Paulinus Nolanus carmina 22

Other sections


Iam mihi polliceor sacris tua carmina libris

Condere teque dei flammatum numine Christi

Ora soluturum summo facunda parenti.

Incipe diuinis tantum dare pectora rebus

5

Surrectosque deo sensus attollere terra.

Mox oculis caelo noua lux orietur aperto

Intrabitque sacer tacito per operta meatu

Spiritus et laeto quatiet tua uiscera flatu.

Heia age tende chelym, fecundum concute pectus,

10

Magna mouens; abeat solitis impensa facultas

Carminibus, maior rerum tibi nascitur ordo.

Non modo iudicium Paridis nec bella gigantum

Falsa canis. fuerit puerili ludus in aeuo

Iste tuus quondam; decuerunt ludicra paruum.

15

Nunc animis grauior, quantum prouectior annis,

Aspernare leues maturo corde Camenas,

Et qualem castis iam congrua moribus aetas

Atque tui specimen uenerabile postulat oris,

Suscipe materiam, diuinos concipe sensus.

20

Si decus e falsis aliquod nomenque tulisti

De uacuis magnum rebus, cum ficta uetustis

Carminibus caneres uel cum terrena referres

Gesta, triumphantum laudans insignia regum:

Non equidem ex illis tu laudem sumere dignus,

25

Quos magis ornabas opulenti munere uerbi.

Quanto maior ab his cedet tibi gloria coeptis,

In quibus et linguam exercens mentem quoque sanctam

Erudies laudemque simul uitamque capesses?

Dumque leges catus et scribes miracula summi

30

Vera dei, propior disces et carior ipsi

Esse deo, quem dum credens miraris, amare

Incipies et amando deum redamabere Christo.

Hactenus illa tuae uanos tuba uocis in usus

Persona, diuinos modo celsius intonet actus.

35

Nosse moues causas rerum et primordia mundi:

Ne uagus innumeros, Epicuri somnia, mundos,

Quos atomis demens per inane parentibus edit,

Irritus in uacuum spatiato pectore quaeras.

Legifer antiquo uenerandus nomine Moyses,

40

Compositum prima referens ab origine mundum

Instituente deo, curas tibi soluet inanes,

Formatumque hominem limo et spiramine sacro

Afflatum referens, cuius sis munere cunctis

Celsior in terra spirantibus, ipse docebit.

45

Nec te ceu lapides Pyrrhae argillamue Promethei

Contemnas, quam summa manus uultuque animoque

Sublimem et propria dignatus imagine finxit.

Cognosces itidem, ne pergas tradere fatis

Arbitrium nostri, quae nos sententia leto

50

Vinxerit et cuius uitam sub lege trahamus.

Si mentem caelo iacis altius et super astra

Scire cupis quid sit uel quid fuerit prius aeuo,

Et mundo et saeclis docet ulteriora Iohannes.

Principio uerbum, inquit, erat; deus obside uerbo

55

Gaudebat uerbumque dei simul et deus idem

Verbum erat. hoc uerbum est, sine quo nihil, omnia per quod

Facta uigent quod cuncta regit, cui subdita parent

Omnia et aeterno natura omnis famulatu

Strata deo geniti nomen genitoris adorat.

60

Cunctaque per gentes in maiestate paterna

Regnantem dominum iam lingua fatetur Iesum,

Nomine quo fundata salus stat nostra fidesque

Nititur, aeternae tendens in saecula uitae.

Huius diuino mortales munere fulti

65

Assequimur fragilem castis euincere factis

Naturam et rigidae disrumpere uincula mortis

Et non corporeis in corpore legibus uti,

Sectantes diuina dei uestigia Christi,

Mente animam corpusque sacris moderante sub armis,

70

Mens quoniam subiecta deo capit arma salutis

Inque animam carnemque suam regnum obtinet, et fit

Iure potens homo quisque sui, qui deditus uni

Aeternum domino proprios regnator in artus

Efficitur, uitiis inuictus et osor iniqui,

75

Fortior aduersis uirtutibus, ordine iusto

Verus homo, quia mente potens, in qua rationis

Lumen habet, famulos nullo certamine sensus

Temperat et placidis sua pectora flectit habenis.

Tu, cui mens generosa superni seminis igne

80

Ardet, in aetherios animo conscende recessus

Et gremio domini caput insere; mox inhianti

Proflua lacte sacro largus dabit ubera Christus

Diuinoque tuam perfundet lumine mentem,

Vt uideas pulsa caligine magna tremendi

85

Iura dei, quibus omniparens sapientia Christus

In sese ipse manens semper nouat omnia rerum.

