Martianus Capella de nuptiis Philologiae et Mercurii 9

Altre sezioni


888.

Iam facibus lassos spectans marcentibus ignes

      Instaurare iubet tunc hymenea Venus:

"Quis modus" inquit "erit? quonam sollertia fine

      Impedient thalamos ludere gymnasia?

5

Deriguit comis blandisque assueta Voluptas,

      Et noster pallens contrahit ora puer;

Ipsa etiam fulcris redimicula nectere sueta

      Flora decens trina anxia cum Charite est.

Nec melicum reticens modulatur tibia carmen,

10

      Nec dulcis temptat psallere Melpomene.

Omnia, quae tenero moris feruescere ludo,

      In cumulum doctae uocis honore tacent,

Nec Suada illecebris sponsalia pectora mulcet:

      Nec Stimula incenso allicit aculeo.

15

Quin etiam interulos gaudens dissoluere nexus

      Blandificaque libens stringere corda face

Nictantes oculos reprimit stupefacta pauore

      Nec perferre ualet Gorgonos ora trucis.

Si erudita placent certe sponsalia diui,

20

      Saltem docta ferat carmina Calliope;

Nam simul oblectans uocis modulamine mentes

      Taedia dulcisonis auferet illa tonis.

Quippe scruposis, fateor, lassata puellis

      Insuetis laedor maestificata moris.

25

Pronuba, sic uolupe est haec seria carpere, Iuno,

      Nec cura astriferi te stimulat thalami,

Ast ego succubui, lepidisque assueta choreis

      Non ualeo tristis cernere Cecropidas."

 

902.

Aurea flammigerum cum Luna subegerit orbem,

Rosis iugabo lilia.

Virgo deusque sacro sociabunt foedera lecto:

Fulcris parate cinnama.

5

Hesperus intactam seruet licet usque puellam,

Nuptam uidebis, Phosphore.

Nec matris lacrimae pressi nec uiribus ungues

Nexus ualebunt rumpere.

Ne thalamos metuas; eris hoc, quod Iuno Tonanti est,

10

Quae nunc sorore dulcior.

Si placuit docti sollertia sacra mariti,

Magis placebunt oscula.

Aurora exoriens roseis spectabit ocellis

Floris resecti praemia.

15

Ipse ego pallentem speculabor luce puellam

Sese occulentem uisibus.

Conscia iam Veneris noua serta parate Napeae

Crocumque lecto aspargite

Inque torum uiolas certatim fundite conchis;

20

Puluinar almum comite.

Crinale spicum pharetris deprome Cupido

Libens capillum soluere.

Flammea uirgineum quae obnubere sueta pudorem

Regina deme Pronuba.

25

Te blandum, teneri quae conscia sola doloris,

Venus decens solabitur.

Quae nunc dura nouo nescis committere amori,

Parabit illa pectora.

Tu modo, quae mando, oculos deiecta decoros

30

Reconde mentis intimo:

Doctilocum <pul>chris iuuenem complexa lacertis

Fecunda redde pignera.

 

907.

Nam Thrax quo duri rumpere regna Erebi

Quoque suam meruit immemor Eurydicen,

Quo cantu stupidae tigridis ira ruit,

Quo fertur rabidas perdomuisse feras,

5

Quo uidit rigidas glandibus ire comas

Ismaros et siluas currere monte suas,

Carmine quo Strymon continuit latices,

Et Tanais uersis saepe reflatus aquis,

Quo impune accubuit rictibus agna lupi,

10

Et lepus immiti contulit ora cani:

Hoc nunc permulsit insonuitque melo

Accumulansque magis carmina sacra Ioui.

Quo Amphion rigido in corpore mentis iter

Quoque dedit montes sumere posse animas,

15

Quo sensus duris cautibus inseruit

Et docuit rupes carmina uelle sequi.

(Nam muros Thebis dulcisonis fidibus

Praesidiumque dedit carminis arbitrio.)

Sed nec Arioniam marmora surda chelyn

20

Tempsere, extremam cum flagitaret opem,

Et licet indomiti dira procella noti

Spumea Scyllaei uerreret ima maris,

Delphinas totis sollicitauit aquis,

Et melicos cantus belua grata tulit.

25

O uere antistans numina magna deum,

Quae istorum laudes protulit Harmonia,

Quae domitare Erebum, marmora, saxa, feras

Et potuit rupes sensificare tonis.

 

911.

Te nunc astrisonum carmine, Iuppiter,

Quo gemmata poli uoluere sidera

Sueuit lege rata sacra recursio,

Praefandum ueneror, quippe potissimus

5

Nectis sceptrifero sub diademate

Omnigenum genitor regna mouens deum

Mundum perpetuo dum rotat ambitu

Mens, quam sidereo sufficis impete.

Te nam flammigeri semina fomitis

10

Spargentem referunt astra micantia;

Te Phoebea sacro munere lumina,

Terris purpureum dum renouant iubar,

Testata ambrosium splendificant diem;

Cynthia noctis honos lampade menstrua

15

Auratis decuit praeuia cornibus;

Sub te plaustrilucis luminat ignibus

Anguis Parrasias disiciens feras.

Sic solidi tenerum corporis abditum

Tellus. non prohibens axibus inditur

20

Alternisque regit et regitur polis;

Sic Nerea freti noscere limitem

Sicque ignem superum lambere pabula,

Vt nullis scateant dissona litibus

Atque ita perpes ament dissita uinculum,

25

Vt semper metuant foedifragum chaos.

