Iuuencus euangeliorum libri 2

Testo base di riferimento: J. Huemer, 1891

Cura dell'edizione digitale: P. Santorelli, 2009

Inserimento e controllo dei dati: L. Spinazzè

Altre sezioni


Iamque dies prono decedens lumine pontum

Inciderat, furuamque super nox caerula pallam

Sidereis pictam flammis per inane trahebat:

Cum multos homines mentis languore ruentes

5

Deuinctosque animam furibunda daemonis arte

Certantes populi caeca iam nocte ferebant.

Sed uerbum Christi tanto languore remoto

Omnibus indulgens praebebat munera patris.

Ecce sed exorta maior cum luce tumultus

10

Gratantis populi cum turbis; anxius ille

In mare ueliuolum celsam deducere iussit

Discipulis puppim. Precibus tum scriba profusis

Nauigio Sancti pariter poscebat abire.

Olli Christus ait: "Quo me tu, scriba, sequeris?

15

Vulpibus in saltu rupes excisa latebras

Praebet, et aeriis auibus dat silua quietem;

Ast hominis nato nullis succedere tectis

Est licitum: gentis sic sunt molimina uestrae."

Tunc e discipulis unus sic ore rogabat:

20

"Vltima defuncto debentur munera patri,

Sed spatium tribuat tua nobis, Sancte, uoluntas,

Vt liceat miseri genitoris condere corpus."

Christus ad haec: "Itiner melius comitabere nostrum

Et sine defunctis defunctos condere terrae."

25

Conscendunt nauem uentoque inflata tumescunt

Vela suo, fluctuque uolat stridente carina.

Postquam altum tenuit puppis, consurgere in iras

Pontus et immissis hinc inde tumescere uentis

Instat et ad caelum rabidos sustollere montes;

29a

Ventorum rabies mixtis hinc inde procellis

29b

Instat et ad caelum rabidos sustollere montes

29c

Pontus et abruptos tollit trans sidera montes

30

Et nunc mole ferit puppim nunc turbine proram,

Illisosque super laterum tabulata receptant

Fluctus disiectoque aperitur terra profundo.

Interea in puppi somnum carpebat Iesus.

Illum discipuli pariter nautaeque pauentes

35

Euigilare rogant pontique pericula monstrant.

Ille dehinc: "Quam nulla subest fiducia uobis!

Infidos animos timor irruit!" Inde procellis

Imperat et placidam sternit super aequora pacem.

Illi inter sese timidis miracula miscent

40

Colloquiis, quae tanta sibi et permissa potestas,

Quodue sit imperium, cui sic freta concita uentis

Erectaeque minis summittant colla procellae.

Iam Gerasenorum steterat sub litore puppis;

Ecce sed egresso iuuenis (mirabile dictu)

45

Occurrit, miseram cui mentem spiritus ater

Immunda implebat lacerans uirtute furoris.

Illi grata domus taetris habitare sepulchris;

Nec poterat rapidum quisquam retinere furorem,

Fortia quin etiam rumpebat uincula ferri

50

Scindebatque graues ut lanea fila catenas.

Et iam compedibus leuis insultare solutis

Ludus erat saxisque ferum concidere pectus.

Isque ubi pergentem Christum per litora uidit,

Cum clamore ruit longeque accurrit adorans:

55

"Regnantis semper Domini certissima proles,

Oramus, ne nos solitae regionis ab oris

Excutias longe tormentis excruciatos.

Nam nomen Legio est nobis multosque sub uno

Nomine consociat flatus uis sola nocendi.

60

Cernis, ut immundi subigant haec pascua porci?

His saltem liceat rabiem satiare repulsam,

Per patris altithroni nomen sublime rogamus."

Imperat his hominis mentem dimittere Christus

Porcorumque sinit gregibus finire furores.

65

Iamque hominis stupidum decusso daemone pectus

Insperata suae ueneratur dona salutis.

Et iam praecipites scopulorum margine porci

In mare coniecti properant disperdere uitas.

At uero e speculis miracula tanta pauentes

70

Diffugiunt urbisque ruunt ad tecta subulci

Et famam accendunt populosque ad litora cogunt.

Insanum uero iuuenem postquam resipisse

Credere cernentum populorum turba coacta est,

Orabant pauidi, regionem linqueret illam.

75

Inde domum repedat terrarum lumen Iesus.

Ecce reuertenti iuuenis torpentia membra,

Officium quorum morbus dissoluerat aeger,

Ante pedes Christi lecto posuere cubantem.

Quem miserans animo uerbis compellat Iesus:

80

"Adsit certa tuae, iuuenis, constantia menti,

Nam tibi praeteritus uitae donabitur error."

Hoc dictum scribae mentis per operta malignae

Carpebant, quod uerba Dei uirtute ferenda

Protulerat. Christus sed pectora talia cernens,

85

"Hoc, inquit, uerbum scribarum dicta retractant.

Quod quanto leuius fuerit dixisse sequentis

Et dicti et facti pariter uirtute probabunt,

Et mihi concessum peccata remittere cernent.

Quapropter iuuenis, firmato corporis usu

90

Surge uigens stratumque tuum sub tecta referto."

Surrexit lectumque umeris iam fortibus aptat,

Per mediumque uigens populi mirantia abibat.

Tunc timor et laudes Domini per pectora plebis

Concelebrata simul miracula laeta frequentant.

95

Progrediens tunc inde ad uectigalia uidit

Consessu in medio Matthaeum; protinus ergo

Discipulis haerere iubet. Nihil ille recusans

Imperio Christi paret gaudetque secutus.

Inde iter ingrediens simili sermone Philippum

100

Hortatur comitemque suis asciuit amicis.

Ille ubi cognouit Christi uiresque uiamque,

Vt primum iusto concurrit Nathanaheli,

"En nostris, inquit, concessum est surgere saeclis,

Quem uoces ueterum et sancti cecinere profetae.

