Prima deum magnis canimus freta peruia natis

Fatidicamque ratem, Scythici quae Phasidis oras

Ausa sequi mediosque inter iuga concita cursus

Rumpere flammifero tandem consedit Olympo.

5

Phoebe, mone, si Cumaeae mihi conscia uatis

Stat casta cortina domo, si laurea digna

Fronte uiret. tuque o pelagi cui maior aperti

Fama, Caledonius postquam tua carbasa uexit

Oceanus, Phrygios prius indignatus Iulos,

10

Eripe me populis et habenti nubila terrae,

Sancte pater, ueterumque faue ueneranda canenti

Facta uirum: uersam proles tua pandit Idumen

Namque potest, Solymo nigrantem puluere fratrem

Spargentemque faces et in omni turre furentem.

15

Ille tibi cultusque deum delubraque centum

Instituet cum tu, genitor, lucebis ab omni

Parte poli; neque enim Tyriae Cynosura carinae

Certior aut Grais Helice seruanda magistris

Tu <si> signa dabis, sed te duce Graecia mittet

20

Et Sidon Nilusque rates. nunc nostra serenus

Orsa iuues, haec ut Latias uox impleat urbes.

Haemoniam primis Pelias frenabat ab annis,

Iam grauis et longus populis metus; illius amnes

Ionium quicumque petunt, ille Othryn et Haemum

25

Atque imum felix uersabat uomere Olympum.

Sed non ulla quies animo fratrisque pauenti

Progeniem diuumque minas; hunc nam fore regi

Exitio uatesque canunt pecudumque per aras

Terrifici monitus iterant: super ipsius ingens

30

Instat fama uiri uirtusque haud laeta tyranno.

Ergo anteire metus iuuenemque exstinguere pergit

Aesonium letique uias ac tempora uersat.

Sed neque bella uidet Graias neque monstra per urbes

Vlla: Cleonaeo iam tempora clausus hiatu

35

Alcides, olim Lernae defensus ab angue

Arcas, et ambobus iam cornua fracta iuuencis.

Ira maris uastique placent discrimina ponti.

Tum iuuenem tranquilla tuens nec fronte timendus

Occupat et fictis dat uultum et pondera dictis.

40

"Hanc mihi militiam, ueterum quae pulchrior actis,

Adnue daque animum. nostri de sanguine Phrixus

Cretheos ut patrias audis effugerit aras.

Hunc ferus Aeetes, Scythiam Phasinque rigentem

Qui colit (heu magni Solis pudor), hospita uina

45

<>

Nil nostri diuumque memor. non nuntia tantum

Fama refert: ipsum iuuenem tam saeua gementem,

Ipsum ego, cum serus fessos sopor alligat artus,

Aspicio, lacera adsiduis namque illius umbra

50

Questibus et magni numen maris excitat Helle.

Si mihi quae quondam uires, tum pendere poenas

Colchida iam et regis caput hic atque arma uideres.

Olim annis ille ardor hebet, necdum mea proles

Imperio et belli rebus matura marique.

55

Tu, cui iam curaeque uigent animique uiriles,

I, decus, et pecoris Nephelaei uellera Graio

Redde tholo ac tantis temet dignare periclis."

Talibus hortatus iuuenem propiorque iubenti

Conticuit: cautes Scythico concurrere ponto

60

Cyaneas tantoque silet possessa dracone

Vellera, multifidas regis quem filia linguas

Vibrantem ex adytis cantu dapibusque uocabat

Et dabat externo liuentia mella ueneno.

Mox taciti patuere doli, nec uellera curae

65

Esse uiro, sed sese odiis immania cogi

In freta; qua iussos sed tandem quaerere Colchos

Arte queat? nunc aerii plantaria uellet

Perseos aut currus et quos frenasse dracones

Creditus ignaras Cereris qui uomere terras

70

Imbuit et flaua quercum damnauit arista.

Heu quid agat? populumne leuem ueterique tyranno

Infensum atque olim miserantes Aesona patres

Aduocet, an socia Iunone et Pallade fretus

Armisona speret magis et freta iussa capessat,

75

Siqua operis tanti domito consurgere ponto

Fama queat? tu sola animos mentemque peruris,

Gloria; te uiridem uidet immunemque senectae

Phasidis in ripa stantem iuuenesque uocantem.

Tandem animum incertum confusaque pectora firmat

80

Religio, tendensque pias ad sidera palmas

"Omnipotens regina," inquit "quam, turbidus atro

Aethere caeruleum quateret cum Iuppiter imbrem,

Ipse ego praecipiti tumidum per Enipea nimbo

In campos et tuta tuli nec credere quiui

85

Ante deam quam te tonitru nutuque reposci

Coniugis et subita raptam formidine uidi,

Da Scythiam Phasinque mihi; tuque, innuba Pallas,

Eripe me. uestris egomet tunc uellera templis

Illa dabo, dabit auratis et cornibus igni

90

Colla pater niueique greges altaria cingent."

Accepere deae celerique per aethera lapsu

Diuersas petiere uias. in moenia pernix

Thespiaca ad carum Tritonia deuolat Argum.

Moliri hunc puppem iubet et demittere ferro

95

Robora, Peliacas et iam comes exit in umbras.

At Iuno Argolicas pariter Macetumque per urbes

Spargit inexpertos temptare parentibus Austros

Aesoniden: iam stare ratem remisque superbam

Poscere quos reuehat rebusque in saecula tollat.

100

Omnis adest quae iam bellis spectataque fama

Turba ducum, primae seu quos in flore iuuentae

Temptamenta tenent necdum data copia rerum.

At quibus aruorum studiumque insontis aratri,

Hos stimulant magnaque ratem per lustra uiasque

105

Visi laude canunt manifesto in lumine Fauni

Siluarumque deae atque elatis cornibus Amnes.

