Fert animus uulgare nefas et uirginis atrae
Captiuos monstrare deos, elementa clientes,
Naturam seruire reae, seruire puellae,
Astra poli et Phoebi cursus et sidera caeli
5
Arbitrio mulieris agi, pendere Tonantem,
Quod iubeat Medea nefas, ubi mittere flammas
Imperet aethereas. Penetrat uox illa per auras,
Cum uitas mortesque facit, cum fata retorquet
Ad cursus quoscunque uelit. Licet hospite caeso
10
Seruiat et Scythicae currat per templa Dianae,
Possidet astrigerum funesto pectore caelum
Et superos impune premit prece nixa uirago
Inuitos parere sibi. Quae carmina linguis
Murmuret aut urens species quae nomina dicat,
15
Haec uatem nescire decet; quae nosse profanum est,
Quod fuerit uulgasse nefas. Nos illa canemus,
Quae solet in lepido Polyhymnia docta theatro
Muta loqui, cum nauta uenit, cum captus amatur
Inter uincla iacens mox regnaturus Iason;
20
Vel quod grande boans longis sublata cothurnis
Pallida Melpomene, tragicis cum surgit iambis,
Quando cruentatam fecit de matre nouercam
Mixtus amore furor dotata paelice flammis,
Squamea uiperei subdentes colla dracones
25
Cum rapuere rotis post funera tanta nocentem.
Te modo, Calliope, poscunt optantque sorores:
Dulcior ut uenias (nec te decet ire rogatam)
Ad sua castra petunt. Lauro succincta poetae
Pegaseo de fonte ueni, quo rore medullas
30
Et sensus infunde meos. Cur hospes amatur,
Qui mactandus erat, uel cur mactatur amatus?
Diues apud Colchos Phrixei uelleris aurum,
Pellis erat, seruata diu custode dracone.
Hanc propter pelagi temerator primus Iason
35
Venerat, ut rutilas subduceret arbore lanas.
Vt Scytha conspexit Graiam de litore puppim
Ire per undosum proscissis fluctibus aequor,
Expauit, nam monstra putat: quis crederet unquam
Per freta, per rabidas hominem transire procellas?
40
Barbarus ignaro regi iam nuntius ibat,
Quae noua perferret pelagus; sed callidus heros
Solus Iason adhuc uento currente carina
Prosilit in fluctus et litora uisa natatu
Nudatus ceu nauta petit. Sed Colchus alumnus,
45
Nuntius ille redit secum comitante iuuenta,
Vt nossent quid puppis erat, quid uela, quid arbor.
Membra uiri mox nuda uident fugientis ad undas;
Quem sequitur directa manus capiuntque pauentem
Et manibus post terga ligant. Tunc Iuno Cytherem,
50
Vt uidit iuuenem Scythicas artasse catenas
Et pauidos fugisse simul cum puppe sodales,
Alloquitur: "Lasciua Venus, iucunda modesta
Blanda potens mitis, fecunda uenustas amoris,
Pulchra uoluptatum genetrix et numen amantum,
55
Te diuum regina precor, matrona Tonantis:
Est nimis acceptus iuuenis mihi pulcher Iason,
Qui gelidum quondam mecum tranauerat Istrum
Et nunc infelix trahitur captiuus ad aulam
Aeetis immitis forsan mactandus ad aras.
60
Eripe captiuum, retinent quem mille catenae,
Mitte pharetratum puerum, mea Cypris, Amorem,
Igne tuo flammata cadat furibunda uirago,
Discat amare furor, tandem sit blanda sacerdos,
Templa pharetratae contemnat uirgo Dianae,
65
Despiciat delubra deae. Licet immemor extet
Religionis amor timeant nec fulmen amantes,
Te solam putet esse deam, te numen adoret,
Te metuat metuenda deis, te iudicet unam,
Quam mare quam tellus quam numina cuncta fatentur
70
Imperio subiecta tuo per templa per aras,
Esse uoluptatum dominam. Quod corda parentis
Flectis et exutum telo candente Tonantem
Despiciat me saepe iubes nec castus Olympum
Destituat, sit ut imber olor, bacchetur adulter
75
Vel quodcunque meum placuit mutare maritum -
Non queror. Aesonidem tantum peto filia regis
Nunc amet et laudet; mox hunc suspiret anhelet,
Quem mactare parat; soluat ceruice catenas
Torpescens armata manus, cui bracchia collum
80
Circumdent mucro<que> cadat ieiunus ad aras".
