4. Lovatus ad Compagninum

Accipe quam patria tibi mittit ab urbe salutem,

      Compagnine, tui cura secunda, Lupus.

Scire voles, sic te socii iactura pericli

      Exagitat, quali eat mea cimba lacu;

5

Et cuperes (foret hoc contraria littera prime)

      Vt tranquillam meam duceret aura ratem.

Fata vetant, tenuant victrices membra faville,

      Sevit in arguto corpore flamma vorax.

Calidus arcanas animam collegit in arces,

10

      Humor vipereo cetera fracta situ;

Tercia cum vacuos digestio serpit in artus,

      Sensibiles coquitur pesque manusque volas;

Nec minus assidue caleo noctesque diesque,

      Interdum scapulas acrior ignis habet.

15

Tale sulphuree spirans sub cautibus Ethne

      Encheladus vigiles nunc vomit ore cibos.

Vix patitur dormire focus, in pectora sudor

      Irrigat, albentem sole movente diem.

Illa olim placidis certatim visa puellis

20

      Ostrea rugosis purpura pulsa genis,

Aurea lingua michi vitium parit oris amari;

      Nec sitio, sputi terra sub ymbre madet.

Crispat cutem macies, fauces gravis alitus urit,

      Ossa super spina dinumeranda patent.

25

Accubui rarum, producit vena tumorem

      Vt minimum movear, fit tumor ille frequens:

Sic cum davidicas properat rapha tangere cordas,

      Rara prius fidibus subdita lingua fuit;

Sic volitat tecti feriens laquearia fulgor,

30

      Cum tremulas Phebi percutit ignis aquas.

Adde quod arentes incendit Syrius agros

      Atque phetonteo fervet ab axe Ceres.

Aera non scindunt iaculati nocte comete,

      Non fulices nidis abditat alma palus.

35

Nunc pater et tardum sulcabile temperat equor

      Alcione; retinent scrupea claustra natos.

Iuppiter oblitus decudere fulgura nimbo,

      Quidni decrevit machina toto flagret?

Invisus mihi sum; mortem precor; atra repugnat

40

      Atropos et vanas precipit esse preces.

Ei michi, cur rosee fraudatrix cruda iuvente,

      Terribiles claudit mors inimica fores,

Cumque quinque denis lustris sociaverit annos,

      Parca nequit vite rumpere fila mee?

45

Vivere sic mors est, duro mors meta dolori;

      O michi si subitam det brevis ora necem!

Vivo tamen, natus ludibria pendere fato,

      Vt qui perpetuo viscere pascit aves.

Quoque graver gravius, morbi latet alta medentes

50

      Causa; salutares dedidicere libros.

Cumque videre student quo fomite prodeat ardor,

      Nulla valent morbi signa docere genus.

E quibus unus ait: "Viciatur vulnere pulmo;

      Cernis? in urina parvula grana natant.

55

Aut consumptivo torretur pectus ab estu;

      Arida non cessat solvere membra tepor.

Aut stomachus frigens in fercula sumpta fatiscit

      Aut calidus faciles librat inane cibos."

Alter ait: "Saliunt spacioso verbere vene;

60

      Tange; procul sanies raucaque tussis abest.

Pronus ad oblatum bene digerit unde calores,

      Nec vocat ad potus imperiosa sitis,

Glauca supevacuos ostendit lingua vapores,

      Huic tamen ellebori pocio sumpta prius".

65

Talia me coram dubio sermone locuti,

      Committunt medice casibus artis opus;

Meque iubent teneris letitas involvere luces

      Lusibus in cenam qua gula poscet eam.

Non secus Eolio lassatus in arte magister,

70

      Horrida quem tumidis fluctibus egit hyems,

Cui non stellatas pepererunt nubila noctes,

      Nec monet insanum qua sedet Vrsa fretum,

Artis inops laceri linquit retinacula clavis

      Et mandat surdis vela regenda deis.

