Claudianus in Eutropium 2

Altre sezioni


Praefatio

Qui modo sublimes rerum flectebat habenas

      Patricius, rursum uerbera nota timet

Et solitos tardae passurus compedis orbes

      In dominos uanas luget abisse minas.

5

Culmine deiectum uitae Fortuna priori

      Reddidit, insano iam satiata ioco.

Scindere nunc alia meditatur ligna securi

      Fascibus et tandem uapulat ipse suis.

Ille citas consul poenas se consule soluit:

10

      Annus qui trabeas hic dedit exilium.

Infaustum populis in se quoque uertitur omen;

      Saeuit in auctorem prodigiosus honos.

Abluto penitus respirant nomine fasti

      Maturamque luem sanior aula uomit.

15

Dissimulant socii coniuratique recedunt,

      Procumbit pariter cum duce tota cohors;

Non acie uicti, non seditione coacti;

      Nec pereunt ritu quo periere uiri.

Concidit exiguae dementia uulnere chartae;

20

      Confecit saeuum littera Martis opus.

Mollis feminea detruditur arce tyrannus

      Et thalamo pulsus perdidit imperium:

Sic iuuenis nutante fide ueterique reducta

      Paelice defletam linquit amica domum.

25

Canitiem raram largo iam puluere turpat

      Et lacrimis rugas implet anile gemens

Suppliciterque pias humilis prostratus ad aras

      Mitigat iratas uoce tremente nurus.

Innumeri glomerantur eri sibi quisque petentes

30

      Mancipium solis utile suppliciis.

Quamuis foedus enim mentemque obscaenior ore,

      Ira dabit pretium; poena meretur emi.

Quas, spado, nunc terras aut quem transibis in axem?

      Cingeris hinc odiis, inde recessit amor.

35

Vtraque te gemino sub sidere regia damnat:

      Hesperius numquam, iam nec Eous eris.

Miror cur, aliis qui pandere fata solebas,

      Ad propriam cladem caeca Sibylla taces.

Iam tibi nulla uidet fallax insomnia Nilus;

40

      Peruigilant uates iam, miserande, tui.

Quid soror? audebit tecum conscendere puppim

      Et ueniet longum per mare fida comes?

An fortasse toros eunuchi pauperis odit

      Et te nunc inopem diues amare negat?

45

Eunuchi iugulum primus secuisse fateris;

      Sed tamen exemplo non feriere tuo.

Viue pudor fatis. en quem tremuere tot urbes,

      En cuius populi sustinuere iugum!

Direptas quid plangis opes, quas natus habebit?

50

      Non aliter poteras principis esse pater.

Improbe, quid pulsas muliebribus astra querellis,

      Quod tibi sub Cypri litore parta quies?

Omnia barbarico per te concussa tumultu.

      Crede mihi, terra tutius aequor erit.

55

Iam non Armenios iaculis terrebis et arcu,

      Per campos uolucrem non agitabis equum;

Dilecto caruit Byzantius ore senatus;

      Curia consiliis aestuat orba tuis:

Emeritam suspende togam, suspende pharetram;

60

      Ad Veneris partes ingeniumque redi.

Non bene Gradiuo lenonia dextera seruit.

      Suscipiet famulum te Cytherea libens.

Insula laeta choris, blandorum mater Amorum:

      Nulla pudicitiae cura placere potest.

65

Prospectant Paphiae celsa de rupe puellae

      Sollicitae, saluam dum ferat unda ratem.

Sed uereor, teneant ne te Tritones in alto

      Lasciuas doctum fallere Nereidas,

Aut idem cupiant pelago te mergere uenti,

70

      Gildonis nuper qui tenuere fugam.

Inclita captiuo memoratur Tabraca Mauro,

      Naufragio Cyprus sit memoranda tuo.

Vecturum moriens frustra delphina uocabis;

      Ad terram solos deuehit ille uiros.

75

Quisquis adhuc similes eunuchus tendit in actus,

      Respiciens Cyprum desinat esse ferox.

 

 

Mygdonii cineres et si quid restat Eoi,

Quod pereat, regni: certe non augure falso

Prodigii patuere minae, frustraque peracto

Vulnere monstriferi praesagia discitis anni.

5

Cautior ante tamen uiolentum nauita Caurum

Prospicit et tumidae subducit uela procellae.

Quid iuuat errorem mersa iam puppe fateri?

Quid lacrimae delicta leuant? stant omina uestri

Consulis: immotis haesere piacula fatis.

10

Tunc decuit sentire nefas, tunc ire recentes

Detersum maculas. ueteri post obruta morbo

Corpora Paeonias nequiquam admoueris herbas.

