Talia dicentem confestim factio frendens

Temptare adgreditur uerbis cum fraude malignis:

"Certum est, ueridicum te nunc uenisse magistrum,

Nec quemquam metuens Domini uestigia seruas.

5

Dic ergo, an liceat nostrae dissoluere genti

Caesaris urgentis semper sub lege tributum?"

Ille sed inspiciens saeui penetralia cordis:

"Cur temptatis, ait, nunc me concludere uerbis,

Fallaces? Mentis prodit fallacia fructum.

10

Inspicite in nummum sculptique nomismatis aera,

Caesaris expressum facile est ubi cernere uultum.

Soluite nunc illi propria sub lege tributum,

Atque Deo proprium legis seruemus honorem."

Post Sadducaei hinc inde latratibus urgent:

15

"Moysea, qui legum posuit praecepta, iubere,

Si quis conubium properata morte relinquet,

Pignoribus mediis nondum de germine cretis,

Huius germano rursus sociabile uinclum

Deberi, generis pereat ne portio lapsi.

20

Finibus in nostris septem germana fuerunt

Corpora; sed maior primus mox uincula nuptae

Sumpsit, praeceleri cecidit sub acumine mortis

Post alius frater thalamis sine fructibus isdem

Concidit et cuncti iacuere ex ordine fratres

25

Vnius et cunctos fletus gemuere maritae;

Post ipsam rapuit gelidae inclementia mortis.

Si uenient igitur cuncti sub limina uitae,

Cuius conubiis mulier reddenda resurget?"

Ollis Christus ait: "Errori obnoxia prauo

30

Legibus et iussis Domini mens dura resistit.

30a

Legibus et uirtute dei mens decolor exit.

Namque secunda dehinc laetae reparatio uitae

Non thalamos nouit, non terrae gaudia uana,

Sed similes leuibus genitoris iuxta ministris

Constituet regni uirtus sublimis in aula.

35

Nec Deus illorum dominum se ponere mauult,

Qui tetram proni meruerunt sumere mortem,

Sed potius uitae possunt qui prendere lucem."

Ecce alii rogitant, quae sint firmissima legis.

Ille indefessus nulli responsa negabat:

40

"Sublimem caeli Dominum deuotio cordis

Diligat; est istaec uirtus firmissima legis.

Consimile est isti: Magno teneantur amore

Ad ius fraternum iustae penetralia mentis;

His etenim geminis dependent omnia iussis.

45

Sed uobis cuius suboles uentura uidetur

Christus, quem cuncti spondent in saecla profetae?"

Respondent, illum Dauidis germine nasci.

Prosequitur Christus: "Cur illum dicere Dauid

Diuino flatu scriptum est Dominumque Deumque,

50

Quod proprium patrem non aequum est dicere nato?"

Talia saluator; cuncti obstipuere silentes.

Ille sed accita credentum plebe profatur:

"Adspicite scribas sublimi sede superbos.

Hi quaecumque docent, iustum est conprendere cordis

55

Obsequio, maculas ipsorum temnite uitae.

Abrupta inponunt umeris nam pondera uestris,

Ipsi quae digito saltem contingere nolunt.

Adcubito primo cenae fastuque superbo

Atque salutantum uano tolluntur honore,

60

Et nomen sublime uolunt gestare magistri.

Sed uos noluerim praecelsi nominis arcem

Adfectare, tamen uobis est una magistri

Inposita aeternum caeli de lege potestas,

Vos eadem fratrum parili coniunxit amore.

65

Vnus item pater est, caeli qui in culmine regnat.

In uobis si quis sublimia colla leuabit,

Decidet et barathri mergetur ad ultima caeno;

Ast humilis claram conscendet liber in aethram.

Deflendi semper scribae et lacrimabilis aeui

70

Caeca Pharisaeae cunctis fallacia plebis.

Nam uobis itiner clausum quia iure negatur,

Non sinitis quemquam penetrare per ardua lucis

Et cunctos trahitis saeuae ad consortia flammae.

Vos similes dicam tectis splendore sepulchris,

75

Quis facies nitida est, internaque turpia bustis.

Sic uox uelatur iustas sub imagine uitae

Atque aditis mentis celantur sordida corda."

"O Solymi, Solymi, ferro qui saepe profetas

Ad uestram missos uitam sine fine necastis,

80

Quam uolui uestram gentem populumque tueri,

Ales uti dulces solita est sub corpore pullos

Obice pinnarum circumconplexa fouere!

Sed uobis semper caelestia munera sordent.

Deseritur iam nunc domus haec uastanda ruinis,

85

Nec nostrum uobis fas ultra est cernere uultum."

Egreditur templo, cuius praecelsa notantes

Moenia discipulos tali sermone docebat:

"Haec operum uobis miracula digna uidentur

Obtutu stupido; ueris sed discite dictis,

90

Quod mox cuncta solo passim disiecta iacebunt."

Haec ad Oliueti dicens peruenerat arcem.

Discipuli solum postquam uidere, rogabant,

Vt sibi uenturi tempus distingueret aeui,

Promissa ipsius quem poscant prendere finem,

95

Eius et aduentus terrae consumeret orbem.

Quaerentum uerbis respondit talia Christus:

"Obseruate dolum, falso ne nomine capta

Credulitas laqueis errantum praecipitetur.