Finierat matrona Iouis. Sic orsa Dione:
"Me Venerem me, Iuno, decet me, blanda nouerca,
Imperio parere tuo. Quid plura loquemur?
Oderunt mea castra moras". Sic fata Cythere
85
Quaerit amoriferum per tota rosaria natum:
Ille deas ponti telo flammabat in undis
Maternis summissus aquis. Hymenaeus ad illum
Mittitur. Huic fluctus produnt fumantibus undis.
Vt pelagus caluisse uidet, "Hic aliger", inquit,
90
"Hic latet Idalius. Sed non latet, aequora feruent:
Agnosco stridere fretum, ceu Phoebus anhelos
Oceano demergit equos, cum nocte propinqua
Luna uenit stellante polo pendentibus astris.
Huc ades, o lasciue puer, te mater ubique
95
Quaerit et e cunctis uestrum me misit alumnum,
Vt uenias parcente mora". Sic fatus. At ille
Fluctibus e mediis surgens rutilante capillo
Excussit per inane caput, quatit impiger alas,
Vt pinnas desiccet aquis: micat ignis ut astra
100
Plausibus excussus pueri, per cuncta uideres
Scintillare diem, uolitant super aequora flammae.
Sic, ubi puniceos rutilans Aurora capillos
Pectinat ante diem, quae mox perfundat Eoum,
Phoenix, sola genus, senio lassata uetusto,
105
Cinnama cui folium nardum tus balsama amomum
Informant post saecla pyram reditura, sepulchrum
Conscendit factura rogos et uerberat alas
Vt flammas asciscat auis (sic nascitur ignis
Ante alitem ambrosios iam consumpturus odores):
110
Sic puer Idalius spargebat plausibus ignes;
Piscis aues armenta pecus fera pastor anhelant
Flammigero surgente deo. Volat inde per altum.
Iam uolucer non udus erat: quocunque propinquat
Aut ubicunque fuit, blando feruore uaporat,
115
Quem sequitur uernalis odor; uia pulchra rosarum
Tenditur et uiolas pallentes candida peplo
Lilia distingunt ac florea semita crescit:
Persulcans per inane polos micat orbita florum.
Cypris odoriferos sensit fraglare uolatus:
120
"Natus adest", inquit; "multis iam spargitur aer
Floribus, ambrosio totum respirat odore".
Dum loquitur lasciua Venus, uenit ecce Cupido
Fessulus et gremio matris libratur anhelans,
Quo sessurus erat. Quem protinus illa uolantem
125
Occupat et crines componit mater Amori
Ac puerum complexa fouet dans oscula nato.
Sic blandita iubet: "Pyrois, mens ignea mundi
Atque uapor fecunde poli, successio rerum,
Affectus natura genus fons auctor origo,
130
Tu uitae fecunda salus, tu blanda uoluptas,
Tu princeps pietatis, Amor, te praeduce mundo
Alternant elementa uices et non perit orbis,
Cum pereant quaecunque <creat>, nec sentit ademptum
Successu redeunte nouo. Venit ecce nouerca,
135
In manibus iam Iuno meis supplexque precatur
Quae fuerant optanda tibi: Medea sacerdos,
Sacrilega quae uoce solet compellere caelum,
Inuitos accire deos, urgere Tonantem,
Dum precibus elementa quatit mare sidera terras,
140
Naturam turbare simul, tua tela medullis
Excipiat (hoc Iuno petit) iuuenemque Pelasgum
Diligat optet amet cupiat suspiret anhelet.
Sollicitus tamen ista para cautusque memento:
Medeam fixurus eris". Sic fata Dione.
145
Risit Amor matrisque sinu se subtrahit ales;
Spicula saeua legit, quibus olim Luna per umbras
Pastorem flammata tenet nec sustinet ignes
Luna Cupidineos, Solis quae sustinet orbem
Et fratris radiis conceptus lucis adoptat.