75

At contra fidi, venerabile nomen, amici

      Lesa veneficio membra labare putant.

Ecce sacro magicum cantu pulsura venenum,

      Succiduo lectum poplite lustrat anus;

Et decrescenti zonam mentita lacerto

80

      Ter tria summissa murmure voce terit.

Ter spuit in tergum; ter gutture sicca capacem

      Exhaurit bacho fertiliore sciphum.

Postmodo secrete circeas aggerat herbas,

      Quas dederat Pindos, Othris, Olimpus, Athos.

85

Quas anthedonii gustarunt intima Glauci,

      Nec desunt monti gramina lecta Rubro;

Nec que te refovent ictam serpente, Galanthi,

      Nec florentini stamina fulva croci.

Additur his mirre facinus, gummique sabeum

90

      Et que cum casiis cinnama mittit Arabs;

His oculi lincis, renovataque cornua cervi

      Et candens refugo concha relicta mari

Neu teneam verbis animum; miscentur in unum

      Singula thessalici que docuere magi.

95

Hec ubi mixta mero nostrum reclusit in alvum,

      Omne ministerium iussit abire domo.

Nec mora; palladia cristallum tingit oliva,

      Inscribit circum taxea virga solo:

Intrat et in niveo figens cava lumina saxo

100

      Convocat omnificos ad sua sacra deos.

Tunc ita quid frustra iuvenem premis, invida pellex?

      Quid petit ibico cera redacta tymo?

Traicis effigiem scelerato, perfida, ferro,

      Inque bitumineas obicis ora faces?

105

Quid matutinos flammis absumere succos

      Et circumfusa carmina dicta coma?

Sanguinea video rutilos in imagine postes;

      Evellam digitis dira venena meis.

Ipsa tuos perdam celesti carmine ritus;

110

      Ipsa tuum tollam, te prohibente, nefas.

Nescis quanta meo vigeat sub pectore virtus;

      Plus mihi quam credas posse senecta dedit.

Quantum corporeis minuit de viribus etas,

      Ingenio tantum contulit illa seni.

115

Est leve cumee folium michi nosse Sybille,

      Humanas viso sidere nosco vices,

Ludus anhelantis presagia dicere fibre;

      Oeoliden penna testoridemque novi;

Nec me pretereunt numerati semina puncti,

120

      Non tripodum monitus, aonieque trabis.

Et revoco a Stigiis, placeat modo, vallibus umbras;

      Non plus Tyresie precinit ignis apex.

Sepius implicitas radio Salomonis ydeas,

      Sepe Cloantei demonis ore loquor.

125

Sepe tego quantam mira caligine Pheben,

      Sepius ignaro fulmina reddo Iovi;

Sepe nives stupuit mediis in partibus estas,

      Sepe bifrons Ianus grandine tecta quatit;

Nunc silvas, nunc saxa traho, nunc versa remitto

130

      Flumina nimpharum precipitante choro;

Nunc ego miranti nebulas impingo sereno;

      Nunc gravidas pluvias exule nube pluo:

Destrue, crudelis, ceptum scelus, aut ego vindex

      Iniciam capiti premia digna tuo.

135

Hec anus et celebres epularum munere mensas

      Instruit et menses corrigit ore suos.

Illa cibos vinumque vorat; sic seva Caribdis

      Scillaque inexpleto vortice sorbet aquas.

O utinam, dapium meus esset in agmine langor,

140

      Cum gelidis facerent humida dente minus.

Cederet invicto Galieni pagina denti,

      Exitium nostri vix foret hora mali!

Sed quid ego incassum puerili modo peropto?

      Ridet ab excelso talia vota deus.

145

Vtque iubet stabiles fatorum legibus orbes,

      Thestiadi similes, quem genuere cremant.

Forsitan et Frigii geminantur monstra Timavi

      Et Pervi calidus creditus esse latex:

Scis bene que nutrit fervens animalia gurges,

150

      Illa flagrante tamen degere nata loco;

Ast ego ducibili vobis qui vesceret aura

      Ardeo fumifere vivus in ede Ditis.