Discurrent cunctis bellorum incendia terris;

100

Sed uos praeualido consistite robore cordis,

Ne mens accepto iaceat turbata tumultu,

Non etenim prima inponent mox proelia finem,

Gentibus et gentes et regibus obuia reges

Signa ferent, nec morbi tunc corrumpere tractum

105

Aeris aut pestes prosternere corpora parcent.

Fixa etiam solido per inania pondere tellus

Per diuersa loci motu quassante tremiscet.

Haec in primitiis temptamina parua manebunt.

Prodentur multi uestrum letoque dabuntur,

110

Proque meo uobis incumbere nomine gentes

Tormentis poenisque feris odiisque necesse est.

Liuor erit terris, erroribus omnia plena

Et falsi surgent populorum labe profetae.

Haec inter si quis protectum a uulnere pectus

115

Ad finem seruare queat, sublimia lucis

Aeternis uitae sertis redimitus adibit.

Regnorum caeli celebratio peruolitabit

In cunctas terrae metas; gens omnis habebit

Testem lucifluo sancti sermone salutis.

120

Et tunc finis erit currentia saecula soluens.

Adueniet iam tum tristis defletio terris,

Quae Danihelis habet iussam uerissima uocem;

Haec dignus tantum poterit cognoscere lector.

Iudaei longe fugient montesque capessent,

125

Nec quisquam domibus repetat sustollere secum,

Quae fuga consociet uestemue aut mobile quicquam.

Deflendae iam sunt uteri cum pondere matres

Et miseros fetus dulci quae lacte rigabunt.

Poscite iam precibus, tristis ne frigore brumae

130

Adueniat fuga uestra tamen, neu sabbata festa

Anceps praecipiti turbet trepidatio cursu;

Nam cunctis uenient saeuissima pondera terris.

Tale malum non saecla prius nec postera norunt.

Et ni sublimis genitor decerpere tempus

135

Et numerum miserans uellet breuiare dierum,

Nulla dehinc trepidae superarent corpora uitae.

Sed propter lectos ueniet miseratio iustos.

Nomine fallentes Christi falsique profetae

Exsurgent terris et monstra potentia fingent,

140

Quae forsan lectos capient miracula iustos.

En praedicta patent instantia saecula uobis.

Desertis si quis Christum peragrare loquetur

Occultisue procul penetralibus esse repostum,

Longe credulitas absit uanissima uobis.

145

Sicut enim fulgur caelum transcurrit apertum

Et cerni facile est cunctis orientis ab oris

Vsque sub occiduum caeli uergentis in orbem,

Sic rapido aduentu clarebunt lumina Christi.

Abscondet furuis rutilos umbris radios sol,

150

Amittet cursum lunaris gratia lucis

Ignicomaeque ruent stellae caelumque relinquent.

Omnis item uirtus caeli conmota superni

Signa dabit, proles hominis quis uertice caeli

Clareat; omnigenasque tribus defletio iugis

155

Vrgebit, ueniet cum nubibus ignicoloris

Maiestate potens hominis per sidera natus.

Tum tuba terrifico stridens clangore uocatos

Iustos quadrifido mundi glomerabit ab axe.

Praeteriet neque enim praesens generatio saecli,

160

Donec cuncta sequens claudat sibi debita finis.

Haec tellus caelumque super soluentur in ignes,

Sed mea non umquam soluentur ab ordine dicta.

Quis fuat ille dies nescire est omnibus aequum,

Ni soli rerum Domino, qui sidera torquet.

165

Vt quondam terras undae inuoluere furentes

Et diuersa sibi tractantes munia cunctos

Diluuii rapuit subito uiolentia tractu,

Sic subitus flammas uoluens descendet ab aethra

Aduentus noster; nec cunctos ille sub una

170

Condicione premet. Nam tunc ubi iugera laeta

Infindent duo depresso sub uomere sulcis,

Vnus correpto tolletur corpore arator,

Ignarusque alius uasto linquetur in agro.

Vno quin etiam recubantes stramine lecti

175

Dispar iudicium diuersa sorte subibunt.

Vnus enim socium quaeret per strata relictus.

Idcirco famuli uigilent, quia nescius illis

Aduentus Domini subita discendet in hora.

Si sciret certum furis insistere tempus

180

Quisque domus custos, uigilaret et obuia ferret

Arma procul, ruptas ne quis penetraret in aedes.

Sed uos intentis animis adsistite semper,

Namque repentinus uobis subitusque recurret

Filius huc hominis iustis sua praemia seruans.

185

Ille fidelis erit seruus, cui credere cuncta

Aedes et famulos uoluit per longa profectus

Vir pater ipse domus: sapiens nimiumque beatus,

Quem ueniens Dominus seruantem iussa uidebit.

Illum maiori famulum redimibit honore.

190

Ast ille infelix, qui sordida luxuriatus

Tardantem contemnet herum, famulosque fatigans

Verberibus segnique indulgens ebrietati

Luxuriosorum conuiuia concelebrarit;

Adueniet dominus seruumque incauta furentem

195

Praecipitem dignis poenarum cladibus abdet.

Illum perpetuus fletus stridorque manebit."

"Conferri possunt caelestia regna puellis

Bis quinis, pars est quarum sapientior una,

Altera praestupido pars est stolidissima corde.

200

Occurrere illae uotis sponsalibus omnes

Ornatu adcinctae taedarum flammicomantum.

Sed sapiens pars illa, sibi quo lumina flammae

Susciperet, portare simul curabat oliuum.

Stultarum uero non est prudentia talis.

205

Cumque moraretur sponsus, tum membra sopore

Soluuntur cunctae per compita lata uiarum.