150
"Hoc", ait ignipotens, "telo Medea cremetur,
Quo Scythicam succendit Amor, dominaeque fauillas
Excutiam per templa uolans, et uirgo cruenta
Approbet hos arcus dominae plus posse pharetris.
Namque Diana feras, ceruos et figere dammas
155
Assolet: hoc telum reges et numina figit".
Quattuor interea niueas astare columbas
Cypris amoena iubet: roseis frenantur habenis,
Candida puniceis subduntur colla rosetis
(Nam iuga sunt compacta rosis), fert dextra flagellum
160
Purpura quod mollis, tenuis quod sericus ornat.
Iam uolucer conscendit aues et blanda Voluptas
It comes, Amplexus ueniunt, Hymenaeus adhaeret,
Gaudia concurrunt, Risus atque Oscula pergunt.
Nam licet Idalias sociarint frena columbas
165
Et iunctae per cuncta uolent, tamen impiger ales
Nunc hanc nunc illam residet gaudetque iugales
Iam releuare suas et se pensare uolatu
(Sublatum propriis persentit in aera pinnis
Aurigam quadriga uolans) iterumque columbas
170
Appetit et pharetris concludit dorsa uolantum.
Nondum per Scythicas glacies stat barbara Colchis,
Et iam bruma rigens Arctoi tristior axis
† torpebat coacta gelu † et pinniger audax,
Et magis accessu pueri plaga maesta serenat
175
Aduentum testata dei: mox taetra fugantur
Nubila, caeruleos excludit flammiger imbres.
Impia iam Colchis, iam saeuior ara Dianae
Coeperat ostendi: iam tunc mandante tyranno
Ecce trahebatur ceu taurus pulcher Iason,
180
Quem sequitur Medea nocens urgetque ministros
Nudato mucrone furens. Delubra subibant
Iamque propinquabant aris. Sed numen amantum
Furtim templa petit: sonuerunt tela pharetris.
Exultat gauisa nimis Medea sacerdos:
185
Telorum strepitum castae putat arma Dianae
Increpuisse tholo, credit sua uota sacerdos
Ante preces audisse deam. Mox numen adorans
"Omen adest", inquit, "Triuiam te, Luna Diana,
Confiteor perstans, heres Proserpina mundi;
190
Nam tria regna tenes: tu caelo Cynthia regnas,
Venatrix terrena micas, capis atria Ditis,
Tempora distribuens regnis et cursibus apta:
Iam grates audita loquor. Iacet hostia templis
Per fluctus aduecta tuis". Sic fata per aras
195
Virgo cruenta molam perfert. At mystica nutrix
Fessa licet tremibunda gemat, tamen ipsa iacentem
Tendere colla iubet uel pectora prona supinet.
Ergo peregrinus cum iam uersatur Iason,
Forte oculos per tecta leuat: uidet ecce uolantem
200
Atque salutantem puerum. Sed nauta precatur
Murmure sollicito: "Numen quod mundus adorat,
Si caelum, si terra tui sunt, alme, triumphi
Vel quidquid natura creat, si sanguinis expers
Mortis et infaustae es et sunt tamen hostia flores
205
Matris et insertae pendent per templa coronae
Sanguine uirginei tantum contenta pudoris:
Eripe me his, inuicte, malis. Ego uictima seruor,
Atque utinam seruer, iaceo feriendus in aris".
Audiit ignipotens (hominum nam murmura sentit)
210
Et ridens gauisus ait: "Pirata decore,
Quid metuis, quem fata manent, cum uita superstes
Restat adhuc, cum regna petunt, pellis arietis
Imminet et coniux dabitur Medea sacerdos?
Sed memor esto mei, ne te fortuna superbum
215
Reddat et incipias iterum ceu nauta uenire".
Dum loquitur pinnatus Amor, iam uirgo leuabat
Destricto mucrone manum. Captiuus Iason
Exclamat: "Succurre Venus, succurre Cupido:
Iam ferior, Medea ferit". Sic fatus. At ille
220
Ignea sidereo componit spicula neruo,
Misit harundineum per flammea cornua ferrum,
Stridula tela uolant: rapiunt praecordia flammas,
Corda calent oculique labant, suspiria rumpunt,
Marcida funereum laxauit dextera ferrum.
225
Sed nutrix mirata moras: "Dic, uirgo, quid haeres?"