Vlcera possessis alte suffusa medullis

Non leuiore manu, ferro sanantur et igni,

15

Ne noceat frustra mox eruptura cicatrix.

Ad uiuum penetrant flammae, quo funditus umor

Defluat et uacuis corrupto sanguine uenis

Arescat fons ipse mali; truncatur et artus,

Vt liceat reliquis securum degere membris.

20

At uos egregie purgatam creditis aulam,

Eutropium si Cyprus habet? uindictaque mundi

Semiuir exul erit? qui uos lustrare ualebit

Oceanus? tantum facinus quae diluet aetas?

Induerat necdum trabeas: mugitus ab axe

25

Redditus inferno, rabies arcana cauernas

Vibrat et alterno confligunt culmina lapsu.

Bacchatus per operta tremor Calchedona mouit

Pronus et in geminas nutauit Bosphorus urbes.

Concurrere freti fauces, radice reuulsa

30

Vitant instabilem rursum Symplegada nautae.

Scilicet haec Stygiae praemittunt signa sorores

Et sibi iam tradi populos hoc consule gaudent.

Mox oritur diuersa lues: hinc Mulciber ignes

Sparserat, hinc uicta proruperat obice Nereus;

35

Haec flagrant, haec tecta natant. quam, numina, poenam

Seruatis sceleri, cuius tot cladibus omen

Constitit? incumbas utinam, Neptune, tridenti

Pollutumque solum toto cum crimine mergas.

Vnam pro mundo Furiis concedimus urbem.

40

Vtque semel patuit monstris iter, omnia tempus

Nacta suum properant: nasci tum decolor imber

Infantumque noui uultus et dissona partu

Semina, tum lapidum fletus armentaque uulgo

Ausa loqui mediisque ferae se credere muris;

45

Tum uates sine more rapi lymphataque passim

Pectora terrifici stimulis ignescere Phoebi.

Fac nullos cecinisse deos: adeone retusi

Quisquam cordis erit, dubitet qui partibus illis

Adfore fatalem castrati consulis annum?

50

Sed quam caecus inest uitiis amor! omne futurum

Despicitur suadentque breuem praesentia fructum

Et ruit in uetitum damni secura libido,

Dum mora supplicii lucro serumque quod instat

Creditur. haud equidem contra tot signa Camillo

55

Detulerim fasces, nedum (pro sexus!) inerti

Mancipio, cui, cuncta licet responsa iuberent

Hortantesque licet sponderent prospera diui,

Turpe fuit cessisse uiros. Exquirite retro

Crimina continui lectis annalibus aeui,

60

Prisca recensitis euoluite saecula fastis:

Quid senis infandi Capreae, quid scaena Neronis

Tale ferunt? spado Romuleo succinctus amictu

Sedit in Augustis laribus. uulgata patebat

Aula salutantum studiis; huc plebe senatus

65

Permixta trepidique duces omnisque potestas

Confluit. aduolui genibus, contingere dextram

Ambitus et uotum deformibus oscula rugis

Figere. praesidium legum genitorque uocatur

Principis et famulum dignatur regia patrem.

70

Posteritas, admitte fidem: monumenta petuntur

Dedecoris multisque gemunt incudibus aera

Formatura nefas. haec iudicis, illa togati,

Haec nitet armati species; numerosus ubique

Fulget eques: praefert eunuchi curia uultus.

75

Ac ueluti caueant ne quo consistere uirtus

Possit pura loco, cunctas hoc ore laborant

Incestare uias. maneant immota precamur

Certaque perpetui sint argumenta pudoris.

Subter adulantes tituli nimiaeque leguntur

80

Vel maribus laudes: claro quod nobilis ortu

(Cum uiuant domini!), quod maxima proelia solus

Impleat (et patitur miles!), quod tertius urbis

Conditor (hoc Byzas Constantinusque uidebant!).

Inter quae tumidus leno producere cenas

85

In lucem, foetere mero, dispergere plausum

Empturas in uulgus opes, totosque theatris

Indulgere dies, alieni prodigus auri.

At soror et, si quid portentis creditur, uxor

Mulcebat matres epulis et more pudicae

90

Coniugis eunuchi celebrabat uota mariti.

Hanc amat, hanc summa de re uel pace uel armis

Consulit, huic curas et clausa palatia mandat

Ceu stabulum uacuamque domum. sic magna tueri

Regna nihil, patiensque iugi deluditur orbis?