Iam noctis medio clamor crebrescere magnus

Exoritur, laetoque dehinc occurrere uoto

Admonuit taedisque uias ornare coruscis.

210

Surgere uirginibus properatum, et lumina taedis

Instruere et flammas pingui conponere oliuo.

Tum stolidae rogitant olei sibi cedere partem,

Prudentes secum quod tunc gestare uidebant.

Sed quoniam sapiens pauitat chorus, omnibus aeque

215

Ne desint clarae nutrimina pinguia flammae,

Ex paruo aequalis si detur portio cunctis,

Tum pergunt stultae, ut liquidum mercentur oliuum.

Dum pergunt, laetae transcurrunt omnia pompae

Et sponso tantum comitatur factio prudens.

220

Adueniunt brutae sero post tempore segnes

Et sponsi pulsare fores et limina clausa

Nequiquam ingeminant precibusque ingrata frequentant,

Vt liceat miseris penetrare in limina laeta.

Illas non comitum sponsi cognoscere quisquam

225

Non ipse sponsus uoluit. Vigilate timentes,

Aduentus uobis quia non est certior hora."

"Sicut enim, longas cui contigit ire profecto

In terras, credens seruis tractanda talenta

Vni quinque dedit, duo cepit et alter habenda,

230

Tertius unius curam tractare talenti

Suscepit, uires quoniam diuersa merentur.

Sed maior quis est concredita portio nummi,

Certatim duplis auxerunt incrementis.

Ille sed, unius cui credita cura talenti,

235

Telluri infodiens seruat sine fructibus aera.

Iamque aderat praesens dominus: tum primus et alter

Se geminasse illi pariter concredita monstrant.

Illos laudat herus potioraque credere tantae

Promittit fidei. Sed tertius ille refodit

240

Et domino reddit tali cum uoce talentum:

Quod scirem domino memet seruire seuero,

Qui meteres segetes alieno semine cretas,

Extimui, argentumque tuum concredere terrae

Malui, quod saluum semper tibi reddere possem.

245

Tum dominus famulo respondens talibus infit:

Si nescire meos auderes dicere mores,

Nequitiae tantae ueniam concedere possem.

Hoc etiam gnarum potius praestare decebat,

Vt fructum nobis tractata pecunia ferret.

250

Quapropter segni tollatur portio nostri

Prudentique dehinc detur possessio maior,

Quem duplis cumulasse lucris mea quinque talenta

Inueni. Namque est certum, potiora mereri,

Quis res uberior cumulatae sortis abundat.

255

At cui parua subest segni substantia corde,

Id minimum penitus iuste tolletur ab illo,

Vt nequam seruus tenebras dimersus ad imas

Perpetuos fletus poenae stridore frequentet."

"En hominis natus ueniet patrisque ministris

260

Stipatus celsa iudex in sede sedebit.

Tum gentes cunctae diuersis partibus orbis

Conuenient iustosque omnes de labe malorum

Secernet dextraque libens in parte locabit,

At prauos laeua despectos parte relinquet;

265

Vt pastor pecoris discernit pascua mixti,

Lanigeris dextri permittens mollia prati

At laeuos hirtis dumos tondere capellis.

Sed rex ad dextros conuersus talia dicet:

Huc ueniant sancti, iamdudum debita sumant

270

Dona patris, mundi quae sunt aequaeua nitentis

270a

Qui coluere metant dignos pro tempore fructus

Et iustis primo promissa parantur ab ortu.

Namque fame fessum quondam me grata refecit

Haec plebes potuque sitim mihi saepe remouit,

Hospitiumque domus patuit mihi saepe uocato

275

Et nudus uestis blandissima tegmina sumpsi

Carceris et poenis horum solacia cepi.

Tum Domino tali respondent uoce beati:

Non meminit nostrum quisquam te uisere nudum

Nec famis oppressum dura dicione notauit,

280

Carceris aut poenis meminit uidisse reuinctum.

Respondens illis dicet tum talia iudex:

Fratribus ista meis humiles miserando labores

Qui fecit, certum est dulcem mihi ponere fructum.

At uos, iniusti, iustis succedite flammis

285

Et poenis semper mentem torrete malignam,

Quas pater horrendis barathri per stagna profundis

Daemonis horrendi sociis ipsique parauit.

Namque sitim passo quondam mihi pocula nulla

Nec famis in poena parui miseramina panis,

290

Aut peregrina mihi tecti uestisue parumper

Tegmina de magnis gracili pro parte dabantur,

Carceris aut saepto claustris morbisue iacenti

Vmquam uisendi solacia uestra fuerunt.

His damnata dehinc respondet factio uerbis:

295

Haut umquam nostrum meminit te uisere quisquam

Aut sitis aut saeuae famis aegrum agitare laborem,

Hospita uel fessis errare per oppida rebus,

Carceris aut mersum poenis morboue grauatum,

Vt tibi sollicito fieret miseratio iusta.

300

His rerum dicet Dominus: Cum uestra superbo

Angustis rebus feritas sub corde tumebat

Calcauitque humiles minimos, me spreuit in illis.

Haec ubi dicta dabit, meritis sua praemia reddet.

Aeternum miseri poena fodientur iniqui,

305

Aeternumque salus iustis concessa manebit."

Talia dum loquitur, scissos lacerata capillos

Pro fratris morbo iustis soror anxia curis

Hortatur iuuenem rapido percurrere gressu,

Casibus ut tantis Christus seruaret amicum.

