Dracontius Romulea 9

Testo base di riferimento: É. Wolff, 1996

Cura dell'edizione digitale: A. Luceri - O. Portuese, 2009

Altre sezioni


DELIBERATIVA ACHILLIS, AN CORPVS HECTORIS VENDAT

PROOEMIVM

Si decus est uirtus et praemia cuncta meretur,

Si meritum post prima manet, si fama superstes

Eminet et gaudet titulis ornare sepulchra,

Annue quod petimus. Fortis pro forte rogaris:

5

Egregias mentes uirtus delectat in hoste,

Inuidia mens summa caret, laudare decora

Nouit et ingentes attollere gestiet actus.

Dat uirtus exempla bonis prauisque pudorem,

Debilitas quos lassa premit. Tu, fortis Achilles,

10

Quid prohibes tumulos, quamuis iactura sepulchri

Temnitur et nihil est quoduis in morte periclum?

Si sensus post fata perit, cur busta negantur?

Si mens ulla manet , iam rectius ergo putatur

Non requies, sed poena rogus: tormenta sepulchrum

15

Ingerit et manes tolerant per membra dolorem.

Sed sensum cum luce simul post fata perire,

Segnibus et pueris mentitur fama relatrix.

Sunt animae post membra piae, quas ignea uirtus

Tollit ad astra micans et solis in orbe recondit

20

Lunares non passa globos; ac desuper orbem

Expectant stellasque uagas et signa leonis

Augusto quid mense parent, quid cetera temptent

Ornamenta poli. Rident sua membra uidentes

Funeris abiecti fragiles et corporis usus,

25

Vt doleant animae iam libertate recepta

Corporibus uixisse suis et claustra tulisse

Carceris angusti. Tumulos aut ossibus urnas

Dedignant animae, non curant uile sepulchrum

Nec plangunt non esse simul, quas urna polorum

30

Claudit et aetherium Phoebus suspendit ad axem.

Aduenturus eris, pietas si sancta manebit

Corpore belligero, si non crudelis in hoste

Post uitam morientis eris, si immitis Achilles

Nec post bella manes nec spectant funera poenas

35

Arbitrio subiecta tuo, si parcitur umbris,

Quaesitor quas torquet auus, si uera feruntur.

QVAESTIO

AT INQVIES: SI POST VITAM ANIMAE CORPORA SVA DESPICIVNT, PRO HECTORE CVR ROGAMVS?

Non Hector, sed Troia rogat miserique parentes,

Andromache uiduata gemit uel ad ubera paruum

Astyanacta tenet, sic caelum questibus implet;

40

Virgo Polyxene lacrimis ornata decoris

Et planctu laniata genas, contusa lacertos

Ac longis dispersa comis onerata pudore

Ingemit et tantum nutu sine uoce precatur,

Funeris Hectorei poscens exangue cadauer.

45

Quem retines iratus adhuc; cognosce puellam.

Plangentis germanus erat, cui uita daretur,

Ante aciem si uisa foret, Troiaeque periclis

Femina bella dedit, sed femina bella negaret.

Da ueniam, iuuenis. Magnum est punisse triumphos

50

Hectoris, hoc sat erit quod de uictore triumphas;

Iam luctus conuerte tuos ad gaudia, uictor,

Gaudia qui Phrygibus sollers in funera uertis.

Infelix plus Troia gemit quam perdit Achilles

Fortior occisi consurgens ultor amici.

55

Infremis Aeacides? Qui uindicet Hectora, non est.

Anne Parin Fortuna iubet? Qui crine madenti

Inter lanigeras gaudet latuisse puellas

Nec mater ueneranda iubet, quod laudis habetur;

Hoc agit et pugnam thalamis exercet adulter,

60

Pectore femineo Veneris nam bella lacessit,

Vt Martis declinet opus uel fulmina campi

Effugiat, magnoque iacet dotata Lacaena

Sanguine Troiugenum, Graium dotata cruore.

Dardanidis quis murus erit post Hectora campo,

65

Aduersus Danaos quis Pergama fessa tuetur,

Puppibus Argolicis Phrygios quis diriget ignes,

Quis Telamone satum constans umbone tonantem

Sustinet aut Teucri tolerat per bella sagittas?

Quis hostis Diomedis erit, quae turma furentem

70

Excipit? In clipeum surgens cum torserit hastam

Turbine belligero, quis non sine uulnere fractus

Concidit et moriens tremibundos porrigit artus?

Tydiden Aeneas rediens in bella lacesset,

A quo uictus abit, qui impressit uulnera Marti?

