Sedulius carmen paschale 3

Altre sezioni


Prima suae Dominus thalamis dignatus adesse

Virtutis documenta dedit conuiuaque praesens

Pascere, non pasci ueniens, mirabile! fusas

In uinum conuertit aquas: amittere gaudent

5

Pallorem latices, mutauit laeta saporem

Vnda suum largita merum, mensasque per omnes

Dulcia non nato rubuerunt pocula musto.

Impleuit sex ergo lacus hoc nectare Christus:

Quippe ferax qui uitis erat uirtute colona

10

Omnia fructificans, cuius sub tegmine blando

Mitis inocciduas enutrit pampinus uuas.

Post regulus nato quidam moriente rogabat

Flebilis et supplex Dominum, quo uiseret aegrum

Febre laborantem puerum trepidamque uetaret

15

Labi animam de sede sua. tunc larga potestas,

Credenti quae nulla negat nec dona retardat,

Velocem comitata fidem, sermone salutem

Concedens facili: uiuit iam filius, inquit,

Perge, tuus. quantum imperii fert iussio Christi!

20

Non dixit "uicturus erit" sed "iam quia uiuit"

More Dei, qui cuncta prius quam nata uidendo

Praeteritum cernit quidquid uult esse futurum.

Inde salutiferis incedens gressibus urbes,

Oppida, rura, casas, uicos, castella peragrans,

25

Omnia depulsis sanabat corpora morbis.

Ecce autem mediae clamans ex agmine turbae

Leprosus poscebat opem uariosque per artus

Plus candore miser: si uis, Domine, inquit, ab istis

Me maculis mundare, potes. "uolo Christus ut inquit,

30

Confestim redit una cutis proprioque decore

Laeta peregrinam mutarunt membra figuram,

Inque suo magis est uix agnitus ille colore.

Forte Petri ualidae torrebat lampadis aestu

Febris anhela socrum, dubioque in funere pendens

35

Saucia sub gelidis ardebat uita periclis,

Immensusque calor frigus letale coquebat.

At posquam fessos Domini manus attigit artus,

Igneus ardor abiit, totisque extincta medullis

Fonte latentis aquae cecidit uiolentia flammae.

40

Quin etiam rabidas nigrorum depulit iras

Spirituum, ne flatus atrox laceraret iniqua

Peste homines operisque Dei uexaret honorem,

Quem norat non esse Dei; passimque cateruas

Vt pius innumeras pulso languore saluti

45

Reddidit et uaria populos a clade leuauit.

Inde marina petens arentes gressibus algas

Pressit, et exiguae conscendens robora cumbae

Aequoreas intrauit aquas; Dominumque sequentes

Discipuli placido librabant carbasa ponto.

50

Iam procul a terris fuerat ratis actaque flabris

Sulcabat medium puppis secura profundum,

Cum subito fera surgit hiems pelagusque procellis

Vertitur et trepidam quatiunt uada salsa carinam.

Perculerat formido animos, seseque putabant

55

Naufraga litoreis iam tendere brachia saxis.

Ipse autem placidum carpebat pectore somnum,

Maiestate uigil, quia non dormitat in aeuum,

Qui regit Israhel neque prorsus dormiet umquam.

Ergo ubi pulsa quies cunctis lacrimantibus una

60

Voce simul "miserere citus, miserere, perimus,

Auxilio succurre pio", nil uota moratus,

Exsurgens Dominus ualidis mitescere uentis

Imperat et dicto citius tumida aequora placat.

Non erat illa feri pugnax audacia ponti,

65

In Dominum tumidas quae surgere cogeret undas,

Nec metuenda truces agitabant flamina uires:

Sed laetum exsiliens Christo mare compulit imum

Obsequio feruere fretum, rapidoque uolatu

Mouerunt auidas uentorum gaudia pinnas.

70

Interea placido transuectus marmore puppem

Liquerat et medios lustrabat passibus agros,

Cum procul e tumulis gemino stridore ruentes

Prosiluere uiri, quos non mala daemone pauco

Sed legio uexabat atrox, nexuque cruento

75

Saeua catenatis gestantes uincla lacertis

Angebat quoque poena duplex. heu dura furoris

Condicio! qui uim patitur magis ille ligatur.

Tunc Domini praecepta tremens exire iubentis,

Spiritus infelix hominem non audet adire,

80

Effigiem reddit quam Christum cernit habere;

Sed pecus, immunda gaudens lue, semper amicum

Sordibus atque olido consuetum uiuere caeno

Pro meritis petiere suis tristesque phalanges

Porcinum tenuere gregem: niger, hispidus, horrens

85

Talem quippe domum dignus fuit hospes habere.