Protinus Inachiis ultro Tirynthius Argis

Aduolat, Arcadio cuius flammata ueneno

Tela puer facilesque umeris gaudentibus arcus

110

Gestat Hylas; uelit ille quidem, sed dextera nondum

Par oneri clauaeque capax. quos talibus amens

Insequitur solitosque nouat Saturnia questus:

"O utinam Graiae rueret non omne iuuentae

In noua fata decus, nostrique Eurystheos haec nunc

115

Iussa forent. imbrem et tenebras saeuumque tridentem

Iamiam ego et inuiti torsissem coniugis ignem.

Nunc quoque nec socium nostrae columenue carinae

Esse uelim, Herculeis nec me umquam fidere fas sit

Auxiliis comiti et tantum debere superbo."

120

Dixit et Haemonias oculos detorquet ad undas.

Feruere cuncta uirum coetu, simul undique cernit

Delatum nemus et docta resonare bipenni

Litora; iam pinus gracili dissoluere lamna

Thespiaden iungique latus lentoque sequaces

125

Molliri uidet igne trabes remisque paratis

Pallada uelifero quaerentem bracchia malo.

Constitit ut, longo moles non peruia ponto,

Puppis, et ut tenues subiere latentia cerae

Lumina, picturae uarios super addit honores.

130

Hic sperata ** Tyrrheni tergore piscis

Peleos in thalamos uehitur Thetis; aequora delphin

Corripit, <illa> sedet deiecta in lumina palla

Nec Ioue maiorem nasci suspirat Achillem.

Hanc Panope Dotoque soror laetataque fluctu

135

Prosequitur nudis pariter Galatea lacertis

Antra petens; Siculo reuocat de litore Cyclops.

Contra ignis uiridique torus de fronde dapesque

Vinaque et aequoreos inter cum coniuge diuos

Aeacides, pulsatque chelyn post pocula Chiron.

140

Parte alia Pholoe multoque insanus Iaccho

Rhoecus et Atracia subitae de uirgine pugnae.

Crateres mensaeque uolant araeque deorum

Poculaque, insignis ueterum labor. optimus hasta

Hic Peleus, hic ense furens agnoscitur Aeson;

145

Fert grauis inuito uictorem Nestora tergo

Monychus, ardenti peragit Clanis Actora quercu;

Nigro Nessus equo fugit acclinisque tapetis

In mediis uacuo condit caput Hippasus auro.

Haec quamquam miranda minus stupet Aesone natus

150

Et secum "heu miseros nostrum natosque patresque.

Hacine nos animae faciles rate nubila contra

Mittimur? in solum nunc saeuiet Aesona pontus?

Non iuuenem in casus eademque pericula Acastum

Abripiam? inuisae Pelias freta tuta carinae

155

Optet et exoret nostris cum matribus undas."

Talia iactanti laeuum Iouis armiger aethra

Aduenit et ualidis fixam erigit unguibus agnam.

At procul e stabulis trepidi clamore sequuntur

Pastores fremitusque canum; citus occupat auras

160

Raptor et Aegaei super effugit alta profundi.

Accipit augurium Aesonides laetusque superbi

Tecta petit Peliae. prior huic tum regia proles

Aduolat amplexus fraternaque pectora iungens.

Ductor ait "non degeneres, ut reris, Acaste,

165

Venimus ad questus: socium te iungere coeptis

Est animus; neque enim Telamon aut Canthus et Idas

Tyndareusque puer mihi uellere dignior Helles.

O quantum terrae, quantum cognoscere caeli

Permissum est! pelagus quantos aperimus in usus!

170

Nunc forsan graue reris opus, sed laeta recurret

Cum ratis et caram cum iam mihi reddet Iolcon

Quis pudor heu nostros tibi tunc audire labores,

Quam referam uisas tua per suspiria gentes!"

Nec passus rex plura uirum "sat multa parato

175

In quaecumque uocas; nec nos" ait, "optime, segnes

Credideris patriisue magis confidere regnis

Quam tibi, si primos duce te uirtutis honores

Carpere, fraternae si des accrescere famae.

Quin ego, nequa metu nimio me cura parentis

180

Impediat, fallam ignarum subitusque paratis

Tunc adero, primas linquet cum puppis harenas."

Dixerat. ille animos promissaque talia laetus

Accipit et gressus auidos ad litora uertit.

At ducis imperiis Minyae monituque frequentes

185

Puppem umeris subeunt et tento poplite proni

Decurrunt intrantque fretum; non clamor anhelis

Nauticus aut blandus testudine defuit Orpheus.

Tum laeti statuunt aras. tibi, rector aquarum,

Summus honor, tibi caeruleis in litore uittis

190

Et Zephyris Glaucoque bouem Thetidique iuuencam

Deicit Ancaeus: non illo certior alter

Pinguia letifera perfringere colla bipenni.

Ipse ter aequoreo libans carchesia patri

Sic ait Aesonides: "o qui spumantia nutu

195

Regna quatis terrasque salo complecteris omnes,

Da ueniam. scio me cunctis e gentibus unum

Illicitas temptare uias hiememque mereri:

Sed non sponte feror, nec nunc mihi iungere montes

Mens tamen aut summo deposcere fulmen Olympo.

200

Ne Peliae te uota trahant; ille aspera iussa

Repperit et Colchos in me luctumque meorum.

*illumetu* tantum non indignantibus undis

Hoc caput accipias et pressam regibus alnum."

Sic fatus pingui cumulat libamine flammam.

205

Protulit ut crinem densis luctatus in extis

Ignis et escendit salientia uiscera tauri,

Ecce sacer totusque dei per litora Mopsus

Immanis uisu uittamque comamque per auras

Surgentem laurusque rotat. uox reddita tandem,

210

Vox horrenda uiris; tum facta silentia uati.