95

Mitior alternum Zephyri iam bruma teporem

Senserat et primi laxabant germina flores,

Iamque iter in gremio pacis sollemne parabant

Ad muros, Ancyra, tuos, auctore repertum

Eutropio, pelagi ne taedia longa subirent,

100

Sed uaga lasciuis flueret discursibus aestas

Vnde tamen tanta sublimes mole redibant,

Ceu uinctos traherent Medos Indumque bibissent.

Ecce autem flauis Gradiuus ab usque Gelonis

Arua cruentato repetebat Thracia curru:

105

Subsidunt Pangaea rotis altaeque sonoro

Stridunt axe niues. ut uertice constitit Haemi

Femineasque togas pressis conspexit habenis,

Subrisit crudele pater cristisque micantem

Quassauit galeam; tunc implacabile numen

110

Bellonam adloquitur, quae sanguine sordida uestem

Illyricis pingues pectebat stragibus hydros:

"Necdum mollitiae, necdum, germana, mederi

Possumus Eoae? numquam corrupta rigescent

Saecula? Cappadocum tepidis Argaeus aceruis

115

Aestuat; infelix etiamnum pallet Orontes.

Dum pereunt, meminere mali; si corda parumper

Respirare sinas, nullo tot funera sensu

Praetereunt: antiqua leuis iactura cruoris!

"Aspicis obscaenum facinus? quid crinibus ora

120

Protegis? en quales sese diffudit in actus

Parua quies, quantum nocuerunt otia ferri!

Qui caruit bellis, eunucho traditur annus.

Actum de trabeis esset, si partibus una

Mens foret Hesperiis; rueret derisa uetustas

125

Nullaque calcati starent uestigia iuris,

Ni memor imperii Stilicho morumque priorum

Turpe relegasset defenso Thybride nomen

Intactamque nouo seruasset crimine Romam.

Ille dedit portum, quo se pulsata referret

130

Maiestas Latii deformataeque secures;

Ille dedit fastos, ad quos Oriente relicto

Confugeret sparsum maculis seruilibus aeuum.

"Quam similes haec aula uiros! ad moenia uisus

Dirige: num saltem tacita formidine mussant?

135

Num damnant animo? plaudentem cerne senatum

Et Byzantinos proceres Graiosque Quirites.

O patribus plebes, o digni consule patres!

Quid? quod et armati cessant et nulla uirilis

Inter tot gladios sexum reminiscitur ira?

140

Hucine nostrorum cinctus abiere nepotum?

Sic Bruti despectus honos? Ignosce parenti,

Romule, quod serus temeratis fascibus ultor

Aduenio: iamiam largis haec gaudia faxo

Compensent lacrimis. quid dudum inflare moraris

145

Tartaream, Bellona, tubam, quid stringere falcem,

Qua populos a stirpe metis? molire tumultus,

Excute delicias. Thracum Macetumque ruinae

Taedet et in gentes iterum saeuire sepultas.

Damna minus consueta moue; trans aequora saeuas

150

Verte faces; aliis exordia sume rapinis.

Non tibi Riphaeis hostis quaerendus ab oris,

Non per Caucasias accito turbine ualles

Est opus. Ostrogothis colitur mixtisque Gruthungis

Phryx ager: hos paruae poterunt impellere causae

155

In scelus; ad mores facilis natura reuerti.

Sic eat: in nostro quando iam milite robur

Torpuit et molli didicit parere magistro,

Vindicet Arctous uiolatas aduena leges;

Barbara Romano succurrant arma pudori."

160

Sic fatus clipeo, quantum uix ipse deorum

Arbiter infesto cum percutit aegida nimbo,

Intonuit. responsat Athos Haemusque remugit;

Ingeminat raucum Rhodope concussa fragorem.

Cornua cana gelu mirantibus extulit undis

165

Hebrus et exsanguem glacie timor alligat Histrum

Tunc, adamante grauem nodisque rigentibus hastam,

Telum ingens nullique deo iaculabile, torsit.

Fit late ruptis uia nubibus; illa per auras

Tot freta, tot montes uno contenta uolatu

170

Transilit et Phrygiae mediis affigitur aruis.

Sensit humus; gemuit Nysaeo palmite felix

Hermus et aurata Pactolus inhorruit urna

Totaque summissis fleuerunt Dindyma siluis.

Nec dea praemissae stridorem segnius hastae

175

Consequitur, centumque uias meditata nocendi

Tandem Tarbigilum (Geticae dux improbus alae

Hic erat) aggreditur. uiso tum forte redibat

Eutropio uacuus donis, feritasque dolore

Creuerat et, teneris etiam quae crimina suadet

180

Ingeniis, Scythicum pectus flammabat egestas.

