Exuit implicitum tenebris umentibus orbem

Oceano prolata dies, genitorque coruscae

Lucis adhuc hebetem uicina nocte leuabat

Et nondum excusso rorantem lampada ponto.

5

Et iam punicea nudatum pectora palla

Insignemque ipsis, quae prima inuaserat, armis

Aeaciden (quippe aura uocat cognataque suadent

Aequora) prospectant cuncti iuuenemque ducemque

Nil ausi meminisse pauent; sic omnia uisu

10

Mutatus rediit, ceu numquam Scyria passus

Litora Peliacoque rates escendat ab antro.

Tunc ex more deis (ita namque monebat Vlixes)

Aequoribusque Austrisque litat fluctuque sub ipso

Caeruleum regem tauro ueneratur auumque

15

Nerea: uittata genetrix placata iuuenca.

Hic spumante salo iaciens tumida exta profatur:

"Paruimus, genetrix, quamquam haud toleranda iuberes,

Paruimus nimium: bella ad Troiana ratesque

Argolicas quaesitus eo." sic orsus et alno

20

Insiluit penitusque Noto stridente propinquis

Abripitur terris: et iam ardua ducere nubes

Incipit et longo Scyros discedere ponto.

Turre procul summa lacrimis comitata sororum

Commissumque tenens et habentem nomina Pyrrhum

25

Pendebat coniunx oculisque in carbasa fixis

Ibat et ipsa freto, et puppem iam sola uidebat.

Ille quoque obliquos dilecta ad moenia uultus

Declinat uiduamque domum gemitusque relictae

Cogitat: occultus sub corde renascitur ardor

30

Datque locum uirtus. sentit Laertius heros

Maerentem et placidis aggressus flectere dictis:

"Tene" inquit "magnae uastator debite Troiae,

Quem Danaae classes, quem diuum oracula poscunt,

Erectumque manet reserato in limine Bellum,

35

Callida femineo genetrix uiolauit amictu

Commisitque illis tam grandia furta latebris

Sperauitque fidem? nimis o suspensa nimisque

Mater! An haec tacita uirtus torperet in umbra,

Quae uix audito litui clangore refugit

40

Et Thetin et comites et quos suppresserat ignes?

Nec nostrum est, quod in arma uenis sequerisque precantes:

Venisses." dixit; quem talibus occupat heros

Aeacius: "longum resides exponere causas

Maternumque nefas; hoc excusabitur ense

45

Scyros et indecores, fatorum crimina, cultus.

Tu potius dum lene fretum Zephyroque fruuntur

Carbasa, quae Danais tanti primordia belli,

Ede: libet iustas hinc sumere protinus iras."

Hic Ithacus paulum repetito longius orsu:

50

"Fertur in Hectorea, si talia credimus, Ida

Electus formae certamina soluere pastor

Sollicitas tenuisse deas nec torua Mineruae

Ora nec aetherii sociam rectoris amico

Lumine, sed solam nimium uidisse Dionen.

55

Atque adeo lis illa tuis exorta sub antris

Concilio superum, dum Pelea dulce maritat

Pelion, et nostris iam tunc promitteris armis.

Ira quatit uictas; petit exitialia iudex

Praemia: raptori faciles monstrantur Amyclae.

60

Ille Phrygas lucos, matris penetralia caedit

Turrigerae ueritasque solo procumbere pinus

Praecipitat terrasque freto delatus Achaeas

Hospitis Atridae (pudet heu miseretque potentis

Europae!) spoliat thalamos, Helenaque superbus

65

Nauigat et captos ad Pergama deuehit Argos.

Inde dato passim uarias rumore per urbes,

Vndique inexciti sibi quisque et sponte coimus

Vltores: quis enim inlicitis genialia rumpi

Pacta dolis facilique trahi conubia raptu

70

Ceu pecus armentumue aut uilis messis aceruos

Perferat? haec etiam fortis iactura moueret.

Non tulit insidias diuum imperiosus Agenor

Mugitusque sacros et magno numine uectam

Quaesiit Europen aspernatusque Tonantem est

75

Vt generum; raptam Scythico de litore prolem

Non tulit Aeetes ferroque et classe secutus

Semideos reges et ituram in sidera puppim:

Nos Phryga semiuirum portus et litora circum

Argolica incesta uolitantem puppe feremus?

80

Vsque adeo nusquam arma et equi, fretaque inuia Grais?

Quid si nunc aliquis patriis rapturus ab oris

Deidamian eat uiduaque e sede reuellat

Attonitam et magni clamantem nomen Achillis?"

Illius ad capulum rediit manus ac simul ingens

85

Impulit ora rubor: tacuit contentus Vlixes.