310

Nam fuerat mulier meritis accepta benignis,

Obsequio cuius fratremque domumque merentem

Amplexus pleno Christus retinebat amore.

Nuntius adueniens perfert, extrema iacere

Dilectum Christo iuuenem per tristia morbi

315

Et leti et uitae confinia summa tenentem.

Lazarus hic habuit nomen, sed Christus amaris

Percussus uerbis: "Non est, si creditis" inquit

"Ad letum ducens istaec uiolentia morbi,

Sed Deus ut digno iustis celebretur honore

320

Et suboles hominis sancta uirtute nitescat."

Tunc ad discipulos: "Dormit iam Lazarus" inquit

"Sed carum iuuenem faciam consurgere rursus."

Aiunt discipuli: "Somno succedere plena

Et remeare salus poterit;" nec mente sequuntur,

325

Quod mortem somni dixit sub nomine Christus.

Errorem quorum tali sermone remouit:

"Lazarus in letum cecidit, sed gaudia menti

Hinc ueniunt uestramque fidem mihi fortius armant,

Cernitis absentem longe quod cuncta uidere.

330

Sed properemus" ait. Didymus tum talia fatur:

"Pergamus pariterque omnes procumbere leto

Cogamur, totiens quod gens Iudaea minatur."

332a

Haec ait et Christo cuncti praeeunte sequuntur.

Iamque aderat Christus, fuerat sed forte sepulto

Quarta dies, mersasque atris de morte tenebris

335

Germanas luctus lacrimosaque tecta tenebant.

Conuenere illuc solacia debita dantes

Iudaeae gentis proceres carique propinqui.

Sed Martha, audito Christum uenisse, cucurrit

Obuia deseruitque domum maestamque sororem,

340

Et procul: "O utinam praesens uirtus tua nobis

Adforet et morti fratrem rapuisset acerbae.

Nam quicquid poscis, certum est tibi posse uenire."

Quam Dominus tali solatur uoce gementem:

"Robustam mentem, mulier, uirtute resume.

345

Lazarus haec uitae recidiua in lumina surget."

Et mulier: "Certe surgent in munera uitae

Mortales cuncti, ueniet cum terminus orbi."

Christus item sancto depromit pectore uocem:

"En ego sum clarae uobis reparatio uitae.

350

In me qui credit, mortem deponere sumptam

Et uitam poterit iugi conponere saeclo.

At quicumque fidem uiuo sub pectore sumet,

Horrida non umquam continget limina mortis;

Istaec si credis puro de pectore, Martha?"

355

Illa dehinc: "Haec una fides mea corda tenebit,

Sublimis ueneranda Dei quod uenerit in te

Caelestis suboles celso sub nomine Christi."

Haec ait et Mariam cursu motura sororem

Interiora petit; sanctum uenisse magistrum

360

Et pariter luctu oppressam uocitare sororem

Admonuit tacito designans omnia nutu.

Prosilit illa foras audito nomine Christi;

Prosequiturque simul Solymorum turba gementem

Credentum, tumulo fletus inferre sorores.

365

Illa salutiferum postquam conspexit Iesum,

Procidit ante pedes rumpitque hanc pectore uocem:

"Si mihi germanum potuisses uisere uiuum,

Lazarus haut poterat durae succumbere morti."

Fletibus his Christus socians de corde dolorem

370

Inquirit tumuli sedem, quo condita nuper

Membra forent animae uolucris spoliata calore.

Haut mora demonstrant flenti maestoque sepulchrum

Rupe sub excisa; lapidis quod pondere clausum

Vt uidit Sanctus, multo mox uecte moueri

375

Praecipit; at Marthae talis uox uerberat auras:

"Quattuor en luces totidemque ex ordine noctes

Praetereunt, quo membra solo conposta quiescunt.

Crediderim, corpus motu fugiente caloris

Fetorem miserum liquefactis reddere membris."

380

His dictis contra depromit talia Christus:

"Iam totiens dictum est, magnis consistere rebus

Credentum uirtute fidem; sed gloria summi

Iam genitoris adest, fidei si robur habetis."

Haec ubi dicta dedit saxumque immane reuulsis

385

Obicibus patuit, uirtus mox conscia caelum

Suscipit et tali genitorem uoce precatur:

"Eximias grates, genitor, tibi, sancte, fatemur;

Me placidus semper uenerandis auribus audis,

Sed populus praesens me missum credere discat."

390

Haec ubi dicta dedit, tumuli mox limine in ipso

Restitit aduerso conplens caua saxa clamore:

"Lazare, sopitis redeuntem suscipe membris

En animam tuque ipse foras te prome sepulchro."

Nec mora conexis manibus pedibusque repente

395

Procedit tumulo, uultum cui linea texta

Et totum gracilis conectit fascia corpus.

Tum solui iussit laetumque ad tecta remittit.

Iudaei postquam factum uenerabile cernunt,

Qui tanti Mariam fuerant Marthamque secuti,

400

Pars credens sequitur tantae uirtutis honorem;

Ast alii repetunt urbem procerumque superbis

Cuncta Pharisaeis rerum miracula narrant.

Ergo ad concilium scribae, plebisque uocatur

Iam grauior numerus, qua uatum principis alte

405

Pulchra Caiphaeae conlucent atria sedis.

Illic conplacuit Christum prosternere leto,

Sed uitare dies paschae, ne plebe frequenti

Discordes populi raperent in bella furorem.