105

Hunc genuit ueniens Dauidis origine Ioseph,

Nazara cui felix patria est et nomen Iesus."

Ille refert: "Genuit quicquam si Nazara, miror,

Quod dignum tantis umquam uirtutibus esset.

Inde Philippus ait: "Cernes, dubitare quiesce."

109a

Progrediensque uide nam oculis tueri licebit

110

Illum ubi tendentem longe respexit Iesus:

"Vir uenit huc, inquit, cui pectora nescia falsi

Virtutem puram seruant sine fraude maligna."

Ille sub haec: "Vbinam uel quo me tempore nosti?"

Cui Dominus dicta haec diuino pectore promit:

115

"Cum te diffusae tegerent umbracula ficus,

Ante etiam quam te uocitarent uerba Philippi,

Vidit et elegit comitem te spiritus auctor."

Talibus attoniti sequitur uox Nathanahelis:

"Progenies ueneranda Dei, rex inclite gentis,

120

Tu populis manifesta salus uitaeque magister."

Christus ad haec: "Facilis suasit tibi credere uirtus,

Arborea quod te uidi recubare sub umbra;

Sed maiora dehinc rerum miracula restant.

Cernetis pariter totum se scindere caelum

125

Atque Dei celeres aethram penetrare ministros,

Inde hominis nato claram deferre coronam."

Interea thalamis conubia festa parabant

In regione Chanan, ubi clari mater Iesu

Nato cum pariter conuiuia concelebrabat.

130

Vina sed interea conuiuis deficiebant.

Tum mater Christum per talia dicta precatur:

"Cernis, laetitiae iam defecisse liquorem?

Adsint, nate, bonis ex te data munera mensis."

Olli respondit terrarum gloria Christus:

135

"Festinas, genetrix: nondum me talia cogit

Ad uictus hominum tempus concedere dona."

Mensarum tunc inde uocat laetata ministros

Mater et imperiis nati parere iubebat.

Sex illic fuerant saxis praepulchra cauatis

140

Vascula, quae ternis aperirent ilia metretis

Haec iubet e fontis gremio complere ministros.

Praeceptis parent iuuenes undasque coronant

Completis labiis lapidum; tum spuma per oras

Commixtas undis auras ad summa uolutat.

145

Hinc iubet, ut summo tradant gustanda ministro.

Ille ubi percepit uenerandi dona saporis

Nescius, in uini gratum transisse liquorem

Egestas nuper puris de fontibus undas,

Increpat ignarum sponsum, quod pulchra reseruans

150

Deteriora prius per mensas uina dedisset.

His signis digne credentum discipulorum

Perpetuam stabili firmauit robore mentem.

Inde ubi Iudaeis aderant sollemnia paschae,

Ad Solymos direxit iter temploque subibat.

155

Repperit hic populum uenalia multa locantem:

Pars uendebat oues, pars corpora magna iuuencum,

Pars inhians nummis arti numerare uacabat.

Restibus hic Christus conectit uerbera flagri

Et tales populos sancta proturbat ab aede,

160

Et mensas uertens aeris profundit aceruos

Et superincrepitans: "Procul haec auferte profani,

Vt meus hic genitor, non sordida lucra colantur."

Tum poscens signum plebes Iudaea fremebat,

Quo fidens animos in talia facta leuaret.

165

Ventura obscuris tunc Christus talia miscet:

"Soluite pollutis manibus uenerabile templum

Hoc, ego restituam, cum tertia lumina solis

Incipient rutilam terris infundere lucem."

Illi inter sese tractantes murmure caeco:

170

"Hoc, aiunt, uix sex et quadraginta per annos

Constructum ueteris regni molimine templum

Tu poteris tribus in spatiis renouare dierum?"

Hoc uerbum quondam post tempora debita digni

Cognouere uiri, proprio de corpore Christum

175

Delubrum dixisse Dei. Sed signa uidentes

Tum multi cepere fidem Sanctumque secuti.

DE NICODIMO PRINCIPE SACERDOTVM

Nocte sub obscura celso sublatus honore

Primorum procerum Iudaei nominis unus

Venit et ad Christum summissa uoce profatur:

180

"Haut dubium est, quod larga Dei te, Sancte, uoluntas

Humanis lucem concessit surgere rebus;

Nec quisquam tantis tribuet miracula signis,

Ni comitata Dei iubeat splendescere uirtus."

Christus ad haec: "Iteris iusti si culmina quaeris,

185

Nullus ad excelsum poterit conscendere regnum,

Reddita ni penetret nascendi exordia rursus

Atque nouam capiat diuino munere uitam."

Ille autem tantis stupefactus corda loquellis:

"Hoc, inquit, nostrae non est comprendere mentis.

190

Quis poterit coeptae reuocare exordia uitae?

An rursus senior matris correptet in aluum

Vt nouus in lucem ueniat uitamque reuoluat?"

Ille sub haec: "Liquido si quis de fonte renatus

Et flatu sancto rudibus consistere membris

195

Coeperit, aetheriam liber conscendet in aulam.

Terrenum corpus terreno corpore natum est,

Spiritus haut aliter similem generat sibi flatum.

Spiritus hic Deus est, cui parent omnia mundi.

Hic, ubi uult, quocumque uolat uocemque per auras

200

Iactat, sed nescis, quae sint exordia uocis,

Quamque petant eius currentia flamina partem.

Quisque igitur iustae repetit primordia uitae,

Hunc similem sancti flatus reuirescere certum est."

Et Iudaeus ad haec: "Nil horum cernere possum."

205

Talia tum Christus: "Solymorum magne magister,

205a

Israhelitarum sublimis gloria gentis

Tune etiam mentem uitae de lumine raptam

Demergis praeceps furuis, miserande, tenebris,

Nec potes obtunso conprendere talia sensu?

