17. ad gloriosissimum poetam laureatum
dominum Franciscum Petrarcham
Flebis an, an mestos laniato pectore questus
Effundes, Francisce? Novis plangoribus aulam
Frange dolens, ni iam nimium deflevimus omnes;
Rausimus, attrivit singultus guttura. Divis
5
Invidiam fecisse sat est. Me consulis? At, cum
Stet sua cuique dies et fati immobilis ordo,
Prestat inexpleti lacrimas compescere luctus.
Heu dolor! Heu pietas! Quantis ululatibus atram
Vidimus ire diem, qua nobis se tuus ille
10
Abstulit. E longo febrilis flamma caloris
Auserat egrotum; iam se confessus et almo
Munere functus erat: quicquid communio sancta,
Quicquid nostra fides iubet, hoc exolverat omni
Labe carens, parvam sobolem conamine magno
15
Suspirans. Caro demum requietus amate
Coniugis amplexu, terreno carcere liber,
Sepe salutato per verba precantia Christo,
Evolat Aczo tuus, quondam quem solus amanti
Corde recondideras toto, quem totus amore
20
Ambieras, solique tuo tua vota dicaras.
Heu lacrimosa dies! Quali conturbida fletu,
Quo planctu conquesta deos, miserabilis uxor
Exiit in lacrimas et verba miserrima, tanto
Iam viduata viro miseroque instrata iacenti
25
Non audituro fruitur moribunda marito.
Cedite, Romane, nostris iam cedite, Graie,
Matribus: hec omnes transit superatque dolendo.
Tristior amisso numquam Cornelia Magno
Indoluit; numquam lacrimosior Ysis Osiri.
30
Heu dolor! Hinc natos et natas anxia tristes,
Inde amens miserata virum viduosque penates
Luget et alterno queritur sua damna dolore.
Cogimur in lacrimas, querulo plangore resultant
Atria. Nos atris in vestibus, agmine nigro,
35
Agmine tristisono circumfusique (iacentem
Hic dominum ciet, ille patrem) minitamur iniquo
Bella Iovi, magna lacrimarum iurgia celo.
Interea egregiis mediolanensia turbis
Compita densantur: heroum exercitus omnis
40
Approperat, longa se quisque efferre sequela
Conatur, mestis illucent edibus ignes
Funerei tristique ruunt pro funere cives;
Celsior auricomus et quo decet ordine fulcris
Aureus extruitur thorus, et coccinea filis
45
Tegmina barbaricis effulgent, rite parantur
Quo reges, quo more duces, spectabile peplum
Erigitur celo supra caput. Vndique fervet
Tristis honos. Alto componitur ille feretro.
O decus, o fasces, o rerum gloria! Quorsum
50
Verteris? Hic olim patrie regnator habundo
Parmigenas fulgore premens, felicior omni,
Seu belli seu pacis amor, ratione monente
Progenie felix, sotia gonzagade felix
Et candore thori, rutilo cui ditior Hermo,
55
Ditior amne Tagi plenis navalibus olim
Eridanus magnas vectabat in oppida merces,
Nobilibus trabeatus avis: generosa fatetur
Austria Corigiam de se manasse. Nepotes
Dux colit, et sotios paribus non abnegat armis.
60
Hanc Ligus illustri permixto maximus auget
Sanguine, progenitos ex hac (sublimis origo!)
Scaligeros non horret heros; elucet in illa
Quisquis ab excelso Ligurum moderatur habenas,
Victor ab edomito totiens fulgentia fato
65
Assuit arma tholo; duros evolvere casus
Herculea virtute potens, pelagique minacis
Fretus ulixea compescuit arte furores.
Nil minus, infausta que nulli falce pepercit,
Presecuit mors dura diem; sua fila sorores
70
Intempestivo fregerunt pollice. Tandem
Tollitur e nostris laribus sublime cadaver.
Heu, miseranda domus, domino spoliata potenti
Desereris, mestas audis repetisque querelas
In tantis quas mesta cohors matrumque virumque
75
Deplanxere malis. Numquam Phetonta sorores
Deflevere suum, numquam magis Hectora fusis
Crinibus Yliades. Illum nos, tristius agmen,
Prosequimur planctu, fletuque incendimus urbem,
Nos pueri, nos turba senum, nos flebile vulgus,
80
Et nupte et tunso miserantur pectore nimphe.
