HYLAS

Fata canam pueri Nympharum uersa calore

In melius: sic Musa mones. Quis casus ademit

Alcidi comitem, solamen dulce malorum?

Fuderat Idalius gremio se forte parentis

5

Pinniger et collum uiolentis cinxerat ulnis

Oscula pura rogans. Mater deuota coruscos

Indulget uultus roseoque est orsa labello:

"O mundi domitor, caeli quoque, flamma Tonantis,

Numen posco tuum cuius sub iure uaporo,

10

Per tua tela, puer, fecundis illita flammis,

Vt des effectum uotis de more parentis.

Nil rude, nate, precor nec supplex improba posco,

Ardua non iubeo, quamuis magis ardua uincas".

Ille refert matris disrumpens uerba precantis:

15

"Magna iube, non ausa prius, sublimia manda,

O genetrix. Quo tela uocas aut quid petis uri,

Quem diuum modo forte iubes hominumue <calere>?

Exprime: flammetur. Quid fletu lumina tinguis?

Audeo, si cupias ipsum flammare Tonantem

20

Et dominum caeli facie uestire iuuenci

Oblitumque poli rursus mugire per herbas

Confessum per prata bouem: cadat aureus imber,

Diuitias ut tecta pluant; sit fulminis ales

Ipse sui, satyrus, cycnus, Latonia, serpens;

25

Alcmenam galeatus amet: mucrone coruscet

Et clipeo rutilante tonet, dum miles adulter

Coniungat noctes subtracta luce dierum.

Si Pallas placeat, nostros iam sentiet ignes

Virgo ferox sexu: fugiet uiresque fatetur

30

Vt solas tractet, reiecta cuspide, lanas.

Noster si reus est auctor Neptunus, anhelans

Aestuet inter aquas, telo flammante per undas;

Igne meo uincentur aquae: fumantibus undis

Tritones Galatea, Thetin delphines amabunt:

35

Quicquid fluctus habet, totum succendo pharetris.

Siue parens, optas homines his ignibus ustos

Illicitos uiolare toros, ut non pia patris

Oscula nata petat nec natus matris amator

Dulce nefas cupiat, frater uitietque sororem

40

Priuignoque suo potiatur blanda nouerca:

Alter erit Perdica furens atque altera Myrrha,

Iuppiter alter erit terris de fratre maritus;

Parua loquor: tauro, si iusseris, altera regis

Flammetur coniux, reddetur et altera Phaedra".

45

At his laeta Venus uultu mutata renarrat:

"Impubes lasciue, puer cui subiacet omne

Quod natura creat, caelum, mare, sidera, tellus,

Nemo notet Venerem, quod supplex mater Amorum

Ignis opem de prole rogat, nam munere in isto

50

Quamuis sit communis honor, tamen, alme, fatemur

Hic numen plus posse tuum. Lamenta parentis

Si placet ulcisci, paucis (aduerte) docebo.

Nympharum, puer alme, chorus dum pensa reuoluit

Penei sub fonte sui (pudet ore referre),

55

Solis amata canit Clymene mea crimina Nymphis

Meque suo prensam Nymphas monet indice Sole,

Vulcanique sonat captiuo Marte catenas.

Quas audire libet de nostra clade canentem.

Sed si de nobis certe cantare placebat,

60

Iudicium Paridis uel nostros, nate, triumphos

Cantarent fluidae carpentes pensa puellae.

Est gemitus haec causa mei. Quas ure sagittis,

Corda uel illarum dulci continge ueneno:

Noscant quid sit amor, discant tua tela <uereri>.

65

Alcidis comes est comis puerilibus annis,

Quem rubor ut roseus sic candor lacteus ornat;

Illi purpureus niueo natat ignis in ore.

Hoc puero uiso Nympharum turba calescat;

Haec illis sit poena nocens, ut uota trahantur

70

Ipsarum in longum, donec pubescat amatus".

Iret adhuc in uerba dolor, ni penniger audax

Dimittens matrem fricuisset cote sagittas.

Arcu cinctus erat, dantur post terga pharetrae,

Accipit et flammas hominum diuumque uoluptas.

75

Euolat armatus. Vix caelum liquerat ales

Iamque tenet terras: sic currit mentis acumen.

Vt uenit ad fontem, lapidem proiecit in undas.