Ecce fides nulla est, tantum terrestria dixi!

210

Quid, si caelestes uires conscendere sermo

Coeperit et superas rerum comprendere formas?

Quis uestrum duram poterit mihi pandere mentem?

Accipite ergo, nouis quae sit sententia rebus.

Sidereum nullus poterit conscendere caelum.

215

Ni solus, qui missus caeli uenit ab aula,

Idem hominis natus, caeli qui in sede moratur

Vt serpens olim regionibus in desertis

Moysei manibus summo sublatus honore est,

Sic hominis natum tolli in sublime necesse est,

220

Vt, quicumque fidem mentis penetralibus altis

Illius ad nomen statuit, sub turbine saecli

Proculcet pedibus letum et trans sidera surgens

Sublimis capiat donum inuiolabile uitae.

Namque Deus mundum tanto dilexit amore,

225

Eius ut in terras discenderet unica proles

Credentes Domino uitae iunctura perenni.

Nec Deus hunc natum disquirere iure seuero

Iudicioue truci terras expendere misit,

Mitia sed populis ueniant ut munera uitae.

230

Namque ubi certa fides fuerit complexa salutem

Non erit ulla illic anceps agitatio iuris.

Ast ubi dona procul fuerint exclusa medellae,

Iam propria ipsorum mentem damnatio torquet;

Vnica nam Domini fuit his incognita proles.

235

Aduentum lucis miseri fugere superbi

Et magis amplexi caecas tenuere tenebras.

Sic quicumque malis mentem maculauerit actis,

In tenebras pauidus refugit, ne lumine claro

Sordida pollutae pateant contagia mentis.

240

At quicumque piae tenuit uestigia uitae,

Ad medium properat lucemque nitescere gaudet,

Splendeat ut claris uirtutis gloria factis."

DE MVLIERE SAMARITANE

Inde Galilaeam repetit seruator Iesus.

Praeteriens sed forte uenit Samaritida Sichen.

245

Illic fundus erat, Iacob de nomine pollens,

Et puteus gelido demersus in abdita fonte.

Sederat hic rapido Saluator anhelus in aestu,

Discipulique escas mercantes moenibus urbis

Passim dispersi solum liquere magistrum.

250

Moenibus egrediens Samaritis femina uenit

Hauritura cauis putei penetralibus undas.

Olli Christus ait: "Laticis da, femina, potum."

252a

Illam deposcit potum sibi tradere Christus

Respondens mulier: "Mirum mihi praecipis, inquit,

Vt tibi Iudaeo mulier Samaritica potum

255

Dispernens ueterum Samaritum iussa ministrem."

Tum seruator ait: "Domini si munera nosses,

Et quis te sitiens putealia pocula poscat,

Tu potius peteres, uiuam tibi traderet undam."

Illa sub haec: "Puteus gremium sinuatur in altum,

260

Vrceus est nullus nec sunt tibi uincula funis;

Vnde igitur poteris undam mihi tradere uiuam?

Num tu maior eris nostri uirtute parentis?

Hunc Iacob etenim puteum cum prole bibebat,

Et proprios huc saepe greges ad pocula duxit."

265

Olli respondit mundi regnator Iesus:

"Ex ista plene nullus satiabitur unda,

Nam rursus sitiet; sed nostri dona liquoris

Ardorem excludent aeterna in saecla bibendi.

Dulcia prouenient nostri cui pocula fontis,

270

Largior inde fluet uitalis gratia fluctus.

Sed desiderium nostrae si te capit undae,

Excitus ueniat tecum mox urbe maritus."

Coniugio sese mulier negat esse reuinctam.

Tunc sic prosequitur mentis perspector Iesus:

275

"Femina, ueridicis loqueris de coniuge uerbis.

Nam tu conubiis nexa es iam quinque uirorum,

Nunc aliena super thalamorum uincula tollis."

Tum mulier: "Sanctum te certum est esse profetam.

Sed nostri istius uenerandum montis in arce

280

Praeceptum nobis quondam liquere parentes

At uos in Solymis orandum dicitis oris."

Talia dicenti mox talia reddit Iesus:

"En aderit tempus, montis cum uertice uestri

Omnibus et Solymis aberit ueneratio longe

285

Sed nunc certa salus Iudaeis surget ab oris,

Et nunc instantis cursus iam temporis urget,

Cum ueri sanctum genitorem errore remoto

Cultores iustis armati legibus orent.

Spiritus his ac plena fides erit et pater altus

289a

[Spiritus atque fides aderit simul et pater altus]

290

Talia conquirit cultorum pectora terris."

Illa dehinc: "Scimus, quod Christus nuntius orbi

Aduentu proprio uitalia saecula pandet."

Et tum peccantis largus miserator Iesus

Se lumen terris Christum uenisse fatetur.

MIRABANTVR QVOD CVM MVLIERE LOQVEBATVR

295

Et iam discipuli reduces stupuere magistrum,

Quod secreta illis potiretur femina uerbis.

At properans urnam mulier pro fonte reliquit

Et populum totis eduxit moenibus urbis.

Omnia nam memorat, sibimet sermone profetae

300

Gesserat ipsa prius quaecumque, ex ordine dicta.

Tum propere Christum fusae petiere cateruae.

Discipuli interea rogitabant, sumeret escas.

Ille satis sibi pulchrorum superesse ciborum

Respondit. Sed tum mirantum discipulorum

305

Inter se occultis currebat sermo loquellis:

"Forte aliquis prior hic epulas dedit ante magistro,

Nostras ut merito satiatus respuat escas."

Ille sed internae cernens molimina mentis:

"Hae mihi sunt epulae, pectus satiabitur istud,

310

Si faciam magni genitoris iussa per orbem.