Increpat, "ecce feri. Fibrae rapiantur et exta,
Consultum det fata iecur. Medea moraris?
Occidimus: torpescit iners antistita Phoebes
Permixto pallore rubens, non lumina uibrat,
230
Non furit aut tremuli strident in murmure dentes.
Cur homicida uacas et stas rea? Sed rea non es,
Si fueris homicida magis. Cur explicat artus
Aut tangit cur saepe caput, quid spirat hiatus
Oris et ad zonam digiti mittuntur inermes?
235
An magus est pirata iacens et sacra Dianae
Murmure sollicito prohibet soluitque profanus?".
Dixerat et gladium dextrae reuocabat inerti
Impia turpis anus. Rursus conclamat Iason:
"Victima sum, pereo: iugulis male mucro minatur".
240
Pinnatus surrisit Amor rursusque sagittas
Iecit et ardentis nutantia corda fatigat.
Aestuat interea sacris repetita sacerdos
Ignibus. Effatur: "Non est haec uictima digna:
Non torta ceruice iacet, male palpitat, artus
245
Erigit impatiens et saucius ante dolorem:
Sanguine membra carent. Iam non erit hostia grata,
Quae sicco mucrone cadet". Conuersa sacerdos
Ad iuuenem: "Dic, nauta fugax, pirata nefande:
Est consors matrona decens an caelibe uita
250
Degis adhuc nullumque domi <tibi> pignus habetur?".
"Solus", ait captiuus, "ego, mihi pignora nulla
Coniugis aut subolis". Dictis gauisa uirago
Blanda refert: "Vis ergo meus nunc esse maritus?".
"Seruus", Iason ait, "tantum ne uita negetur
255
Te precor et dominam fateor". Sic fatus. At illa
Rumpit uincla humeri, uirgo suspendit ab aris
Vt facinus purget proprium; uocat ipsa maritum
Vestibus indutum Tyriis, quas sericus ambit
Mollis et in medio fuluum distinxerat aurum,
260
Blattea puniceo radiabant stamina filo.
Expauit nutrix, omnes stupuere ministri.
At puer ignipotens uictor per templa triumphat,
Nudus ludit Hymen, mollis Lasciuia saltat,
Blanda Libido coit, simplex Affectus inhaeret,
265
Ludicra puniceis resonabant Oscula labris,
Dant faciles plausus Concordia Gratia Lusus:
Sponsus Iason erat gaudens et sponsa sacerdos
Ad thalamos post templa. Duci tunc pronuba Iuno
Affuit et grates Veneri facunda canebat.
270
Ecce triumphantes Ingratia dura iugales
Consequitur, gressus consors Obliuio iungit.
Marcidus interea domitis rediebat ab Indis
Liber, anhelantes residens post proelia tigres;
Quem sequitur iucunda manus saltare parata
275
Ebria pampineis miscens uestigia thyrsis.
Sensit amoriferum Scythicam fixisse sagittis
Et uolucrem puerum populatum templa Dianae:
"Illo iam gressus", dixit, "conuertite tigres:
Estis opus, mea turba, deo. Properate, ministri:
280
Pinniger Idalius minor est sine munere nostro".
Dixerat et Scythiam uacuus iam sponte petebat:
Iam uenit ad Colchos, iam se Semeleia iungunt
Agmina, Bybliades saltant Bacchaeque rotantur.
Venatu interea rediens delubra petebat
285
Plectriferi germana dei mirata repente
Quod sileat templum, subito quod sparsus ubique
Ambrosius sic fraglet odor. Sonuere per aures
Fescennina deae: "Pulchrorum uota geruntur,
Iungitur Aesonidi fulgens Medea marito".