Hinc alias Dominus pelago dilatus in oras,

Intrauit natale solum, quo corpore nasci

Se uoluit patriamque sibi pater ipse dicauit.

Ecce aderant uiuum portantes iamque cadauer

90

Bis bina ceruice uiri lectoque cubantem

Vix hominem, cui uita manens sine corporis usu

Mortis imago fuit, resolutaque membra iacebant

Officiis deserta suis, fluxosque per artus

Languida dimissis pendebant uincula neruis.

95

Hunc ubi uirtutum Dominus conspexit egentem

Robore, peccatis primum mundauit ademptis,

Quae generant augmenta malis miseroque iacenti:

Surge, ait, et proprium scapulis attolle grabatum,

Inque tuam discede domum. nil iussa moratus,

100

Cui fuerat concessa salus, uestigia linquens

Tandem aliena suis laetatur uadere plantis

Vectoremque suum grata mercede reuexit.

Principis interea synagogae filia clauso

Functa die superas moriens amiserat auras.

105

At genitor, cui finis edax spem prolis adultae

Sustulerat, sanctos Domini lacrimansque gemensque

Corruit ante pedes, uix uerba precantia fari

Singultu quatiente ualens miserere parentis

Orbati, miserere senis, modo filia dicens

110

"Vnica uirgineis nec adhuc matura sub annis

Occidit et misero patris mihi nomen ademit.

Affer opem lapsamque animam per membra refunde,

Qui totum praestare potes. haec inquit: et auctor

Lucis ad extinctae pergebat funera gressum

115

Vix populo stipante mouens, permixtaque turbis

Ibat inundantem mulier perpessa cruorem,

Quae magnas tenuarat opes, ut sanior esset,

Exhaustaque domu nec proficiente medella

Perdiderat proprium pariter cum sanguine censum.

120

Ast ubi credentis iam sano in pectore coepit

Diues adesse fides, mediis immersa cateruis

Nititur auersi uel filum tangere Christi.

Posteriusque latens subitam furata salutem

Extrema de ueste rapit siccisque fluentis

125

Damnauit patulas audax fiducia uenas.

Senserat ista Deus, cuius de fonte cucurrit

Quod uirtus secreta dedit, furtumque fidele

Laudat et egregiae tribuit sua uota rapinae.

Ventum erat ad maesti lugentia culmina tecti

130

Deflentemque domum, moriens ubi uirgo iacebat

Extremum sortita diem, trepidusque tumultus

Omnia lamentis ululans implebat amaris,

Funereosque modos cantu lacrimante gemebant

Tibicines, plangorque frequens confuderat aedes.

135

Ponite sollicita conceptos mente dolores,

Hic sopor est, Saluator ait, nec funus adesse

Credite, nec somno positam lugete puellam.

Dixerat et gelida constrictum morte cadauer

Spiritus igne fouet, uerboque immobile corpus

140

Suscitat atque semel genitam bis uiuere praestat.

Obstipuere animis, inopinaque uota parentes

Aspiciunt uersisque modis per gaudia plangunt.

Inde pedem referens duo conspicit ecce sequentes

Caecatos clamare uiros: fili inclite Dauid,

145

Decute nocturnas extinctis uultibus umbras

Et clarum largire diem. quam credere tutum,

Quam sanum est cognosse Deum! iam corde uidebant

Qui lucis sensere uiam; tunc caeca precantum

Lumina defuso ceu torpens ignis oliuo

150

Sub Domini micuere manu, tactuque sereno

Instaurata suis radiarunt ora lucernis.

His ita dimissis alius producitur aeger,

Multiplici languore miser, qui uoce relictus,

Auditu uacuus, solo per inania membra

155

Daemone plenus erat. hunc protinus ordine sacro

Curauit uersis Deus in contraria causis,

Daemonio uacuans, auditu et uoce reformans.

Nec minus interea proprios iubet omnia posse

Discipulos totisque simul uirtutibus implens:

160

Ite, ait, et tristes morborum excludite pestes,

Sed domus Israhel (quia necdum nomine gentes

Auxerat hoc omnes), caelorum dicite regnum,

Daemoniis auferte locum, depellite lepram

Functaque subductae reuocate cadauera uitae:

165

Sumpsistis gratis, cunctis impendite gratis.

Ac uelut hoc dicens: ego uobis quippe ministris

Seruandos committo greges, ego denique pastor

Sum bonus et proprios ad uictum largior agros:

Nemo meis ouibus quae sunt mea pascua uendat.