75

Nam niueam lusisse fuit plagare Cytheren.

Pergama Pelidi, fateor, post Hectora tractum

Non bellum, sed praeda patent spectante triumpho.

QVAESTIO

AT INQVIES: DOLOREM MEVM LENIAM, PERCVSSOREM PATROCLI CANIBVS ET VOLVCRIBVS SI; DEDERO LANIANDVM.

Hectoreum si forte canes laniare cadauer

Ipse paras crimenque putas, hoc Medus honestum

80

Credit et ad Persas honor est, si membra uolucres

Eripiant. Et nulla detur licet ossibus urna,

Multis membra tamen condentur rapta sepulchris:

Corpus flamma cremans absumit, membra <uorantes>

Hoc canis hoc uolucres faciunt; uix ossa relinquunt,

85

Et rogus ossa rapit. Forsan seruabitur Hector,

Vt madefacta cadant siccantibus ossa medullis

Et longa sub tabe fluant? Hoc cuncta sepulchra

Exercent; tamen intererit quod clausa tenebris

Putrescant tumulis, at hic sub luce madescant

90

Aspectusque tuos funestent ossa diurnis

Visibus. Andromache tumulum sibi formet inanem

Et causam lacrimis faciet quam denegat hostis:

Te tamen, Iliacae populator gentis, Achillem

Sacrilegi iam poena manet, qui uiua peremptis

95

Funestas elementa uiris. Corrumpitur aer

Mortibus, unde caret laesus uitalibus auris;

Non purus sub sole dies, non sidera noctis

Impolluta micant, fuscantur cornua lunae,

Sordibus et totum caeli nox inficit orbem.

100

Non Phoebus Danais morbos, non Troia Pelasgis

Inferet aut natam repetens per castra sacerdos

Chryses Apollineus: hinc sunt, hinc funera maesta

Fortibus et bellum geritur cum Morte cruenta.

Hector in hoste fuit saeuus, cum uita maneret:

105

Plus post fata nocet. Certe medicabilis ille

Te Chiron docuit pestes sanare iacentum,

Cum chordas quateret plectro, cum bella manerent,

Et citharam post lora daret, cum mentis onustae

Post Centaurorum raptas de flumine praedas

110

Ingentes animos puerili in corde leuaret;

Non docuit, quia maestus odor, quia putre cadauer

Aera tellurem uentos animasque grauabit?

Inde homines uolucres pecudes et cuncta necantur,

Corpora uiuorum pariter mundique salutem

115

Mors neglecta nocet: non sunt commercia iuncta

Mortibus et superis, diuisit limite mundos

Imposito natura parens; non congruit aether

Funeribus nec funus amat sub sole iacere,

Inferni secreta dei sub nocte petuntur.

120

Non tibi per somnos aderit censoris imago,

Aeacus in medias ueniens ad castra tenebras

Voce manuque furens et te culpabit amare

Asper et increpitans? Et iusta uoce notabit:

"Tene, deum suboles, caeli pelagique nepotem,

125

Atque Erebi gens clara mei, te, fortis Achilles,

Ista decent? Tumuli caesis et busta negentur?

Nec dabis occisos iuuenes Acheronta natare,

Prostratis dum busta negas mortesque sepulchris

Abdicas? Me uita pia promouit ad urnam,

130

Humani generis laudes et crimina quaeram;

Nec tamen hinc securus eris, quia noster ad urnam

Aduenies quandoque nepos: ignoscere manes

Ignorant mecumque Minos uel Gnossius illic

Iudicium Rhadamanthus habet commune barathri.

135

Nominis inuidiam uestri per flumina manes

Exagitant, sua iura neges quod morte peremptis,

Patroclumque tenent, quem nec conscendere cymbam

Permittunt, nisi primus aquas transcenderit Hector.

Et nullum pars nostra sinit transire per undas

140

Ac sortem retinere suam, nisi rite sepultum".

EPILOGVS

Desine, bellipotens, animos retinere feroces,

Dux, iram depone, precor: non sentiet Hector,

Quicquid in hoste furis, lacerum tenuisse cadauer;

Supplicium non Hector habet, sed poena Pelasgum

145

Seruatur per castra tuis, dum funera punis.

Aeacus inuidiam, carus tormenta Patroclus

Sustinet et uestri poenas luit ille doloris.