290
Erubuit doluitque simul: "Non omine fausto
Coniungatur", ait, "nec prospera flammea sumat:
Displiceat quandoque uiro, cui turpiter audax
Sacrilegus processit amor. Sed iustius opto:
Perfidus egregiam contemnat nauta iugalem,
295
Dulcior affectus uel amara repudia mittat;
Funera tot uideat fuerint quot pignora mater,
Orba parens natos plangat, uiduata marito
Lugeat et sterilem ducat per saecula noctem;
Aduena semper eat, se tanti causa doloris
300
Auctorem confessa gemat". Sic fata Diana
Tristis abit. Delubra tacent, sacraria maerent,
Sanguine templa carent, nutrix tamen atria tantum
Templorum seruabat anus, haec anxia crimen
Virginis et raptum deflebat maesta pudorem:
305
Qualis in exhaustis per sordida tecta ruinis
Strix nocturna sonat rostro stridente per umbras;
Qualis et horrendus funesto carmine bubo
Conqueritur deflenda gemens, dum tristia maestus
Funerea sub nocte canit, sic anxia nutrix
310
Ingemit et tremulas diffundit maesta querelas.
Nuntius interea maesto uolat ore satelles
Ad regem subuectus equo natamque tyranno
Indicat ignoto passim nupsisse marito.
Expauit genitor: sic quondam tristis Agenor
315
Concidit Europae senior fraudatus amore,
Cum nesciret adhuc generum meruisse Tonantem.
<Ira dolor> numen pietas iniuria regnum
<concuti>unt franguntque uirum, iubet arma ministris
<expediant>, nam fama ducem rapiebat in enses.
320
Cum poenas mortesque parat, uenit Indus ad aulam
Liber et egregia compressit uoce furentem:
"Sic tibi, rector", ait, "mentem possedit inanis
Religio? Sic pignus amas ut tela parentur?
Qui furis, expecta dulces de prole nepotes.
325
Virginitatis onus melior tolerare sacerdos
Non potuit: feruescit amans et casta Diana
Pastorem confessa uirum". Haec Liber aiebat.
Mulcentur iam corda ducis natamque tyrannus
Purgat et extemplo Medeae laudat amorem:
330
Sic meruit ueniam generum confessus Achilles,
Sic pater ignouit Lycomedes, pectore natae
Et Pyrrhum suscepit auus gremioque nepotem
Fouit et ad Troiam post crimina misit Achillis.
Vt Scytha mollitus blanda pietate mitescit,
335
Mox iubet ut generum uel pignus regis ad aulam
Deposito terrore rogent. Tunc regia lauro
Cingitur et postes soceri pia serta coronant.
Mox thalamos subiere pares: laetatur Iason
Sponsus et in castris Veneris Medea triumphat.
340
Quattuor interea Phoebus transegerat annos,
Sed natos Medea duos fecunda marito
Ediderat, cum nocte iacens suspirat Iason
Nec gemitus latuere magam: "Quam, callide, fraudem
Quodue nefas moliris?" ait. "Non fallis amantem.
345
Dulcia saepe uigil contrectans pectora coniux
Agnoui quia furta paras, quia mente fugaci
Infaustum quodcumque cupis. Secreta polorum
Cognosco, si morbus erit, si bella parentur,
Si pluet aut flamma caelum rutilante coruscet:
350
Et tu Medeam credis quia fallis, Iason?".
Tunc sic Aesonides stimulet quae forma medullas
Indicat et pellis causas uel tempore tanto
Quod lateat socios, quia iam sic regnat amicus,
Consumptum quem morte putant planguntque parentes:
355
"Optarem reuidere meos iterumque reuerti
Ad thalamos, regina, tuos, monstrare Pelasgis
Quid coniux, quid fata ualent". Medea marito:
"Iam pariter pergamus", ait; "sic aurea pellis
Tollatur, lateant uastum ut mea facta draconem".
360
Dixerat et stratis rapitur sub nocte silenti.
Astra uocans et signa ciens iubet illa Soporem
Ad nemus ad pellem uel templum Martis abire.
Dormierat serpens: pellis subtracta marito
Traditur, et pariter fugerunt fratre necato.
365
Accipiunt natos et singula pignora portant.
Ventum erat ad Thebas, pellis datur aurea regi.
Miratur rex ipse Creon, laudatur Iason
Quod freta quod terras sic felix praedo uagetur.
Regis nata decens fuerat pulcherrima Glauce,
370
Iam cui uirginitas annis matura tumebat;
Haec ubi conspexit iuuenem, flammata nitore
Aestuat et laudans alieni membra mariti
Optat habere uirum. Sonuit genitoris ad aures.
Tunc rector Thebanus ait: "Si Iuppiter auctor,
375
Si Lachesis, si fata iubent, nil ipse morabor.
