Rura meus Tyrrhena petit saltusque Tagetis

Crispinus; nec longa mora est aut auia tellus;

Et mea secreto uelluntur pectora morsu,

Vdaque turgentes impellunt lumina guttas,

5

Ceu super Aegaeas hiemes abeuntis amici

Vela sequar spectemque ratem iam fessus ab altis

Rupibus atque oculos longo querar aere uinci.

Quid? si militiae iam te, puer inclite, primae

Clara rudimenta et castrorum dulce uocaret

10

Auspicium, quanto manarent gaudia fletu

Quosue darem amplexus! etiamne optanda propinquant

Tristia, ut octonos bis iam tibi circuit orbes

Vita? sed angustis animus robustior annis

Succumbitque oneri et mentem sua non capit aetas.

15

Nec mirum: non te series inhonora parentum

Obscurum proauis et priscae lucis egentem

Plebeia de stirpe tulit; non sanguine cretus

Turmali trabeaque recens et paupere clauo

Augustam sedem et Latii penetrale senatus

20

Aduena pulsasti, sed praecedente tuorum

Agmine. Romulei qualis per iugera circi

Cum pulcher uisu titulis generosus auitis

Exspectatur equus cuius de stemmate longo

Felix demeritos habet admissura parentes,

25

Illum omnes acuunt plausus, illum ipse uolantem

Puluis et incuruae gaudent agnoscere metae:

Sic te, clare puer, genitum sibi Curia sensit

Primaque patricia clausit uestigia luna.

Mox Tyrios ex more sinus tunicamque potentem

30

Agnouere umeri. sed enim tibi magna parabat

Ad titulos exempla pater. quippe ille iuuentam

Protinus ingrediens pharetratum inuasit Araxen

Belliger indocilemque fero seruire Neroni

Armeniam. rigidi summam Mauortis agebat

35

Corbulo, sed comitem belli sociumque laborum

Ille quoque egregiis multum miratus in armis

Bolanum; atque illi curarum asperrima suetus

Credere partirique metus, quod tempus amicum

Fraudibus, exserto quaenam bona tempora bello,

40

Quae suspecta fides aut quae fuga uera ferocis

Armenii. Bolanus iter praenosse timendum,

Bolanus tutis iuga quaerere commoda castris,

Metiri Bolanus agros, aperire malignas

Torrentum nemorumque moras tantamque uerendi

45

Mentem implere ducis iussisque ingentibus unus

Sufficere. ipsa uirum norat iam barbara tellus,

Ille secundus apex bellorum et proxima cassis.

Sic Phryges attoniti, quamquam Nemeaea uiderent

Arma Cleonaeusque acies impelleret arcus,

50

Pugnante Alcide tamen et Telamona timebant.

Disce, puer (nec enim externo monitore petendus

Virtutis tibi pulcher amor: cognata ministret

Laus animos. aliis Decii reducesque Camilli

Monstrentur): tu disce patrem, quantusque nigrantem

55

Fluctibus occiduis fessoque Hyperione Thulen

Intrarit mandata gerens quantusque potentis

Mille urbes Asiae sortito rexerit anno,

Imperium mulcente toga. bibe talia pronis

Auribus, haec certent tibi conciliare propinqui,

60

Haec iterent comites praecepta senesque paterna.

Iamque alio moliris iter nec deside passu

Ire paras; nondum ualidae tibi signa iuuentae

Irrepsere genis, et adhuc tenor integer aeui.

Nec genitor iuxta; fatis namque haustus iniquis

65

Occidit et geminam prolem sine praeside linquens.

Nec saltem teneris ostrum puerile lacertis

Exuit albentique umeros induxit amictu.

Quem non corrupit pubes effrena nouaeque

Libertas properata togae? ceu nescia falcis

70

Silua comas tollit fructumque exspirat in umbras.

At tibi Pieriae tenero sub pectore curae

Et pudor et docti legem sibi dicere mores;

Tunc hilaris probitas et frons tranquilla nitorque

Luxuriae confine tenens pietasque per omnes

75

Dispensata modos; aequaeuo cedere fratri

Mirarique patrem miseraeque ignoscere matri

Admonuit fortuna domus. tibine illa nefanda

Pocula letalesque manu componere sucos

Eualuit, qui uoce potes praeuertere morsus

80

Serpentum atque omnis uultu placare nouercas?

Infestare libet manes meritoque precatu

Pacem auferre rogis; sed te, puer optime, cerno

Flectentem iustis et talia dicta parantem:

"Parce precor cineri: fatum illud et ira nocentum

85

Parcarum crimenque dei, mortalia quisquis

Pectora sero uidet nec primo in limine sistit

Conatus scelerum atque animos infanda parantes.

Excidat illa dies aeuo nec postera credant

Saecula! Nos certe taceamus et obruta multa

90

Nocte tegi propriae patiamur crimina gentis.