Huic sese uultu simulatae coniugis offert

Mentitoque ferox incedit barbara gressu,

Carbaseos induta sinus: post terga reductas

Vberibus propior mordebat fibula uestes,

185

Inque orbem tereti mitra retinente capillum

Strinxerat et uirides flauescere iusserat angues.

Aduolat ac niueis reducem complectitur ulnis

Infunditque animo furiale per oscula uirus.

Principe quam largo ueniat, quas inde reportet

190

Diuitias, astu rabiem motura requirit.

Ille iter ingratum, uanos deflere labores,

Quos super eunuchi fastus, quae probra tulisset.

Continuo secat ungue genas et tempore pandit

Arrepto gemitus: I nunc, deuotus aratris

195

Scinde solum positoque tuos mucrone sodales

Ad rastros sudare doce. bene rura Gruthungus

Excolet et certo disponet sidere uites.

Felices aliae, quas debellata maritis

Oppida, quas magnis quaesitae uiribus ornant

200

Exuuiae, quibus Argiuae pulchraeque ministrant

Thessalides, famulas et quae meruere Lacaenas.

Me nimium timido, nimium iunxere remisso

Fata uiro, totum qui degener exuit Histrum,

Qui refugit patriae ritus, quem detinet aequi

205

Gloria concessoque cupit uixisse colonus

Quam dominus rapto. quid pulchra uocabula pigris

Praetentas uitiis? probitatis inertia nomen,

Iustitiae formido subit. tolerabis iniquam

Pauperiem, cum tela geras? et flebis inultus,

210

Cum pateant tantae nullis custodibus urbes?

Quippe metus poenae. pridem mos ille uigebat,

Vt meritos colerent impacatisque rebelles

Vrgerent odiis; at nunc, qui foedera rumpit,

Ditatur; qui seruat, eget. uastator Achiuae

215

Gentis et Epirum nuper populatus inultam

Praesidet Illyrico; iam, quos obsedit, amicos

Ingreditur muros illis responsa daturus,

Quorum coniugibus potitur natosque peremit.

Sic hostes punire solent, haec praemia soluunt

220

Excidiis. cunctaris adhuc numerumque tuorum

Respicis exiguamque manum? tu rumpe quietem;

Bella dabunt socios. nec te tam prona monerem,

Si contra paterere uiros: nunc alter in armis

Sexus et eunuchis se defensoribus orbis

225

Credidit; hos aquilae Romanaque signa sequuntur.

Incipe barbaricae tandem te reddere uitae,

Te quoque iam timeant admirenturque nocentem,

Quem spreuere pium. spoliis praedaque repletus

Cum libeat Romanus eris." Sic fata repente

230

In diram se uertit auem rostroque recuruo

Turpis et infernis tenebris obscurior alas

Auspicium ueteri sedit ferale sepulcro.

Ille, pauor postquam resoluto corde quieuit

Et rigidae sedere comae, non distulit atrox

235

Iussa deae; sociis, quae uiderat, ordine pandit

Irritatque sequi. Coniurat barbara pubes

Nacta ducem Latiisque palam desciuit ab armis.

Pars Phrygiae, Scythicis quaecumque Trionibus alget

Proxima, Bithynos, solem quae condit, Ionas,

240

Quae leuat, attingit Galatas. utrimque propinqui

Finibus obliquis Lydi Pisidaeque feroces

Continuant australe latus. gens una fuere

Tot quondam populi, priscum cognomen et unum

Appellata Phryges; sed (quid non longa ualebit

245

Permutare dies?) dicti post Maeona regem

Maeones. Aegeos insedit Graecia portus;

Thyni Thraces arant quae nunc Bithynia fertur;

Nuper ab Oceano Gallorum exercitus ingens

Illis ante uagus tandem regionibus haesit

250

Gaesaque deposuit, Graio iam mitis amictu,

Pro Rheno poturus Halyn. dat cuncta uetustas

Principium Phrygibus; nec rex Aegyptius ultra

Restitit, humani postquam puer uberis expers

In Phrygiam primum laxauit murmura uocem.

255

Hic cecidit Libycis iactata paludibus olim

Tibia, foedatam cum reddidit umbra Mineruam,

Hic et Apollinea uictus testudine pastor

Suspensa memores illustrat pelle Celaenas.

Quattuor hinc magnis procedunt fontibus amnes

260

Auriferi; nec miror aquas radiare metallo,

Quae totiens lauere Midan. diuersus ad Austrum

Cursus et Arctoum fluuiis mare. Dindyma fundunt

Sangarium, uitrei puro qui gurgite Galli

Auctus Amazonii defertur ad ostia Ponti.