Progenies mea turpe cupit: Fortuna fauorem
Praestet et innumeri laudent per saecla nepotes.
Virgineo dabitur pellis cum dote pudori".
Finierat senior. Votum cognouit Iason
380
Et grates electus agit. Praecepta tyrannus
Diffundit per regna nocens, inuitat iniquus
Vt ueniant ad uota duces. Dum festa parantur,
Cognouit Medea nefas nec tardius illud
Credidit; ingratum nam senserat ipsa maritum.
385
Ante diem tamen illa dolens, cum cerneret aulam
Et regis feruere domum, cum magna parantur
Prandia, uenturi mittebant praemia reges,
Signorum cursus et plenae cornua lunae
Captabat Medea furens: iam clauserat orbem
390
Cynthia sidereis transcendens saltibus astra.
Mox Colchis se spargit aquis, et sulphure puro
Cum taedis fumans, purgabat membra sacerdos
Et campum secreta petens, ubi mille sepulchra,
Astabat deiecta oculos, confessa reatum,
395
Et Lunam manibus tensis cum uoce precatur:
"Astrorum princeps, signorum gratia fulgens
Et caeli stellantis honos, caliginis hostis
Ac nocturnorum triplex regina polorum
Atque tenebrarum splendens patrona mearum,
400
Cui cancer domus <est>, ora clarissima mundi,
Bracchia contorquens stellis, quae mense peragras
Quod Phoebus radians toto uix explicat anno,
Corporis et dominam uerax quam turba fatetur,
Tu nemorum custos, tu mors pinnata ferarum
405
(Vrsus ceruus aper pantherae damma leones,
Retia cum ueniunt aut cum uenabula uibrant,
Ante necem tua praeda iacent); te tertius heres
Participem regni, consortem iuris amari
Optauit mundumque dedit tibi dona secundum
410
(Sub tua terribilis rapiuntur sceptra tyranni,
Diues pauper inops raptor pirata sacerdos
Aduenient sub lege pari, non sorte sub una:
Tu punis post fata reos et uiscera saeuo,
Persephone, das nostra cani), post regna barathri
415
Quae uultum mutare soles uisura Tonantem:
Da ueniam, Medea precor. Cum clade suorum
Non decet ira deos. Mereor pro crimine poenam,
Te feriente tamen, non ut mendicus Iason
Sit uindex, regina, tuus, qui criminis auctor
420
Ipse fuit: miseram solus non puniat, oro,
Qui mecum feriendus erat; cuicunque iubebis,
Colla paro feriat, tantum ne uirgo Creontis
Discidium pariat nautam ductura maritum.
Exaudi famulam: dolor est, non zelus Iason.
425
Quinque dabo inferias (sat erunt pro crimine nostro
Illustres animae): niueam cum Iasone Glaucem,
Mortibus amborum regem superaddo Creonta
Et natos miseranda duos, mea pignora, supplex
Offero, sacrilegos nostro de corpore fructus,
430
Ne prosit peccasse mihi". Sic fata sacerdos
Suspexit non ire polos nec Luna uidetur
Sic tauros urgere suos, sed cursibus astra
Ignitis responsa dabant. Gauisa sacerdos
Vertit ad infernum gemitus regemque barathri
435
Secura iam uoce ciet Furiasque precatur:
"Impie rex Erebi, qui formidabile regnum
Mortis habes, quem terra premit, qui funera mundi
Excipis et tantis non exples luctibus aulam;
Anguicomae uos quoque deae, quibus (impius horror!)
440
Turpia uipereae funduntur membra cerastae
(Plurimus ora tegit pendens de uertice serpens
Et sinuant orbes per pallida colla dracones):
Si manibus laniata meis mala uictima uestros
Ad manes peruenit homo, si uiscera matris
445
Vos propter scindens homines in uentre necaui,
Nunc nostras audite preces. Regnator Auerni,
Crastina cum Glauce ueniet nuptura marito,
Mox Furias admitte tuas; properate, sorores
Tartareae: Thebis iterum iam uota geruntur,
450
Currite, per thalamos Iocastae frater et heres
Coniungit natam. Gens <haec> est uestra: dicauit
Mortibus impietas, affectus funera praestant.