"Heu quaenam aspicio? nostris modo concitus ausis

Aequoreos uocat ecce deos Neptunus et ingens

Concilium. fremere et legem defendere cuncti

Hortantur. sic amplexu, sic, pectora fratris,

215

Iuno, tene, tuque o puppem ne desere, Pallas;

Nunc patrui, nunc, flecte minas. cessere ratemque

Accepere mari. per quot discrimina rerum

Expedior! subita cur pulcher harundine crines

Velat Hylas? unde urna umeris niueosque per artus

220

Caeruleae uestes? unde haec tibi uulnera, Pollux?

Quantus io tumidis taurorum e naribus ignis!

Tollunt se galeae sulcisque ex omnibus hastae

Et iam iamque umeri. quem circum uellera Martem

Aspicio? quaenam aligeris secat anguibus auras

225

Caede madens? quos ense ferit? miser, eripe paruos,

Aesonide. cerno et thalamos ardere iugales."

Iamdudum ** Minyas ambage ducemque

Terrificat; sed enim contra Phoebeius Idmon

Non pallore uiris, non ullo horrore comarum

230

Terribilis, plenus fatis Phoeboque quieto,

Cui genitor tribuit monitu praenoscere diuum

Omina, seu flammas seu lubrica comminus exta

Seu plenum certis interroget aera pinnis,

Sic sociis Mopsoque canit: "quantum augur Apollo

235

Flammaque prima docet, praeduri plena laboris

Cerno equidem, patiens sed quae ratis omnia uincet.

Ingentes durate animae dulcesque parentum

Tendite ad amplexus." lacrimae cecidere canenti

Quod sibi iam clausos inuenit in ignibus Argos.

240

Vix ea fatus erat iungit cum talia ductor

Aesonius: "superum quando consulta uidetis,

O socii, tantisque datur spes maxima coeptis,

Vos quoque nunc uires animosque afferte paternos.

Non mihi Thessalici pietas culpanda tyranni

245

Suspectiue doli: deus haec, deus, omine dextro

Imperat; ipse suo uoluit commercia mundo

Iuppiter et tantos hominum miscere labores.

Ite, uiri, mecum dubiisque euincite rebus

Quae meminisse iuuet nostrisque nepotibus instent.

250

Hanc uero, socii, uenientem <in> litore laeti

Dulcibus alloquiis ludoque educite noctem."

Paretur. molli iuuenes funduntur in alga,

Conspicuusque toris Tirynthius. exta ministri

Rapta simul ueribus Cereremque dedere canistris.

255

Iamque aderat summo decurrens uertice Chiron

Clamantemque patri procul ostendebat Achillem.

Vt puer ad notas erectum Pelea uoces

Vidit et ingenti tendentem bracchia passu,

Adsiluit caraque diu ceruice pependit.

260

Illum nec ualido spumantia pocula Baccho

Sollicitant ueteri nec conspicienda metallo

Signa tenent: stupet in ducibus magnumque sonantes

Haurit et Herculeo fert comminus ora leoni.

Laetus at impliciti Peleus rapit oscula nati

265

Suspiciensque polum "placido si currere fluctu

Pelea uultis" ait "uentosque optare ferentes,

Hoc, superi, seruate caput. tu cetera, Chilon,

Da mihi. te paruus lituos et bella loquentem

Miretur; sub te puerilia tela magistro

270

Venator ferat et nostram festinet ad hastam."

Omnibus inde uiae calor additus; ire per altum

Magna mente uolunt. Phrixi promittitur absens

Vellus et auratis Argo reditura corymbis.

Sol ruit et totum Minyis laetantibus undae

275

Deduxere diem. sparguntur litore curuo

Lumina nondum ullis terras monstrantia nautis.

Thracius hic noctem dulci testudine uates

Extrahit, ut steterit redimitus tempora uittis

Phrixus et iniustas contectus nubibus aras

280

Fugerit Inoo linquens Athamanta Learcho;

Aureus ut iuuenem miserantibus intulit undis

Vector et astrictis ut sedit cornibus Helle.

Septem Aurora uias totidemque peregerat umbras

Luna polo, dirimique procul non aequore uisa

285

Coeperat a gemina discedere Sestos Abydo.

Hic soror Aeoliden aeuum mansura per omne

Deserit, heu saeuae nequiquam erepta nouercae.

Illa quidem fessis longe petit umida palmis

Vellera, sed bibulas urgenti pondere uestes

290

Vnda trahit leuique manus labuntur ab auro.

Quis tibi, Phrixe, dolor, rapido cum concitus aestu

Respiceres miserae clamantia uirginis ora

Extremasque manus sparsosque per aequora crines!

Iamque mero ludoque modus positique quietis

295

Conticuere toris; solus quibus ordine fusis

Impatiens somni ductor manet. hunc grauis Aeson

Et pariter uigil Alcimede spectantque tenentque

Pleni oculos. illis placidi sermonis Iason

Suggerit affatus turbataque pectora mulcet.

300

Mox ubi uicta graui ceciderunt lumina somno

Visa coronatae fulgens tutela carinae

Vocibus his instare duci: "Dodonida quercum

Ingredior, nec fatidicis auellere siluis

Me nisi promisso potuit Saturnia caelo.

305

Tempus adest; age rumpe moras, dumque aequore toto

Currimus incertus si nubila duxerit aether,

Iam nunc mitte metus fidens superisque mihique."

Chaoniique uides famulam Iouis. aequora tecum

Dixerat. ille pauens, laeto quamquam omine diuum,

310

Prosiluit stratis. Minyas simul obtulit omnes

Alma nouo crispans pelagus Tithonia Phoebo.

Discurrunt transtris; hi celso cornua malo

Expediunt, alii tonsas in marmore summo

Praetemptant, prora funem legit Argus ab alta.

315

Increscunt matrum gemitus et fortia languent

Corda patrum; longis flentes amplexibus haerent.

Vox tamen Alcimedes planctus supereminet omnes.

Femineis tantum illa furens ululatibus obstat

Obruat Idaeam quantum tuba Martia buxum

320

Fatur et haec: "nate indignos aditure labores,

Diuidimur; nec ad hos animum componere casus

Ante datum, sed bella tibi terrasque timebam.