265

Icarium pelagus Mycalaeaque litora iuncti

Marsya Maeanderque petunt; sed Marsya uelox,

Dum suus est, flexuque carens iam flumine mixtus

Mollitur, Maeandre, tuo; contraria passus,

Quam Rhodano stimulatus Arar: quos inter aprica

270

Planities Cererique fauet densisque ligatur

Vitibus et glaucae fructus attollit oliuae,

Diues equis, felix pecori pretiosaque picto

Marmore purpureis, caedit quod Synnada, uenis.

Talem tum Phrygiam Geticis populatibus uri

275

Permisere dei. securas barbarus urbes

Irrupit facilesque capi. spes nulla salutis,

Nulla fugae: putribus iam propugnacula saxis

Longo corruerant aeuo pacisque senecta.

Interea gelidae secretis rupibus Idae

280

Dum sedet et thiasos spectat de more Cybebe

Curetumque alacres ad tympana suscitat enses,

Aurea sanctarum decus immortale comarum

Defluxit capiti turris summoque uolutus

Vertice crinalis uiolatur puluere murus.

285

Obstipuere truces omen Corybantes et uno

Fixa metu tacitas presserunt orgia buxos.

Indoluit genetrix, tum sic commota profatur:

"Hoc mihi iam pridem Lachesis grandaeua canebat

Augurium: Phrygiae casus uenisse supremos

290

Delapsus testatur apex. heu sanguine qualis

Ibit Sangarius quantasque cadauera lenti

Maeandri passura moras! immobilis haeret

Terminus, haec dudum nato placuere Tonanti.

Par et finitimis luctus, frustraque Lyaei

295

Non defensuros implorat Lydia thyrsos.

Iamque uale Phrygiae tellus perituraque flammis

Moenia, conspicuas quae nunc attollitis arces,

Mox campi nudumque solum! dilecta ualete

Flumina! non uestris ultra bacchabor in antris

300

Nec iuga sulcabit noster Berecyntia currus."

Dixit et ad tristes conuertit tympana planctus.

Labentem patriam sacris ululatibus Attis

Personat et torui lacrimis maduere leones.

Eutropius, nequeat quamuis metuenda taceri

305

Clades et trepidus uulgauerit omnia rumor,

Ignorare tamen fingit regnique ruinas

Dissimulat: paruam latronum errare cateruam,

Ad sontes tormenta magis quam tela parari

Nec duce frangendas iactat, sed iudice uires:

310

Vasta uelut Libyae uenantum uocibus ales

Cum premitur calidas cursu transmittit harenas

Inque modum ueli sinuatis flamine pennis

Puluerulenta uolat; si iam uestigia retro

Clara sonent, oblita fugae stat lumine clauso

315

(Ridendum!) reuoluta caput creditque latere,

Quem non ipsa uidet. furtim tamen ardua mittit

Cum donis promissa nouis, si forte rogatus

Desinat. ille semel nota dulcedine praedae

Se famulo seruire negat, nec grata timentum

320

Munera; militiam nullam nec prima superbus

Cingula dignari; nam quis non consule tali

Vilis honos? Postquam precibus mitescere nullis,

Non auro cessisse uidet creberque recurrit

Nuntius incassum nec spes iam foederis extat:

325

Tandem consilium belli confessus agendi

Ad sua tecta uocat. iuuenes uenere proterui

Lasciuique senes, quibus est insignis edendi

Gloria corruptasque dapes uariasse decorum,

Qui uentrem inuitant pretio traduntque palato

330

Sidereas Iunonis aues et si qua loquendi

Gnara coloratis uiridis defertur ab Indis,

Quaesitos trans regna cibos, quorumque profundam

Ingluuiem non Aegaeus, non alta Propontis,

Non freta longinquis Maeotia piscibus explent.

335

Vestis odoratae studium; laus maxima risum

Per uanos mouisse sales minimeque uiriles

Munditiae; compti uultus; onerique uel ipsa

Serica. si Chunus feriat, si Sarmata portas,

Solliciti scaenae; Romam contemnere sueti

340

Mirarique suas, quas Bosphorus obruat! aedes;

Saltandi dociles aurigarumque periti.

Pars humili de plebe duces; pars compede sura

Cruraque signati nigro liuentia ferro

Iura regunt, facies quamuis inscripta repugnet

345

Seque suo prodat titulo. sed prima potestas

Eutropium praefert Hosio subnixa secundo.