Tu rector superum, tu pater optumus

Complexuque pio sidera colligans

Natos perpetuo corpore uiuidas,

Salue, nostra cui perficitur chelys,

30

Bis plenum omnisona cui recinunt mela.

Iam uos uerenda quaeso caeli germina,

Quae multiforme scit ciere barbiton,

Affata nostris ferte corda cantibus,

Miscilla sacrae dum feruntur curiae,

35

Mulcere uestrum quae uelint consortium.

Iam uos uicissim proque lege numinum

Posthac sonabo disgregato plasmate

Suisque cunctos allubescentes tonis

Deducet, urget atque ciebit locis

40

Stimulosque rursum lene permulcet melos.

Nunc igitur alma quae senatum lumina

Deum uerendo culminatis uertice,

Bis sena quamuis uos Etrusci numina

Ritus frequentent atque opiment uictimis,

45

Tamen gemellis quae refulgent cursibus

Natura honoro protulit fastigio

Phoebea uterque praeferens uocabula:

Pallas corusca ac decens Latoie!

Lunare quippe hac uenit consortium,

50

Phaethontos ardens scandet axem Delius.

Nunc uos pudici nostra fratres culmina

Precabor ipsa, ne uerendos contrahant

Vultus iugandis quae ferent dis carmina,

Hymenque nostrum inuehat fastidium;

55

Psallente plectro concinentur nuptiae,

Fidibusque lusa fescennina prodient.

Iam nunc blanda melos carpe Dione,

Durus quippe rigor cedit amori.

Nouit nam tenerum probare carmen

60

Ipsum spumigenae salum Cytheres,

Nerinaque chely mouet Camenam,

Dum conchis Galatea personantes

Nantes fluctigenas chorumque Phorci

Flagrans cura trahit, niualibusque

65

Inrestinctus aquis triumphat ardor.

Iam nunc blanda melos carpe Dione,

Durus quippe rigor cedit amori.

Carmen Maenaliae tulere pinus,

Percussaque modis sonat Lycaeis

70

Sollers Arcadiae nemus cicuta;

Pernix semiferi puella Panos

Nam uersa in calamos sonat loquaces,

Quam dum forte deus premit labellis,

Suspirat uelut osculis canorem.

75

Iam nunc blanda melos carpe Dione,

Durus quippe rigor cedit amori.

Puer ipse uersiformis

Fidibus studet Cupido

Arcusque dulcinerues

80

Roseo ligans ramali

Feriata liquit arma

Calamos parante Musa.

In carminis leporem

Curam negat sagittis

85

Tenerumque harundinetum

Nostrum in melos reliquit.

Nunc ergo corda mulcent

Vapor et canor iugati;

Placet ac decet, uicissim

90

Cantemus atque amemus.

Iam nunc blanda melos carpe Dione

Durus quippe rigor cedit amori.

Prudens puella pulchrae

Mater fuit Lacaenae,

95

Inlecta sed canore

Nescit dolum cauere.

Nam candidus niuosis

Olor inuolutus alis

(Argenteis minorem

100

Plumis uidens decorem

Nec posse purpuratis

Nimium placere ocellis)

Teneros ciere cantus

Phaethontiasque Musas

105

Coepit repente ficta

Fraudem parans senecta,

Sic admouetur ori

Roseumque circumactae

Rapit osculum puellae

110

Gremioque complicatus

Pretium tulit pudoris.

Iam nunc blanda melos carpe Dione,

Durus quippe rigor cedit amori.

Carmen Latmiadeum

115

Lucis diua secundae

Sacris praetulit astris;

Antrum quippe secuta

Linquens culmina caeli

Pastoralibus ardens

120

Palmam dedit cicutis

Pulso et luminis auro

Pandit septa balantum

Sordentique adoperta

Pratis gaudet amictu.

125

Ac tunc Cynthia noctu

Pascit monte capellas,

Spectans sidera mundi

Mage percrepat flagello,

Nec curare deorum

130

Pensa aut ferre susurros

Illex carminis ampli

Aegram cura coegit.

Temnit noctis honorem,

Praefert antra subulci

135

Rupe et dura quiescit,

Et post regna Tonantis

Stramen dulcius herba est."

 

997.

Habes senilem, Martiane, fabulam,

Miscilla lusit quam lucernis flamine

Satura, Pelasgos dum docere nititur

Artes cathedris uix amicas Atticis,

5

Sic in nouena decidit uolumina.

Haec quippe loquax docta indoctis aggerans

Fandis tacenda farcinat immiscuit

Musas deosque, disciplinas cyclicas

Garrire agresti cruda finxit plasmate.

10

Hac ipsa namque rupta conscientia

Turgensque felle ac bili "multa chlamyde

Prodire doctis approbanda cultibus

Possemque comis utque e Martis curia;

Felicis" inquit "sed Capellae flemine

15

Indocta rabidum quem uidere saecula

Iurgis caninos blateratus pendere,

† proconsulari uero dantem culmini

Ipsoque dudum bombinat ore flosculo

† decerptum falce iam canescenti rota,

20

Beata alumnum urbs Elissae quem uidit

Iugariorum murcidam uiciniam

Paruo obsidentem uixque respersum lucro,

Nictante cura somnolentum lucibus;

Ab hoc creatum Pegaseum gurgitem

25

Decente quando possem haurire poculo?"

Testem ergo nostrum quae ueternum prodidit

Secute nugis, nate, ignosce lectitans.