Cur mora? Nam nihil est quod non me exaudiat unquam.
Virginitas si casta placet, retinere pudorem
455
Si libet et nunquam contagia blanda mariti
Quaeritis, innuptae nuptam exhorrete sorores.
Si Furias saeuire precor nec sponte nocetis,
Non estis Furiae: nomen mutate domosque,
Ponite serpentes, alienas reddite flammas
460
Et puerum Veneris, quem iam tempsistis, amate".
Dixerat et terra spatium tremibunda ciebat:
Quo steterat Medea loco, telluris hiatus
Finditur. Attonitas inclinat cautior aures
Et surgens: "Audimur", ait, "nam terra tremescit,
465
Verbera plaudentum resonant per inane sororum,
Sibila uipereis uibrant sub dentibus angues.
Res melior tempusque monet redeatur ad urbem.
Ante tamen fluuio corpus mergatur et undis".
Quod maga digrediens mox perficit et petit urbem.
470
Exilit interea tecturus Lucifer astra
Puniceo praeuectus equo rutilusque micansque
Concusso de crine iubar diffundit in orbem
Flammigeri roseas praecedens solis habenas;
Coeperat aula ducis strepitu resonare clientum.
475
Iam Phoebus scandebat equos et luce rubebat
Post noctem uentura dies, iam tecta Creontis
Regibus implentur, iam proxima uirgo marito
Sederat et tabulas calamo sulcabat Iason:
"Conuentum pactumque", sonat signat<que> tabellas
480
Horrida Tartareo ueniens de gurgite uirgo
Tisiphone signumque premit gauisa Megaera,
Allecto testis ceras adamante notauit;
Anguibus horrendis per regia tecta flagellant.
Interea Medea nouam formare coronam
485
Coeperat et niueis miscebat sulphura ceris,
Pix et stuppa ligat, species dat quattuor artis
Mascula tura cremans, sterili suffire cypresso
Cura fuit cyproque ligat, quod naufraga puppis
Perdiderat; cristata manus sancire iubetur:
490
Lambere caeruleis permisit serta cerastis.
Exitiale repit mox praemia taetra uenenum,
Atque aurum mentita nocens radiare corona
Creditur et gemmas flores imitantur iniqui.
Dum funus Medea parat haec munera Glaucae,
495
Processit roseis sol mundum amplexus habenis.
At maga sulphuream ponens ad busta coronam
Haec ait: "O mundi facies pulcherrima, Titan,
Naturam feruore tenens, elementa coartans,
Ne dispersa fluant aut mundi machina mergat,
500
Stelligeri iubar omne poli, quem sphaera polorum
Sustinet et prohibet rutilam plus ire per aethram,
Dum contra rapis axe rotas et colligis ignes;
Ipse pias animas mittis et claudis in aeuum
Orbe tuo: miserere tuae, deus optime, nepti.
505
Insidant haec serta comis et uirginis ora
Digna corona premat: sint, inquam, regis in aula
Munera nostra rogi, dent praemia tanta sepulchrum,
Ignea mors rapiat sponsum cum paelice busta".
Sic effata minax Solis mox numen adorat.
510
"Tempus adest, pergamus", ait. Sic fata coronam
Tollit et insontem fingens ad tecta Creontis
Venerat, oblata sponsae dat serta puellae:
"Accipe, uirgo, libens auratam in fronte coronam,
Quam captiua dabo, qualem mea pignora sumant".
515
Dixerat et capiti, quod iam diademate regni
Splendebat, fera serta locat. Laudata recedit
Colchis, et infaustas uomuerunt munera flammas:
Has radians nam Phoebus alit. Iam creuerat ignis:
Vritur ingratus usta cum uirgine nauta;
520
Cum genero nataeque parat succurrere rector,
Vritur ipso Creon; rogus est mox aula tyranni.
Diffugiunt omnes, populi conuiua ministri,
Saltantum fugere chori, nam festa canentes
Ambusti lamenta sonant nec tympana plausu
525
Percutiunt, sed turba gemens hinc inde lacertos
Verberat et flentes sed non sua funera plangunt.
Stabat sola nocens necdum satiata sacerdos
Nec secura tamen: nunquam sic posse uenena
Credidit aut precibus tantum seruire furores.