Vota aliis facienda deis. si fata reducunt

Te mihi, si trepidis placabile matribus aequor,

325

Possum equidem lucemque pati longumque timorem.

Sin aliud fortuna parat, miserere parentum,

Mors bona, dum metus est nec adhuc dolor. ei mihi, Colchos

Vnde ego et auecti timuissem uellera Phrixi?

Quos iam mente dies, quam saeua insomnia curis

330

Prospicio! quotiens raucos ad litoris ictus

Deficiam Scythicum metuens pontumque polumque

Nec de te credam nostris ingrata serenis!

Da, precor, amplexus haesuraque uerba relinque

Auribus et dulci iam nunc preme lumina dextra."

335

Talibus Alcimede maeret; sed fortior Aeson

Attollens dictis animos "o si mihi sanguis

Quantus erat cum signiferum cratera minantem

Non leuiore Pholum manus haec compescuit auro!

Primus in aeratis posuissem puppibus arma

340

Concussoque ratem gauderem tollere remo.

Sed patriae ualuere preces auditaque magnis

Vota deis: uideo nostro tot in aequore reges

Teque ducem. tales, tales ego ducere suetus

Atque sequi. nunc ille dies (det Iuppiter oro),

345

Ille super quo te Scythici regisque marisque

Victorem atque umeros ardentem uellere rapto

Accipiam cedantque tuae mea facta iuuentae."

Sic ait. ille suo collapsam pectore matrem

Sustinuit magnaque senem ceruice recepit.

350

Et iam finis erat. Zephyrumque ratemque morantes

Soluerat amplexus tristi tuba tertia signo.

Dant remo sua quisque uiri, dant nomina transtris.

Hinc laeuum Telamon pelagus tenet, altior inde

Occupat Alcides aliud mare, cetera pubes

355

Diuiditur. celer Asterion, quem matre cadentem

Peresius gemino fouit pater amne Cometes,

Segnior Apidani uires ubi sentit Enipeus,

Nititur hinc Talaus fratrisque Leodocus urget

Remo terga sui, quos nobile contulit Argos.

360

Hinc quoque missus adest quamuis arcentibus Idmon

Alitibus; sed turpe uiro timuisse futura.

Hic et Naubolides tortas consurgit in undas

Iphitus, hic patrium frangit Neptunius aequor

Qui tenet undisonam Psamathen semperque patentem

365

Taenaron Euphemus, mollique a litore Pellae

Deucalion certus iaculis et comminus ense

Nobilis Amphion, pariter quos edidit Hypso

Nec potuit similes uoluitue ediscere uultus.

Tum ualida Clymenus percusso pectore tonsa

370

Frater et Iphiclus puppem trahit, et face saeua

In tua mox Danaos acturus saxa, Caphereu,

Nauplius, et tortum non a Ioue fulmen Oileus

Qui gemet Euboicas nato stridente per undas,

Quique Erymanthei sudantem pondere monstri

375

Amphitryoniaden Tegeaeo limine Cepheus

Iuuit, et Amphidamas (at frater plenior actis

Maluit Ancaeo uellus contingere Phrixi),

Tectus et Eurytion seruato colla capillo

Quem pater Aonias reducem tondebit ad aras.

380

Te quoque Thessalicae, Nestor, rapit in freta puppis

Fama, Mycenaeis olim qui candida uelis

Aequora nec nantes mirabere mille magistros.

Hic uates Phoebique fides non uana parentis

Mopsus, puniceo cui circumfusa cothurno

385

Palla imos ferit alba pedes uittataque fronte

Cassis et in summo laurus Peneia cono.

Quin etiam Herculeo consurgit ab ordine Tydeus

Nelidesque Periclymenus, quem parua Methone

*feleuis* Elis equis et fluctibus obuius Aulon

390

Caestibus aduersos uiderunt frangere uultus.

Tu quoque Phrixeos remo, Poeantie, Colchos

Bis Lemnon uisure petis, nunc cuspide patris

Inclitus, Herculeas olim torture sagittas.

Proximus hinc Butes Actaeis diues ab oris;

395

Innumeras nam claudit apes longaque superbus

Fuscat nube diem dum plenas nectare cellas

Pandit et in dulcem reges dimittit Hymetton.

Insequeris casusque tuos expressa, Phalere,

Arma geris; *uacua* nam lapsus ab arbore paruum

400

Te quater ardenti tergo circumuenit anguis,

Stat procul intendens dubium pater anxius arcum.

Tum caelata metus alios gerit arma Eribotes.

Nec Peleus fretus soceris et coniuge diua

Defuit, ac prora splendet tua cuspis ab alta,

405

Aeacide; tantum haec aliis excelsior hastis

Quantum Peliacas in uertice uicerat ornos.

Linquit et Actorides natum Chironis in antro

Vt socius caro pariter meditetur Achilli

Fila lyrae pariterque leues puer incitet hastas

410

Discat eques placidi conscendere terga magistri

Et quem fama genus non est decepta Lyaei

Phlias immissus patrios de uertice crines.

Nec timet Ancaeum genetrix committere ponto

Plena tulit quem rege maris. securus in aequor

415

Haud minus Erginus, proles Neptunia, fertur

Qui maris insidias, clarae qui sidera noctis

Norit et e clausis quem destinet Aeolus antris

Non metuat cui regna ratis, cui tradere caelum

Adsidua Tiphys uultum lassatus ab Arcto.

420

Taurea uulnifico portat celer aspera plumbo

Terga Lacon saltem in uacuos ut bracchia uentos

Spargat et Oebalium Pagaseia puppis alumnum

Spectet securo celebrantem litora ludo;

Oraque Thessalico melior contundere freno

425

Vectorem pauidae Castor dum quaereret Helles

Passus Amyclaea pinguescere Cyllaron herba.

