Hactenus arcanam seriem, primordia mundi,
Vt sincera fides patuit, sine fraude cucurri,
Dum dignis leto uitiis terrena carerent.
Nunc hominum mores et iam mortalia uersu
5
Ingressum fas sit ueris miscere poetam.
Postquam sacratis decedere iussus uterque
Sedibus ac regnis genitalia contigit arua
Et propria stetit exul homo, miserabile, quali
Ore rudes stupeant tam barbara rura coloni,
10
Quae non frugifero distincta stipite uernant.
Nec species iuuat ulla soli, sed bruta coacto
Pondere congeries nec lecta mole locata est.
Ardua caute rigent, siluis depressa laborant,
Plane latent herbis, horrescunt edita dumis.
15
Heu quibus haec spectant oculis, quo pectore cernunt,
Quorum animis paradisus inest! neque causa doloris
Vna subest, quod cunctorum iam plena malorum
Se pandit facies, sed, quod meminere bonorum.
Nunc honor ille sacri nemoris maiore sereno
20
Irradiat, nunc diuitias cumulatius edit
Silua beata suas, nunc pomis dulcior usus
Nectareusque sapor, uiuis nunc floribus halat
Tellus et absenti tristis perstringit odore.
O quam non eadem meritis, paradise, rependis!
25
Te magis extollit collatio deteriorum
Et peiora facis, miseris quae sola supersunt.
Hic uitae perit almus amor, penuria rerum
Insinuat iam dulce mori, ni maior egestas
Succurrat grauiore malo; nam uiscera edendi
30
Incendens rabie per cunctas ducit edaces,
Quas sterilis dat silua, dapes cogitque malignis
Herbarum dubias passim radicibus escas
Explorare cibis uitamque euadere talem
Ipsa famis non posse facit, quae uelle coegit.
35
Tandem cunctarum, quibus indiget usus, egenos
Atque inopes rerum docuit res ultima summi
Auxilium sperare patris: prostratus uterque
Membra solo lacrimis tantum mutique doloris,
Dum pudor iniustis subducit uerba querelis,
40
Immoritur senio. sed postquam reddita mens est,
Adsurgens tandem tali prece supplicat Adam:
"Omnipotens auctor mundi rerumque creator,
Vae mihi labe mali! felix dum uita maneret
Et celeres animos uisu super astra daretur
45
Posse sequi, late circum perque omnia fusum
Semper et ingesto uisus splendore tegentem
His oculis (ceu mentis erant arcana tuentes),
Quod dictu proprium est, uidi non posse uideri.
Nunc quoque post culpam spoliatis lumine sacro,
50
Quamuis mens melior per totum libera ferri
Fugerit et clausis terreni carceris antro
Nil ueri praeter mortalia nosse supersit,
Omnia plena tui tantum sentire remansit.
Atque ideo omnipotens, qui semper totus ubique es,
55
Ad te confugimus trepidanti mente precantes:
Exaudi miseros, quos semper cernis et audis,
Si, cum me parti damnatae adnectere uellet
Ille caput scelerum, mundi reus et suus hostis,
Nil per se solum, ne uictus cederet, ausus,
60
Serpentis miseram, cui mens incauta, per artem
Meque per affectum, quem sexus sentit uterque,
Artificis scelerum fraus improuisa subegit
Et, cum damnarer iusta pro crimine poena,
Sic piguit culpae, tanto mens icta dolore
65
Indignata sibi est, ut te, mitissime iudex,
Tunc mihi uindictam de me praestare putarem.
Idcirco et gemitus causae lacrimasque negaui,
Indignum uenia quia me reus ipse probabam,
Amplexusque animo solacia dulcia poenae
70
Hoc ipsum post haec sacra inter munera ponens
Pro uenia sceleris, quod sum damnatus, habebo.
Non igitur dirum est. ut maiestate serena
Exaudire uelis nil contra iussa precantis
Nec iam poscentis lacrimis, quod sponte benigna
75
Praestabis famulis, ut se censura resoluat,
Tota sed ut plenas teneat sententia uires.
