Columna
Arrius in silvis iuvenis seniorque Menalcas
Dum pecus omne subest, tremulis cum cogitur umbris
Talibus insufflant calamos digitosque frequentant,
Menalcas
Ha puer in tempus ponitur furor, en, aspice quantos
5
Rupisti fines patrios, i, redde precanti.
Arrius
Hic furor, id curas melius transgargana cornum
Portabis, corilosque pigras mutabis in ornes.
Menalcas
Quam male frondosas resonat tua fistula silvas
Ni tua limoso credas e gurgite quascum,
10
Ha pudeat vice, terimus si pascua iuncta
Et pecus ad mulcram cogat peregrinus abactor.
Te pudeat, te curve senes, si turba meorum
Mota ruit, profugo pecudum non ulla capelle
Spes et tugurii flammas merebis ad auras,
15
Nec tibi plus erit, ambesis in rupibus antrum.
Immemor ha celi rector non respicis ornos?
Hesperus id tantum vigilas, ceu Titirus album
Mane trahat Phebum stabulis ad sidera cogat,
Clausisti stabili batum nunc aspice saxo,
20
Apulus est pastor silvis oleaster amarus,
Desine traicios saxis dare fistula cantus,
Damete pecus omne pedumque relinquere nostro,
Sit potius, longo dapmnum licet abditus antro
Queramus lites ponat, nunc vivite silve,
25
Est mare tentandum, valles precor abdite neblas.
Arrius
Nec mare nec saltus alios calcabo viator,
Non alienus erit pecoris frondator iniquus,
Claudeque Messanios presens mea fistula cantus,
Illic si quid habes, melius cum Thirside pandes.
30
I, puer, o Thirsi, tandem sed cape Menalca,
Ante parum pueri canibus latrantibus ursam
Exciti currunt antroque hanc in femur urunt,
Hoc tibi mictemus, tamen tua rissa quiescat,
Mictemus stratas iterum per spicula plures.
Menalcas
35
Tu surdis Arri loqueris propriumque reposco,
Aut moriar, vel victor ero te iudice damnis.
Arrius hincque minis cessit, patiensque Menalcas
Per mare non notum damnis pervenit in umbras.
Est nemus obscurum ramorum brachia texens,
40
Cespitibusque fovens umbras negat ostia phebo,
Hinc abies erepta caput sub sidera surgit,
Hinc ornata comas superat pulcherrima pinus,
Stat ramis absconsa suis fugienda cupressus,
Et quercus annosa cohors, et illicis arbor,
45
Subsidet hic ornus, iacet hic per secula buxus,
Vitibus adsurgunt humiles, viridesque genestre
Omenque silvanuim nemori dat copia magno.
Hac ibat lassatus aquis strausque Menalcas,
Sed silvis oculos refovet, mentemque reformat,
50
Et gaudet nemori varias resonare cicutas,
Et cornu revocante senes ex ore subulci
Taurorum occursus vehemens, ut concutit agros.
Interea silvas lustrat, qua colle supremo
Antrum immane videt saxis urgentibus ora,
55
It tamen et pueris aditum custodibus orat.
Ecce latebroso silicis de tergere tense,
Thirsis adest, puer olim cui tunc Arrius ille,
I, puer, o Thirsi, dixit, post cape Menalca.
Admissi pariterque duo, tunc viscera montis
60
Concava mirantur, longos fugientia visus,
Miranturque senis pueros qui protinus antro
Accurant fetus pecoris † ministrant.
Procedunt, damnimque senem sub rupe cavata
Suspiciunt ruptique cadens e culmine montis
65
Illustrat phebus tenebras, et luminat antrum.
Dicite quid fratres placeat, si continet antrum.
Alloquitur damnis propriusque accedere iussit
Cum sic curvatis genibus dat verba Menalcas,
Fistula nunc siluit, sequitur modulamine vocem.
Menalcas
70
Pastorum silvas varias quas pascitur usque
Titirus atque caper, taurus, sus, cura subulcis
Digeris, et misero signantur pascua bato,
Expulit ille patrem regnis, quos ante parentum
Turba remota nimis coluit, crevitque sub umbris,
75
Heu morior, rapte cito, vobis absque capelle.
Thirsis
Cuncta potes, silvis pueri te principe gaudent,
Iurgia pastorum stabulis asperrima cedes,
Solve pater, petit iste lupos convivere tauris,
Optat apros canibus pacem servare vicissim,
80
Heu quantas orsurus erit per pascua mortes,
Pastorum, flebuntque suos montana colonos.
Menalcas
Me trahis alterno video te carmine pulsem,
Nec fugies, sed redde vicem victusque quiescat.
Ha driades quam triste fuit mutare colonos,
85
Et pavidum nemori insolitas audire bipennes.
Thirsis
Dulce novos saltus pueris replere canendo,
Saltibus inque vicem placidum reboare quod audit.
Menalcas
Heu pecudes, et secta iugis irsuta capella,
Quam manibus diris alieno vase premuntur.
Thirsis
90
Non venit ad mulcram quevis distracta maligne,
Pinguia queque piis acclinant ubera palmis.
Menalcas
Dic quibus in dumis signatus nomine sedis,
Terminus extat adhuc, et te victore silebo.
Stat miser in pratis mundo subtracte senecta,
95
Et fluit hacque calens fluvius hinc terra tumescit.
Damnis
Claudite plura senes, reliquos restringite cantus,
Dant odium concepta semel si pluribus instent,
Victoremque dedit mos hoc donare duellum,
Auribus ista licet clarum dent solvere lites,
100
Insuper et vidi saltus ac mente notavi,
Dum pater ipse prius sancto quam cedat ovilii,
Me puerum misit silvis. et plana Vesevi,
Illic egregiam, mira de stirpe iuvencam
Iunxerat in prolem taurorum gloria tauro,
105
Quoslibet et cornu solitus prosternere tauros,
Heu nece sat celeri, superis tunc cesserat auris.
Illa perosa nemus tauro disiuncta marito,
Effugit in tenebras gemitus dans triste per antrum.
Silvula te memini multis hornata Menalca
110
Tunc tenuti mediamque gaudens cum murmure limpham.
Me capis et fessum gaudens tunc mictis ovili,
Das pira. Bachus adest multum pastoribus impar,
Cuncta scio verum non hec sententia mutat,
Arrius ille tuus discat frenare iuvencam,
115
Viribus ipsa suis offert precordia ferro,
Vrsa ruens. nemus et pecus omne resignet,
Cum stabulis, fetumque suam festinet in archam,
Hinc rediit voti compos, regnatque Menalcas.