Illis Taenario pariter tremit ignea fuco

Purpura, quod gemina mater spectabile tela

Duxit opus; bis Taygeton siluasque comantes

430

Struxerat, Eurotan molli bis fuderat auro;

Quemque suus sonipes niueo de stamine portat

Et uolat amborum patrius de pectore cycnus.

At tibi collectas soluit iam fibula uestes

Ostenditque umeros fortes spatiumque superbi

435

Pectoris Herculeis aequum, Meleagre, lacertis.

Hic numerosa phalanx, proles Cyllenia: certus

Aethalides subitas neruo redeunte sagittas

Cogere; tu medios gladio bonus ire per hostes,

Euryte; nec patrio Minyis ignobilis usu

440

Nuntia uerba ducis populis qui reddit Echion.

Sed non, Iphi, tuis Argo reditura lacertis

Heu cinerem Scythica te maesta relinquet harena

Cessantemque tuum lugebit in ordine remum.

Te quoque dant campi tanto pastore Pheraei

445

Felices, Admete; tuis nam pendit in aruis

Delius ingrato Steropen quod fuderat arcu.

A quotiens famulo notis soror obuia siluis

Fleuit ubi Ossaeae captaret frigora quercus

Perderet et pingui miseros Boebeide crines!

450

Insurgit transtris et remo Nerea uersat

Canthus, in Aeaeo uoluet quem barbara cuspis

Puluere; at interea clari decus adiacet orbis

Quem genitor gestabat Abas (secat aurea fluctu

Tegmina Chalcidicas fugiens Euripus harenas

455

Celsaque semiferum contorquens frena luporum

Surgis ab ostrifero medius, Neptune, Gerasto).

At tibi Palladia pinu, Polypheme, reuecto

Ante urbem ardentes restat deprendere patris

Reliquias, multum famulis pia iusta moratis

460

Si uenias. breuiore petit iam caerula remo

Occupat et longe sua transtra nouissimus Idas.

At frater magnos Lynceus seruatus in usus,

Quem tulit Arene, possit qui rumpere terras

Et Styga transmisso tacitam deprendere uisu.

465

Fluctibus e mediis terras dabit ille magistro

Et dabit astra rati, cumque aethera Iuppiter umbra

Perdiderit solus transibit nubila Lynceus.

Quin et Cecropiae proles uacat Orithyiae

Temperet ut tremulos Zetes fraterque ceruchos.

470

Nec uero Odrysius transtris impenditur Orpheus

Aut pontum remo subigit, sed carmine tonsas

Ire docet summo passim ne gurgite pugnent.

Donat et Iphiclo pelagus iuuenumque labores

Aesonides, fessum Phylace quem miserat aeuo

475

Non iam operum in partem, monitus sed tradat ut acres

Magnorumque uiros qui laudibus urat auorum.

Arge, tuae tibi cura ratis, te moenia doctum

Thespia Palladio dant munere; sors tibi nequa

Parte trahat tacitum puppis mare fissaque fluctu

480

Vel pice uel molli conducere uulnera cera.

Peruigil Arcadio Tiphys pendebat ab astro

Hagniades, felix stellis qui segnibus usum

Et dedit aequoreos caelo duce tendere cursus.

Ecce per obliqui rapidum compendia montis

485

Ductor ouans laetusque dolis agnoscit Acastum

Horrentem iaculis et parmae luce coruscum.

Ille ubi se mediae per scuta uirosque carinae

Intulit, ardenti Aesonides retinacula ferro

Abscidit: haud aliter saltus uastataque pernix

490

Venator quam lustra fugit dominoque timentem

Vrget equum, teneras compressus pectore tigres

Quas astu rapuit pauido, dum saeua relictis

Mater in auerso catulis uenatur Amano.

It pariter propulsa ratis; stant litore matres

495

Claraque uela oculis percussaque sole sequuntur

Scuta uirum, donec iam celsior arbore pontus

Immensusque ratem spectantibus abstulit aer.

Siderea tunc arce pater pulcherrima Graium

Coepta tuens tantamque operis consurgere molem

500

Laetatur; patrii neque enim probat otia regni.

Vna omnes gaudent superi uenturaque mundo

Tempora quaeque uias cernunt sibi crescere Parcae.

Sed non et Scythici genitor discrimine nati

Intrepidus tales fundit Sol pectore uoces:

505

"Summe sator, cui nostra dies uoluentibus annis

Tot peragit reficitque uices, tuane ista uoluntas

Graiaque nunc undis duce te nutuque secundo

It ratis? an meritos fas est mihi rumpere questus?

Hoc metuens et nequa foret manus inuida nato

510

Non mediae telluris opes, non improba legi

Diuitis arua plagae (teneant uberrima Teucer

Et Libys et uestri Pelopis domus): horrida saeuo

Quae premis arua gelu strictosque insedimus amnes.

Cederet his etiam et sese sine honore referret

515

Vlterius, sed nube rigens ac nescia *regum*

Stat super et nostros iam zona reuerberat ignes.

Quid regio immanis, quid barbarus amnibus ullis

Phasis et auersis proles mea gentibus obstat?

Quid Minyae meruere queri? num uellere Graio

520

Vi potitur? profugo quin agmina iungere Phrixo

Abnuit, Inoas ultro nec uenit ad aras,

Imperii sed parte uirum nataeque moratus

Coniugio uidet e Graia nunc stirpe nepotes

Et generos uocat et iunctas sibi sanguine terras.

525

Flecte ratem motusque, pater, nec uulnere nostro

Aequora pande uiris; ueteris sat conscia luctus

Silua Padi et uiso flentes genitore sorores."

Affremit his quassatque caput qui uellera dono

Bellipotens sibi fixa uidet, temptataque contra

530

Pallas et amborum gemuit Saturnia questus.