DE MATVRIS MESSIBVS

Quattuor hinc menses laetae ad primordia messis

Frugiferae aestati certe superesse putatis.

Erigite ergo oculos, albentes cernite campos,

Cunctaque maturam iam rura exposcere messem.

315

Nunc quicumque metet, pulchri mercede laboris

Vitalique dehinc gaudebit fruge redundans

Et sator accipiet messorum gaudia laetus.

Vos ego nunc misi grauidam succidere messem,

Quae non est uestro sulcis inserta labore.

320

Vos aliena bonae ditabunt munera frugis."

Talibus alloquiis comitum dum pectora complet,

Ecce Samaritum populi uenere rogantes

Exorantque illic geminos expendere soles.

Iamque fides multos plebis fundauerat alta;

325

Nec iam femineis tantum concredere uerbis

Ipsos, sed coram uirtus manifesta docebat,

Venisset saecli quod iam seruator Iesus.

Iamque Galilaeam remeauerat in regionem,

Quondam ubi fontanas uino mutauerat undas.

330

Regius hic iuuenis, cui natum morbus anhelo

Ardore extremis uitae torrebat in oris,

Comperit ut Christum certo remeasse recursu,

Aduolat et precibus subolis pro sorte profusis

Orabat, celeris deposcens dona salutis,

335

Ne prius ad letum natus traheretur acerbum.

Christus ad haec: "Signis nisi suadeat omnia uirtus,

Non erit ulla fides; sed perge et sospite uita

Aedibus in uestris dulcem complectere natum."

His uerbis fructum mox perceptura salutis

340

Pulchra fides animum laetanti in pectore firmat.

Iamque iter ingresso properantibus obuia seruis

Nuntia fama uenit pueroque in luminis oras

Limine de mortis subitam remeasse salutem.

Ille ubi cognouit certum concurrere tempus

345

Sanantis Christi uerbis, seseque domumque

Mancipat amplexus fidei uenerabile donum.

QVARE CVM PVBLICANIS

Forte dies epulis multos sociauerat unis,

Publica conductis qui uectigalia lucris

Professi rapiunt alieno nomine praedam.

350

Hos cum discipulis simul accipiebat Iesus.

Ecce Pharisaei occulto reprehendere risu,

Quod legis doctor conuiuia talia iniret.

Ille sed inspiciens, quid pectora clausa tenerent:

"Non, inquit, medicis opus est, ubi fortia membra

355

Intemerata salus uegetat uirtutis honore.

Aegris sed merito miseris adhibenda medella est.

Discite nunc saltem, iubeant quid uerba profetae:

Non ego sacra magis quam mitia pectora quaero.

Haut etenim iustos ueni ad directa uiantes,

360

Sed reuocare malos peccantum a limite gressus."

NON CORAM SPONSO IEIVNARE

Ecce sed e numero mirantum munera Christi

Vnus Iohannis quaerebat discipulorum,

Cur ipsi legis ieiunia crebra tenerent

Nullaque sub Christo plebes ieiunia ferret.

365

Christus ad haec contra placido sic ore profatur:

"Qui sponsi laetis comitantur uota choreis,

Non praesente illo ieiunia tristia portant.

Iamque dies aderit, cum sponsus turbine saecli

E medio comitum rapietur: tristibus illi

370

Spondebunt animos lacrimis horrore ciborum.

370a

Languida concipiens animis ieiunia flentes

Quam stultum est, rudibus ueteres subtexere pannos

Vestibus, ut turpis peius scissura patescat?

Aut utribus calidum tritis committere mustum,

Quis ruptis totum sequitur disperdere uinum?

375

Sed rudibus rectum est utribus spumantia musta

Condere: sic uinum conseruant fortia uasa."

DE FILIA PRINCIPIS SACERDOTVM

Talia tractanti percussus pectora luctu

Ecce sacerdotum princeps procumbit adorans

Et sibi defunctam (funus miserabile) natam

380

Implorat lacrimans, certamque uenire salutem

Defunctis etiam poscebat munera Christi.

Haut mora, consurgens graditur seruator Iesus.

DE FLVXV MVLIERIS

Progressi mulier sequitur uestigia seruans,

Quam languore graui bis sex labentibus annis

385

Carpebat fluxus macerans sine fine cruoris

385a

Torquebat soluens morbus pallore uirentem

Viribus absumptis et toto corpore fessam.

386a

Visceribus siccis fluxu sine fine cruoris

Pectoris haec tacitam uoluebat credula mentem

Arcano secumque fide iam certa tenebat,

Actutum fesso fugeret quod corpore tabes,

390

Extremam Christi posset si tangere uestem.

Haec ubi per populum summi pendentia pepli

Fila manu trepida tractauit, protinus ille

Et causas morbi et credentia pectora cernens

Concessit celerem tali cum uoce salutem:

395

"Accipe, quod meruit fidei constantia, munus."

Et mox restricto uiguerunt sanguine uenae.

DE EADEM FILIA ITERVM

Postquam peruentum est, ubi funera uirginis, ingens

Plangentis populi fremitus clangorque tubarum

Vltima supremae celebrabant munera pompae:

400

Abscedant, inquit, tectis haec tristia uestris.

Namque puella iacet placido demersa sopore,

Defunctam retur flentum quam nescia plebes."

Talia dicentem ridentum turba reliquit,

Quod morte abreptam dixit dormire puellam.

405

Sed Christus, leti uictor uitaeque repertor,

Frigentis dextram dignatus prendere dextra

Surgere mox iussit miranda ad gaudia patris.

Inde reuertenti clamor se protinus offert

Caecorum pariter gressu labente duorum.

410

Ollis Christus ait: "Quid credunt pectora uestra?

Num uirtute mea se reddet lumen ademptum?"

Olli firmato se credere corde fatentur.