Audisti, dilecte michi, quo remige linter

      Naviget et nostri quanta ruina status.

155

Que fore vera doles, quamquam tua littera nigri

      Arguat interitus me simulare metus;

Nec me diffiteor me simulare timorem,

      Fingere quod non est si simulare vocas:

Nam michi non obitus, verum mea vita pavori est;

160

      Qui tociens moritur, durat perire semel,

Tu tamen ut caute miserum soleris amicum

      Quod velles, simulas me simulare pati:

Exigit hoc viridi socialis nexus ab evo,

      Hoc facit offitii gratia cara tui;

165

Sed si grata cupis solatia reddere lapso,

      Quo crucier morbi nomina scribe, precor.

Hoc tu, consultis michi qui tribuere salutem,

      Quorum que superest est mea vita scies;

Scitaque significa, nec me paciare sepulcro

170

      Querentem mortis que michi causa, tegi.

Sic tibi felices vivant, patre sospite, fratres,

      Cumque verecunda coniuge tota domus.

Sic valeas, valeat tecum pars altera nostri,

      Nam moriens solum parte sepultus ero.

175

Anne times te posse mee superaddere pesti,

      Nomina si morbi scripseris ipse mei?

Pone metu: inopes penuria summa tueri

      Constituit; precium ne vereantur habent.

Sum miser in summo; fines egressa timendi

180

      Constat ab erumnis mens mea tuta suis.

Theotonicus reboet boreali crudus ab arcto,

      Transeat ac siciens apula regna furor,

Excipiat rabiem Karulus metuendus ab austro

      Et videant Ligures prelia pulcra ducum,

185

Marchia Tarvisii nitidis horrescat in armis;

      Dimicet alterna cede cruentus eques,

Intrepidus medios veniam clipeatus in enses,

      Consulet et fame gloria parta manu.

Obiciar ferro letus, fortasse timebo

190

      Ne fugiant gemitus martia tela mei;

Ausus in hostiles Codrus cecidisse Laconas,

      Ipse Creontiades concidit ense suo.

Degeneres mortem metuant: moriamur! oportet;

      Imus in extremos cuncta creata rogos;

195

Aspice florentem iuvenum tot millibus orbem

      Quos breve post tempus merserit atra dies;

Versat opus natura suum, semperque figurat

      Materiam formis irrequieta novis.

Ludimur a superis, manuum factura suarum,

200

      Nec sumus hoc hodie quod heri fuerimus.

Nil igitur ...... quam leto tempore fungi

      Et cum desierint dulcia, dulce mori.

Dii faciant hoc dulce tibi videatur amarum,

      Dum luteum stridens flumen amabit anas.

205

Nos, quia iocundos sic vult deus egimus usus,

      Communem leti comperiamus opem.

Cur mea tam longas lituo seducta forensi

      Texuit ambages sedula cura rogas,

Cur incomposito decurrat epistola vultu,

210

      Cur picturatos nolit habere pedes.

Parce tuo; statui respondet littera nostro,

      Nec petitur sollers extimulare favor.

Luctor in adversos Lethen inducere luctus

      Vel saltem ut biiugo carmine dura levem:

215

Naso thomitana metro spaciatus in ora,

      Flebilis exilii debilitabat onus.

Tristis ob Euridicis raptus rodopeius Orpheus

      Applicuit thracie consona verba lire;

Filaque pulsantem miseratus Ariona delphin,

220

      Expertum levium quam grave pondus opum.

Vulneris autorem subiit Tristanus Yseldam,

      Dum streperet vario concita corda sono.

Sic ego si nichilo componere grandia fas est,

      Nam nichil huic preter levia multa feres,

225

Aut male flumineos elegis imitabor olores,

      Aut aliquos querula voce movebo deos.

Tu quodcumque pares, uteri fetura beati,

      Sint tua sollicite nescia facta more.