Francesco Filelfo satyrae 4, 7

Testo base di riferimento: Silvia Fiaschi, 2005

Cura dell'edizione digitale: G. Della Pietà, 2014


Hecatosticha septima

Si te quis lacerat praesens ignobilis ore

Immundo, modice patiens convitia reddes

E stulto plane fatuum, quin ipse procacem

Se postquam norit deliravisse, resumat

5

Mentem forte bonam, seseque suosque protervus

Accuset mores, et te miretur ametque.

Sin superare modum pergant maledicta, memento

Qualis in oscoenum Thersiten fertur Vlysses:

Non verbis servile pecus, sed verbere multo

10

Discit iter plaerumque suum. Sin artibus uti

Non impune licet regalibus, ille Pericles

Occurrat, quicunque diem dum pertulit omnem

Qui se mille probris lacerarat, vespera postquam

Adventasset, eum duci sub lumine iussit,

15

Quippe suae cotem validam quem laudis haberet.

In venias etiam quibus obiurgantibus addas

Quo gravis ira cadat leni sermone pudorem;

Saevus in Eucliden Megarensem fata minatus

Iuratusque aliquis fertur, cui protinus ille

20

Iuravit contra: "Mihi tu placabere cura

Ingenioque meo, fiesque probatus amicus".

Sunt et nonnulli quis respondere necesse est,

Quo doleant aeque, dum seque suosque nefandis

Flagitiis mores agnorunt, dumque malignis

25

Laeticiam capere probris, quae tristia castis

Obiecere viris: Crispo sic Tullius acri

Respondit, magni sic os Demosthenis audax

Horruit Aeschines. Sed si me consulis, aude

Omne quidem placido maledictum pectore ferre,

30

Verbaque ne cura nullam portantia litem

Iacturamve tibi. Quaenam obiurgatio Christum,

Immortale bonum lumenque decusque deorum,

Liquerat intactum? Nonne hunc dixere voracem

Et seductorem? Quibus abstinere profani

35

Nequiciis? Quibus ille nihil responderat, ultro

Secum stulticiam gentis miseratus Hebraeae.

Contenmens igitur vanae convitia linguae,

Ne pulsere cave; quamquam vir maximus olim

In faciem caesus misere, nil rettulit unum

40

Praeter id in frontem quodcunque inscribere suevit

In statuis opifex: "hoc nobis fecerat ille".

Et nos musca levi tetigit si sordida morsu,

Arma iuvat sumpsisse truces, vindicta nocendi

Nulla satis: tanta est animi indignatio parvi.

45

Nunquam ego magnanimum fatear quem sola iuvabit

Vltio; contemnit praestans obprobria virtus

Ignoscitque libens fraudes oblita malignas.

Pelliden legimus magnumque Agamemnona, vates

QuosSmyrnaeus agit saevae per mutua linguae

50

Iurgia: turbati stomacho damnamus utrunque.

Praeterea siquis nos dilacerarit ineptum

Hostis apud vulgus, quae sit victoria tanti?

Nam si forte graves cognorint oris iniqui

Verba per insidias in nos diffusa, venenum

55

Livoris fluxisse putent, linguamque nocentem

Auribus offensi mox detestentur, et ultro

Diffugiant potiusve fugent moderamine certo.

Ast ego, dum mecum pravae convitia linguae

Dumque suis maledicta probris in pectore verso,

60

Nulla magis diro quae nos tutentur ab hoste

Arma dari video, quam quae paret aedita virtus

Moribus innocuis. Quid enim mendacia possint

Conspicuo nocuisse viro, quem tollit in altum

Vita per officium non illaudabile ducta?

65

Poggius immundo si forsitan ore momordit,

Tu laudes ostende tuas, hominemque loquacem

Temne, sinens quantum sus ore Boetia gestit:

Grunniat, ac doctae tradat praecepta Minervae.

Laida Penelope nunquam, nec Phocio curet

70

Timarchum pathicum; sapiens, seseque suoque

Iudicio, probitas animi quod reddidit ingens,

Contentus, vulgi nusquam pendebit ab aura.

Norit enim quae sunt virtutis praemia celsae,

Quae non vana suo dare possit opinio fuco,

75

Expressis sed vera notis sententia rectae

Mentis agat. Non hac sunt nobis praemia vita

Certa satis: nullus felix, nullusque beatum

Tempus agit. Caeleste bonum, quod summa potestas

Aeterno regit imperio, fert cuique laboris

80

Emeritam palmam, quam nullius oris iniqui

Virus atrox mutare queat, nec morsus edacis

Invidiae superare premens, vis laedere nulla.

Id tibi sat fuerit: quod te tua laudibus aedant

Dignum facta virum, quamvis tibi quisque nefandus

85

Det vitio, sana quae gesseris omnia mente.

Quo fit, consilium cordi si admittis amici,

Vt terrena sua spernens ludibria fraude

Ad superas oculos tollas sublimior arces,

Contemplans quam pulchra piis praemia factis

90

In certum congesta locum, quae calce suprema

Curriculi vitalis iter post rite peractum

Te maneant. Nec enim quisquam caeleste tribunal

Ore vel ingenio sollers fraudaverit unquam:

Illic sola valet nitidi narratio veri,

95

Simplicitas non ficta placet, dolus exulat omnis,

Insidiaeque vacant. Quin te reticente nec ipsam

Defendente tuam legum tutamine causam,

Ipse deumque hominumque parens ubi lancibus aequis

Solus quaeque videns expenderit omnia, rectum

100

Iudicium faciens reddit sua praemia cuique.