Tum Christus fatur: "Credentes cernite lucem

Nec cuiquam nostrum post haec edicite nomen."

415

Dixit; sed propere per gaudia tanta uidentum

Ardor inexpletus famam per cuncta serebat.

DE SVRDO E MVTO

Offerturque dehinc iuuenis, cui rapta sonorae

Daemonis incursu fuerat substantia uocis.

Ast ubi propulsus fugit de pectore daemon,

420

Confestim sanae redierunt munera linguae.

Talia mirantis populi stipante tumultu

Vallatur; cernens sed milia tanta uirorum

Ingemit ut ruris dominus, cui pascua laeta

Innumerae tondent pecudes rectoris egentes.

MESSIS MVLTA...

425

Tunc ad discipulos depromit talia dicta:

"Quam laetae segetes ruris per terga patescunt!

Sed rarus messor frugis superatur aceruo.

Iam superest dominum segetis deposcere tantae,

Vt sua rura uelit numero complere colentum."

VBI MITTIT DISCIPVLOS SVOS PREDICARE

430

Haec fatus populo ex omni delecta seorsum

Fortia conglomerat bisseno pectora coetu.

431a

Bis sex consociat fidorum corda uirorum

Hos ubi delegit, praeceptis talibus implet:

"Deuitate itiner, quod gentes perfidiosae

Et Samaritarum fraudis uestigia calcant.

435

Pergite, qua patrii pecoris custodia labat.

Pergentes uero similem mihi sumite mentem,

Vt uobis subigat uirtutes daemonis atri

Sancta fides curamque piam languoribus aptet.

Hae uires nulla uobis mercede dabuntur

440

Et uos haut aliter gratuita impendite dona.

Non auri argentiue domet possessio mentem,

Nec uos nummorum subigat scelerata cupido.

Non geminas uestes nec plantis tegmina bina

Virtutis nudae cupiat seruare minister.

445

Ingressi muros urbis perquirite semper,

Hospitio quorum par sit succedere iustis;

Ingressique dehinc pacem sub tecta uocate.

Si tranquilla domus fuerit, pax illa manebit,

Sin erit indignis habitantum moribus horrens

450

Diffugiet uestrumque abitum pax uestra sequetur.

Excludet quicumque ferus uos limine tecti,

451a

Siue auersa dei famulos succedere tectis

451b

Hospitiique focos miscere grauata uetabit

Auribus aut duris spernet uitalia uerba,

Excutite egressi domibus uestigia uestra,

Haereat iniustae ne uobis portio uitae.

455

Illos deterior Sodomorum poena manebit

Suppliciis, ueniet mundo cum terminus omni.

Pergite nunc ut oues, durorum praeda luporum;

Sed uos arguto serpentum corde uigete,

Simplicitate tamen dulces superate columbas.

460

Nam saepe incumbet uobis iniuria praeceps

Conciliisque hominum statuentur corpora uestra.

Vos flagris uinclisque feris durisque tyrannis

Frendens urgebit pro me uiolentia saecli.

Cum uos prodiderint, uerborum linquite curam,

465

Sponte fluens dabitur sermonis gratia uobis;

Spiritus in uobis pro uobis digna loquetur.

Prodet enim fratrem scelerata insania fratris,

Ad letumque dabunt genitorum corpora nati.

Vos odia urgebunt semper pro nomine nostro,

470

Sed finem fidei comitatur gloria uitae.

Profugite ex tectis, quae uos sectabitur, urbis;

Inde aliam, mox inde aliam conquirite sedem.

Nam uobis urbes semper superesse necesse est,

Istrahelitarum quae dent sub nomine plebem.

475

Discipulus numquam transcendat celsa magistri

Culmina, nec dominum temptet praecellere seruus.

Discipulo satis est uires aequare magistri

Vel domini similem uirtutem prendere seruo.

Pectoribus uestris semper timor omnis aberret;

480

Nam nudata suis promuntur cuncta latebris.

In tenebris tacite uobis quaecumque iubentur,

Dicite praeclaro nitidi sub lumine solis.

Auribus et uestris dicam quaecumque susurrans,

Excelso in populos spargantur culmine tecti.

485

Despicite illorum rabiem, qui corpora uestra

Prosternent ferro: non est his ulla potestas

Viuacem leto pariter dimittere mentem.

Illum sed potius cordis secreta pauescant,

Corporis est animique simul cui cuncta potestas.

490

Passeribus pretium nummi uix portio parua

Proueniet; non est tamen unum credere dignum

Iniussu Domini laqueos incurrere nostros.

Quis dubitet sapiens, Domini sub pectore multis

Cedere pinnatis hominem pro milibus unum?

495

Qui me confessus fuerit sub iudice terrae,

Hunc ego non aliter coram genitore fatebor;

Sic itidem coram genitore negabo negantem.

Non ego nunc pacem terris immittere ueni,

Sed gladium, patrio dirimat qui pectore natum

500

Et dulcem natam dirimat qui pectore matris.

Si quis amore meo genitorem pluris habebit,

Vel matri suboliue meum postponet amorem,

Sentiet horribilem nostra de sede repulsam.

Contemnet quicumque animam pro nomine nostro,

505

Inueniet laeta florentem fruge salutis.

Qui uos suscipiet, me suscepisse benignis

Obsequiis, idem me pro genitore supremo

Suscepisse sibi gaudebit perpete uita."

IOHANNES DE CARCERE IHESVM

Talia discipulis bis sex cum iussa dedisset,

510

Iustus Iohannes caeci de carceris umbris

Sectantum e numero delectos talia dicta

Ad Christum portare iubet uerumque referre:

"Tune piis animis requies, quam regia caeli

Pollicita est terris, nostro sub tempore fulgens?

515

An aliam superest post haec sperare salutem?"