Iussisti mota uictum me quaerere gleba
(Damnatis igitur campi sunt arma mouendi
Danda reis), dumos steriles spinasque tenaces
80
Pro fructu dare rura mihi (prius ergo serenda est,
Vt fallat mea uota seges quaesita labore),
Herbarum assiduo contexere semine panem;
Da menti, quae sint herbae, quae forma laboris,
Da, pater, auxilium miserans atque imbue sensus.
85
Tunc erit, ut rerum compos et certa salutis
Seruiat Eua mihi saeuumque experta creandi
Supplicium pariat populos, qui crimine nostro
Plectantur, purgetque patrum peccata nepotum
Mortibus aeternam faciens successio poenam."
90
Talibus orantes falsi serpentis imago
Indice uisa metu tacito se tramite ferre
Leniter ad molles tractus uibrantibus herbis
In se conuertit trepidos pigrique doloris
Excussos senio cognatas traxit in iras.
95
Et prior Eua uiro: "si te suprema malorum
Causa mouet, rape saxa manu; datur ecce facultas
Auctorem leti leto dare. prima docere
Suppliciis debet propriis et morte cruenta,
Quam sit triste mori, quae me male perdidit et te."
100
Dixit et elapsam cursu telisque sequuntur
Missilibus cautesque rotant, quarum una reducto
Altius ad nisum facilem dare certa lacerto
Obsequitur uotis oculosque animamque secuta
Et nudum in silicem media serpente resultat
105
Scintillamque ciet, sicco quae fomite parta
Ac mox flamma fuit crinita incendia late
Extendens siccoque floret iam candida fumo.
Horruerant latebrasque gradu trepidante petebant,
Sed pauidos stupor ipse tenet curamque sagacem
110
Humani pandit uitii, quod cernere rursum
Et timidi metuenda uolunt, paulumque remoti
Telluris dorso sterilis mirantur opacas
Procubuisse comas nemorum, sordere fauillis
Fuscarique diem, totas splendescere terras
115
Et lucem sub sole nouam. nec mente quieta
Accipiunt crepitus stridentibus undique siluis
Vndantisque globos flammarum in sidera ferri,
Dum se radices demersus tendit ad imas
Ignis edax penitus, sumpto quo uicta calore
120
Terra rudis pandit generosa ad munera uenas
Et, cum iam cuncto fuerit siccata liquore,
Incipit ipsa liquor fieri riuisque metalla
Fundere quaeque suis. fuluo torrente coruscat
Auri summus honor, candenti lacte renidens
125
Effluit argentum, rigor aeris lubricus errat
Et coit in mollem resoluto corpore massam
Liuida gleba chalybs. ruptis sic Aetna caminis
Egerit immixtis stridentia sulphura flammis,
Lubrica dum feruent- at cum spirabilis aurae
130
Temperiem sensere, rigent raptimque coruscam
Vertitur in glebam siccus liquor igne gelato
Et fit corpus iners. uarios ita sistere cursus
Mirantur latices, quos, dum qua deficit ardor,
Iam cupidis spectant oculis, blandumque colorem
135
Accipiunt membris et quod timuere sequuntur.
Auxilium sensere dei gaudentque reorum
Et primas nulla culpam uirtute secuta
Ad uotum cessisse preces summoque parenti
Acceptum referunt et quod dedit ignis et ignem
140
Et mentem, cui quo sit opus patefecit. utrumque
Certum habeo, munus sacrum explorasse parentes
Cuncta alacris oculis permensos, sed prius auro
Admouisse manus diti, quod fulmine mentis
Iam ferit et cari subigit fulgore ueneni
145
Nec satiat, donec mirantes pondere multo
Vincat et elapsum durae ceu murice cautis
Vulneret ac facilem uitiato corpore plagam
Posse pati doceat. subiit noua cura repente
Attonitos acuitque animos casumque magistrum
150
Admonet arte sequi. duri tunc pondere saxi
Alternis caedunt uicibus flectuntque trahuntque
In uarias species cedentem ad uerbera massam.
Quam nullus formare labor, sed uicta figuram
Ocius hinc perdit, magnis quod nisibus impar
155
Materies recipit studium, sed decipit usum.
Durius ergo aliud quaerunt; sed et hinc placet aurum,
Vtile quod rigidum docuit magis esse metallum.
