Sedulius carmen paschale 2

Altre sezioni


Expulerat primogenitum saeuissimus anguis

Florigera de sede uirum blandique saporis

Illecebris letum misero portarat amarum.

Nec solus meritam praesumptor senserat iram

5

Mortali sub lege iacens, sed prorsus ab ipso

Humanum simul omne genus. heu, noxia coniux!

Noxia tu coniux magis an draco perfidus ille?

Perfidus ille draco, sed tu quoque noxia coniux.

Pro dolor! aeterni fuerant duo. crescere posquam

10

Coepit origo, perit clademque a semine sumpsit.

Quid numerosa dies, quid tempore proderat illo

Cernere nongentos ultra feliciter annos

Progeniemque senum decimam spectare nepotum

Iamque suum nescire genus: cum uicta supremis

15

Cursibus extremae sors irreparabilis horae,

Sera licet, uentura foret longumque per aeuum

Vita breuis nihil esse diu cum fine doleret?

Nec reducem spes ferret opem primique sepulchrum

Terrigenae caeca sorberet fauce nepotes:

20

Ni pius ille sator culpas ignoscere promptus,

Reddere difficilis, sua ne factura periret

Quaeque Deo similis uiuens astaret imago

Dissimilis de morte foret, ueniale misertus

Instauraret opus pomisque uetaret acerbis,

25

Quae mandere patres, natorum horrescere dentes

Donaretque suis semper placatus, ut unde

Culpa dedit mortem, pietas daret inde salutem,

Et uelut e spinis mollis rosa surgit acutis

Nil quod laedat habens matremque obscurat honore:

30

Sic Euae de stirpe sacra ueniente Maria

Virginis antiquae facinus noua uirgo piaret:

Vt quoniam natura prior uitiata iacebat

Sub dicione necis, Christo nascente renasci

Possit homo et ueteris maculam deponere carnis.

35

Haec uentura senes posquam dixere prophetae,

Angelus intactae cecinit properata Mariae:

Et dictum comitata fides, uterumque puellae

Sidereum mox implet onus, rerumque creator

Nascendi sub lege fuit. stupet innuba tensos

40

Virgo sinus gaudetque suum paritura parentem.

Iamque nouem lapsis decimi de limine mensis

Fulgebat sacrata dies, cum uirgine feta

Promissum compleuit opus: uerbum caro factum,

In nobis habitare uolens. tunc maximus infans

45

Intemerata sui conseruans uiscera templi

Illaesum uacuauit iter: pro uirgine testis

Partus adest, clausa ingrediens et clausa relinquens.

Quae noua lux mundo, quae toto gratia caelo?

Quis fuit ille nitor, Mariae cum Christus ab aluo

50

Processit splendore nouo? uelut ipse decoro

Sponsus ouans thalamo, forma speciosus amoena

Prae filiis hominum, cuius radiante figura

Blandior in labiis diffusa est gratia pulchris.

O facilis pietas! ne nos seruile teneret

55

Peccato dominante iugum, seruilia summus

Membra tulit Dominus, primique ab origine mundi

Omnia qui propriis uestit nascentia donis

Obsitus exiguis habuit uelamina pannis;

Quemque procellosi non mobilis unda profundi,

60

Terrarum non omne solum, spatiosaque lati

Non capit aula poli, puerili in corpore plenus

Mansit et angusto Deus in praesepe quieuit.

Salue, sancta parens, enixa puerpera regem,

Qui caelum terramque tenet per saecula, cuius

65

Nomen et aeterno complectens omnia gyro

Imperium sine fine manet; quae uentre beato

Gaudia matris habens cum uirginitatis honore

Nec primam similem uisa es nec habere sequentem:

Sola sine exemplo placuisti femina Christo.

70

Tunc prius ignaris pastoribus ille creatus

Enituit, quia pastor erat, gregibusque refulsit

Agnus et angelicus cecinit miracula coetus.