Ille Simonis erat tectis, quem lurida lepra

410

Virtute ipsius diffugerat. Ecce iacenti

Accedit mulier propius, sanctumque alabastro,

Quo pretiosa inerant late fraglantis oliui

Vnguenta, ab summo perfundit uertice Christum.

Discipuli increpitant fantes, potuisse iuuari

415

De pretio unguenti miserorum corpora egentum.

Has Dominus prohibet uoces factumque probauit:

"Desinite obsequio iustam prohibere puellam.

Pauperibus semper dabitur succurrere tempus,

Sed me non semper tribuetur uisere uobis.

420

Funeris ista mei multum laudanda ministrat

Officio mundumque inplebunt talia facta."

Tunc e discipulis unus se subtrahit amens

Iudas et ad proceres tali cum uoce cucurrit:

"Quod pretium sperare datur, si prodere uobis

425

Quaesitumque diu possim monstrare magistrum?"

Illi continuo statuunt ter dena argenti

Pondera; his Iudas sceleri se subdidit alto.

Iamque dies paschae primo processerat ortu:

Discipuli quaerunt, ubi cenam sumere paschae

430

Vellet; at ille sibi quendam sine nomine quaeri,

Vltima qui domini caperet mandata, iubebat.

Vespere mox primo bis sex recubantibus una

Discipulis, tali diuinat uoce magister:

"En urget tempus, Christum cum prodere morti

435

E uobis unus scelerato corde uolutat."

Continuo cuncti quaerunt, quis talibus ausis

Insano tantum cepisset corde uenenum.

Ille dehinc: "Epulis mecum nunc uescitur" inquit.

"Sed suboles hominis quondam praescripta subibit

440

Supplicia ad tempus. Miserabilis ille per aeuum,

Qui iustum dedet; quanto felicior esset,

Si numquam terris tetigisset lumina uitae!"

Et Iudas grauiter tum conscia pectora pressus,

"Numquid" ait "Iudam talis suspicio tangit?"

445

Respondit Dominus: "Te talia dicere cerno."

Haec ubi dicta dedit, palmis sibi frangere panem,

Diuisumque dehinc tradit sancteque precatus

Discipulos docuit, proprium sic edere corpus.

Hinc calicem sumit Dominus uinoque repletum

450

Gratis sanctificat uerbis potumque ministrat,

Edocuitque, suum se diuisisse cruorem,

Atque ait: "Hic sanguis populi delicta redemit;

Hoc potate meum. Nam ueris credite dictis,

Post haec non umquam uitis gustabo liquorem,

455

Donec regna patris melioris munere uitae

In noua me rursus concedent surgere uina."

Exin cantato sanctis concentibus hymno

Montis Oliueti conscendunt culmina cuncti.

Talia tum Christus depromit pectore uerba:

460

"Omnes praesenti noctis uos tempore longe

Disperget misere deserto principe terror.

Sic etenim scriptum est: Pastoris casibus omnes

In diuersa fugam capient per rura bidentes.

Post ubi uita nouos caeli mihi reddet honores,

465

Praeueniam uestrosque choros genitalibus aruis

Grata Galilaeae uolitans per rura docebo."

Respondit Petrus: "Cunctos, si credere fas est,

Quod tua labanter possint praecepta negare,

Sed mea non umquam mutabit pectora casus."

470

Ille dehinc: "Nox haec, quae lucida sidera terris

Inducit lucemque premens nunc incubat undas,

Audiet, ut trinis pauidus mendacia uerbis

Dices et Christum, fortissime Petre, negabis,

Et prius, alitibus resonent quam tecta domorum."

475

At Petrus: "Duram mortem mihi sumere malim,

Vox oblita suum quam deneget ista magistrum."

Has uires cordis perstant promittere cuncti.

Nominis Hebraei sunt Gessamaneia rura.

Illo progreditur lucis uitaeque repertor,

480

Circa discipuli Iuda fugiente sequuntur.

Atque illic reliquos iussit residere ministros.

Ipse sed adsumpto longe procedere Petro

Zebedeique simul natis per deuia tendit.

Tunc angore graui maestus sic uoce profatur:

485

"Tristia nunc uoluens animus mihi pectora turbat

Morte tenus, sed nunc uos segnem excludite somnum,

Sollicitamque simul uigilando ducite noctem."

Haec ait et paulum procedens corpore terram

Deprimit et tali proiectus uoce precatur:

490

"Si fas est, genitor, calicis me transeat huius

Incumbens ualido nobis uiolentia tractu.

Sed tua iam ueniat potius, quam nostra uoluntas,

Quae tibi decreta est tantis sententia rebus."

Tunc ad discipulos repedat, sed somnus anhelis

495

Prostratos terrae membris dissoluerat omnes.

Tunc ait ad Petrum: "Non est mihi ponere uirtus

Vnam peruigilem tantis sub casibus horam?

Sed uigilate, precor, ne uos temptatio raptos

Horrida praecipitet saeuae per lubrica mortis.

500

Spiritus iste uiget, sed corpus debile labat."

Secessit rursus secreti montis in arcem

Orabatque patrem: "Rerum mitissime rector,

Hunc quoniam calicem non est transire potestas,

Iam tua proueniat nostra de sorte uoluntas."

505

Rursus discipulos somni sub pondere pressos

Inuenit et rursus idem genitore precato

Adloquitur fesso nexos languore quietis:

"Iam dormire licet sociosque reuisere uestros,

Nam uenit ecce, meum qui dedat in omnia corpus,

510

Quae maculata meis inponet factio membris."