Inde, cui propior decor est et uena secunda
Itur in argentum, blando quod firmius auro
160
Officium magis est patiens. sed fortius aes est
Id quod conspicuum minus est. mox aere magistro
In rigidum chalybem translatus substitit usus.
Forsitan et cunctos quos fingit opinio casus
Artifices summos operum percurrere uersu
165
Possit nostra chelys, tanto patefacta calore
Vt se decoctis tellus pinguissima glebis
Mouerit in fetus uarios, quos imbre marito
Parturiens putri dissoluerit arua meatu,
Qua tumidi crepuere sinus elataque messis
170
Extitit et motis undans trepidauit aristis,
Disceret ut speciem segetis nouus accola cultae
Vtque auidum ad tantam decurrens undi<que> praedam
Alituum pecudumque genus turbaeque minoris
Nigra cohors, maiora suis in pabula trudens
175
Semina corporibus, uitae inculcarit amicos
Materia propiore cibos atque omne secutum
Officium, docilis studii quod cura recepit.
Semper ab exemplis meditatio sumpta magistris
Fecerit artis opus, sed falsis mota reclamat
180
Gloria larga patris: "nil hinc sibi uindicet usus,
Nil casus uirtutis inops; ego nosse creatis
Quae bona sunt cum luce dedi mundoque minori
Quicquid maior habet sacro notescere sensu
Meque per haec uolui." atque utinam illibata maneret,
185
Vt data mens homini est, nullique obnoxia culpae:
Non illam species, non illam corpora rerum,
Non modus astrorum numerus nec molis harenae
Falleret. at quantis cum magno terra profundo
Tendatur spatiis, quae sit mensura peractae
190
Molis, quid resonet motu septemplicis axis
Harmoniae uocale melos, nunc discitur usu
Assiduisque datur studiis artisque putatur
Quod manet ingenitum. nec sentit nube malorum
Factus hebes, quod, si quae primum agnoscere credit,
195
Quisque recognoscit. summo ergo hoc limite ueri
Haereat. augustis quod pulsus sedibus Adam,
Nullum aliud prius officium quam coniuge dignum
Egit et ignotos natis impendit amores.
Inter tot curas placuit cui dulce creare,
200
Viuere dulce fuit. qui uiuere dulce probabat,
Viuebat rectore deo; nec deerat alumnis
Quod uitam instrueret, quod rerum accingeret usu.
Et natis iam plena domus solacia mira
Attulerat rudibus blandoque in corde parentum
205
Multiplicata graues releuabat cura labores,
Et spes iam suberat propriis gaudere ministris
Ruris in officiis. quorum qui maximus aeuo
Arua Cain duris uertebat pinguia rastris;
At uiuo gaudere lucro dignissimus Abel
210
Collibus aut nudis aut sicci germine campi
Innocuas pascebat oues et lacte parentes.
Postquam expectati satiarunt gaudia fructus
Et stupuere sacro cingi sua uota fauore,
Ammonuit mentis operum libamina iustum
215
Prima dicare deo. sacras prior impedit aras
Frugibus ille nouis, niueo magis hic litat agno,
Prima sacerdotum species, mox hostia fratris
Impia, sed signo iam tunc imbuta futurae
Indicioque piae. namque ut suscepta notauit
220
Fratris sacra Cain, sibi nulla in fruge litanti
Annutum, seu quod uotas praelegerit ante
Pollueritque dapes seu totum tempore in uno
Cernenti reus est praesens quandoque futurus
Mente nocens, illo <dirum> de fonte uenenum,
225
Quo serpens materque, bibit fratremque cauendi
Ignarum saeua mactatum caede trucidat.
Heu facinus! quid non miseros furiosa libido
Quid non ira recens, odium uetus, improba cogant
Quae uexant gentes scelerum certamina, tantum
230
Si facinus fecit, qui sic, quod sanctior ipso
Frater erat, doluit. nulla est iam culpa parentum.
Et ne aliquam saltim uel de serpente querelam
Quod morimur quisquam superesse existimet, ante
Coepimus occidi. pro quantum prima propago
235
Criminis adiecit! mortem pro nomine poenae
Inductam mundo uix dignum est dicere: fecit
Impietas scelus esse nouum. peccata parentes
Tantum morte luent: tu poenas morte solutas
Et pro morte dabis, peior serpente nefando.