Talibus haec Christus dictis mandata remittit:

"Caecorum tenebrae mutantur lumine lucis

Debiliumque uigent firmato robore membra;

Lurida discutitur squamoso corpore lepra,

520

Aeriae uocis penetrat surdas sonus aures.

Redditur amissae leti post funera uitae

Ad corpus remeans animae iam libera uirtus,

522a

Depositum repetens animae substantia corpus

Pauperibusque suis non dedignata patescit

523a

Omnibus et late non dedignata patescit

Fulgentis splendens aduentus gloria nostri.

524a

Lucifluis splendens aduentus gloria terris

525

Ille beatus erit, quem non deceperit error."

Talia discipuli referunt mandata magistro.

QVID EX ISTIS VIDERE ARVNDINEM

Hoc super ad populum depromit talia Christus:

"Cur in deserto uoluistis uisere nuper

Stramen harundineum uento uibrante moueri?

530

Cur etiam molli uestitum ueste uidere?

In domibus regum molli cum ueste tenentur.

Ille profetarum solus transcendere uires

Iudicio ueteris scripti promittitur olim.

Hunc etenim memorat uenerandae lectio uocis:

535

En ego mitto meum stratas aptare ministrum

Ante tuos uultus; genuit nec femina quemquam,

Maior Iohannis nostri qui uiribus esset.

Sed minor hoc caeli fiet sublimior aula.

Huius ab exortu uim caeli regia sentit,

540

Et caeli regnum uiolentia diripit atrox.

LEX ET PROPHETE VSQVE AD IOHANNEM

Lex omnis summam Baptistae ad tempora cepit

Atque profetarum finis concluditur idem.

Si uultis uolucris penetralia noscere saecli,

543a

Ipse est Iohannis felix uenturus in aeuum

Corpus Iohannis felix habitabile sumpsit

545

Helias, quondam quem turbine missa corusco

Flammipedum rapuit simulatio quadriiugorum.

Audiat haec dictis pandens uitalibus aures.

Nunc tibi confiteor, genitor, cui gloria seruit

Fulgentis caeli et terrarum frugiferentum,

550

Celasti nunc quod sapientibus ista superbis

550a

Oculis haec quondam parue sapientibus orsa

Paruulaque infantum uis haec comprendere corda.

Iam mihi regnantis sunt omnia tradita patris,

Nec quisquam Domini poterit cognoscere natum,

Ni solus genitor; genitorem mente uidebit

555

Filius, aut idem pandet cui talia natus.

VENITE AD ME OMNES QVI LABORATIS

Huc omnes ueniant, oneris quos sarcina uasti

Comprimit; his poterit uirtus mea munere patris

Antiquas uires hilari reparare quiete.

Sumite forte iugum, leuis est mea sarcina iustis,

560

Namque humili dulcem largitur corde salutem."

DIE SABATI ABIIT PER GENTES

Haec ubi dicta dedit, messis per culta grauatae

Praeterit, et populus sectantum discipulorum

Spicarum grauidam carpebat in ordine frugem.

Ille dies ueteri poscebat lege quietem,

565

Sabbata nam priscis repetebant otia iussis.

Ecce Pharisaei coram reprendere Christum,

Quod sanctae legis calcarent iussa metentes

Discipuli. Legum sed tum completor Iesus

Incipit his ueteris scripti monumenta retexens:

570

"Legistis certe, in templo Dauida canorum

Cum populo quondam panes sumpsisse sacratos

Et propriam comitumque famem sedasse; sed illos

Illicitum cuiquam fuerat contingere panes,

Sumere quos solus poterat de lege sacerdos.

575

Eiusdem scriptum est iusto moderamine legis:

Sabbata profanent templo sine crimine uates.

Nec minor est istic uestrae glomeratio turbae

Quam templi uirtus. Caperent si pectora uestra,

Quod non sacra Deus, sed malit mitia corda,

580

Non iam saepe uiros damnasset factio sacros,

Expertes culpae. Sed nunc ego sabbata cuncta

Sponte mea dominans legis sub iure tenebo."

VBI MANVM ARIDAM RESTITVIT

Tunc conuenticula ipsorum post talia dicta

Ingreditur; mox hic iuuenem pro limine cernit,

585

Siccatum ex umero cui pondus inutile palmae

Pendebat. Sed tum dictis temptando dolosis,

Aegris an liceat per sabbata ferre medellam,

Quaerunt, calcatae ut legis uindicta maneret.

Christus ad haec: "Foueam si forte pecuscula uestra

590

Inciderint, certe transibitis otia legis

Et pecus abrupto tolletis uile profundo.

Quanto igitur nobis hominum curatio maior

Ad benefacta animos tollens accendere debet!

Ergo age tu, iuuenis, rediuiuam tendito dextram."

595

Cum dicto palmas sanus porrexit utrasque.

His tum pro signis, quae uix ueneratio posset

Mirantis digno populi sustollere cultu,

Conciliis trucibus conclamant decipiendum.

VBI CAECVM ET MVTVM CVRAVIT

Talia perspiciens procerum molimina Christus

600

Discedit; uariis hominum languoribus aptat

Concessam in populos patria uirtute medellam.

Oblatus sibi mox quem daemonis horrida uirtus

Et lingua et uisu truncatum uiuere poenae

Et propriis escam cruciatibus esse uolebat.

605

Hunc ubi curatum uisuque et uoce uigentem

Caeca Pharisaeae cognouit factio gentis,

Daemonis auxilio, qui princeps daemoniorum

Solus nequitiae uires dicione teneret,

Haec illum fecisse ferunt. Sed talia Christus

610

Veridicis aperit conuincens pectora uerbis:

"Si gemina regnum distractum parte dehiscat

Et scissa aduersum sese diuulsio pugnet,

Disruptis propere labentur cuncta medullis.