Excipit Oenides: "quin, o dignissima caeli

Progenies, ritusque tuos elementaque primae

Indolis et, ualida mox accedente iuuenta

Quae solitus laudum tibi semina pandere Chiron,

90

Virtutisque aditus, quas membra augere per artes,

Quas animum, sociis multumque fauentibus edis?

Sit pretium longas penitus quaesisse per undas

Scyron et his primum me arma ostendisse lacertis."

Quem pigeat sua facta loqui? tamen ille modeste

95

Incohat, ambiguus paulum propiorque coacto:

"Dicor et in teneris et adhuc reptantibus annis,

Thessalus ut rigido senior me monte recepit,

Non ullos ex more cibos hausisse nec almis

Vberibus satiasse famem, sed spissa leonum

100

Viscera semianimisque lupae traxisse medullas.

Haec mihi prima Ceres, haec laeti munera Bacchi,

Sic dabat ille pater. mox ire per inuia secum

Lustra gradu maiore trahens uisisque docebat

Adridere feris nec fracta ruentibus undis

105

Saxa nec ad uastae trepidare silentia siluae.

Iam tunc arma manu, iam tunc ceruice pharetrae,

Et ferri properatus amor durataque multo

Sole geluque cutis; tenero nec fluxa cubili

Membra, sed ingenti saxum commune magistro.

110

Vix mihi bissenos annorum torserat orbes

Vita rudis, uolucris cum iam praeuertere ceruos

Et Lapithas cogebat equos praemissaque cursu

Tela sequi; saepe ipse gradu me praepete Chiron,

Dum uelox aetas, campis admissus agebat

115

Omnibus, exhaustumque uago per gramina passu

Laudabat gaudens atque in sua terga leuabat.

Saepe etiam primo fluuii torpore iubebat

Ire supra glaciemque leui non frangere planta.

Hoc puerile decus. quid nunc tibi proelia dicam

120

Siluarum et saeuo uacuos iam murmure saltus?

Numquam ille imbelles Ossaea per auia dammas

Sectari aut timidas passus me cuspide lyncas

Sternere, sed tristis turbare cubilibus ursos

Fulmineosque sues, et sicubi maxima tigris

125

Aut seducta iugis fetae spelunca leaenae.

Ipse sedens uasto facta exspectabat in antro,

Si sparsus nigro remearem sanguine; nec me

Ante nisi inspectis admisit ad oscula telis.

Iamque et ad ensiferos uicina pube tumultus

130

Aptabar, nec me ulla feri Mauortis imago

Praeteriit. didici, quo Paeones arma rotatu,

Quo Macetae sua gaesa citent, quo turbine contum

Sauromates falcemque Getes arcumque Gelonus

Tenderet et flexae Balearicus actor habenae

135

Quo suspensa trahens libraret uulnera tortu

Inclusumque suo distingueret aera gyro.

Vix memorem cunctos, etsi bene gessimus, actus.

Nunc docet ingentes saltu me iungere fossas,

Nunc caput aerii scandentem prendere montis

140

Quo fugitur per plana gradu, simulacraque pugnae

Excipere immissos scutato umbone molares

Ardentesque errare casas peditemque uolantes

Sistere quadriiugos. memini, rapidissimus ibat

Imbribus adsiduis pastus niuibusque solutis

145

Spercheos uiuasque trabes et saxa ferebat:

Cum me ille immissum, qua saeuior impetus undae

Stare iubet contra tumidosque repellere fluctus,

Quos uix ipse gradu totiens obstante tulisset.

Stabam equidem, sed me referebat concitus amnis

150

Et latae caligo fugae: ferus ille minari

Desuper incumbens uerbisque urgere pudorem.

Nec nisi iussus abi: sic me sublimis agebat

Gloria, nec duri tanto sub teste labores.

Nam procul Oebalios in nubila condere discos

155

Et liquidam nodare palen et spargere caestus,

Ludus erat requiesque mihi; nec maior in istis

Sudor, Apollineo quam fila sonantia plectro

Cum quaterem priscosque uirum mirarer honores.

Quin etiam sucos atque auxiliantia morbis

160

Gramina, quo nimius staret medicamine sanguis,

Quid faciat somnos, quid hiantia uulnera claudat,

Quae ferro cohibenda lues, quae cederet herbis,

Edocuit monitusque sacrae sub pectore fixit

Iustitiae, qua Peliacis dare iura uerenda

165

Gentibus atque suos solitus pacare biformes.

Hactenus annorum, comites, elementa meorum

Et memini et meminisse iuuat: scit cetera mater.