240
Ille etenim letum suasit, non intulit; at tu
Auctor primus eris caedis. te publicus hostis,
Te latro priuatus sequitur, tibi crimina plectent
Arma<ti> telis, gladiis et uindice ferro.
Militia scelus omne tua est populique futuri
245
Quod minus interitu iusso quam caede peribunt
Ad te summa redit. nec prorsus displicet istud
Moribus exemplum, quod fratris sanguine primum
Humanus fundi coepit cruor, ut facinus par
Sentiat ammissum, tali quem crimine constat
250
Fraternum renouasse nefas, ratione docente
Omne hominis letum non prima sorte perempti
Esse necem fratris. tali tunc caede madentem
Non aspernatur (tanta est clementia) dignum
Affatu censere deus facinusque negantem
255
Arguit et tanto leuiter pro crimine punit
Mensuram poenae facti de parte petendo,
Vt, quia praemonitus facinus committere dirum
Non timuit, tremeret, meritum quod noluit esse
Supplicium fieret, quod mens haurire recusans
260
Duxisset leue, membra graue exagitata probarent,
Percussoque animo, quo se tortore profundo
Vindicat omne nefas, corpus quoque frangeret horror
Criminis ac totos uehemens exiret in artus
Motaque praecipiti raperentur membra rotatu,
265
Vt, labris saepti latices cum luce recussa
Exceptos frangunt radios, subit atria fulgor
Lubricus et totum perlustrans nusquam et ubique est,
Cumque tremit, sensim sublustri intexta corusco
Linea caeruleae sine fine intermicat umbrae.
270
Non erat is motus, quem neruis frigidus umor
Incutit adstrictis, media cum morte repletos
Sic rigat, ut totam nequeant amittere uitam,
Sed qualem ciet ira dei, cum conscia mentem
Vis domat et sano torquentur corda furore.
275
Quid tamen et quotiens talis sententia? totum est
Vltio <iam> facinus caesi, iustissima saeui
Poena rei, terror genti populoque futuro
Propositum exemplum, praesens purgatio culpae
Et quod promisit signum custodia uitae:
280
Ne quisquam perimat ferroque abolere laboret
Quem poenas soluisse uidet. nec sufficit istud
Supplicium blandis naro admiscere seuera:
Amandat longe uastasque relegat in oras.
Hoc quoque munus habet, ne polluat arua piorum,
285
Ne scelus hoc populis fieri potuisse creandis
Testis poena probet, ne se permisceat umquam,
Ammoueat maestis ne se parentibus umquam
Gens damnata, bonis ne luctus semper acerbos
Ingerat et fratrum dispar ne causa dolore
290
Torqueat orbatos, illum quod lumina quaerant,
Istum quod uideant, in quo lugere necesse est
Hoc quoque, quod superest. summum est in funere nati
Qualiscumque malum: sed tanto in crimine tali
Supplicio affecti quouis sub iudice peius
295
Perduntur uiui. quid quod mage conuenit ipsi
A patriis longe damnato excedere terris,
Cui secreta placent, grauiorque est poena uideri
Inter felices et pura mente beatos?
Victuro post supplicium factique pudorem
300
Parcitur exilio. iam quod comes additur uxor
Fida reo, nec damnatis absistere munus
Spes fit certa dei. datur en quae pectoris aegri
Molliret curas, moto quae corpore fractum
Sisteret amplexu nullique obnoxia culpae
305
Sola deum precibus et pura mente colendo
Eliceret quicquid posset satis esse duobus.
O bona maiestas, quid non sperare queamus!
Ipse uias ueniae tacitas causamque ministras,
Qua ualeas prodesse reo, quem prole sequenti
310
Augens multiplicas per nomina mille nepotum
Et proprii regem populi mox de patre summo
Constituis. primus nam cingere moenibus urbis
Erudiit, quod nemo potest nisi plebe coacta.
Confessusque metu meritum de gente suorum
315
Vltorem admonuit Syrum docuitque perire,
Dum timet occidi, qua forsan caede piatus
Diluit admissum, simili quod morte rependit;
Et mors ipsa lucrum est, quod criminis ultio facta est.