Cum dicto Iudas numero stipante cateruae

Aduenit procerum iussu populique ferocis.

Pars strictis gladiis pars fidens pondere clauae

Signa sequebatur Iudae promissa furentis.

515

Oscula nam pepigit sese contingere Christi,

Quo facile ignotum caperet miserabile uulgus.

Ille ubi dissimulans blanda cum uoce salutat,

Attigit et labiis iusti uenerabilis ora,

Continuo Christus: "Totum conplere licebit,

520

Huc uenisse tuo quaecumque est causa paratu."

Iniecere manum turbae Christumque prehendunt.

Tunc e discipulis unus fulgente machaera

Occurrit uatis famulo sublatus in iram

Tempore et excussam rapuit ui uulneris aurem.

525

Olli Christus ait: "Gladium tu ponito, noster;

Nam quicumque ferox confidet uindice ferro,

Hunc iusti similis ferri uindicta manebit.

An ego non possem caelestia castra uocare

Et patris innumeras in proelia ducere turmas?

530

Sed scriptura meis conplenda est debita rebus.

Vos autem stricto qui me conprendere ferro

Fustibus et gladiis concurritis, en ego uobis

Occurram, templi media qui semper in arce

Vobiscum residens docui, nec talia quisquam

535

In solum tantis circumlatrantibus ausus."

Discipuli passim Christo fugere relicto.

Iamque Caiphaea steterat saluator in aula,

Cum uenere omnes scribae proceresque uocati.

At Petrus longe seruans uestigia solus

540

Occulte maestus sedit cum plebe ministra

Extremum opperiens tanto sub turbine finem.

Ecce sacerdotes falsos conquirere testes

Incumbunt fictasque uolunt contexere causas,

Quis mortem insonti possent inponere Christo.

545

Sed nullus tanto uisus satis esse furori.

Vltima prosiliunt testes, qui dicere Iesum

Audissent, templum quod solus uertere posset

Et uersum trinis iterum instaurare diebus.

Ipse sacerdotum princeps urgere tacentem

550

Insistit frendens furiis ac talia fatur:

"Cur nihil ad tantas nunc respondere querellas

Conuictus ueris procerum sub testibus audes?

Adiurabo tamen summi per regna Tonantis,

Vt fateare palam, si fas te credere Christum."

555

Ille dehinc tali conpellat uoce superbum:

"Istaec sola tibi procedunt pectore uerba

Vera tuo; ueniet uobis uisenda per auras

Maiestas prolis hominis, cum dextera sanctae

Virtuti adsidet sub nubibus ignicoloris."

560

Talibus auditis scindit de pectore uestem

Exsultans furiis et caeco corde sacerdos

Atque ait: "Audistis pugnantis foeda profani

Verba Deo; polluta magis consurgat in iras

Religio et uestram cuncti iam pandite mentem."

565

Conclamant omnes mortique addicere certant.

Tum sanctam Christi faciem sputa inproba conplent

Et palmae in malis colaphique in uertice crebri

Insultant uerbisque omnes inludere certant:

"Christe, profetabis, cuius tibi palma sonarit!"

570

At Petrum mulier tristem quod uiderat intus,

"Tune etiam, iuuenis, fueras comes additus" inquit

"Isti, quem ludens procerum sententia damnat?"

Ille negat tectisque feris se promere temptat.

Ecce sed egressum primo sub limine cernens

575

Altera consimili prodebat uoce ministris.

Rursus ait iurans, illum se nosse negabat.

Tum percontatum multi accessere sequentes

Eque sono uocis sese cognoscere dicunt,

Cuncta Galilaeam streperent quod uerba loquellam.

580

Et Petrus iurans deuotis omnia uerbis

Nescire adfirmat, quisquis foret ille, negando.

Hanc uocem, plausum quatiens sub culmine tecti,

Ales prosequitur cantu, mentemque Simonis

Circumstant tristem uerbis praesagia Christi;

585

Egressusque dehinc ploratus habebat amaros.

Sidera iam luci concedunt et rapidus sol

Progreditur radiis terras trepidantibus inplens.

Iamque e concilio Christum post terga reuinctum

Praesidis ad gremium magno clamore trahebant.

590

Interea celsum Dominus stans ante tribunal

Talia Pilati uerbis excepit Iesus:

"Tu rex Iudaeae gentis, quod dicitur, astas?"

Respondit Christus: "Vestris haec audio uerbis."

Exhinc terribilis iusti accusatio surgens

595

Infremit et sanctum scelerata facundia pressat.

Respondere nihil trucibus dignatur Iesus.

Pilatus quaerit, quae tum sit causa tacendi.

Ille magis perstans miranda silentia seruat.

Sollemni sed forte die concedere leges

600

Vnum damnati capitis de more iubebant;

Et fuit in uinclis famoso nomine latro,

Quem Christo infensus populus dimittere uitae

Ardebat: trucibus somno sed territa uisis

Pilati coniux, iusti discedere poena,

605

Mandatis precibusque uirum suspensa rogabat.

Tum iudex iterum procerum disquirere mentem

Temptat, et instanti cuperent quem soluere poenae,

Plebis ad arbitrium mitti de lege requirit.

Sed proceres populum fusa ambitione rogabant,

610

Latronem legi peterent Christumque negarent.

At postquam procerum incendit sententia uulgum,

Latronisque petit potius sibi cedere uitam,

Consuluit praeses populum, quid uellet Iesum.