Exegit poenas, hominum cui cura suorum,

Quo Pietas auctore redit terrasque reuisit,

Quem timet omne nefas. satis haec lacrimandaque nobis

Vltio. quin saeuas utinam exorare liceret

95

Eumenidas timidaeque auertere Cerberon umbrae

Immemoremque tuis citius dare manibus amnem."

Macte animo, iuuenis! sed crescunt crimina matris.

Nec tantum pietas, sed protinus ardua uirtus

Affectata tibi. nuper cum forte sodalis

100

Immeritae falso palleret crimine famae

Erigeretque forum succinctaque iudice multo

Surgeret et castum uibraret Iulia fulmen,

Tu, quamquam non ante forum legesque seueras

Passus sed tacita studiorum occultus in umbra,

105

Defensare metus aduersaque tela subisti

Pellere, inermis adhuc et tiro, pauentis amici.

Haud umquam tales aspexit Romulus annos

Dardaniusque senex medii bellare togata

Strage fori. stupuere patres temptamina tanta

110

Conatusque tuos, nec iam reus ipse timebat.

Par uigor et membris, promptaeque ad fortia uires

Sufficiunt animo atque ingentia iussa sequuntur.

Ipse ego te nuper Tiberino in litore uidi

Qua Tyrrhena uadis Laurentibus aestuat unda,

115

Tendentem cursus uexantemque ilia nuda

Calce ferocis equi, uultu dextraque minacem

(Si qua fides dictis, stupui armatumque putaui):

Gaetulo sic pulcher equo Troianaque quassans

Tela nouercales ibat uenator in agros

120

Ascanius miseramque patri flagrabat Elissam;

Troilus haud aliter gyro leuiore minantis

Eludebat equos aut quem de turribus altis

Arcadas Ogygio uersantem in puluere metas

Spectabant Tyriae non toruo lumine matres.

125

Ergo age (nam magni ducis indulgentia pulsat

Certaque dat uotis hilaris uestigia frater),

Surge animo et fortes castrorum concipe curas.

Monstrabunt acies Mauors Actaeaque uirgo,

Flectere Castor equos, umeris quatere arma Quirinus,

130

Qui tibi tam tenero permisit plaudere collo

Nubigenas clipeos intactaque caedibus arma.

Quasnam igitur terras, quem Caesaris ibis in orbem?

Arctoosne amnes et Rheni fracta natabis

Flumina, an aestiferis Libyae sudabis in aruis?

135

An iuga Pannoniae mutatoresque domorum

Sauromatas quaties? an te septenus habebit

Hister et umbroso circumflua coniuge Peuce?

An Solymum cinerem palmetaque capta subibis

Non sibi felicis siluas ponentis Idumes?

140

Quod si te magno tellus frenata parenti

Accipiat, quantum ferus exsultabit Araxes,

Quanta Caledonios attollet gloria campos,

Cum tibi longaeuus referet trucis incola terrae:

"Hic suetus dare iura parens, hoc caespite turmas

145

Affari uelut e specula, castellaque longe

(Aspicis?) ille dedit cinxitque haec moenia fossa;

Belligeris haec dona deis, haec tela dicauit

(Cernis adhuc titulos); hunc ipse uocantibus armis

Induit, hunc regi rapuit thoraca Britanno."

150

Qualiter in Teucros uictricia bella paranti

Ignotum Pyrrho Phoenix narrabat Achillem.

Felix qui uiridi fidens, Optate, iuuenta

Durabis quascumque uias uallumque subibis,

Forsan et ipse latus (sic numina principis adsint)

155

Cinctus et unanimi comes indefessus amici,

Quo Pylades ex more pius, quo Dardana gessit

Bella Menoetiades. quippe haec concordia uobis,

Hic amor est duretque precor! nos fortior aetas

Iam fugit; hinc uotis tantum precibusque iuuabo.

160

Ei mihi, sed coetus solitos si forte ciebo

Et mea Romulei uenient ad carmina patres,

Tu deeris, Crispine, mihi, cuneosque per omnes

Te meus absentem circumspectabit Achilles.

Sed uenies melior (uatum non irrita currunt

165

Omina): quique aquilas tibi nunc et castra recludit,

Idem omnes perferre gradus cingique superbis

Fascibus et patrias dabit insedisse curules.

Sed quis ab excelsis Troianae collibus Albae,

Vnde suae iuxta prospectat moenia Romae

170

Proximus ille deus, Fama uelocior intrat

Nuntius atque tuos implet, Crispine, penates?

Dicebam certe: uatum non irrita currunt

Auguria. en, ingens reserat tibi limen honorum

Caesar et Ausonii committit munia ferri.

175

Vade, puer, tantisque enixus suffice donis,

Felix, qui magno iam nunc sub praeside iuras

Cuique sacer primum tradit Germanicus ensem.

Non minus hoc, fortis quam si tibi panderet ipse

Bellipotens aquilas toruaque induceret ora

180

Casside. uade alacer maioraque disce mereri.