Concussit uitreo sonitus sub fonte puellas:

Exiliunt cunctae, quaerunt quae causa quietas

80

Sollicitet. Volucer fugiens nemus intrat opacum

Moxque dei uultus uestiuit imago Naidis;

Tendit membra puer, longos ut crescat in artus,

Vt possit complere dolos ac iussa parentis;

<usque> pedes fluitans uestis laxatur ad imos,

85

Candida diffusi ludunt per colla capilli

Et uento crispante gradu coma fluctuat acta,

Frons nudata decet diuiso fulgida crine;

Et uelut inuitos gressus pudibunda mouebat

Incedens fluxoque latent sub tegmine pinnae.

90

Misceturque puer Nymphis sub fronte puellae

Et causas perquirit Amor, cur fonte relicto

Terras cauta petit; facilis cui turba fluenti

Rem pandit; periurat Amor, quasi nescius esset.

Interea post bella suis Tirynthius ibat

95

Victor ouans, cui iunctus Hylas pulcherrimus haeret

Gestans fulminei pellem cum dentibus apri;

Et licet inualidus haec pondera ferre laborat,

Ipse tamen gaudet, quasi iam commune triumphum

Gestet et Alcides non solus fuderit aprum.

100

Horrent Alciden Nymphae mirantur Hylanque.

Ex quibus una tamen cunctas affata sorores

Haec ait: "O faciles Penei numina Nymphae,

Dicite, quando parem puero natura dedisset.

Non fuit Hippolytus talis, non pastor ab Ida,

105

Nocturnae fulgore deae non pulcher Iason;

Nec Bromius iam talis erat nec magnus Apollo.

Felix sorte sua, cui talis semper imago

Seruiet et roseis recubans dabit oscula labris".

Cum nimium laudatur Hylas, se subtrahit ales

110

Et profert arcum; permiscens mella uenenis

Armat tela dolis et spargit spicula Nymphis:

Pallescunt omnes, subitus rubor inficit ora,

Tendunt membra simul, cunctis respirat hiatus

Oris et ad crines digiti mittuntur amantum,

115

Incipiunt fari mediaque in uoce resistunt;

Tot signis uulgatur amor. Clymeneque sorores

Alloquitur: "Placet almus Hylas rapiatur in undas,

Vt sit noster amor. Nec erit mihi crimen amanti:

Oenone Paridem, Lycastum zelat Amazon,

120

Pulcher amatur Adon, Furias amat ipse Cupido;

Quod caelum, quod terra, fretum, quod sidera, Pluton

Exercent per saecla diu, cur Nympha ueretur?"

Cum loquitur, cantabat Hylas fontemque petebat

Hauriturus aquas. Vrnam licet ipse tenebat,

125

Vt puer est uisus, faciles risere puellae

Et lentum uenisse putant. Placet omnibus idem,

Vix urnam summisit aquis dextramque tetendit.

Cum quo se Nymphae pariter mersere sub undas.

Expauit sic raptus Hylas pauidusque petebat

130

Herbida quod uitreum tellus perfuderat antrum.

Deiopea tamen cunctas hortata sorores

Alloquitur puerum: "Non te decet ora rigare

Fletibus, alme puer; ploret deformis imago,

Non est flere tuum. Mundum tibi nullus ademit:

135

Nos rosa, nos uiolae, nos lilia pulchra coronant,

Nos Hyacinthus amat, noster Narcissus ab undis,

Fontigenis dat serta comis redimitque capillos

Quicquid floris olet, quicquid dant prata ru<boris>.

Tu noster iam sponsus eris sine fine dierum."

140

His dictis mentem pueri mulcebat amica.

Interea furibundus adhuc Tirynthius ibat

Et clamans quaerebat Hylan; cui litus et unda

Herculea cum uoce sonant et nomen amati

Montes, silua uocant; tantum fons ille tacebat,

145

In quo raptus Hylas. Cum iam remearet ad <astra>

Post factum pinnatus Amor matrique triumphum

Apportaret ouans, uocem deus Herculis hausit

Et gemitus quaerentis Hylan. Cui gesta fatetur,

Alcidis comitem fontis rapuisse puellas,

150

Ignibus Idaliis exustas Herculeas spes.

Obriguit gemuitque simul clauamque remisit:

"O frustra nutrite, puer, spectator ubique

Virtutis per cuncta meae (te teste pericla

Saepe tuli, cum uictus aper, cum fracta leonis

155

Colla Cleonaei telo parcente necantur,

Cum simul Antaeum rapui Telluris alumnum):

Quis mihi sudorem lasso post proelia terget?

Quis comes alter erit cum dat fera bella nouerca?

Quid matri narrabo tuae, quae te mihi paruum

160

Deposuit pietatis inops? Quae pignora reddam

Cum conuentus ero? Dicam tamen ipse parenti:

"Exulta, genetrix, nimium laetare, beata

Ante parens hominis, pulchri modo numinis auctor".