170

Haec in apostolicas ideo prius edidit aures

Omnipotens, ut ab his iam sese auctore magistris

In reliquum doctrina fluens decurreret aeuum:

Qualiter ex uno paradisi fonte leguntur

Quattuor ingentes procedere cursibus amnes,

175

Ex quibus in totum sparguntur flumina mundum.

[Quisquis enim deitatis opus quod non habet ex se

Sed Domino tradente gerit, sub nomine puro

Suscipiet, puro dispenset munere, possit

Vt dispensator non ut mercator haberi

180

Dauidisque modis uitam cantare futuram:

Intrabo in Domini requiem, quia nescio mercem.]

Exin conspicuam synagogae ingressus in aulam,

Aspicit inualidum, dimenso corpore mancum,

Seminecem membris non totum uiuere, cuius

185

Arida torpentem damnarat dextera partem;

Imperioque medens gelidam recalescere palmam

Praecipit et reduci diuino more saluti,

Sicut semper agit, nil tollit et omnia reddit.

En iterum ueteres instaurans lubricus artes

190

Ille chelydrus adest, nigri qui felle ueneni

Liuidus humano gaudet pinguescere tabo,

Quodque per alternos totiens disperserat aegros

Virus in unius progressus uiscera fudit:

Cui uocem lumenque tulit, triplicique furore

195

Saucia membra tenens mutum quatiebat et orbum.

Tunc Dominus mundi, lux nostra et sermo parentis,

Sordibus exclusis oculos atque ora nouauit;

Verbaque per uerbum, per lumen lumina surgunt.

Venerat et mulier morbo contracta uetusto

200

Non senio, tremebunda, gemens, incurua, caducis

Vultibus et solam dispectans cernua terram.

Quae Domino miserante iuges post octo decemque

Membra leuat messes, caelumque ac sidera tandem

Cernit et ardentem solis reminiscitur orbem,

205

Totum erecta uidens: quia quos malus opprimit hostis

Ima petunt, quos Christus alit sine labe resurgunt.

Cumque dehinc populum sese in deserta secutum

Vt typicus Moyses uerusque propheta uideret

Antiquam sentire famem, maioribus actis

210

Antiquam monstrauit opem. tunc alite multa

Carnis opima dedit, geminis modo piscibus auxit;

Sufficiens tunc manna pluit, modo panibus amplum

Quinque dedit uictum per milia quinque uirorum.

Cetera turba latet, numero nec clauditur ullo

215

Maxima paruorum legio uel maxima matrum.

Quodque magis stupeas, cophinos ablata replerunt

Fragmina bis senos, populisque uorantibus aucta

Quae redit a cunctis non est data copia mensis.

Iamque senescentem calidi sub caerula ponti

220

Oceano rapiente diem, cum pallor adesset

Noctis et astriferas induceret hesperus umbras,

Discipuli solo terris residente magistro

Vndosum petiere salum, fluctuque tumenti

Torua laborantem iactabant aequora puppem;

225

Aduersus nam flatus erat. tunc noctis opacae

Tempore calcatas Dominus superambulat undas

Et uasti premit arua freti, glaucisque fluentis

Circumfusa sacras lambebant marmora plantas.

Miratur stupefacta cohors sub calle pedestri

230

Nauigeras patuisse uias: at Petrus amicam

Doctus habere fidem Christumque agnoscere semper

In medias discendit aquas, quem dextra leuauit

Labentem Domini, nil tanto in gurgite passum:

Cui portus fuit illa manus, pelagique uiator

235

Libera per uitreos mouit uestigia campos.

Genesar inde soli Domino ueniente coloni

Infirmos traxere suos, ut fimbria saltim

Vix attacta Dei morbis mederetur acerbis:

Et quotquot tetigere iugem sensere salutem.

240

Quam pretiosa fuit quae numquam uendita uestis,

Ipsa omnes modici redimebat munere fili!

Hinc Tyrias partes Sidoniaque arua petentem

Anxia pro natae uitio, quam spiritus atris

Vexabat stimulis, mulier Chananaea rogabat,

245

Se canibus confessa parem, qui more sagaci

Semper odoratae recubant ad limina mensae,

Assueti refluas dominorum lambere micas.

Vox humilis, sed celsa fides, quae sospite nata

De cane fecit ouem gentisque in sentibus ortam

250

Compulit Hebraei de gramine uescier agri.

Alta dehinc subiens montis iuga plebe sequente

Milia caecorum, claudorum milia passim

Leprososque simul populos surdasque cateruas

Inualidasque manus et quidquid debile uulgi

255

Venerat, in priscum componit motibus usum

Et reuocata suis attemperat organa neruis.

