Marius Victor alethia praefatio

Other sections


Summe et sancte deus, cunctae uirtutis origo,

Omnipotens, quem nec subtili indagine rerum

Mentibus humanis sensu comprendere fas est

Et nescire nefas; nam te ratione profunda

5

In tribus esse deum, sed tres sic credimus unum,

Vt proprias generis species substantia reddat

Indiscreta pio conseruans foedera nexu.

Tu sine principio, pariter sine fine perennis

Solus semper idem nullique obnoxius aeuo,

10

Tu spatium rerum, mentis quocumque recessus

Tenditur, excedis spatio neque cingeris ullo;

Nec te qui capiat locus est cum rebus alumnis,

Nec magis ipse locus; nec fas contingere menti,

Quae sit imago tibi, quia fine coercita nullo

15

Forma fugit sensus, uel qui uirtute beata

Te uegetet motus, quia totus semper ubique es:

Tu mens et sacrae penitus substantia mentis,

Tu ratio et plenae prudens rationis origo,

Tu uirtus, uirtutis apex atque ipsa profecto

20

Tu uita et genitor uitae lucisque profundae,

Tu lux uera, deus, tu rerum causa uigorque.

A te principium traxit quodcumque repente

Ex nihilo emicuit tantoque auctore repletum

Vel uim mentis habet uel formam in mente recepit.

25

Te dominum natura probat seruata caducis

Partibus et iussam seriem datus ordo fatetur:

Tu dociles numeros distinguens, pondera librans,

Mensuras uarians, modulosque motumque gubernans

Alternas seruare uices iugemque recursum

30

Rerum stare iubes et mentis imagine plenum

Aethere mota tibi iam saecula uoluere mundum.

Tu non contentus uno dotare creata

Munere, quicquid id est, quod per te uenit in usus;

Et plus est aliquid factum melioraque cuncta,

35

Qua, sunt, parte latent, et per se grata placere

Interior quoque causa facit; nonnulla uigorem

Ex aliis acuere suum, contraria quaedam

Si certent, plus pacis habent. sic omnia diues

Conditor aduersis etiam cognata elementis

40

Nectis et a toto fusis uirtutibus imples.

Et tamen haec cum sint in maiestate creandi,

Nil horum, quae gignis, eges mundique peracti

Et per te stabili rerum compage manentis

Non tibi currit opus promptumque in munere nostro est.

45

Omnia posse tuum; nec in hoc tua gloria tantum est,

Quod praestanda facis bonus auctor, sed quod et ipsa

Vt possis praestare facis causasque secundas

Inuoluis primis, quod qui tua munera sentit

Munus et ipse tuum est. liquida ratione probasti,

50

Quod tibi sola, deus, gigni qua cuncta iuberes,

Causa fuit bonitas, cum iussis uiuere primum

Spiritibus mundoque frui, quem mente gerebas,

Esse datum rebus subitis et cedere late

In caelum terrasque simul sedemque coruscam

55

Angelico praebere gregi. quis libera corda

Arbitriumque sui largitus mente benigna,

Vt fieret uirtutis opus meritisque piorum

Hoc quoque conferres, praestando ut debitor esses.

Nec quod de primis a te regnare creatis

60

Vnus dum lucis domino uitaeque suoque

Inuidet auctori titulumque hunc appetit, auctor

Maluit esse mali mortemque inducere terris

Cum scelerum sociis celso deiectus Olympo,

Virtuti quicquam sacrae praescribere fas est

65

Cui satis est fecisse bonum: nec fas erat ulli

Munus abesse dei laudisque hoc continet almae

Summa, nec ingratis uitam sensumque negasse

Ac proprium mentis per cuncta negotia regnum.

Nam quis fructus inest genitis, nisi libera mens est

70

Libera mens prorsus nulli est, nisi fas pereundi est.

Fas hoc esse datum nisi peccans nemo probasset.

Huc addam, quod cuncta sui diuersa uicissim

Examen conlata tenent atque inde perire

Posse datum cunctis, ut uiuere dulcius esset

75

Mutuaque alterni compar mensura pericli

Cederet ad meritum, cum iudice digna seuero

Praemia sanctorum geminaret poena malorum

Vel quod (praefata fas sit dixisse trementi

Pace tua, genitor) maius sit forsan apud te

80

Non peccasse boni per lubrica tempora uitae

Quam miseris peccasse mali. sed uiderit ista

Maiestas ut sese habeat censura futuri:

Hoc nobis satis est, quod per te nobile terrae

Inspirans rationis opus de puluere uili,

85

Vt domino ingratum talis quoque uinceret hostem,

Erexisti hominem, quem saeui fraude ueneni

In mortis laqueos et ad impia Tartara raptum

Sanguine mox proprio dignatus sumere corpus,

Sedibus ex Erebi cura maiore petitum

90

Restituis quam factus erat uitaeque perenni

Reddis et in caelum tecum uehis hoste subacto.

Iamiam nemo patrem temerarius arguat Adam,

Quod leue praescriptum uiolata lege resoluens

Ad letum patefecit iter. poena illa parentis

95

Prima fuit tanti, quia plus est uincere mortem

Quam nescisse mori. patria nunc laetus ab aula

Despicit aetherios axes et sidera calcat

Dispositosque uocat uentura in regna ministros,

Quos iterum formauit aquis docuitque renasci,

100

Quae totum genuit patri, sapientia uerbi.

In quo te, deus alme, precor, qui numine prono

Das sentire animis et uerum pectora cogis

Ignaro quoque uate loqui, da nosse precanti,

Dum teneros formare animos et corda paramus

105

Ad uerum uirtutis iter puerilibus annis,

Inclita legiferi quod pandunt scrinia Moysis,

Quae sit origo poli uel quae primordia mundi

Arcanamque fidem qui toto excusserit aucta

Pestis et in mores penitus descenderit error

110

Quaue iterum redeat uerum ritusque profanos

Pellat et aeternae reseret sacra mystica uitae.

Da simul et mentem, da congrua tempora menti,

Da studium, tanto ne desit cura labori

Successumque bonum studii quodque omnia uota

115

Iure supercurrit ualidoque includit amictu,

Ne damnes, tantum quod tam reus audeo munus.

Criminibus cunctis, quae feci, ignosce benignus:

Et uires sensumque animis meritumque dedisti.

Quod si lege metri quicquam peccauerit ordo,

120

Peccarit sermo improprius sensusque uacillans

(Incauto passim liceat decurrere uersu),

Ne fidei hinc ullum subeat mensura periclum,

Per Iesum Christum, qui filius unice tecum

Maiestate uigens pariter qua spiritus almus

125

Indeprensa animis saeclorum saecula uiuit

Et regnat, sollemne tibi quod consecrat. amen.