Sylla Forum statuit Cornelius, hoc Itali urbem

Vocant ab ipso conditoris nomine.

Hic mihi, cum peterem te, rerum maxima Roma,

Spes est oborta prosperum Christum fore.

5

Stratus humi tumulo aduoluebar quem sacer ornat

Martyr dicato Cassianus corpore.

Dum lacrimans mecum reputo mea uulnera et omnes

Vitae labores ac dolorum acumina,

Erexi ad caelum faciem, stetit obuia contra

10

Fucis colorum picta imago martyris

Plagas mille gerens, totos lacerata per artus,

Ruptam minutis praeferens punctis cutem.

Innumeri circum pueri (miserabile uisu)

Confossa paruis membra figebant stilis,

15

Vnde pugillares soliti percurrere ceras

Scholare murmur adnotantes scripserant.

Aedituus consultus ait: "Quod prospicis, hospes,

Non est inanis aut anilis fabula.

Historiam pictura refert, quae tradita libris

20

Veram uetusti temporis monstrat fidem.

Praefuerat studiis puerilibus et grege multo

Saeptus magister litterarum sederat

Verba notis breuibus conprendere cuncta peritus

Raptimque punctis dicta praepetibus sequi.

25

Aspera nonnumquam praecepta et tristia uisa

Inpube uulgus mouerant ira et metu;

Doctor amarus enim discenti semper ephebo

Nec dulcis ulli disciplina infantiae est.

Ecce fidem quatiens tempestas saeua premebat

30

Plebem dicatam christianae gloriae.

Extrahitur coetu e medio moderator alumni

Gregis, quod aris supplicare spreuerat.

Poenarum artifici quaerenti quod genus artis

Vir nosset alto tam rebellis spiritu

35

Respondent: "Agmen tenerum ac puerile gubernat

Fictis notare uerba signis inbuens."

"Ducite" conclamat "captiuum, ducite et ultro

Donetur ipsis uerberator paruulis.

Vt libet inludant, lacerent inpune manusque

40

Tinguant magistri feriatas sanguine.

Ludum discipulis uolupe est ut praebeat ipse

Doctor seuerus, quos nimis coercuit."

Vincitur post terga manus spoliatus amictu,

Adest acutis agmen armatum stilis.

45

Quantum quisque odii tacita conceperat ira,

Effundit ardens felle tandem libero.

Coniciunt alii fragiles inque ora tabellas

Frangunt, relisa fronte lignum dissilit,

Buxa crepant cerata genis inpacta cruentis

50

Rubetque ab ictu curta et umens pagina.

Inde alii stimulos et acumina ferrea uibrant,

Qua parte aratis cera sulcis scribitur,

Et qua secti apices abolentur et aequoris hirti

Rursus nitescens innouatur area.

55

Hinc foditur Christi confessor et inde secatur,

Pars uiscus intrat molle, pars scindit cutem.

Omnia membra manus pariter fixere ducentae

Totidemque guttae uulnerum stillant simul.

Maior tortor erat qui summa pupugerat infans

60

Quam qui profunda perforarat uiscera,

Ille leuis, quoniam percussor morte negata

Saeuire solis scit dolorum spiculis,

Hic quanto interius uitalia condita pulsat

Plus dat medellae, dum necem prope adplicat.

65

"Este, precor, fortes et uincite uiribus annos

Quod defit aeuo suppleat crudelitas!"

Sed male conatus tener infirmusque laborat,

Tormenta crescunt, dum fatiscit carnifex.

"Quid gemis?" exclamat quidam, "tute ipse magister

70

Istud dedisti ferrum et armasti manus.

Reddimus ecce tibi tam milia multa notarum

Quam stando flendo te docente excepimus.

Non potes irasci quod scribimus; ipse iubebas

Numquam quietum dextera ut ferret stilum.

75

Non petimus totiens te praeceptore negatas,

Auare doctor, iam scholarum ferias.

Pangere puncta libet sulcisque intexere sulcos,

Flexas catenis inpedire uirgulas.

Emendes licet inspectos longo ordine uersus,

80

Mendosa forte si quid errauit manus.

Exerce imperium, ius est tibi plectere culpam,

Si quis tuorum te notauit segnius."

Talia ludebant pueri per membra magistri

Nec longa fessum poena soluebat uirum.

85

Tandem luctantis miseratus ab aethere Christus

Iubet resolui pectoris ligamina

Difficilesque moras animae ac retinacula uitae

Relaxat artas et latebras expedit.

Sanguis ab interno uenarum fonte patentes

90

Vias secutus deserit praecordia

Totque foraminibus penetrati corporis exit

Fibrarum anhelans ille uitalis calor.

Haec sunt quae liquidis expressa coloribus, hospes,

Miraris, ista est Cassiani gloria.

95

Suggere si quod habes iustum uel amabile uotum,

Spes si qua tibi est, si quid intus aestuas.

Audit, crede, preces martyr prosperrimus omnes

Ratasque reddit quas uidet probabiles."

Pareo; conplector tumulum, lacrimas quoque fundo,

100

Altar tepescit ore, saxum pectore.

Tunc arcana mei percenseo cuncta laboris,

Tunc quod petebam quod timebam murmuro,

Et post terga domum dubia sub sorte relictam

Et spem futuri forte nutantem boni.

105

Audior, urbem adeo, dextris successibus utor,

Domum reuertor, Cassianum praedico.