Interea maesto rursum grauis Eua marito
320
Pensarat primum sancto iam pignere damnum
Reddideratque iterum curas et uota parenti.
Seth puero cognomen erat, quem numine prono
Adiutis supplere locum uirtutibus Abel
Omnipotens tribuit, quod munus gaudia laeti
325
Non tacuere patris seriesque adiecta probauit.
Huius quippe uiri de semine proditus Enos,
Qui primus tacita lectus uirtute sacerdos
Posse ciere piis precibus et nomine uero
Sperauit meruitque deum populumque secutum
330
Imbuit aeterni cultum seruare parentis
Auxilioque sacro, qua uita exposceret, uti,
Confessa omnipotens quod maiestate ferebat
Et mentem meritumque dabat multosque per annos
Criminis antiqui poenam differre sinebat,
335
Vsque adeo ut cunctis pollens uirtutibus Enoc
Horum de serie, quos continet alma propago
Redditus in sedes patrias orbemque beatum
Viuat adhuc uitaeque habitet iam regna futurae.
Quippe nouo mundi cultu uitiisque carenti
340
Post ter centenos triplices qui duceret annos,
Mille replens numeros, decimi compendia uersus,
Viuentum certamen erat. sed crimina postquam
Infecere animos et nata in stirpe sequenti est
Culpa patrum peiorque suo maiore propago
345
Adiecit semper uitiis quod uinceret heres,
Succurrit uitae breuitas, quando hic modus unus
Augendi sceleris lucis qui terminus esset.
Namque Cainigenum cum se coniuncta profanis
Damnasset thalamis, melior cui uena, iuuentus,
350
In uarium facinus sacro deserta fauore
Concidit atque hostem insidiis patefacta recepit
Talia fante deo: "non semper noster in istis
Spiritus insistet populis nec differet ultra
Bis senos decies leti data tempora seri
355
Vita nocens annos, quoniam terrena secuti
Plus carnis quam mentis habent." siue ergo seuera
Naturam fregit sententia iudicis almi,
Vt sic quemque reum brutae plus matris habere
Argueret, qua natus erat, seu munere primo
360
Quam dederat famulis sacra uirtute creandis,
Larga facultatis diuinae gratia quo se
A toto ad solum corpus transisse probaret
Peccatis traducta patrum, generata repente
Monstra hominum, celsa membrorum mole gigantes,
365
Mente feri tumida. quantum per corpora diris
Posse subest animis et quantum uelle necesse est
Seruitio oppressis tam magnae molis iniquo,
Non illis quicquam illiciti temerasse profanum
Aut licitum cordi: uetitis succensa libido
370
Acrius et rebus pretium non forma petendis,
Sed scelus imposuit. nullae sine sanguine noctes
Aut sine caede dies, lacrimis sumpsisse propinqui
Dulce cibos ipsosque cibis uiolasse propinquos,
Immemores socii iuris hominumque suique
375
Affectusque sacri matrumque patrumque suorum
Auctorisque poli, tantumque in crimina summa
Processum est, ut cuncta deum informasse pigeret,
Quis uitam lucemque dedit, causaque nocentum
Criminis expertis animas conuoluere mallet
380
Quam non praecipiti terras submergere ponto
Rursus in antiquam mundo redeunte † fidelis
Iam per quingentos immunem criminis annos
Duxerat et posita degentem lege probarat.
Cui sic sancta deus pandens arcana reuelat:
385
"Terrarum uitiis hominumque ad crimina pronis
Abiecta uirtute malis succurrere rerum
Fine parans statui quando, omnes plectere culpas
Saeuum prospiciens leuiusque abolere nocentes,
Inducto rursum terras submergere ponto,
390
Vt, dum cuncta ruens operit iussusque residit,
Gurgite praecipiti pollutum diluat orbem
Implicitosque homines et quicquid uiuere iussi
Causa hominum tumidi conuoluat labe profundi.
Sed quia tu solus, cui cordi est nostra uoluntas,
395
Deuotum sacris ducens sub legibus aeuum
Semper in hoc tantum merito meliore repugnas,
Sic decretorum moderabor iura meorum,
Vt, cum iusta mali luerint, tunc dignius a te
Incipiat mortale genus summumque parentem
400
Te numerent populi, nostra qui luce fruentur.