Tum genitor "uetera haec nobis et condita pergunt

Ordine cuncta suo rerumque a principe cursu

Fixa manent; neque enim terris tum sanguis in ullis

Noster erat cum fata darem, iustique facultas

535

Hinc mihi cum uarios struerem per saecula reges.

Atque ego curarum repetam decreta mearum.

Iam pridem regio quae uirginis aequor ad Helles

Et Tanai tenus immenso descendit ab Euro

Vndat equis floretque uiris, nec tollere contra

540

Vlla pares animos nomenque capessere bellis

Ausa manus; sic fata, locos sic ipse fouebam.

Accelerat sed summa dies Asiamque labantem

Linquimus et poscunt iam me sua tempora Grai.

Inde meae quercus tripodesque animaeque parentum

545

Hanc pelago misere manum. uia facta per undas

Perque hiemes, Bellona, tibi. nec uellera tantum

Indignanda manent propiorque ex uirgine rapta

Ille dolor, sed (nulla magis sententia menti

Fixa meae) ueniet Phrygia iam pastor ab Ida

550

Qui gemitus irasque pares et mutua Grais

Dona ferat. quae classe dehinc effusa procorum

Bella, quot ad Troiam flentes hiberna Mycenas,

Quot proceres natosque deum, quae robora cernes

Oppetere et magnis Asiam concedere fatis!

555

Hinc Danaum de fine sedet gentesque fouebo

Mox alias. pateant montes siluaeque lacusque

Cunctaque claustra maris; spes et metus omnibus esto.

Arbiter ipse locos terrenaque summa mouendo

Experiar quaenam populis longissima cunctis

560

Regna uelim linquamque datas ubi certus habenas."

Tunc oculos Aegaea refert ad caerula, robur

Herculeum Ledaeque tuens genus, atque ita fatur:

"Tendite in astra, uiri: me primum regia mundo

Iapeti post bella trucis Phlegraeque labores

565

Imposuit; durum uobis iter et graue caeli

Institui. sic ecce meus, sic, orbe peracto

Liber et expertus terras remeauit Apollo."

Dixit et ingenti flammantem nubila sulco

Derexit per inane facem, quae puppe propinqua

570

In bifidum discessit iter fratresque petiuit

Tyndareos, placida et mediis in frontibus haesit

Protinus amborum lumenque innoxia fundit

Purpureum, miseris olim implorabile nautis.

Interea medio saeuus permissa profundo

575

Carbasa Pangaea Boreas speculatus ab arce

Continuo Aeoliam Tyrrhenaque tendit ad antra

Concitus. omne dei rapidis nemus ingemit alis,

Strata Ceres, motuque niger sub praepete pontus.

Aequore Trinacrio refugique a parte Pelori

580

Stat rupes horrenda fretis, quot in aethera surgit

Molibus, infernas totidem demissa sub undas.

Nec scopulos aut antra minor iuxta altera tellus

Cernitur. illam Acamans habitat nudusque Pyracmon,

Has nimbi uentique domos et naufraga seruat

585

Tempestas; hinc in terras latumque profundum

Est iter, hinc olim soliti miscere polumque

Infelixque fretum (neque enim tunc Aeolus illis

Rector erat Libya cum rumperet aduena Calpen

Oceanus, cum flens Siculos Oenotria fines

590

Perderet et mediis intrarent montibus undae),

Intonuit donec pauidis ex aethere uentis

Omnipotens regemque dedit, quem iussa uereri

Saeua cohors; tum monte chalybs iterataque muris

Saxa domant Euros. cum iam cohibere frementum

595

Ora nequit, rex tunc aditus et claustra refringit

Ipse uolens placatque data fera murmura porta.

Nuntius hunc solio Boreas proturbat ab alto.

"Pangaea quod ab arce nefas," ait "Aeole, uidi!

Graia nouam ferro molem commenta iuuentus

600

Pergit et ingenti gaudens domat aequora uelo,

Nec mihi libertas imis freta tollere harenis

Qualis eram nondum uinclis et carcere clausus.

Hinc animi structaeque uiris fiducia puppis

Quod Borean sub rege uident. da mergere Graios

605

Insanamque ratem; nil me mea pignora tangunt.

Tantum hominum compesce minas dum litora iuxta

Thessala necdum aliae uiderunt carbasa terrae."

Dixerat, at cuncti fremere intus et aequora uenti

Poscere. tum ualidam contorto turbine portam

610

Impulit Hippotades. fundunt se carcere laeti

Thraces equi Zephyrusque et nocti concolor alas

Nimborum cum prole Notus crinemque procellis

Hispidus et multa flauus caput Eurus harena.

Induxere hiemem raucoque ad litora tractu

615

Vnanimi freta curua ferunt. nec sola Tridentis

Regna mouent; uasto pariter ruit igneus aether

Cum tonitru piceoque premit nox omnia caelo.

Excussi manibus remi conuersaque frontem

Puppis in obliquum resonos latus accipit ictus

620

Vela super tremulum subitus uolitantia malum

Turbo rapit. qui tum Minyis trepidantibus horror

Cum picei fulsere poli pauidamque coruscae

Ante ratem cecidere faces antemnaque laeuo

Prona dehiscentem cornu cum sustulit undam!

625

Non hiemem missosque putant consurgere uentos

Ignari, sed tale fretum. tum murmure maesto

"Hoc erat illicitas temerare rudentibus undas

Quod nostri timuere patres. uix litore puppem

Soluimus, et quanto fremitu se sustulit Aegon!

630

Hocine Cyaneae concurrunt aequore cautes

Tristius an miseris superest mare? linquite, terrae,

Spem pelagi sacrosque iterum seponite fluctus."

Haec iterant segni flentes occumbere leto.

Magnanimus spectat pharetras et inutile robur

635

Amphitryoniades; miscent suprema pauentes

Verba alii iunguntque manus atque ora fatigant

Aspectu in misero toti, cum protinus alnus

Soluitur et uasto puppis mare sorbet hiatu.