Vel medium Priamo, generose, refunde cadauer,

Nam partem tractura tenet. Si reddere corpus

150

Et laceros artus tempta pietate negabis,

Exiet Andromache socero comitante per agros

Astyanacta trahens, qua tristior orbita monstrat,

Et leget infelix dispersi membra mariti,

Vepribus e mediis rupem complexa cruentam

155

Oscula fixa dabit dicens de rupe maritum;

In qua sanguis erit, rupem uocat Hectora coniux

Et puerum miseranda docet, ne calcet harenas,

Infecit quas forte cruor. Tardumque per horas

Expectat socerum, sed non uacat: exprimit herbas,

160

Quas rubuisse uidet; hoc nati uultibus addit,

Vt patrem ferat ore puer; suadente dolore

Ipsa sibi demens extorquet, ut Hectora credat

Astyanacta suum. Priamo tamen Hectoris ossa,

Si qua iacent dispersa rotis, ostendet et ambo

165

Carnibus Hectoreis defigent oscula flentes.

Ore cruentato puerum simul ambo monebunt

Oscula det membris; "laceros ubicunque iacere",

Dicet auus puero, "pater est quos uideris artus".

Moribus his si nulla uenit pietatis imago,

170

Aspice quid faciant coniux pater Hecuba natus

Et pudibunda soror: Priamus iacet oscula plantis

Rex senior dans ipse tuis nec turpe putabat,

Quod miserum fortuna iubet; hinc uirgo pudica

Astyanacta tenens paruum super Hectora ponit

175

Et puerum deflere docet, sed paruulus optat

Ire nec extincti cognoscit funera patris.

Heu lacerum nam corpus erat, quod mater et uxor

Complexae per colla tenent et uulnera ferri

Per laceros artus generoso in corpore quaerunt.

180

Sed quid dorsa uiri palpant? Iniuria constat

Magnanimi iuuenis; plagam, qua concidit Hector,

Et uulnus si nosse placet, uersate supinum

Corpus et occisi tractentur pectora regis:

Inuenient ungues, quanto descendit hiatu

185

Hasta potens quantumque dedit Vulcanius ensis.

Nam quod terga ferunt, hoc currus fecit Achillis,

Dum trahit extincti iuuenis per saxa cadauer

Et domino iam damna parant de funere tracto.

Hectora mirantes plus te laudamus, Achilles,

190

A quo uictus obit: finem da, magne, dolori

Et post uindictam ueniam concede perempto,

Qui poenas in luce dedit. Iam respice mitis:

Astyanacta uides, Pyrrhi succedat imago

Ante oculos dilecta tibi, Priamique senectus

195

Mentibus asciscat uenerandi uota parentis.

Nam genitor Peleus laetum post bella uidere

Te cupit; et senior Lycomedes, coniugis auctor,

Exoptat reduci gaudens offerre nepotem.

Planctibus Andromaches ceu praesens blanda putetur

200

Deidamia simul, quae sollers nocte dieque

Mente oculis attenta uolat; nam fluctibus atris

Carbasa prima uidens amens occurrit in undis

Perquirens, si Troia ruit, si concidit Hector,

Sollicita quem mente timet; te plectra tenentem

205

Atque iterum blandas iuuenili pollice chordas

Tangentem laudare cupit et bracchia collo

Nectere mellifluis adiungens oscula labris.

Hecuba maesta gemens et canos puluere foedans -

Omine non tali matrem praesentet ab undis

210

Corde tuo pietas: licet haec mortalia fata

In se nulla timet, tamen haec te, fortis Achilles,

Mortalem genuisse dolet. Haec, summe, retracta

Et ueniam largire pius. Si parua putantur,

Fac pretium, uictor, generosum uende cadauer.

215

Vendatur ceu uiuus adhuc nec munere paruo,

Sed ueniat tantum quantum pensabitur Hector.

Hoc placet ut fortis habeatur iudice bello

Mors pretiosa uiri: cunctos hortaris in hostem,

Si non uilis erit ueniens occasus in armis,

220

Qui se despiciens ciues dilexit et urbem.

Dardanides dependat opes, det magna talenta:

Astyanax egeat, Priamus mendicet et omnes,

Infelix quos Troia capit. Haec poena manebit

Laomedontiadas, si carior ille sodalis

225

Sollers Hectoreo condetur dignius auro,

Dum tamen infernis requies detur et bona uiuis

Praestetur de morte salus ac pace fruantur

Aeris innocui caelum mare Tartara tellus,

Vnde genus ducis; morti licet illa sepulchrum

230

Comparet, omen erit, si reddat Troia tributum,

Troia uel Danais uectigal funera praestent.

titulum genuinum esse censuit Vollmer, Diaz uero duo tantum prima uerba Dracontii esse