530
Sed postquam solos quos iusserat ignis adussit,
Tunc natos furibunda premit. Nam Mermerus insons
Et Pheretes matrem blanda pietate uocabant.
Vt flammas uitare queat, infantia simplex
Affectu petit ipsa necem uel sponte pericla
535
Quaerit inops, passura necem mucrone parentis,
Ignari, quae mater erat quid saeua pararet.
Tunc genitrix furibunda manum suspendit et ensem
Ac fatur: "Sol testis auus Sol Persice Mithra,
Luna, decus noctis, Furiae, Proserpina, Pluton:
540
Accipe, Sol radians, animas, tu corpora, Luna,
Nutrimenta animae; fundit quem mucro cruorem
Sumite uos, Furiae; noctis rex exigat umbras;
Spiritus in uentos † ... † satis est punisse nocentes
Insontesque simul. Miseros hoc ense necabo,
545
Quo genitor feriendus erat: nihil ipsa dolebo,
Si ingrata maneat nullus de gente superstes".
Haec ait et geminos uno simul ense nouerca
Transegit pueros. Quos sic portabat ad arcem
(Vt proceres uidere nefas, timuere cruentam
550
Et doluere simul), ceu quondam baccha Lyaei
Saeua caput iuuenis mater gestabat Agaue.
"His", inquit Medea, "rogis, ubi pulchra nouerca
Et pater ipse Creon uel perfidus arsit Iason,
Vos, miseri, commendo, meis". Sic fata minorum
555
Corpora saeua parens funestos mittit in ignes
Et currus metuenda petit. Venere dracones
Viperea ceruice iubas et colla leuantes
Squamea, cristato radiabant uertice flammae.
Currus taeda fuit, sulphur iuga, temo bitumen
560
Et rota cupressus, solidarat frena uenenum,
Plumbeus axis erat raptus de quinque sepulchris.
Occupat illa grauem funesto corpore currum,
Ire Furor residens taetros simul imperat angues.
Tolluntur celeres, mox se tellure leuabant,
565
Iam nutant per inane rotae hinc inde labantes,
Aera saeua petit uolitans quadriga uenena
Et poterat fuscare diem, corrumpere uentos,
Ni Phoebus rubuisset auus de crimine neptis
Et totum meliore coma perfunderet orbem.
570
Saeue Furor, crudele Nefas, infausta Libido,
Impietas, Furiae, Luctus, Mors, Funera, Liuor,
Linquite mortales miseroque ignoscite mundo,
Parcite iam Thebis, diros cohibete furores.
Inde uenit quodcunque nefas: sic Cadmus <aratro>
575
Obruit infaustis crudelia semina sulcis,
Inde seges ferrata micat uel Martis anheli
Heu male conceptis praegnatur terra uenenis;
Emicuit galeata cohors aciesque nefanda,
Rumperet ensiferis cum ferrea messis aristis,
580
Insurgunt clipeis, rapiunt simul arma phalanges
Mortibus alternis et mutua fata minantur
Fraternumque nefas qui gessit uindicat ensis;
Inde Athamas miserandus erat, miser inde Palaemon,
Inde Iocasta fuit, turpis fuit Oedipus inde,
585
Inde Eteocles erat frater Polynicis et hostis,
Et Polynices inops germani morte peremptus.
Blanda Venus, lasciue puer, Semeleie Bacche,
Parcite uos saltim Thebis quibus auctor origo
Aut soboles praeclara fuit: tibi mater, Iacche,
590
Thebana de stirpe et, arator, tibi Diones
Harmoniam nupsisse ferunt: pro munere Thebae
Et pro tot meritis sic funera tanta merentur?
Crimen erit genuisse deos! Iam Creta Tonantem
Depositum nutrisse neget, iam Delos in undas
595
Fluctuet et paueat partus meruisse deorum,
Te Venerem freta uestra negent, abiuret Amores
Cyprus et Idalium pigeat coluisse Dionem,
Vulcanus Lemno, Iuno spernatur ab Argis,
Gorgone terribilis Pallas damnetur Athenis,
600
Sit<que> nefas coluisse deos, quia crimen habetur
Religionis honos, cum dat pro laude pericla.
MEDEA N
dracontij medea n