur et gemmas flores imitantur iniqui.

Dum funus Medea parat haec munera Glaucae,

495

Processit roseis sol mundum amplexus habenis.

At maga sulphuream ponens ad busta coronam

Haec ait: "O mundi facies pulcherrima, Titan,

Naturam feruore tenens, elementa coartans,

Ne dispersa fluant aut mundi machina mergat,

500

Stelligeri iubar omne poli, quem sphaera polorum

Sustinet et prohibet rutilam plus ire per aethram,

Dum contra rapis axe rotas et colligis ignes;

Ipse pias animas mittis et claudis in aeuum

Orbe tuo: miserere tuae, deus optime, nepti.

505

Insidant haec serta comis et uirginis ora

Digna corona premat: sint, inquam, regis in aula

Munera nostra rogi, dent praemia tanta sepulchrum,

Ignea mors rapiat sponsum cum paelice busta".

Sic effata minax Solis mox numen adorat.

510

"Tempus adest, pergamus", ait. Sic fata coronam

Tollit et insontem fingens ad tecta Creontis

Venerat, oblata sponsae dat serta puellae:

"Accipe, uirgo, libens auratam in fronte coronam,

Quam captiua dabo, qualem mea pignora sumant".

515

Dixerat et capiti, quod iam diademate regni

Splendebat, fera serta locat. Laudata recedit

Colchis, et infaustas uomuerunt munera flammas:

Has radians nam Phoebus alit. Iam creuerat ignis:

Vritur ingratus usta cum uirgine nauta;

520

Cum genero nataeque parat succurrere rector,

Vritur ipso Creon; rogus est mox aula tyranni.

Diffugiunt omnes, populi conuiua ministri,

Saltantum fugere chori, nam festa canentes

Ambusti lamenta sonant nec tympana plausu

525

Percutiunt, sed turba gemens hinc inde lacertos

Verberat et flentes sed non sua funera plangunt.

Stabat sola nocens necdum satiata sacerdos

Nec secura tamen: nunquam sic posse uenena

Credidit aut precibus tantum seruire furores.

530

Sed postquam solos quos iusserat ignis adussit,

Tunc natos furibunda premit. Nam Mermerus insons

Et Pheretes matrem blanda pietate uocabant.

Vt flammas uitare queat, infantia simplex

Affectu petit ipsa necem uel sponte pericla

535

Quaerit inops, passura necem mucrone parentis,

Ignari, quae mater erat quid saeua pararet.

Tunc genitrix furibunda manum suspendit et ensem

Ac fatur: "Sol testis auus Sol Persice Mithra,

Luna, decus noctis, Furiae, Proserpina, Pluton:

540

Accipe, Sol radians, animas, tu corpora, Luna,

Nutrimenta animae; fundit quem mucro cruorem

Sumite uos, Furiae; noctis rex exigat umbras;

Spiritus in uentos † ... † satis est punisse nocentes

Insontesque simul. Miseros hoc ense necabo,

545

Quo genitor feriendus erat: nihil ipsa dolebo,

Si ingrata maneat nullus de gente superstes".

Haec ait et geminos uno simul ense nouerca

Transegit pueros. Quos sic portabat ad arcem

(Vt proceres uidere nefas, timuere cruentam

550

Et doluere simul), ceu quondam baccha Lyaei

Saeua caput iuuenis mater gestabat Agaue.

"His", inquit Medea, "rogis, ubi pulchra nouerca

Et pater ipse Creon uel perfidus arsit Iason,

Vos, miseri, commendo, meis". Sic fata minorum

555

Corpora saeua parens funestos mittit in ignes

Et currus metuenda petit. Venere dracones

Viperea ceruice iubas et colla leuantes

Squamea, cristato radiabant uertice flammae.

Currus taeda fuit, sulphur iuga, temo bitumen

560

Et rota cupressus, solidarat frena uenenum,

Plumbeus axis erat raptus de quinque sepulchris.

Occupat illa grauem funesto corpore currum,

Ire Furor residens taetros simul imperat angues.

Tolluntur celeres, mox se tellure leuabant,

565

Iam nutant per inane rotae hinc inde labantes,

Aera saeua petit uolitans quadriga uenena

Et poterat fuscare diem, corrumpere uentos,

Ni Phoebus rubuisset auus de crimine neptis

Et totum meliore coma perfunderet orbem.

570

Saeue Furor, crudele Nefas, infausta Libido,

Impietas, Furiae, Luctus, Mors, Funera, Liuor,

Linquite mortales miseroque ignoscite mundo,

Parcite iam Thebis, diros cohibete furores.

Inde uenit quodcunque nefas: sic Cadmus <aratro>

575

Obruit infaustis crudelia semina sulcis,

Inde seges ferrata micat uel Martis anheli

Heu male conceptis praegnatur terra uenenis;

Emicuit galeata cohors aciesque nefanda,

Rumperet ensiferis cum ferrea messis aristis,

580

Insurgunt clipeis, rapiunt simul arma phalanges

Mortibus alternis et mutua fata minantur

Fraternumque nefas qui gessit uindicat ensis;

Inde Athamas miserandus erat, miser inde Palaemon,

Inde Iocasta fuit, turpis fuit Oedipus inde,

585

Inde Eteocles erat frater Polynicis et hostis,

Et Polynices inops germani morte peremptus.

Blanda Venus, lasciue puer, Semeleie Bacche,

Parcite uos saltim Thebis quibus auctor origo

Aut soboles praeclara fuit: tibi mater, Iacche,

590

Thebana de stirpe et, arator, tibi Diones

Harmoniam nupsisse ferunt: pro munere Thebae

Et pro tot meritis sic funera tanta merentur?

Crimen erit genuisse deos! Iam Creta Tonantem

Depositum nutrisse neget, iam Delos in undas

595

Fluctuet et paueat partus meruisse deorum,

Te Venerem freta uestra negent, abiuret Amores

Cyprus et Idalium pigeat coluisse Dionem,

Vulcanus Lemno, Iuno spernatur ab Argis,

Gorgone terribilis Pallas damnetur Athenis,

600

Sit<que> nefas coluisse deos, quia crimen habetur

Religionis honos, cum dat pro laude pericla.

MEDEA N

dracontij medea n