Horridus et daemon si daemone pellitur atro,

615

Aduersa sibimet scissus uirtute repugnat.

Quis poterit praedam tectis auferre uirorum,

Ni prius aggressor custodum bracchia nodis

Vinciat, ut facilis ueniat direptio praedae?

Quisque meis aberit discretus miles ab armis,

620

Hostis in aduersa consistet fronte duelli.

Quisque meis gregibus cogendis liber aberrat

Dissicet ille mei pecoris per deuia pastus.

Sed quicumque hominum fuerit super omnibus error,

Dimitti poterit; tantum ne Spiritus umquam

625

Vocibus insana laceretur mente profusis.

Siue furens hominis nato conuicia quisquam

Ingeret, haec etiam poterunt peccata remitti.

Spiritus at sanctus tantum cuicumque profana

Verborum rabie uiolabitur, irreuocatis

630

Suppliciis nunc et semper torrebitur ignis.

Quando ueneniferi serpentis saeua propago

Sermonum dulci poterit mitescere fructu?

Nam bona thesauris promuntur dulcia iustis

Et mala letifero procedunt ore uenena.

635

Verborum meritis ueniet sub iudice poena,

Verborum meritis dabitur sub iudice uita.

DE VNITATE PATRIS ET FILII

Quae genitor faciet, sectabitur omnia natus,

Namque idem nato manifestat cuncta uidenda

Et potiora dehinc tribuet miracula rerum.

640

Sicut enim genitor demortua corpora reddet

Ad claram uitae lucem, sic omnia natus,

Quae uolet, ad lumen surgentia corpora ducet,

Nec genitor quicquam uestri se iudice quaeret,

Sed dedit haec nato quaerendi iura per orbem,

645

Gloria quo maneat similis natoque patrique.

Namque repulsus erit uestro si natus honore,

Improbitate pari genitorem despicietis.

Sed cui nostra fidem sermonis gratia figet,

Mox me mittentis genitoris dona patescent

650

Aeternamque dabit praesens constantia uitam.

Iudiciumque illi non est, sed migrat ab atra

Morte procul lucisque uigens ad limina tendit.

DE DIE IVDICII

Adueniet tempus, cum mortua corpora uocem

Accipient nostram et uitam cum uoce tenebunt.

655

Nam sicut genitor uitam sibi possidet in se,

Sic tribuit nato uitam et ius dicere iussit,

In terras hominis quoniam cum corpore uenit.

Nec uobis mirum uideatur, corpora cuncta

Vocis ad auditum propriis exsurgere bustis,

660

Iustorumque animas rediuiuo corpore necti,

Iudicioque graui miseros exsurgere prauos.

Nec mihi iudicium tribuit mea sola potestas,

Arbitrio quoniam genitoris cuncta iubentur,

Qui me iustitiam terris disquirere iussit.

665

Namque ego si proprio testis pro nomine surgam,

Falsa loquar; aliusque itidem quia testis habetur

Pro nobis, semper mihi talia temnere fas est.

Nam ueris operum signis manifestior omni

Luce nitet praesens nostris testatio factis.

670

Talia concedens genitor mihi testis adhaeret,

Qui me dimisit terris sua ponere iussa.

Huius enim uocem numquam comprendere quistis

Nec speciem propriam concessit uisere uobis.

Nec sermo ipsius poterit per uestra sedere

675

Pectora, credendi quoniam substantia nulla est.

Quaeratur ueterum scriptorum lectio uobis,

Perpetuam cunctis uitam quam ferre putatis.

Haec etiam nostrum testatur lectio donum.

Nec tamen audetis propius consistere nobis,

680

Ne uerae uobis contingat gratia uitae.

Non mihi captatur terrenae gloria laudis.

Namque ego quod summi genitoris nomine ueni,

Respuitur uobis, ueniet sed decolor alter,

Nomine quem fultum proprio gens uestra sequetur.

685

Alternae in uobis captatur gloria famae,

Vnius et solam fugitis disquirere laudem.

Nec uos arguerim coram genitore, sed illic

Accusator erit, quem spes modo uestra celebrat,

Moyses, quem fidei nullo seruastis honore.

690

Eius enim scriptis uester si crederet error,

Crederet et nobis, Moysi quem scripta frequentant."

VBI IVDEI QVERVNT SIGNA

Talia tum contra scribarum uerba sequuntur:

"Vocibus indubitata fides comitabitur istis,

Si uirtus certis firmet miracula signis."

695

Ille dehinc: "Polluta malis generatio quaerit

Signa sibi; rebus stabunt sed signa futuris.

Namque profeta cauo quantum sub pectore ceti

Temporis absumpsit, terrae in penetralibus altis

Progenies hominis tantum demersa manebit.

700

Adueniet tempus, cum surget reddita uitae

Gens hominum propriis in fletum dedita gestis.

Haec istam digno damnabit crimine gentem,

Quod maris e fundo surgentis uoce profetae

Commonita in lacrimas Dominum proiecta reflexit.

705

Hic et Ionaeis monitis potiora iubentur,

Contemnitque feris animis gens impia lucem.

Et regina Noti uitales surget in oras.

Illius ad specimen damnabitur effera plebes,

Finibus extremis Libyae quod uenerit illa,

710

Vt Solomona pium, praeceptis dedita iussis,

Audiret; potior nunc est Solomone potestas

Et tamen obtunsae caecantur pectora plebis.

Expulsus si quando fugit de pectore daemon,

Quem turbat sanctus purgato corpore flatus,

715

Ille uenenatis collustrat passibus oras,

Qua nulla excurrit fontani gurgitis unda,

Nec requiem placidae sedis sibi repperit ardens.

Tunc repetit suetae sitiens habitacula mentis.

At si forte suis obnoxia corda uenenis

720

Ornatuque leui ridentia limina cernit,

Associat septem similes glomerando furores

Vis inimica homini penetratque in uiscera serpens.

