Fons, Antenoreae uitam qui porrigis urbi
Fataque uicinis noxia pellis aquis,
Cum tua uel mutis tribuant miracula uocem,
Cum tibi plebeius carmina dictet honos
5
Et sit nulla manus, cuius non pollice ductae
Testentur memores prospera uota notae,
Nonne reus Musis pariter Nymphisque tenebor,
Si tacitus soli praetereare mihi?
Indictum neque enim fas est a uate relinqui
10
Hunc qui tot populis prouocat ora locum?
Alto colle minor, planis erectior aruis
Conspicuo cliuus molliter orbe tumet,
Ardentis fecundus aquae. quacumque cauernas
Perforat, offenso truditur igne latex.
15
Spirat putre solum, conclusaque subter anhelo
Pumice rimosas †perforat† unda uias.
Vmida flammarum regio, Vulcania terrae
Vbera, sulphureae feruida regna plagae.
Quis sterilem non credat humum? fumantia uernant
20
Pascua, luxuriat gramine cocta silex
Et, cum sic rigidae cautes feruore liquescant,
Contemptis audax ignibus herba uiret.
Praeterea grandes effosso marmore sulci
Saucia longinquo limite saxa secant.
25
Herculei (sic fama refert) monstratur aratri
Semita, uel casus uomeris egit opus.
In medio, pelagi late flagrantis imago,
Caerulus immenso panditur ore lacus
Ingenti fusus spatio; sed maior in altum
30
Intrat et arcanae rupis inane subit,
Densus nube sua tactuque immitis et haustu,
Sed uitreis idem lucidus usque uadis.
Consuluit natura sibi, ne tota lateret,
Admisitque oculos quo uetat ire calor.
35
Turbidus impulsu uenti cum spargitur aer
Glaucaque fumiferae terga serenat aquae,
Tunc omnem liquidi uallem mirabere fundi,
Tum ueteres hastae, regia dona, micant,
Quas inter nigrae tenebris obscurus harenae
40
Discolor abruptum flumen hiatus agit;
Apparent infra latebrae, quas gurges opacus
Implet et abstrusos ducit in antra sinus;
Tum montis secreta patent, qui flexus in arcum
Aequora pendenti margine summa ligat.
45
Viua coronatos adstringit scaena uapores,
Et leuis exili cortice terra natat,
Calcantumque oneri numquam cessura uirorum
Sustentat trepidum fida ruina pedem.
Facta manu credas: sic leuis circuit oras
50
Ambitus et tenuis perpetuusque riget.
Haerent stagna lacu plenas aequantia ripas
Praescriptumque timent transiluisse modum;
Quod superat fluuius deuexa rupe uolutus
Egerit et campi dorsa recurua petit.
55
Deuehit exceptum natiuo spina meatu;
In patulas plumbi labitur inde uias;
Nullo cum strepitu madidis infecta fauillis
Despumat niueum fistula cana salem.
Multifidas dispergit opes artemque secutus,
60
Qua iussere manus, mobile torquet iter
Et iunctos rapido pontes subtermeat aestu
Adflatosque uago temperat igne tholos.
Acrior interius rauci cum murmure saxi
Spumeus eliso pellitur amne uapor.
65
Hinc pigras repetunt fessi sudore lacunas,
Frigora quis longae blanda dedere morae.
Salue, Paeoniae largitor nobilis undae,
Dardanii, salue, gloria magna soli,
Publica morborum requies, commune medentum
70
Auxilium, praesens numen, inempta salus.
Seu ruptis inferna ruunt incendia ripis
Et nostro Phlegethon deuius orbe calet,
Sulphuris in uenas gelidus seu decidit amnis
Accensusque fluit, quod manifestat odor,
75
Siue pari flammas undarum lance rependens
Arbiter in foedus mons elementa uocat,
Ne cedant superata sibi, sed legibus aequis
Alterius uires possit utrumque pati:
Quidquid erit causae, quocumque emitteris ortu,
80
Non sine consilio currere certa fides.
Quis casum meritis ascribere talibus audet,
Quis negat auctores haec statuisse deos?
Ille pater rerum, qui saecula diuidit astris,
Inter prima coli te quoque sacra dedit
85
Et fragilem nostri miseratus corporis usum
Telluri medicas fundere iussit aquas,
Parcarumque colos exoratura seueras
Flumina laxatis emicuere iugis.
Felices, proprium qui te meruere, coloni,
90
Fas quibus est Aponon iuris habere sui.
Non illis terrena lues corrupta nec Austri
Flamina nec saeuo Sirius igne nocet,
Sed, quamuis Lachesis letali stamine damnet,
Inde sibi fati prosperiora petunt.
95
Quod si forte malus membris exuberat umor
Languida uel nimio uiscera felle uirent
Non uenas reserant nec uulnere uulnera sanant
Pocula nec tristi gramine mixta bibunt:
Amissum lymphis reparant impune uigorem
100
Pacaturque aegro luxuriante dolor.