Plebs incensa malo saeuos miscere tumultus,

615

Et crucis ad poenas iterumque iterumque petebant,

Qui regis nomen cuperet, qui Caesaris hostem

Confessus sese proprio damnauerit ore.

Denique ui uictus detestatusque cruentum

Officium increpitans se libera sanguinis huius

620

Corda tenere sibi, coramque a crimine palmas

Abluit, ut genti tantum macula illa maneret.

Hoc magis inclamant: "Nos, nos cruor iste sequatur,

Et genus in nostrum scelus hoc et culpa redundet."

Pilatus donat plebi legique Barabban

625

Et crucis ad poenam uictus concedit Iesum.

Proditor at Iudas, postquam se talia cernit

Accepto sceleris pretio signasse furentem,

Infelix ueris damnans sua gesta querellis

Proiecit templo tunc detestans argentum.

630

Exorsusque suas laqueo sibi sumere poenas

Informem rapuit ficus de uertice mortem.

Inde sacerdotes, pretium quod sanguinis esset,

Inlicitum fantes aditis concedere templi,

Quod dare tum licitum, cum sanguis distraheretur,

635

Credebant, agrum mercati nomine uero

Sanguinis, horrendo signant scelera impia facto.

Haec quondam cooperta canens uox uera profetae

Euentum rerum patefecit in ordine saecli:

Argenti triginta minas posuere profani

640

Hoc pretium pretiosi corporis instituentes,

Quod mox ad figuli rursus transfertur agellum.

Traditus est trucibus iustus scelerisque ministris

Militibus: scelerata ludibria corpore praebet.

Purpureamque illi tunicam clamidemque rubentem

645

Inducunt spinisque caput cinxere cruentis,

Inque uicem sceptri dextram comitatur harundo.

Tum genibus nixi regem dominumque salutant

Iudaeae gentis faciemque lauere saliuis

Vertice et in sancto plagis lusere nefandis.

650

Haec ubi transegit miles ludibria demens,

Indutum propriae ducebat tegmina uestis

Et crucis ad poenam sanctum iustumque trahebat.

Ecce sed egressi quendam cepere Simonem

Cyrena genitum lignumque adferre iubebant,

655

Quo dominum lucis iussis suffigere saeuis

Instans urgebat saecli inmutabilis ordo.

At postquam uentum est, ubi ruris Golgatha nomen,

Permixtum felli uinum dant pocula Christo.

Ille sed in summo gustu tractata recusat;

660

Vt satis antiquis fieret per talia dictis,

Nec tamen insultans hominum furor omnia poscit.

Iamque cruci fixum pendebat in arbore corpus,

662a

Vestesque milites IIII partiuntur in partes

Intactaeque dedit tunicae sub sorte per omnes

Militis unius seruans possessio textum.

665

Et scriptum causae titulum meritique locarunt,

Quod rex Iudaeae plebis gentisque fuisset.

Accidit, ut pariter poenae consortia ferrent

Latrones hinc inde duo; sed caeca furentis

Insultat plebis fixo uaesania Christo:

670

"Hic est, qui templum poterat dissoluere solus,

Hic est, qui trino lucis reparare meatu.

Sed nunc discendat suboles ueneranda Tonantis

Et crucis e poena corpusque animamque resoluat."

Haec uulgi proceres uaecordis dicta sequuntur;

675

Atque Pharisaei scribaeque et factio demens

Inludunt motuque caput linguasque loquellis

Insanis quatiunt aeternae ad uincula poenae:

"Nonne alios quondam trucibus seruare solebat

Morborum uinclis? Sese cur soluere poenis

680

Non ualet? En regem nostrae quem credere gentis

Debuimus: soluat ligni de robore corpus!

Tunc sanctis digne poterimus credere signis.

Confidit genitore Deo: dimittere poena

Cur propriam non uult subolem ueneranda potestas?"

685

Nec minus increpitant dextra laeuaque gementes

Adfixi crucibus scelerum pro sorte latrones.

Iam medium cursus lucis conscenderat orbem,

Cum subito ex oculis fugit furuisque tenebris

Induitur trepidumque diem sol nocte recondit.

690

Ast ubi turbatus nonam transegerat horam

Consternata suo redierunt lumina mundo.

Et Christus magna genitorem uoce uocabat

Hebraeae in morem linguae; sed nescia plebes

Heliam uocitare putat. Tum concitus unus

695

Cogebat spongo turpi calamoque reuincto

Inpressum labiis acidum potare saporem.

Cetera turba furens tali cum uoce cachinnat:

"Spectemus pariter, caelo ne forte remissus

Helias ueniat, celsa qui sede quiescit,

700

Liberet et misero confixum stipite regem."

Tum clamor Domini magno conamine missus

Aetheriis animam comitem conmiscuit auris.

Scinduntur pariter sancti uelamina templi

Carbasaque in geminas partes disrupta dehiscunt

705

Et tremebunda omni concussa est pondere tellus,

Dissiliuntque suo ruptae de corpore cautes.

Tum ueterum monumenta uirum patuere repulsis

Obicibus iustaeque animae per membra reuersae

Et uisi passim populi per moenia late

710

Errauere urbis: sic terrent omnia mundum,

Militibus primis quatiuntur corda pauore,

Dedita qui saeuae seruabant corpora poenae,

Et subolem dixere Dei Christumque fatentur.

