9. versus ad Affricam domini Francisci Petrarce

Ytalie sublimis honor, generosa Petrarce

Affrica Francisci soboles, quid nescia dormis?

Non sentis convexa poli, non sydera secum

Quod tibi permittant fatum pugnantia? quodque

5

Iam patres veneti, quis coram dicere causam

Te fortuna iubet, iuris posuere tribunal,

Inque fori medio sedeant, crepitentque furentes

In celum flamme damnatis, credo, papiris

Supplicium, rostrisque fremant hinc inde patroni

10

Vocibus et strepitu complentes omnia circum?

Horridus hinc nigris squalens per colla colubris

Livor edax clamore petit solvaris ut igne,

Hoc tibi confirmans rigidum voluisse parentem,

Dum fuit in terris illi lux ultima: necnon

15

Attica iura velint validique potentia moris

Legis habere locum, iubeant tabuleque quiritum.

Parte alia Pietas deflet sociata querelis

Innumeris, dulcesque simul stant ordine secum

Orantes Muse lacrimis precibusque senatum,

20

Ne pereant tot gesta virum sanctique labores

Amplaque doctiloqui vatis nunc carmina flammis.

Incerti resident patres et murmure multo

Discutiunt, cui danda fides et credere dictis

Iure queant, hostine tuo seu forte Camenis.

25

Et tu, incerta tui, torpes quasi nescia? Surge

Surge, precor precor, ipsa tibi sis causa salutis,

Dum dubii pendent, dum nondum robore quicquam

Censores firmant, superi dum tempora prestant.

Excute letiferam pestem viresque resumme,

30

Pellito segnitiem, longo squalore catenas

Iam fragiles infringe manu postesque revelle

Valvarum, tristesque domos et carceris umbras

Linque fuga celeri: custos nunc ille severus,

Qui solers multos caros tibi sustulit annos,

35

Est absens, abiitque volens meliora secutus.

Quid mussans differs? Non spectas, impia tecum,

Quot doleant timeantque tibi? Circumspice, queso,

Quot pereant misere, si tu neglecta peribis.

Ytalie renovatus honor museque latine,

40

Laurea tarpeia digitis assumpta sub arce

Romuleis gratumque decus veneranda poesis,

Ingenium celeste patris grandesque labores,

Inclita fama virens orbi iam cognita toto,

Heu! flentes ibunt tecum tua fata sub umbras!

45

Stat procul emissus montis violentus ab antris

Sorgia, divolvens ingentia saxa cavernis,

Mugituque gravi nebulis oppletus in agros

Funditur, ac hominum fructus et culta colonum

Turbatus, tua damna timens, prevertit et aufert.

50

Ceruleum caput e vitreis Thetis erigit undis,

Nayadum sociata choris, toto cum gurgite deflens

Quos tibi nunc ignes audit crepitare propinquos:

Nam te nascentem nemorum per opaca sub umbras

Suscepisse suis ulnis et lacte cibasse

55

Et servasse refert, verique crepundia testes

Margine gramineo demonstrans, atque parentis

Pretendit mansura diu vestigia magni,

Que iuxta movisse animum viresque dedisse

Tinnituque sibi gracili tenuisse canenti

60

Concentum, pulchram dum te quoque gigneret olim.

Albula sic fluvius, populus sic omnis et omnes,

Heu! proceres Vrbis circum Capitolia frendunt

Et tibi seva timent, cunctum convitia flentes,

Teque vocant suadentque fugam votisque precantur

65

Vt te surripias igni sanctisque tuorum

Te manibus credas longos victura per annos,

In sedesque velis tecum revocare priores

Ausonias musas septemque revisere colles

Atque pio cantu saltem recreare ruinas,

70

Tollere si nequeas, et priscum nomen avorum.

Ex urna veteri, cuius tu grandia cantas

Bella, viri cineres emictunt mixta querelis

Verba, quibus requiem poscunt humilesque perorant,

Non igni mandare velis quam carmine famam

75

Ethereo renovas, iterumque per invia mundi

Exilio religare senem, clara atque trophea.

Euboice rupes et circum litora Baias,

Syrene scopulus, Bacho gratusque Vesevus

Emictunt omnes gemitus tibi, diva, timentes;

80

Marmoreosque inter lapides sculptumque sepulcrum

Tritones referunt, sit vox audita Roberti

Magnanimi regis repetens promissa Petrarce,

Vt sua sis nomenque suum per secula serves,

Concessos memorans letos pro munere honores.

85

Sed dic: non audis, medio nunc carceris, egram

Dum nudam viduam solam miseramque dolentem

Se dicit natumque vocat Florentia frustra?