Illam huc atque illuc nunc torquens uerberat Eurus,

640

Nunc stridens Zephyris aufert Notus; undique feruent

Aequora, cum subitus trifida Neptunus in hasta

Caeruleum fundo caput extulit. "hanc mihi Pallas

Et soror hanc" inquit "mulcens mea pectora fletu

Abstulerint; ueniant Phariae Tyriaeque carinae

645

Permissumque putent. quotiens mox rapta uidebo

Vela Notis plenasque malis clamoribus undas!

Non meus Orion aut saeuus Pliade Taurus

Mortis causa nouae; miseris tu gentibus, Argo,

Fata paras, nec tam merito tibi, Tiphy, quietum

650

Vlla parens uolet Elysium manesque piorum."

Haec ait et pontum pater ac turbata reponit

Litora depellitque Notos, quos caerulus horror

Et madido grauis unda sinu longeque secutus

Imber ad Aeoliae tendunt simul aequore portam.

655

Emicuit reserata dies caelumque resoluit

Arcus et in summos redierunt nubila montes.

Iam placidis ratis exstat aquis, quam gurgite ab imo

Et Thetis et magnis Pelei socer erigit ulnis.

Ergo umeros ductor sacro uelatur amictu

660

Aesoniamque capit pateram, quam munere gaudens

Liquerat hospitio pharetrasque rependerat auro

Salmoneus, nondum ille furens, cum fingeret alti

Quadrifida trabe tela Iouis contraque ruenti

Aut Athon aut Rhodopen maestae nemora ardua Pisae

665

Aemulus et miseros ipse ureret Elidis agros.

Hac pelago libat latices et talibus infit:

"Di quibus undarum tempestatisque sonorae

Imperium et magno penitus par regia caelo,

Tuque, fretum diuosque pater sortite biformes,

670

Seu casus nox ista fuit seu, uoluitur axis

Vt superum, sic stare operam tollique uicissim

Pontus habet, seu te subitae noua puppis imago

Armorumque hominumque truces consurgere in iras

Impulit, haec luerim satis et tua numina, rector,

675

Iam fuerint meliora mihi. da reddere terris

Has animas patriaeque amplecti limina portae.

Tum quocumque loco meritas tibi plurimus aras

Pascit honos, ubicumque rotis horrendus equisque

Stas, pater, atque ingens utrimque fluentia Triton

680

Frena tenet, tantus nostras condere per urbes."

Dixerat haec. oritur clamor dextraeque sequentum

Verba ducis. sic cum stabulis et messibus ingens

Ira deum et Calabri populator Sirius arui

Incubuit, coit agrestum manus anxia priscum

685

In nemus et miseris dictat pia uota sacerdos.

Ecce autem molli Zephyros descendere lapsu

Aspiciunt; uolat immissis caua pinus habenis

Infinditque salum et spumas uomit aere tridenti;

Tiphys agit tacitique sedent ad iussa ministri:

690

Qualiter ad summi solium Iouis omnia circum

Prona parata deo, uentique imbresque niuesque

Fulguraque et tonitrus et adhuc in fontibus amnes.

At subitus curaque ducem metus acrior omni

Mensque mali praesaga quatit, quod regis adortus

695

Progeniem raptoque dolis crudelis Acasto

Cetera nuda neci medioque in crimine patrem

Liquerit ac nullis inopem uallauerit armis,

Ipse procul nunc tuta tenens; ruat omnis in illum

Quippe furor. nec uana pauet trepidatque futuris.

700

Saeuit atrox Pelias inimicaque uertice ab alto

Vela uidet nec qua se ardens effundere possit.

Nil animi, nil regna iuuant; fremit obice ponti

Clausa cohors, telisque salum facibusque coruscat.

Haud secus, aerisona uolucer cum Daedalus Ida

705

Prosiluit iuxtaque comes breuioribus alis,

Nube noua linquente domos Minoia frustra

Infremuit manus et uisu lassatur inani

Omnis eques plenisque redit Gortyna pharetris.

Quin etiam in thalamis primoque in limine Acasti

710

Fusus humo iuuenis gressus et inania signa

Ore premit sparsisque legens uestigia canis

"Te quoque iam maesti forsan genitoris imago,

Nate," ait "et luctus subeunt suspiria nostri

Iamque dolos circumque trucis discrimina leti

715

Mille uides. qua te, infelix, quibus insequar oris?

Non Scythicas ferus ille domos nec ad ostia Ponti

Tendit iter, falsae sed captum laudis amore

Te, puer, in nostrae durus tormenta senectae

Nunc lacerat. celsis an si freta puppibus essent

720

Peruia, non ultro iuuenes classemque dedissem?

O domus, o freti nequiquam prole penates!"

Dixit et extemplo furiis iraque minaci

Terribilis "sunt hic etiam tua uulnera, praedo,

Sunt lacrimae carusque parens": simul aedibus altis

725

Itque reditque fremens rerumque asperrima uersat.

Bistonas ad meritos cum cornua saeua Thyoneus

Torsit, et infelix iam mille furoribus Haemus,

Iam Rhodopes nemora alta gemunt, talem incita longis

Porticibus coniunxque fugit natique Lycurgum.

730

Tartareo tum sacra Ioui Stygiisque ferebat

Manibus Alcimede tanto super anxia nato,

Siquid ab excitis melius praenosceret umbris.

Ipsum etiam curisque parem talesque prementem

Corde metus ducit, facilem tamen, Aesona coniunx.

735

In scrobibus cruor et largus Phlegethontis operti

Stagnat honos, saeuoque uocat grandaeua tumultu

Thessalis exanimes atauos magnaeque nepotem

Pleiones. et iam tenues ad carmina uultus

Extulerat maestosque tuens natumque nurumque

740

Talia libato pandebat sanguine Cretheus:

"Mitte metus, uolat ille mari, quantumque propinquat

Iam magis atque magis uariis stupet Aea deorum

Prodigiis quatiuntque truces oracula Colchos.

