Martianus Capella de nuptiis Philologiae et Mercurii 2

Altre sezioni


98.

Sed purum astrificis caelum scandebat habenis

Nox reuocans merso fulgentia sidera Phoebo.

Ardua tunc senior succendit plaustra Bootes,

Et spiris toruo nituerunt astra Draconi;

5

Auratis etiam flagrans splendebat in armis,

Qui trahit aestifero fulgentem Sirion ortu,

Hoc quoque Nysiacis quod sparsum floribus ardet

Multiplici ambitum redimitur lumine sertum.

Virginis interea trepidas perlabitur aures

10

Fama Iouis, magno dum complet tecta boatu.

 

116.

Et iam tunc roseo subtexere sidera peplo

Coeperat ambrosium promens Aurora pudorem,

Cum creperum lux alma micat, gemmata Dione

Cum nitet, aurato uel cum fit Phosphoros astro.

5

Tunc candens tenero glaciatur rore pruina et

Matutina greges quatiunt in pascua caulas,

Languida mordaces cum pulsant pectora curae,

Et fugit expulsus Lethaea ad litora somnus.

 

117.

Scande caeli templa, uirgo, digna tanto foedere;

Te socer subire celsa poscit astra Iuppiter.

 

118.

Sidereos coetus et culmina sacra polorum

      Nil iam coniciens numine fisa uide;

Olim disquirens nexos quid torqueat orbes,

      Nunc praesul causas raptibus ipsa dabis.

5

Quae circos textura liget, quae nexio cludat,

      Ambiat et quantos orbita curua globos,

Sidereos cursus quid cogat quidue retardet,

      Quis Lunam flammet uel minuat radius,

Qui caelum stellet fomes et quanta reuoluat,

10

      Quae sit cura deis uel modus aspicies.

 

119.

Semper complacitis amica Musis,

Cui Magnesia poculum fluenta

Et fons Gorgonei tulit caballi,

Vertex Aonidum uirens corollis

5

Cui frondet uiolas parante Cirrha;

Tu uatum mela dulcibus Camenis

Et scis Pindaream chelyn referre,

Te dictante fides sacrumque plectrum

Nouit Threicium sonare carmen.

10

O lux nostra, sacros probare cantus

Suesce atque organicis beare circis.

 

120.

Tandem laboris fructus aethram fulgidam

Diuumque sedes ac Iouis consortia

Prouecta carpis inditoque numine,

Cruenta dudum quae iugare rhytmica

5

Ac dissipare mixta sueta regula,

Mox quid iacente, quid iugata linea

Trigonus recuruet circulusque torqueat,

Melos probare ac tonos et crusmata

Artisque cunctas solita, quaeque caelitum

10

Possunt parare mente adacta culmina.

 

121.

Sueta cothurnatos scenis depromere cantus

Soccumque ferre comicum

Et reboare tua tulimus quae carmina cura

Melo fauente rhytmico:

5

Nunc tibi, uirgo, cano, spes atque assertio nostri,

Tenore uersa carminis.

Nam thalamum redimire iuuat, tu serta probato

Tuis placere ritibus.

Digna maritali semper uidearis Olympo

10

Decentiorque caelitum.

 

122.

Tu quae rhetorico clangere syrmate

Atque reum rabido absoluere pectore,

Quae nunc sensa ligans horrida nexibus

Soritas cumuli accessibus aggerans,

5

Nunc quid grammatica stringere regula,

Quid fandi ambiguis conterat ordinem

Sollers docticanis ludere censibus:

Nunc stellata poli conspice limina

Et candore sacro aetheris utere,

10

Quem uero pretium est noscere lumine.

 

123.

Caput artibus, inclita uirgo,

Cui panditur aula Tonantis,

Merito tibi subditur orbis

Rationibus ante repertus.

5

Sacra fulgura cur rutilescant,

Fragor intonet unde resultans.

Quid agat per aperta madorem

Modo nubibus imbrificatis,

Quid euntibus agmine nimbis

10

Reuocet nitidissima uerna <et>

Rotet omnia circulus anni

Properantia claudere saecla,

Quid habent rationis operta

Canimus tibi cognita soli.

 

124.

Laetor: honoris meritis conspicis astra, uirgo!

Hoc tibi sollers peperit ingenium labosque,

Ista peritis tribuit cura uigil lucernis.

Perdia pernoxque sacris namque operata chartis

5

† quidquid agentes Stoici praescia dant futuri

Semper anhelis docilis fomitibus tulisti.

Nam Sabaeorum rapidis quid uapor edat aris,

Fumida quid turicremis aura paret fauillis,

Omina uel certa ferant uocibus auguratis,

10

Intrepidis nec dubitans fatibus anteuortis.