Dumque medens aegrum refouet uirtute tumultum,

Tertia lux aderat, sterilique in cespite nullum

Contigerat plebs tanta cibum, nimiosque labores

260

Nutribat geminanda fames si saucia callem

Turba per ingentem dapibus ieiuna rediret.

Qua flexus pietate Deus, qui semper egentum

Panis adest uictumque locis sine frugibus infert,

Pisciculis paucis et septem panibus agmen

265

Pauit inorme uirum, praeterque infirma secundi

Sexus et aetatis saturauit quattuor illic

Milia uescentum. plus ut mireris, et auctas

Disce fuisse dapes, epulas nutriuit edendo

Vulgus, et attritae creuerunt morsibus escae.

270

Reliquiasque suas, sportarum culmina septem,

Expauit fugitiua fames, ubi fragmine sumpto

Vidit abundantem modico de semine messem.

Nec tamen humano quamuis in corpore Christum,

Matris ab occasu mortalia membra gerentem,

275

Clam fuit esse Deum, quia non absconditur umquam

Vrbs in monte sedens, modio nec subditur ardens

Lychnus, anhelantem sed spargens altius ignem

Cunctis lumen agit: radians nam testibus amplo

Discipulis fulgore tribus uelut igneus ardor

280

Solis, in aetheriam uersus splendore figuram,

Vicerat ore diem, uestemque tuentibus ipsam

Candida forma niuis Domini de tegmine fulsit.

O meritum sublime trium, quibus illa uidere

Contigit in mundo quae non sunt credita mundo!

285

Quid quod et Heliam et clarum uidere Moysen?

Ignotos oculis uiderunt lumine cordis,

Vt maior sit nostra fides: hunc esse per orbem

Principium ac finem, hunc α uiderier, hunc ω.

Quem medium tales circumfulsere prophetae,

290

Alter adhuc uiuens, alter stans limite uitae.

Sidereoque sono "meus est hic Filius" aiens

Ostendit uerbo genitum uox patria Christum.

Postquam corporeos uirtus regressa per artus

Texit adoratam carnis uelamine formam,

295

Seque palam Dominus populis dedit: ecce repente

Vir humilis maesto deiectus lumina uultu

Procedit supplexque manus et brachia tendit

Imploratque gemens: unus mihi filius, unus

Est, Domine; horrenda lacerat quem spiritus ira

300

Nec linquit, nisi mergat aquis aut ignibus atris

Opprimat, atque animam dubia sub morte fatigat.

Hunc, precor, expulso miseratus utrumque furore

Redde mihi uel redde sibi, ne caeca potestas

Expellat trepidam subtracto lumine uitam.

305

Dixerat et genua amplectens genibusque uolutans

Haerebat; Dominusque pio iam pectore uotis

Adnuerat. tunc praedo furens ac noxius hostis,

Cui possessa diu est alieni fabrica iuris,

Peruasa migrare domo compulsus, in iram

310

Tollitur accensam correptaque carpere membra

Nititur et frustra Domino prohibente laborans

Fugit in obscuras puero uiuente tenebras.

Rex etiam solus regum et Dominus dominantum

Non dedignatus Petro piscante tributum

315

Soluere Caesareum, medii de gurgite ponti

Hamum ferre iubet gerolum didragmatis aurei.

Incola mox pelagi pendentia fila momordit,

Iussa tributa ferens, grauiorque onerante metallo

Vilis honor piscis pretio maiore pependit.

320

Discipulisque suis se percontantibus, aulae

Caelestis regni quis possit maior haberi:

Vt Deus et doctor mirabilis: omnibus, inquit,

Celsior est humilis cunctisque potentior ibit

Qui cunctis subiectus erit seseque minorem

325

Dimissa ceruice feret, uelut iste uidetur

Paruulus (et monstrat puerum consistere paruum);

Scilicet ingenium teneri sectemur ut aeui

Non annis, sed mente iubet, quia mollior aetas

Nil pompae mundalis amat, non ambit honorem,

330

Nec resupina tumet: sic purae semita uitae

Quantum prona solo, tantum fit proxima caelo.

Mens etenim uergens altum petit altaque uergit,

Inferiorque gradus quo uult discendere surgit.

Ecce humilem Dominus de stercore tollit egentem

335

Et facit egregios inter residere tyrannos:

At contra tumidum pugnaci mente rebellem

Praecipitem caelo sub tartara iussit abire.

Parua loquor si facta Dei per singula curram

Et speciale bonum, cum sit generale, reuoluam.