Atque ut uult, operum deus arbiter ipse suorum,

Continet et mutat species et tempora uitae

Porrigit aut retrahit, caelum mare sidera uentos

90

Qua fecit uirtute regens (docet exitus ingens

Aegypti mersusque mari refluente tyrannus,

Et prius ipse graues elementa per omnia motus

Expertus), quem cuncta tremant, cui cuncta ministrent.

Tempore namque uno tellus communis habebat

95

Iudaeos, quas sola deo tunc lecta fuit gens;

Et tamen illa dei grauis hostibus ira superbis

Permixtos inter populos discreta cucurrit.

Iam scio, non dicis, quod fors incerta procellis

Et mare casus agat, mare cum discedere iussum

100

Discessisse legas siccamque rigentibus undis

Inter aquas patuisse uiam rursusque solutum

Aequor ad imperium sancti uirgamque prophetae

In liquidos remeasse sinus. in utroque maris uis

Paruit, ut sanctis iter et uindicta daretur.

105

Quid profugus Tharsum uates, quem sorte pericli

In mare deiectum spatioso belua rictu

Cepit et innocuum uasta eructauit ab aluo?

Nonne docet dicione dei mare et astra moueri?

Namque deum frustra fugiens, quem cuncta tenentem

110

Nemo fugit, mouit caeli simul et maris iras.

Omnipotentis enim domini natura rebellem

Cognoscens timuit per se quasi conscia tutum

Ferre reum et uentis fugitiuum uinxit et undis.

Iste propheta deo lectus terrere minaci

115

Peccantes monitu populos, postquam graue dixit

Exitium fregitque reos auertit et iras

Numinis, impenso lauit sua crimina fletu,

Extremumque diem fugit bene uersa Niniue.

Num rex ille habuit fatum, qui morte propinqua

120

Orauit dominum, quem leges nouerat unum

Flectere posse suas, consumptum ut tenderet aeuum

Longius, et meruit tria ducere lustra, superstes

Annis ipse suis. et non sua uiuere saecla?

Nunc tria miremur texentem fata Platonem

125

Aut Arati numeros aut picta Manethonis astra?

Dicant, quaeso, ubi tunc rapidas nascentibus horas

Ponebant et quae quibus ibant sidera signis,

Cum pius Ezechias fidei uirtute precatus

Verteret astrorum cursus caelique meatus

130

Turbaret iussis retroacto lumine solis?

Vel ducis imperio sancti cum sisteret idem

Dilata sol nocte diem, ut uictoria sacri

Profligaretur populi, stetit orbe recurso

Libra poli, ut magnos caperet lux aucta triumphos.

135

Quid suboles uirtusque dei et sapientia Christus,

Nonne satis uanis curas erroribus aufert?

Nosque simul monitis et factis edocet unum

Cuncta deum regere, et nihil ut sine mente putemus

Principis esse dei, dicens non arbore frondem,

140

Aere non uolucrem sine iussu decidere? et cum

Omnipotens uerbo sternit mare uel pede calcat

Et uerbo morbos abigit uel daemonas urget

Aut reduces animas in corpora functa remittit

Iamque diu exanimos tumulis iubet ire reclusis

145

Integratque putres uita remeante sepultos,

Nonne potestatem propriam satis indicat auctor

Qui solus naturam omnem uitamque gubernat?

His, precor, his potius studiumque operamque legendis

Scribendisque uoue; cane grandia coepta tonantis,

150

Scribe creatarum uerbo primordia rerum

Et chaos ante diem primaeque crepuscula lucis,

Quaeque dehinc uariis elementa per omnia saeclis

Dicta uel acta deo per sancta uolumina disces,

Quae docuit tabulis legalibus indita Moyses

155

Aut euangelici quae lex noua testamenti

Signat, operta prius retegens mysteria Christi.

Tunc te diuinum uere memorabo poetam

Et quasi dulcis aquae potum tua carmina ducam,

Cum mihi nectareos summis a fontibus haustus

160

Praebebunt dominum rerum recinentia Christum

Atque tuam pollere deo testantia mentem,

Vt simul oris opes a te mentisque capessam

Et quem cognatum iunctum mihi foedere laetor

Gratuler et sancta sub religione propinquum,

165

Nec cum mortali soluendis corpore uinclis

Perpetuo sanctum complectar pignore fratrem.

Lege felix, Ioui, in Christo Iesu domino nostro.