Quadratis igitur trabibus contexta paretur
Arca tibi, quae ter centum tendatur in ulnas
Perque decem quinas pateat, consurgat in altum
Ter denis tantum; per † consummetur in unam
405
Desuper. ac lateri seruetur ianua, qua se
Collecta obliquo fastiget machina tecto.
Tunc calidum bibula spirans compage bitumen
Exploret tenues et uestiat undique rimas
Fusum more cutis. labor hinc te maximus intro
410
Auocet: immensis latus adnectatur utrimque
Postibus et caueae fundentur membra peractae;
Cumque triplex spatium discreuerit area duplex,
Sic discernantur propriis animantia nidis,
Ne uiolent permixta genus commissaque pugnent
415
Confundantque cibos, quorum te condere par est
Tantum materiem, nam dispensata receptis
Ne desit, praestare meum est." haec mente fideli
Accipiens (namque ipse animum sensusque ministrans
Velle et posse dabat famulo quodcumque iubebat)
420
Adgreditur densas natis populoque coactae
Plebis in hoc genitas ferro prosternere siluas.
Ammittunt luci radios umbrisque leuatur
Campus et aequaeuo spoliantur robore ualles
Ac nemora speciem mundi implicitura minoris.
425
Sed cum tam multo fuerit properata labore
Summa operis coepti, centum differtur in annos
Vt pigeat sceleris populos iraeque repugnent.
O nimium miseri, tam iustae quos mora poenae
Plus facit esse reos: iam non pro crimine tantum
430
Plectentur, ueniae quis copia larga petendae est,
Sed quod plectentur, quot Tartara dira subibunt
Temporis indulti spatio, cum parcere cunctis
Testetur se malle deus. iam mole peracta
Contextum stabat laterum compage capaci
435
Auxilium, quod supremum pater ipse pararat
Naufragiis, natura, tuis, causamque ciebat,
Cum deus e celso famulum dignatur Olympo
Voce monere Noen summum iam tempus adesse
Condere se latebris, matrem natosque nurusque
440
Eripere instanti exitio mortisque tenebris
Carcere uitali secumque animantia cuncta,
Qua sua tellus alit, quae non sua sustinet aer,
Per sexum septena, deus quae munda probauit,
Bina pari, immundi generis sed singula sexu.
445
Nec mora fit: quicquid conuexo cardine caeli
Nascitur ignotum diuersis partibus orbis,
Quod stupet Eous, quod pallidus horret Hiberus,
Australis Libyae calidis quod saeuit harenis,
Scindit Hyperboreas miro quod lumine noctis,
450
Vna ruit trepidans et apertae immergitur arcae.
Diluuium sensisse putes; nam cum deus auctor
Det brutis sensum, quo se testetur alumnis,
Plus pecudes rationis habent, quae numine motae
Nil de se sapiunt. ergo omni semine uitae
455
Praegrauidam ut primum claudi deus imperat arcam,
Nox ruit et subitae caelum obduxere tenebrae
Effusoque cadens terras ferit aere nimbus
Praeceps, more breuis, seruaturusque tenorem
Sic furit et toto pariter desaeuit in orbe
460
Tamquam in parte solet, rapido cum turbine mota
Tempestas sequitur saeuos aut nuntiat ignis
Fulminis et tonitru caelum terraeque reclamant.
Nec satis excidio est qui nubibus effluit imber:
Antiquae laxantur aquae iamque aethere aperto
465
In nubes uacuas caelum pluit, intima terrae
Halitus extendens, qui flumina sufficit, implet
Atque nouos pandit fontes torrentibus aequos.
Dumque uno immixtum raptim se gurgite iungit
Quod caelum, quod terra uomit, quod nubila fundunt,
470
Inuoluit mersos mixtis cultoribus agros
Implicitosque greges stabulis, cum ciuibus urbes
Obruit: inter aquas populi periere ruinis.
Nulla manet rerum facies, tegit omnia fluctus
Crescendoque suum perdunt et flumina nomen,
475
Mox etiam cursum. nullis satiabilis umquam
Amnibus oceanus tam magna mole ruentes
Iam persentit aquas, aucto quas gurgite maior
Pellit et in cumulum redeuntes surgere cogit,
Donec contractis aestum attollente profundo
480
Vndique litoribus summo se circite iungat
Fluctus et oppressis concurrant aequora terris.