 

125.

Virgo perite

Praeuia sortis,

Quae potuisti

Scandere caelum

5

Sacraque castis

Dogmata ferre,

Noscere semet

Quis ualuere,

Quisque uidentes

10

Lumine claro

Numina fati

Et Geniorum

Cernere uultus,

Quaeque Platonis

15

Pythagoraeque

Esse dedisti

Sidera mentes,

Tuque caducis

[Mortalibusque]

20

Nube remota

Cernere iusti

Numina caeli.

Iure senatum

Scande Tonantis,

25

Quam decet unam

Mercuriali

Foedere iungi.

 

126.

Beata uirgo, tantis

Quae siderum choreis

Thalamum capis iugalem

Ac sic fauente mundo

5

Nurus adderis Tonanti.

Ac cuius esse diui

Tibi contigit maritam?

Eius, meante penna

Qui solus astra mundi

10

Praeteruolans perexit

Rapidis uigil procellis,

Qui cum superna tranat

Freta, Tartarum recurrit.

Qui solus ante currum

15

Et candidos iugales

Alti potens parentis

Memorem ciere uirgam,

Qui fata succidentis

Reparat libens Osiris,

20

Sationibus grauari

Genitalibus repertis

Quem scit pater deorum;

Cui lacteam papillam

Gaudens dedit nouerca,

25

Cuius uigente uirga

Dirum stupet uenenum,

Cui uirus omne fanti

Orbem facit gemellum.

Est doctus ille diuum,

30

Sed doctior puella.

Nunc nunc beantur artes,

Quas sic sacratis ambo,

Vt dent meare caelo,

Reserent caducis astra

35

Ac lucidam usque ad aethram

Pia subuolare uota.

Per uos uigil decensque

Nus mentis ima complet,

Per uos probata lingua

40

Fert glorias per aeuum.

Vos disciplinas omnes

Ac nos sacrate Musas.

 

140.

Continuoque nouo solidantur membra uigore,

Et gracilenta perit macies, uis terrea cedit

Aethereumque uenit sine mortis legibus aeuum.

 

185.

Ignoti uis celsa patris uel prima propago,

Fomes sensificus, mentis fons, lucis origo,

Regnum naturae, decus atque assertio diuum,

Mundanusque oculus, fulgor splendentis Olympi,

5

Vltramundanum fas est cui cernere patrem

Et magnum spectare deum, cui circulus aethrae

Paret, et immensis moderaris raptibus orbis:

Nam medium tu curris iter dans solus amicam

Temperiem superis compellens atque coercens

10

Sidera sacra, deum cum legem cursibus addis.

Hinc est quod quarto ius est te currere circo,

Vt tibi perfecta numerus ratione probetur:

Nonne hac principio geminum tu das tetrachordum?

Solem te Latium uocitat, quod solus honore

15

Post patrem sis lucis apex, radiisque sacratum

Bis senis perhibent caput aurea lumina ferre,

Quod totidem menses, totidem quod conficis horas.

Quattuor alipedes dicunt te flectere habenis,

Quod solus domites quam dant elementa quadrigam.

20

Nam tenebras prohibens retegis quod caerula lucet,

Hinc Phoebum perhibent prodentem occulta futuri,

Vel quia dissoluis nocturna admissa, Lycaeum,

Te Serapin Nilus, Memphis ueneratur Osirim,

Dissona sacra Mithram Ditemque Horumque Typhonem,

25

Attis pulcher item, curui et puer almus aratri,

Hammon et arentis Libyes ac Byblius Adon.

Sic uario cunctus te nomine conuocat orbis.

Salue uera deum facies uultusque paterne,

Octo et sexcentis numeris, cui littera trina

30

Conformat sacrum mentis cognomen et omen.

Da pater aetherios mentis conscendere coetus

Astrigerumque sacro sub nomine noscere caelum.

 

219.

Transcursa, lector, parte magna fabula,

Quae tam morosis implicata ductibus,

Tenui lucernam palpitare lumine

Coegit instans innitens crepusculum,

5

Ac ni rosetis purpuraret culmina

Aurora primo et conuenustam halitu

Surgens fenestras dissecaret lumine,

Adhuc iugata compararet pagina

Quocumque ducta largiorem circulum.

10

Nunc ergo mythos terminatur; infiunt

Artes libelli qui sequentes asserent.

Nam fruge uera omne fictum dimouent

Et disciplinas annotabunt sobrias

Pro parte multa nec uetabunt ludicra.

15

Habes quid instet, si potestas caelitum

Faueantque Musae et chelys Latoia.