Si caput extuleris, fessam flentemque videbis,

Carpentem manibus sparsos hinc inde capillos,

90

Pectora tundentem pugnis ac ora rigantem

Vnguibus infestis, pulla sub veste sedentem,

Pulvere respersam putri, Parcasque sorores

Et celum sydusque malum crinemque resectum

Ante diem Trivie lacerantem et numina dictis.

95

Te solam cupiens, sperans te posse dolores

Composuisse suos, quid, si te sentiat, oro,

In cinerem versam, facturam credis amentem?

In mortem furibunda ruet, nigrasque vocabit

Orans Eumenidas rapiant maculentque per umbras

100

Quod fueras factura suum, si vita fuisset,

Perpetuum nomen. Poteris, dic, obsecro, mentem

Non flexisse piis lacrimis precibusque vocantis?

Sis facilis matri, reliquos si forte recuses,

Teque sibi natisque velis seclisque futuris

105

Reddere: carpe fugam volucer dubiosque relinque

Euganeos montes; timeas non, hercle! necesse est.

Te quoque castalio servabunt vertice Muse

Pyerides vatumque chorus, te grandis Apollo

Inde sacris cum iure tuo tutabitur armis.

110

Inclita Pariseos optatam pluribus annis

Te vocat, et manibus tensis suplicanter adorat

Esse velis secum, cum sit vetus hospita vatum

Pervigil et servet studiis monimenta priorum;

Te civem natamque suam pulchramque sororem

115

Roma petit, viresque parat, si ledere tentet

Te frigius quisquam vel quemvis audeat alter;

Teque latina rogat legum Bononia nutrix,

Vt venias longo requiem positura labori.

Ne spernas, posito sibi sint incognita Nyse

120

Culmina vel superos calamis in bella movere;

Sit potuisse satis dites spectare togatos

Inter avaritie scopulos orchestra tenentes.

Quid memorem celebres reges, quidve oppida passim,

Qui cupiunt ut salva velis consistere secum?

125

Si tibi sola sinus pandat Florentia mater,

Egregium magnumque sat est: non clarior ulla

Est Ytalis patria, non equa potentia cuiquam;

Hec animas, hec arma virum sumptusque datura est.

O mea, si facies, centum miraberis urbes

130

Letitia florere nova populosque canentes

Sacra Iovis magni Phebique peana, corollis

Ornantes aulas et te super astra ferentes

Vocibus altisonis: resonabunt undique versus

Aonidum cytharis; virides, que pallet, amicas

135

Emictet laurus frondes, ac Sorgia lenis

Fonte cadet placido campis; iuvenesque quirites

In priscos rediisse dies dum forte putabunt,

Templa deum plausu, ludis sertisque theatra

Complebunt festisque choris de more vetusto.

140

Linquet et ausonium bustum gravidasque paludes

Scipiades Romamque suam sanctumque senatum

Consurgens repetet, niveos iterumque iugales

Ducturus iunget neglectos orbe triumphos;

Fulgorique suo si sentiat esse Robertus

145

Hoc decus annexum, dulci cum pace quiescet.

Quid referam multas? Patrie decus omne resurget

Sospite te, et tetro posito squalore coronam

Etruscam capiti ponet vestesque resummet

Purpureas, omnisque ruet post obvia, neptem

150

Susceptura suam totis amplexibus. Ergo

Frigida quid torpes? quid differs vota tuorum?

Rumpe moras felixque veni, sanctumque poema

Pande tuis aperique, precor, fac pande secreta,

Vt videant omnes Ytali iuvenesque senesque,

155

Hesperus et Gallus, studiis tardusque Britannus

Germanusque ferox, Hyster veteresque Liburni

Et quecunque sedent gelido sub sydere gentes

Quem tu "conspicuum meritis belloque tremendum",

Diva, refers, serique queant novisse nepotes

160

Terribiles classes et vela sequentia flatu

Ordinibus certis et iusti vindicis iras

In meritos, que pressa prius victricibus armis

Litora, quas validas urbes aut oppida capta,

Quas actas pariter predas, byrseaque arva

165

Atque hominum strages exustaque castra Siphacis;

Et noscant penos undantes sanguine campos

Puniceo, luscumque ducem remeare coactum

In patrios agros sevo sub marte gementem,

Sidonias arces flammis ferroque subactas,

170

Necnon et Tyrios fractos tractosque catenis

Captivos reges ac letos inde triumphos.

Tuque, pater, qui regna tenes nunc celsa Tonantis

Et dulci frueris Christo, fac fautor ut assis

Nunc nate ceptumque pium tu numine firmes.

175

Adde animos, ostende fugam retroque sequentes

Pellito, ne possint carmen violare voraces

Quod divum iam fronte gerit; quesoque benignus

Ignoscas si, ut iussa minus serventur amici,

Hortor sollicitus. Nosti sic Cesaris olim

180

Edicto magni pariter frustrata Maronis

In decus et laudem divine Eneidos: et tu

Principis imperium mecum laudare solebas.