Talia Bethlois dum signa geruntur in oris,

Eoi uenere magi saeuumque tyrannum

75

Grandia sollicitis perturbant nuntia dictis:

Iudaicis nuper populis orientis ab axe

Progenitum fulsisse ducem, hoc caelitus astra,

Hoc stellam radiare nouam. ferus arbiter aulae

Aestuat Hebreae ratus hunc succedere posse

80

Mox sibimet, qui primus erat: tunc fronte serena

Nubila mentis alens clam mandat ubique requiri

Sicut adorandum, quem tractat fraude necandum.

Quid furis, Herodes? Christum sermone fateris,

Et sensu iugulare cupis, legemque legendo

85

Neglegis et regi regum tua regna minaris.

Ne tamen insano careant tua nomina facto,

Patrandum sub honore crucis (sed crimine gentis)

Herodes alius quod tu molire uidebit.

Ergo alacres summo seruantes lumina caelo

90

Fixa magi sidusque micans regale secuti

Optatam tenuere uiam, quae lege futura

Duxit adorantes sacra ad cunabula gentes.

Thensaurisque simul pro religione solutis,

Ipsae etiam ut possint species ostendere Christum,

95

Aurea nascenti fuderunt munera regi,

Tura dedere Deo, myrram tribuere sepulchro.

Cur tria dona tamen? quoniam spes maxima uitae est

Hunc numerum confessa fides, et tempora summus

Cernens cuncta Deus, praesentia, prisca, futura,

100

Semper adest semperque fuit semperque manebit

In triplici uirtute sui. tunc caelitus illi

Per somnum moniti contemnere iussa tyranni

Per loca mutati gradientes deuia callis

In patriam rediere suam. sic nos quoque sanctam

105

Si cupimus patriam tandem contingere, posquam

Venimus ad Christum, iam non repetamus iniquum.

Ergo ubi delusum se comperit, impius iram

Rex aperit (si iure queat rex ille uocari,

Qui pietate caret, propriam qui non regit iram)

110

Ereptumque gemens facinus sibi, ceu leo frendens,

Cuius ab ore tener subito cum labitur agnus,

In totum mouet arma gregem manditque trahitque

Molle pecus, trepidaeque uocant sua pignera fetae

Nequiquam et uacuas implent balatibus auras:

115

Haut secus Herodes Christo stimulatus adempto

Sternere collisas paruorum strage cateruas

Immerito non cessat atrox. quo crimine simplex

Turba perit? cur qui uixdum potuere creari

Iam meruere mori? furor est in rege cruento,

120

Non ratio; primosque necans uagitus et audens

Innumerum patrare nefas puerilia mactat

Milia plangoremque dedit tot matribus unum.

Haec laceros crines nudato uertice rupit,

Illa genas secuit, nudum ferit altera pugnis

125

Pectus et infelix mater (nec iam modo mater)

Orba super gelidum frustra premit ubera natum.

Quis tibi tunc, lanio, cernenti talia sensus?

Quosue dabas fremitus, cum uulnera feruere late

Prospiceres arce ex summa uastumque uideres

130

Misceri ante oculos tantis plangoribus aequor?

Extinctisque tamen quamuis infantibus absens,

Praesens Christus erat, qui sancta pericula semper

Suscipit et poenas alieno in corpore sentit.

Ast ubi bis senos aetatis contigit annos,

135

Hoc spatium de carne trahens, aeuique meatus

Humana pro parte tulit, senioribus esse

Corde uidebatur senior legisque magistros

Inter ut emeritus residebat iure magister.

Nec mora (quas etenim uolitans per tempora mundus

140

Nouit habere moras?) usus maiore iuuenta,

Sex quasi lustra gerens placidam Iordanis ad undam

Venit ut acciperet hoc, quod dare uenerat ipse.

Hunc Baptista potens ut uidit ab amne Iohannes,

Quem matris dum uentre latet nondumque creatus

145

Senserat obstruso iam tunc sermone prophetes

Vt muto genitore fluens, cui munera linguae

Post noni taciturna diu spiramina mensis

Parto redduntur nato, mox praedicat: agnus

Ecce Dei ueniens peccatum tollere mundi.

150

Tollere cum dicit quod non habet, hoc mihi tollit:

Non mala ut ipse gerat, sed ut ipse nocentia perdat.