E speculis matres miracula tanta tuentur

715

Omnes, obsequium Christo quae ferre solebant.

Iam decedenti uesper succedere soli

Coeperat, et procerum solus cum iustior audet

Corpus ad extremum munus deposcere Christi.

Hic ab Arimathia nomen gestabat Ioseph,

720

Qui quondam uerbis aures praebebat Iesu.

Pilatum tunc iste rogat, sibi cedere membra,

Quis nuper tulerat uitam uis horrida poenae.

Concessit praeses et corpus fulgida lino

Texta tegunt saxique nouo conponitur antro.

725

Limen concludunt inmensa uolumina petrae;

E speculis seruant matres et cuncta tuentur.

Iamque dies rutilo conplebat lumine terras,

Otia qui semper prisca de lege iubebat,

Nulla sed inmitis procerum furor otia seruat.

730

Conueniunt onerantque simul sic iudicis aures:

"Erroris laqueos iustissima poena resoluit.

Nunc meminisse decet; quoniam planus ille solebat

Vulgari semper iactans promittere plebi,

E mortis sese tenebris ad lumina uitae

735

Cum trino solis pariter remeare recursu.

Hoc petimus, custos miles noua funera seruet,

Ne fera discipulis furandi audacia corpus

Consurgat turbetque recens insania plebem."

Et Pilatus ad haec: "Miles permittitur" inquit

740

"Seruare, ut uultis, corpus tellure sepultum."

Conueniunt saxique ingentia pondera uoluunt,

Et limen signis et saxum milite seruant.

Sidera iam noctis uenturo cedere soli

Incipiunt, tumuli matres tum uisere saeptum

745

Concurrunt, motus sed terram protinus omnem

Concutit et caelo lapsus discendit aperto

Nuntius et saxum tumuli de limine uoluit.

Illius et facies splendet ceu fulguris ignis,

Et niuis ad speciem lucent uelamina uestis.

750

Militibus terror sensum discluserat omnem

Et iacuere simul ceu fusa cadauera leto.

Ille sed ad matres tali cum uoce profatur:

"Vestra pauor nullus quatiens nunc corda fatiget;

Nam manifesta fides, sanctum uos quaerere corpus,

755

Quod crucis in ligno scelerata insania fixit.

Surrexit Christus aeternaque lumina uitae

Corpore cum sancto deuicta morte recepit.

Visere iam uobis licitum est, quod sede sepulchri

Nulla istic iaceant, fuerant quae condita membra.

760

Dicite praeterea celeri properoque recursu

Discipulis, Christum remeasse in luminis oras,

Inque Galilaeam laetum praecedere terram."

His dictis uisisque animos perfuderat ardens

Laetitia attonitis stupor ancipitique pauore.

765

Denique praecipiti celebrantes gaudia cursu

Talia discipulis referunt tumulumque relinquunt.

Ecce iteris medio clarus se ostendit Iesus

Et fidas matres blandus saluere iubebat.

Occurrunt illae et genibus plantisque prehensis

770

Victorem leti pauidae uenerantur Iesum.

Talibus ille dehinc praeceptis pectora firmat:

"Mentibus absistat fidei pauor omnis et ista

Fratribus en nostris propere mandata referte.

Nostri conspectus si cura est, ite uolentes

775

Inque Galilaeam propere transcurrite terram."

Interea tumulo custodum exterrita corda;

Mittunt e numero partem, quae tanta referret

Iudaeis rerum miracula. Sed manus amens

Iam semel insano penitus deuota furori

780

Praemia militibus certatim magna rependit

Et famam argento redimit, quod limine rupto

Furtim sustulerit corpus defensa tenebris

Occulte rapiens audacia discipulorum.

Iamque Galilaeos conscenderat anxia montes

785

Mandatis Christi concurrens turba suorum:

Cernitur ecce suis proles ueneranda Tonantis.

Illum procumbens sancte chorus omnis adorat;

Nec tamen in cunctis pariter fundata manebat

Pectoribus uirtus, nam pars dubitabat eorum.

790

Tunc sic discipulos clarus conpellat Iesus:

"In caelo et terris genitor mihi cuncta subegit,

Me pater est uobis dignatus mittere lucem.

Gentibus haut aliter nunc uos ego mittere cunctis

Institui, uestrum est cunctas mihi iungere gentes.

795

Pergite et ablutos homines purgantibus undis

Nomine sub sancto patris natique lauate,

Viuifici pariter currant spiramina flatus.

Ablutisque dehinc nostra insinuate docentes

Praecepta, ut uitam possint agitare perennem;

800

Nec uobis umquam nostri praesentia deerit,

Donec consumens dissoluat saecula finis."

FINIVNT QVATTVOR LIBRI IVVENCI INCIPIT VERSVS EIVSDEM

Has mea mens fidei uires sanctique timoris

Cepit et in tantum lucet mihi gratia Christi,

Versibus ut nostris diuinae gloria legis

805

Ornamenta libens caperet terrestria linguae.

Haec mihi pax Christi tribuit, pax haec mihi saecli,

Quam fouet indulgens terrae regnator apertae

Constantinus, adest cui gratia digna merenti,

Qui solus regnum sacri sibi nominis horret

810

Inponi pondus, quo iustis dignior actis

Aeternam capiat diuina in saecula uitam

Per dominum lucis Christum, qui in saecula regnat.

EXPLICIVNT LIBRI IIII EVANGELIORVM VERSIBVS GAI VETTII AQVILINI IVVENCI PRESBITERI