Dulcior hic sane cunctis prudensque mouendi

Iuris et admoto qui temperet omnia fumo,

Feruidus, accensam sed qui bene decoquat iram.

350

Considunt apices gemini dicionis Eoae,

Hic cocus, hic leno, defossi uerbere terga,

Seruitio, non arte pares, hic saepius emptus,

Alter ad Hispanos nutritus uerna penates.

Ergo ubi collecti proceres, qui rebus in artis

355

Consulerent tantisque darent solacia morbis,

Obliti subito Phrygiae bellisque relictis

Ad solitos coepere iocos et iurgia circi

Tendere. nequiquam magna confligitur ira,

Quis melius uibrata puer uertigine molli

360

Membra rotet, uerrat quis marmora crine supino?

Quis magis enodes laterum detorqueat arcus,

Quis uoci digitos, oculos quis moribus aptet?

Hi tragicos meminere modos; his fabula Tereus,

His necdum commissa choro cantatur Agaue.

365

Increpat Eutropius: non haec spectacula tempus

Poscere; nunc alias armorum incumbere curas;

Se satis Armenio fessum pro limite cingi

Nec tantis unum subsistere posse periclis;

Ignoscant senio, iuuenes ad proelia mittant:-

370

Qualis pauperibus nutrix inuisa puellis

Adsidet et tela communem quaerere uictum

Rauca monet; festis illae lusisse diebus

Orant et positis aequaeuas uisere pensis,

Irataeque operi iam lasso pollice fila

375

Turbant et teneros detergent stamine fletus.

Emicat extemplo cunctis trepidantibus audax

Crassa mole Leo, quem uix Cyclopia solum

Aequatura fames, quem non ieiuna Celaeno

Vinceret; hinc nomen fertur meruisse Leonis.

380

Acer in absentes linguae iactator, abundans

Corporis exiguusque animi, doctissimus artis

Quondam lanificae, moderator pectinis unci.

Non alius lanam purgatis sordibus aeque

Praebuerit calathis, similis nec pinguia quisquam

385

Vellera per tenues ferri producere rimas.

Tunc Aiax erat Eutropii lateque fremebat,

Non septem uasto quatiens umbone iuuencos,

Sed, quam perpetuis dapibus pigroque sedili

Inter anus interque colos onerauerat, aluum.

390

Adsurgit tandem uocemque expromit anhelam:

"Quis nouus hic torpor, socii? quonam usque sedemus

Femineis clausi thalamis patimurque periclum

Gliscere desidia? grauiorum turba malorum

Texitur, ignauis trahimus dum tempora uotis.

395

Me petit hic sudor. numquam mea dextera segnis

Ad ferrum. faueat tantum Tritonia coeptis,

Inceptum peragetur opus. iam cuncta furorem

Qui grauat, efficiam leuiorem pondere lanae

Tarbigilum tumidum, desertoresque Gruthungos

400

Vt miseras populabor oues et pace relata

Pristina restituam Phrygias ad stamina matres."

His dictis iterum sedit; fit plausus et ingens

Concilii clamor, qualis resonantibus olim

Exoritur caueis, quotiens crinitus ephebus

405

Aut rigidam Nioben aut flentem Troada fingit.

Protinus excitis iter irremeabile signis

Adripit infaustoque iubet bubone moueri

Agmina Mygdonias mox impletura uolucres.

Pulcher et urbanae cupiens exercitus umbrae,

410

Adsiduus ludis, auidus splendere lauacris

Nec soles imbresue pati, multumque priori

Dispar, sub clipeo Thracum qui ferre pruinas,

Dum Stilicho regeret, nudoque hiemare sub axe

Sueuerat et duris haurire bipennibus Hebrum.

415

Cum duce mutatae uires. Byzantia robur

Fregit luxuries Ancyranique triumphi.

Non peditem praecedit eques; non commoda castris

Eligitur regio; uicibus custodia nullis

Aduigilat uallo; non explorantur eundae

420

Vitandaeque uiae; nullo se cornua flectunt

Ordine: confusi passim per opaca uagantur

Lustra, per ignotas angusto tramite ualles.

Sic uacui rectoris equi, sic orba magistro

Fertur in abruptum casu, non sidere, puppis;

425

Sic ruit in rupes amisso pisce sodali

Belua, sulcandas qui praeuius edocet undas

Immensumque pecus paruae moderamine caudae

Temperat et tanto coniungit foedera monstro;

Illa natat rationis inops et caeca profundi;

430

Iam breuibus deprensa uadis ignara reuerti

Palpitat et uanos scopulis illidit hiatus.