Qualiter in medias cum lux praeclara tenebras

Funditur et proprium non offuscata serenum

Decutit expulsas illaesis uultibus umbras,

155

Sic delicta fugans Saluator nostra gerendo

Tersit et attactu procul euanescere iussit.

Tunc uada torrentum simplex ingressus aquarum,

In se cuncta lauat nostrae contagia uitae

Ipse nihil quod perdat habens, sanctoque liquentes

160

Corpore mundauit latices famamque beauit

Gurgitis et propriis sacrauit flumina membris.

Senserunt elementa Deum, mare fugit, et ipse

Iordanis refluas cursum conuertit in undas.

Namque propheta canens: quidnam est, mare, quod fugis, inquit,

165

Et tu, Iordanis, retro quia subtrahis amnem?

Ergo ubi flumineum post mystica dona lauacrum

Egrediens siccas Dominus calcauit harenas,

Confestim patuere poli, sanctusque columbae

Spiritus in specie Christum uestiuit honore

170

Mansuetumque docet multumque incedere mitem

Per uolucrem quae felle caret, Natoque uocato

Voce Patris triplici Deus ex ratione probatur,

Quod Pater et Natus, quod Spiritus est ibi sanctus,

Quo manet indignus qui non numerauerit unum.

175

Inde quater denis iam noctibus atque diebus

Ieiunum dapibus, sacro Spiramine plenum

Insidiis temptator adit doctusque per artem

Fallaces offerre dapes: si filius, inquit,

Cerneris esse Dei, dic ut lapis iste repente

180

In panis uertatur opem, miracula tamquam

Haec eadem non semper agat, qui saxea terrae

Viscera frugiferis animans fecundat aristis

Et panem de caute creat. hac ergo repulsus

Voce prius hominem non solo uiuere pane

185

Sed cuncto sermone Dei, labefactus et amens,

Altera uipereis instaurans arma uenenis

Cum Domino montana petit cunctasque per orbem

Regnorum monstrauit opes: haec omnia, dicens,

Me tribuente feres, si me prostratus adores.

190

Quantum peruersus, tantum peruersa locutus:

Scilicet ut fragilis regna affectaret honoris

Qui populis aeterna parat, monstrumque nefandum

Pronus adoraret, cuius super aethera sedes,

Terra pedum locus est, quem nullus cernit et omnis

195

Laudat in excelsis summissa uoce potestas.

Christus ad haec: tantum Dominum scriptura Deumque

Iussit adorari et soli famularier uni.

His quoque deficiens congressibus audet iniquus

Ter sese attollens animo perstare superbo,

200

Terque uolutus humo fragili confidere bello.

Tunc assumpsit eum sanctam sceleratus in urbem,

Et statuens alti supra fastigia templi:

Si natum genitore Deo tete asseris, inquit,

Impiger e summo dilapsus labere tecto.

205

Nam scriptura docet de te mandasse Tonantem,

Angelicis subuectus eas ut tutior ulnis,

Ad lapidem ne forte pedem collidere possis.

O quam caeca gerit nigro sub pectore corda

Mens tenebris obscura suis! hunc ardua templi

210

Culmina et erectae quamuis fastigia pinnae

Credidit in praeceps horrescere, maxima summi

Curuauit qui membra poli caelosque per omnes

Vectus in extremae discendit humillima terrae,

Inferiora petens et non excelsa relinquens.

215

Dixerat, et ualidi confossus cuspide uerbi,

Quod temptare suum Dominumque Deumque nequiret,

Victoris fugit ora gemens. tunc hoste repulso

Caelicolae assistunt proceres coetusque micantes,

Angelici Christo famulantur rite ministri.

220

Protinus ergo uiros ex piscatoribus aptos

Humanas piscari animas, quae lubrica mundi

Gaudia sectantes tamquam uaga caerula ponti

Caecaque praecipites tranant incerta profundi,

Discipulos iubet esse suos talesque supernae

225

Conciliat uitae, quos non uentosa loquendi

Gloria nec uana de nobilitate superbus

Sanguis alat sed fama tacens, humilique refulgens

Mente nitor caelo faciat de plebe propinquos.