Heu quibus ingreditur fatis, qui gentibus horror

745

Pergit! mox Scythiae spoliis nuribusque superbus

Adueniet; cuperem ipse graues tum rumpere terras.

Sed tibi triste nefas fraternaque turbidus arma

Rex parat et saeuos irarum concipit ignes.

Quin rapis hinc animam et famulos citus effugis artus?

750

I, meus es, iam te <in> lucos pia turba silentum

Secretisque ciet uolitans pater Aeolus aruis."

Horruit interea famulum clamore supremo

Maesta domus, regemque fragor per moenia differt

Mille ciere manus et iam dare iussa uocatis.

755

Flagrantes aras uestemque nemusque sacerdos

Praecipitat subitisque pauens circumspicit Aeson

Quid moueat. quam multa leo cunctatur in arta

Mole uirum rictuque genas et lumina pressit,

Sic curae subiere ducem, ferrumne capessat

760

Imbelle atque aeui senior gestamina primi,

An patres regnique acuat mutabile uulgus.

Contra effusa manus haerensque in pectore coniunx

"Me quoque" ait "casus comitem quicumque propinquat

Accipies, nec fata traham natumque uidebo

765

Te sine, sat caeli patiens, cum prima per altum

Vela dedit potui quae tantum ferre dolorem."

Talia per lacrimas. et iam circumspicit Aeson

Praeueniat quo fine minas, quae fata capessat

Digna satis; magnos obitus natumque domumque

770

Et genus Aeolium pugnataque poscere bella.

Est etiam ante oculos aeui rudis altera proles,

Ingentes animos et fortia discere facta

Quem uelit atque olim leti meminisse paterni.

Ergo sacra nouat. ueteris sub nocte cupressi

775

Sordidus et multa pallens ferrugine taurus

Stabat adhuc, cui caeruleae per cornua uittae

Et taxi frons hirta comis; ipse aeger anhelans

Impatiensque loci uisaque exterritus umbra.

Hunc sibi praecipuum gentis de more nefandae

780

Thessalis in seros Ditis seruauerat usus,

Tergeminam cum placat eram Stygiasque supremo

Obsecrat igne domos, iamiam exorabile retro

Carmen agens; neque enim ante leues niger auehit umbras

Portitor et cunctae primis stant faucibus Orci.

785

Illum ubi terrificis superesse in tempore sacris

Conspexit, statuit leto supremaque fatur

Ipse manu tangens damnati cornua tauri:

"Vos, quibus imperium Iouis et non segne peractum

Lucis iter, mihi conciliis, mihi cognita bellis

790

Nomina, magnorum fama sacrata nepotum;

Tuque, excite parens umbris ut nostra uideres

Funera et oblitos superum paterere dolores,

Da placidae mihi sedis iter, meque hostia uestris

Conciliet praemissa locis. tu, nuntia sontum

795

Virgo Ioui, terras oculis quae prospicis aequis,

Vltricesque deae Fasque et grandaeua Furorum

Poena parens, meritis regis succedite tectis

Et saeuas inferte faces. sacer effera raptet

Corda pauor, nec sola mei grauia affore nati

800

Arma ratemque putet; classes et Pontica signa

Atque indignatos temerato litore reges

Mente agitet semperque metu decurrat ad undas

Arma ciens: mors sera uiam temptataque claudat

Effugia et nostras nequeat praecurrere diras,

805

Sed reduces iam iamque uiros auroque coruscum

Cernat iter. stabo insultans et ouantia contra

Ora manusque feram. tum uobis siquod inausum

Arcanumque nefas et adhuc incognita leti

Sors superest, date fallaci pudibunda senectae

810

Exitia indecoresque obitus. non Marte nec armis

Aut precor ille mei nati dignatus ut umquam

Ense cadat; quae fida, manus, quae cara, suorum

Diripiat laceretque senem nec membra sepulchro

Contegat. haec noster de rege piacula sanguis

815

Sumat et, heu, cunctae, quas misit in aequora, gentes."

Astitit et nigro fumantia pocula tabo

Contigit ipsa graui Furiarum maxima dextra;

Illi auide exceptum pateris hausere cruorem.

Fit fragor; irrumpunt foribus qui saeua ferebant

820

Imperia et strictos iussis regalibus enses.

In media iam morte senes suffectaque leto

Lumina et undanti reuomentes ueste cruorem

Conspiciunt; primoque rudem sub limine rerum

Te, puer, et uisa pallentem morte parentum

825

Diripiunt adduntque tuis. procul horruit Aeson

Excedens memoremque tulit sub nubibus umbram.

Cardine sub nostro rebusque abscisa supernis

Tartarei sedet aula patris, non illa ruenti

Accessura polo, uictam si uoluere molem

829a

Iuppiter et primae uelit omnia reddere massae.

830

Ingenti iuuet ore Chaos, quod pondere fessam

Materiem lapsumque queat consumere mundum.

Hic geminae aeternum portae, quarum altera dura

Semper lege patens populos regesque receptat,

Ast aliam temptare nefas et tendere contra;

835

Rara et sponte patet, siquando pectore ductor

Vulnera nota gerens, galeis praefixa rotisque

Cui domus, aut studium mortales pellere curas,

Culta fides, longe metus atque ignota cupido,

Seu uenit in uittis castaque in ueste sacerdos

840

Quos omnes leuibus plantis et lampada quassans

Progenies Atlantis agit. lucet uia late

Igne dei, donec siluas et amoena piorum

Deueniant camposque, ubi sol totumque per annum

Durat aprica dies thiasique chorique uirorum

845

Carminaque et quorum populis iam nulla cupido.

Has pater in sedes aeternaque moenia natum

Inducitque nurum. tum porta quanta sinistra

Poena docet maneat Pelian, quot limine monstra.

Mirantur tantos strepitus turbamque ruentem

850

Et loca et infernos almae uirtutis honores.