Sic genus hoc uero mentis cum degenerarit,

Vincula perpetuis deflebit subdita poenis."

VBI MATER IHESVS STABAT FORAS

725

Atque ea dum populis uitalia dicta frequentat,

Pro foribus mater cum fratribus astitit illi

Et miscere foris sermonem comminus orat.

Talia tum matris mandatis dicta remittit:

"Hic mecum genetrix, mecum germana residunt

730

Corpora. Nam patria impletur cuicumque uoluntas,

Ille meo proprium conectit sanguine corpus,

Et matris generisque mei sub nomine habetur."

Progreditur templo terrarum lumen Iesus

Et maris extrema terraeque resedit in ora,

735

Innumeraeque illuc plebis fluxere cateruae.

PARABOLA...

Ille sed excelsam scandens, quae proxima, puppim

Litora complenti depromit talia plebi:

"Ecce sator proprio commendat semina ruri;

Illa cadunt diuersa solo sortemque locorum

740

Pro uirtute ferunt. Nam sicubi trita uiarum

Sub pedibus solido densetur limite tellus,

Aeriis auibus dant nudam semina praedam.

Ast ubi pertenui uelantur puluere saxa,

Farra quidem uiridem depromunt germinis ortum;

745

Sed quia nulla subest suci substantia glebis,

Inserto arescunt radicum fila calore,

Cunctaque mox apicum labuntur acumina leto.

Seminibusque aliis contingunt aspera rura;

Sentibus hic spinisque feris uelocius exit

750

Roboris augmentum frugemque internecat angens.

Vberibus uero dantur quae semina glebis,

Illa ferunt pulchram segetem, cui laeta frequentat

Incrementa sui centeno copia fetu.

Audiat haec, aures mentis qui gestat apertas."

755

Talia discipuli mirantes dicta requirunt,

Implicitis populo cur clauderet omnia uerbis,

Ille sed amota credentum plebe profatur:

"Vobis, qui firmo robustam pectore mentem

Ad capienda Dei penetralia constabilistis,

760

Concessum est aditis penitus consistere regni;

Illis pro merito clauduntur lumina mentis.

Si quis habet dignus, capiet potiora redundans;

Qui uero expertes caelestis muneris errant,

Amittent etiam, proprium quodcumque retentant.

765

Idcirco obscuris coopertum ambagibus illum

Perstringit populum sermonis gratia nostri,

Vt dictum Esaiae merita de plebe recurrat:

En populi mentes uelantur ad omnia crassis

Obicibus, sensu ne tangant munera uitae.

770

Auribus assistunt clausis oculisque grauatis,

Ne conuersa bono sanetur noxia plebes.

Quam uestrae nunc sunt aures oculique beati!

Nam multi ueteres iusti sanctique profetae,

Quae uobis clarent, orarunt cernere dona.

775

Accipite ergo animis, qui sit de semine sensus:

Quisque meum uerbum summas dimittit in aures,

Nec sensus recipit stabili praecepta uigore,

Eripit illius totum de pectore daemon.

Hic agro est similis duro, qui germina farris

780

Exponit rapidis auibus sine fruge rapinam.

Sunt alii, laeto qui pectore nostra receptant,

Sed breuis est illis perceptae gratia frugis.

Nam si dura premat mentem strictura coercens,

Continuo trepidi produnt sibi credita leto.

785

His saxosus ager simili leuitate uirescit.

At spinosus ager curarum mole grauatis

Respondet, pressant quos pondera diuitiarum.

Semina sic nostri sermonis pressa grauantur,

Nec fructus sequitur spinarum horrore necatus.

790

Pinguia sic itidem paribus stant uiribus arua

Illis, qui clarae capiunt praecepta salutis,

Quae penetrant animum sensu tractante tenaci

Centiplicemque ferunt uirtutis robore frugem."

Haec tum discipulis plebique haec insuper addit:

ALIA PARABOLA DE SEMINANTE...

795

"Agricolae simile est regnum sublime Tonantis.

Ille iacit proprio mandans bona semina ruri,

Sed post surripiens hominum insidiando sopori

Trux inimicus adit loliumque inspergit amarum.

Ecce sed ad fructum culmis cum spiceus horror

800

Processit, lolio messis maculata redundat.

Tum domino famuli mirantes talia fantur:

Nonne bonum terrae semen per terga dedisti?

Vnde igitur lolio turpi tua rura grauantur?

Sed iam, si iubeas, messem purgabimus omnem,

805

Triticeusque nitor selecta sorde resistet.

Tum dominus miti contra sermone profatur:

Hic dolus est, inimice, tuus, sed farra sinamus

Crescere cum lolio. Pleno nam tempore messis

Secretum lolium conexo fasce iubebo

810

Ignibus exuri; at nostro de semine messor

Horrea nostra dehinc purgata fruge replebit.

Haut aliter simile est, cordis si panditis aures,

Praeparui grano regnum caeleste sinapis,

Quod proprio insinuans disponit cultor agello.

815

Seminibusque illud minus omnibus esse uirentum

Creditur; at iusti mox incrementa uiroris

Sumpserit, erecto transcendit uertice cunctas

Agrorum fruges, ramis ut plumea turba

Colludat possitque umbras habitare uirentes.

820

Fermento par est munus caeleste salubri,

Quod magna condit mulier sub mole farinae.

Illa dehinc modico fermenti mixta calore

Conducto, unius coalescit corpore massae."

Talia tum populo perplexis condita uerbis

825

Promebat, ueteris quo possent dicta profetae

Ordine saeclorum iussis concurrere rebus:

Os aperire meum dignabor, condita mundi

Conuoluet ructans uarii sermonis imago.

Inde domum repetit serus turbasque reliquit.

5

furibunda Mp V₂

scelerata furibunda C