Namque stulta potens elegit et infima mundi

230

Fortia confringens Deus et sapientia perdens.

Quin etiam celerem cupiens conferre salutem

Orandi praecepta dedit, iudexque benignus

Indulgenda peti breuiter iubet, ut cito praestet,

Sic dicens: orate patrem, baptismate nostrum,

235

Iure suum; propriumque homini concessit honorem

Et quod solus habet cunctos permisit habere.

Qui dominum caeli patrem memoramus, in ipso

Iam fratres nos esse decet nec origine carnis

Germanum tractare odium, sed spiritus igne

240

Flagrantes abolere doli monumenta uetusti

Atque nouum gestare hominem, ne forsan ab alto

Degenerent terrena Deo, cui nos duce Christo

Fecit adoptiuos caelestis gratia natos.

Sanctificetur ubi Dominus, qui cuncta creando

245

Sanctificat, nisi corde pio, nisi pectore casto?

Vt mereamur eum nos sanctificare colendo,

Annuat ipse prior, sicut benedicier idem

Se iubet a nobis, a quo benedicimur omnes.

Adueniat regnum iam iamque scilicet illud,

250

Morte uacans et fine carens, cui nulla per aeuum

Tempora succedunt, quia nescit tempus habere

Continuus sine nocte dies: ubi principe Christo

Nobile perpetua caput amplectente corona

Victor opima ferens gaudebit praemia miles.

255

Hoc iugibus uotis, hoc nocte dieque precemur,

Illius ut fiat caelo terraque uoluntas,

Qui nusquam uult esse nefas hostemque nocentem

Vtque polo sic pellat humo, ne corpora nostra

Tamquam uile solum saeuus sibi uindicet hydrus;

260

Sed qui cuncta fouet plena pietate redundans

Omnipotens animas pariter conseruet et artus:

Altera pars etenim caeli sumus, altera terrae.

Annonam fidei speramus pane diurno,

Ne mens nostra famem doctrinae sentiat umquam

265

A Christo ieiuna, suo qui corpore et ore

Nos saturat simul ipse manens uerbumque cibusque.

Dulcia nam Domini nostris in faucibus haerent

Eloquia exuperantque fauos atque omnia mella.

Debita laxari qui nobis cuncta rogamus,

270

Nos quoque laxemus; proprii nam cautio uerbi

Spondentes manifesta tenet, grauiusque soluti

Nectimur alterius si soluere uincla negemus:

Incipietque pius decies millena talenta

Dimittens Dominus, si nos affligere propter

275

Denarios centum conseruum senserit ullum,

Tradere confestim tortoribus, inque feroci

Carcere constricti non permittemur abire,

Donec cuncta breuem reddamus adusque quadrantem.

Non quia nos Dominus, lucis uia, semita pacis,

280

In laqueos temptantis agat, sed cum mala nostra

Deserit, ire sinit. nam quisquis retia mundi

Deliciosa sequens luxus et gaudia blandae

Perditionis amat, Deus hunc, uirtutis amator,

Linquit, et ingreditur qua se temptatio ducit.

285

Ab hac ergo pedem retro faciamus et artum

Corde petamus iter, tenuis qua semita monstrat

Ire per angustam regna ad caelestia portam.

Si cupimus uitare malum, debemus adire

Sectarique bonum: hic quia liberat, ille trucidat;

290

Hic alit, ille necat. nam quantum sidera terris,

Ignis aquis, lumen tenebris, concordia bellis,

Vita sepulturis, tantum bona longius absunt

Dissociata malis. dextrum quicumque necesse est

Aut laeuum gradiatur iter. sed dextra bonorum

295

Semita conspicuos uocat in sua gaudia iustos

Inque tuos, patriarcha, sinus: at laeua malorum

Exercet poenas et ad impia tartara mittit.

Ergo agnis ouibusque Dei est haec sola uoluntas

Et bona libertas: euadere torua cruenti

300

Ora lupi uitaque frui per pascua Christi.