Hei michi, quo rapior? Quo mens insana vagatu
Labitur? En centum iam se si fundat in ora
Et vox ferratis moduletur carmina linguis,
Non loquar ingentes, tensis ad sidera palmis,
85
Ploratus et quos miserando nenia luctu
Nostra dedit questus. Iam tum tuus ille sacratis
Postibus institerat; capulo subiecta potentum
Colla virum tristi producunt funera pompa,
Succeduntque oneri versis insignia pilis:
90
A tergo portantur humi lugubribus armis;
Merentes ducuntur equi, portantur avite
Quicquid ab egregia veneramur origine gentis;
Omnia luctus erat, medio suffragia templo
Fervebant; illic plenis cumulantur acervis
95
Thura; vaporatis ardebant omnia ceris.
Protinus hic illum celebri cingente corona
Pontificum et toto psalente ad numina clero
Linquimus. Heu, tali domino tantoque parente
Orbati integro plangore redimus in edem
100
Afflictam, que nostra suis incensa querelis
Pectora femineis ululata doloribus auxit.
Sed quid in ambages te demoror? Omnia magni,
Omnia solliciti sunt plena laboris; at illa
Indulget tenebris lacrimosi carceris, illam
105
Torquet acerba dies, et amare cura quietis.
Ergo age, rumpe moras, et que de pectore sacro
Verba trahis, facundus ini; tu docta beatis
Ora resolve modis; vel, si presentius audis
Seu tua percenses patavina volumina Titi,
110
Carrigene dilectus hero, mirabilis omni
Euganee dulci studio pulcraque poesi,
Quis Anthenoreo depascis abusque Timavo:
Seu modo, seu Venetum felici degis in urbe,
Hic ubi mellifluis te pax amplectitur ulnis
115
Et rerum te splendor habet, te maxima mundi
Copia, velivolis ubi te navalia rostris,
Teque Benintendi tuus, et cum Pallade sacra
Cana Fides, veri romano more quirites
Et ducis et iusti venerabilis ordo senatus
120
Mulcet et egregii pretiosa per atria cives;
Denique quicquid agas, quocumque moreris in orbe,
Ipse bonus meliorque veni. Te mesta medente
Desinat a lacrimis, longo iam fessa dolori
Parcat, et in tantis discat mitescere penis.
125
Sunt nati et nate, generosi copia cetus,
Et famuli et famule, quos omnes inter anhelo
Pectore, multa movens, dubiis in fluctibus erro,
Nec quota pars effundo preces. Scis illius ore
Quantus eram, quali studio seu mite iuberet
130
Archane mandanda note sua seria seu me
Gramaticos mulgere sinus, instare bacillo
Mallet in egregiam prolem. Tu, si qua remulcet
Preconis te cura tui, si supplice musa
Tangeris et digito Modii, qui munus ad omne
135
Confamulas tibi trado manus, nos eius amore
Respice teque tuis fieri patiare parentem.
Quos tibi preterea subiunxi, queso, benignus
Cerne elegos; iam nunc illos dignare Minerve
Vulcano mandare tue; fabrile Pyragmon
140
Prendat opus, malleoque rudes castiget ad unguem
Otius et reddas torno meliore politos.
Quod si indignetur tua paupere lima metallo,
Non nisi sceva Iovi torsura tonitrua magno,
Vt reor, ut metuo, fateor temerarius ausim
145
Illius enervi calamo disculpere marmor,
Qui fuit ascrea, fuerat qui dignus avena
Virgilii et magno fuerat cantandus Homero.
Hos igitur dele, phebeos incute folles,
Concita divino tua fabrica pectoris igne
150
Ferveat, altisonos vicus conflagret ad ictus.
Cude opus egregium, condas et nobile carmen
Quo tuus elato titulorum codice magnam
Personet Italiam, Ligures quo mulceat Aczo
Totus et exculpto spolendescat in astra sepulcro.