Tarbigilus simulare fugam flatusque Leonis

Spe nutrire leues improuisusque repente,

Dum grauibus marcent epulis hostique catenas

435

Inter uina crepant, largo sopita Lyaeo

Castra subit. pereunt alii, dum membra cubili

Tarda leuant; alii leto iunxere soporem;

Ast alios uicina palus sine more ruentes

Excipit et cumulis immanibus aggerat undas.

440

Ipse Leo damma ceruoque fugacior ibat

Sudanti tremebundus equo: qui pondere postquam

Decidit, implicitus limo cunctantia pronus

Per uada reptabat. caeno subnixa tenaci

Mergitur et pingui suspirat corpore moles

445

More suis, dapibus quae iam deuota futuris

Turpe gemit, quotiens Hosius mucrone corusco

Armatur cingitque sinus secumque uolutat,

Quas figat uerubus partes, quae frusta calenti

Mandet aquae quantoque cutem distendat echino.

450

Flagrat opus; crebro pulsatus perstrepit ictu;

Contexit uarius penetrans Calchedona nidor.

Ecce leuis frondes a tergo concutit aura:

Credit tela Leo; ualuit pro uulnere terror

Impleuitque uicem iaculi, uitamque nocentem

455

Integer et sola formidine saucius efflat.

Quis tibi tractandos pro pectine, degener, enses,

Quis solio campum praeponere suasit auito?

Quam bene texentum laudabas carmina tutus

Et matutinis pellebas frigora mensis!

460

Hic miserande iaces; hic, dum tua uellera uitas,

Tandem fila tibi neuerunt ultima Parcae.

Iam uaga pallentem densis terroribus aulam

Fama quatit; stratas acies, deleta canebat

Agmina, Maeonios foedari caedibus agros,

465

Pamphylos Pisidasque rapi. metuendus ab omni

Tarbigilus regione tonat; modo tendere cursum

In Galatas, modo Bithynis incumbere fertur.

Sunt qui per Cilicas rupto descendere Tauro,

Sunt qui correptis ratibus terraque marique

470

Aduentare ferant; geminantur uera pauoris

Ingenio: longe spectari puppibus urbes

Accensas, lucere fretum uentoque citatas

Omnibus in pelago uelis haerere fauillas.

Hos inter strepitus funestior aduolat alter

475

Nuntius: armatam rursus Babylona minari

Rege nouo; resides Parthos ignaua perosos

Otia Romanae finem iam quaerere paci.

Rarus apud Medos regum cruor; unaque cuncto

Poena manet generi: quamuis crudelibus aeque

480

Paretur dominis. sed quid non audeat annus

Eutropii? socium nobis fidumque Saporem

Perculit et Persas in regia uulnera mouit

Rupturasque fidem, leto pars ne qua uacaret,

Eumenidum taedas trans flumina Tigridis egit.

485

Tum uero cecidere animi tantisque procellis

Deficiunt. saepti latrantibus undique bellis

Infensos tandem superos et consulis omen

Agnouere sui, nec iam reuocabile damnum

Euentu stolido serum didicere magistro.

490

Namque ferunt geminos uno de semine fratres

Iapetionidas generis primordia nostri

Dissimili finxisse manu: quoscumque Prometheus

Excoluit multumque innexuit aethera limo,

Hi longe uentura notant dubiisque parati

495

Casibus occurrunt fabro meliore politi.

Deteriore luto prauus quos edidit auctor,

Quem merito Grai perhibent Epimethea uates,

Et nihil aetherii sparsit per membra uigoris,

Hi pecudum ritu non impendentia uitant

500

Nec res ante uident; accepta clade queruntur

Et seri transacta gemunt. Iam sola renidet

In Stilichone salus, et cuius semper acerbum

Ingratumque sibi factorum conscius horror

Credidit aduentum, quem si procedere tantum

505

Alpibus audissent, mortem poenasque tremebant,

Iam cuncti uenisse uolunt, scelerumque priorum

Paenitet; hoc tantis bellorum sidus in undis

Sperant, hoc pariter iusti sontesque precantur:

Ceu pueri, quibus alta pater trans aequora merces

510

Deuehit, intenti ludo studiisque soluti

Latius amoto passim custode uagantur;

Si grauis auxilio uacuas inuaserit aedes

Vicinus laribusque suis proturbet inultos,

Tum demum patrem implorant et nomen inani

515

Voce cient frustraque oculos ad litora tendunt.

Omnes supplicio dignos letoque fatentur,

Qui se tradiderint famulis Stilichone relicto.