Et iam ter quinis super omnia celsior ulnis
Arca ferebatur; namque haec mensura supremos
Excessit montes, cum quadraginta diebus
485
Vnius pluuiae furor et nox una fuisset.
Ter quinquagenis post solibus aere sudo
Cum similis ponti modus et mensura maneret
Clausorum omnipotens miserans decedere magnum
Paulatim iussit pelagus, seu parcere cunctis,
490
Quas poterat fugiens raptim subuertere, terris
Seu clausis uoluit, sensim quos unda relabens
Tutius in sedem stabilem subducta locaret.
Denique mox Ararat diffuso uertice planus
Vecturus suscepit onus. iam summa uideri
495
Posse iuga ac planos scopulis distinguere fluctus
Cumque residenti sensim prorumpere siluae
Aequore et occulti paulatim surgere colles.
Iamque niger patula speculator missus ab arca
Aera prodiderat placidum praedaque reperta
500
Detentus; sed adhuc cella claustrisque morandum
Fessa columba refert, quae rursum missa reportat
Paciferae frugis paruum libamen oliuae.
Tantus ad indicium magni cum laude parentis
Clausorum fletus, quo se quoque laeta reuelant,
505
Exoritur, quantus, muris cum uictor acerbus
Insultat, subitum obsessis si forte feratur
Auxilium, quantus, cum iudice missa modesto
Addictos rursum uitae sententia reddit,
Quantus, in ambiguum funus cum uita recurrit
510
Inter lugentum lacrimas et gaudia, fletus.
Postquam ter missa speculatrix arua patere
Nuntiat hoc ipso, terris quod capta receptis
Non rediit, taedet pigras perferre latebras,
Quo spes est propior caelo spirare patenti
515
Atque animam aetherio laxatam pascere sensu.
Sed fas haud ulli est exire in luminis oras,
Vt uetitum nasci caelumque diemque subire
Non uocitante deo, propria qui uoce trementem
Iussa Noen monuit sacris excedere claustris
520
Coniuge cum fida natis nuribusque pudicis
Et noua deductis iterum dare rura colonis
Cunctaque quae pariter proli seruata futurae
Humanos pollens opifex formauit in usus.
Quae, postquam data porta, ruunt: pars aera pennis,
525
Pars saltus siluasque petunt, pars mersa cauernis
Infoditur patulis terrae, pars libera campis
Exultat siccis et prato uernat aperto;
At dominus, mundi sortitus regna secundi,
Cuncta Noe gaudens oculis ac mente capaci
530
Accipit atque animum nequit exsaturare replendo
Et cupido raptim perlustrans omnia uisu
Vt noua miratur. noto fulgentior ortu
Et mage sol rutilus, ridet maiore sereno
Laeta poli facies et desperata uirescunt
535
Fetibus arua nouis. sed adhuc uersatur imago
Ante oculos tantae semper memoranda ruinae,
Inter aquas quid pertulerint, quid munere sacro
Et non pertulerint, fremeret cum uerbere saeuo
Pontus et illisas contemneret arca procellas;
540
Cumque suis reputat, quam late sancta parentis
Se circum summi fundens largitio constet,
Et docet attonitos uerumque addiscere promptos,
Vnde cibus tantis toto suffecerit anno,
Quis potus; namque hoc constat, si cetera uitae
545
Suppeterent, clausos, dum fluctuat arca, necari
Inter aquas potuisse siti, nisi rector Olympi
Depositos penitus nec iam ulla extrema timentis
Sustinuisset eo, quo condidit omnia, nutu.
Ille animas longae perituras carcere noctis
550
Affectu lucis spolians uirtute repleuit:
Ille, ut tam segnem possent perferre quietem,
Infudit pigri placidum torporis amorem,
Ille potens, cui, si placuit, uirtute seuera
Praegelido raptim sub gurgite cogere fas est
555
Immersos ardere malos flammisque futuris
Inuectos algere bonos, qui tempore paruo,
Vt nunc edocuit populos sic posse necari,
Ipse docebit aquis populos sic posse renasci.