Mutati stupuere diu sensuque reducto

Paulatim proprii mirantur monstra furoris

520

Auertuntque oculos: proiectis fascibus horret

Lictor et infames labuntur sponte secures:

Quales Aonio Thebas de monte reuersae

Maenades infectis Pentheo sanguine thyrsis,

Cum patuit uenatus atrox matrique rotatum

525

Conspexere caput, gressus caligine figunt

Et rabiem desisse dolent. quin protinus ipsa

Tendit ad Italiam supplex Aurora potentem

Non radiis redimita comam, non flammea uultu

Nec croceum uestita diem; stat liuida luctu,

530

Qualis erat Phrygio tegeret cum Memnona busto.

Quam simul agnouit Stilicho nec causa latebat,

Restitit; illa manum uictricem amplexa moratur

Altaque uix lacrimans inter suspiria fatur:

"Tantane te nostri ceperunt taedia mundi?

535

Sic me ludibrium famulis risumque relinquis

Dux quondam rectorque meus? solamque tueris

Hesperiam? domiti nec te post bella tyranni

Cernere iam licuit? sic te uictoria nobis

Eripuit Gallisque dedit? Rufinus origo

540

Prima mali: geminas inter discordia partes

Hoc auctore fuit. sed iam maiora mouenti

Occurrit iusta rediens exercitus ira,

Fortis adhuc ferrique memor. breuis inde reluxit

Falsaque libertas; rursum Stilichonis habenis

545

Sperabam me posse regi. pro caeca futuri

Gaudia! fraterno coniungi coeperat orbis

Imperio (quis enim tanto terrore recentis

Exempli paribus sese committeret ausis?),

Cum subito (monstrosa mihi turpisque relatu

550

Fabula) Rufini castratus prosilit heres,

Et similes iterum luctus Fortuna reduxit,

Vt solum domini sexum mutasse uiderer.

"Hic primum thalami claustris delicta tegebat

Clam timideque iubens; erat inuidiosa potestas,

555

Sed tamen eunuchi, necdum sibi publica iura

Sumere nec totas audebat uertere leges.

At postquam pulsisque bonis et faece retenta

Peiores legit socios dignusque satelles

Hinc Hosius stetit, inde Leo, fiducia creuit

560

Regnandique palam flagrauit aperta libido.

Patricius, consul maculat quos uendit honores,

Plus maculat quos ipse gerit. iam signa tubaeque

Mollescunt, ipsos ignauia fluxit in enses.

Exultant merito gentes facilisque uolenti

565

Praeda sumus. iam Bistoniis Haemoque niuali

Vastior expulsis Oriens squalescit aratris.

Ei mihi, quas urbes et quanto tempore Martis

Ignaras uno rapuerunt proelia cursu!

Nuper ab extremo ueniens equitatus Araxe

570

Terruit Antiochi muros, ipsumque decorae

Paene caput Syriae flammis hostilibus arsit.

Vtque grauis spoliis nulloque obstante profunda

Laetus caede redit, sequitur mucrone secundo

Continuum uulnus; nec iam mihi Caucasus hostes

575

Nec mittit gelidus Phasis; nascuntur in ipso

Bella sinu. legio pridem Romana Gruthungi,

Iura quibus uictis dedimus, quibus arua domusque

Praebuimus, Lydos Asiaeque uberrima uastant

Ignibus et si quid tempestas prima reliquit.

580

Nec ui nec numero freti; sed inertia nutrit

Proditioque ducum, quorum per crimina miles

Captiuis dat terga suis, quos teste subegit

Danuuio partemque timet qui reppulit omnes.

"Aula choris epulisque uacat nec perdita curat,

585

Dum superest aliquid. ne quid tamen orbe reciso

Venditor amittat, prouincia quaeque superstes

Diuiditur geminumque duplex passura tribunal

Cogitur alterius pretium sarcire peremptae.

Sic mihi restituunt populos; hac arte reperta

590

Rectorum numerum terris pereuntibus augent.

"In te iam spes una mihi. pro fronde Mineruae

Has tibi protendo lacrimas: succurre ruenti,

Eripe me tandem, seruilibus eripe regnis.

Neue adeo cunctos paucorum crimine damnes

595

Nec noua tot meritis offensa prioribus obstet.

Iamiam flecte animum. suprema pericula semper

Dant ueniam culpae. quamuis iratus et exul

Pro patriae flammis non distulit arma Camillus.

Nec te subtrahimus Latio; defensor utrique

600

Sufficis. armorum liceat splendore tuorum

In commune frui; clipeus nos protegat idem

Vnaque pro gemino desudet cardine uirtus."