42. Paulli Pansae de Molsae obitu elegia

Esse deos credam? credam pietate moveri

      Numina? credam igitur curam hominum esse Iovi?

Cur credam, si fata preces, iustasque querelas

      Despiciunt, sacris et data tura focis?

5

MOLSA tuus vates, Musarum gloria, Phoebe,

      Occidit ah pietas, ah pudor, ah facinus!

Dic ubi eras, cum tabificus consumeret artus

      Morbus, et inficeret pectus et ora lues?

Nunquid in Aonia ludebas valle, madentem

10

      Aut crinem aptabas dente Cythoriaco?

An lotus niveos humeros et candida colla,

      Tangebas blandae fila canora lyrae?

An fessus nimio cantu per florea Tempe

      Captabas somnos ad leve murmur aquae?

15

Scilicet innumeris donis ornabimus aras,

      Concidet et templis hostia sacra tuis,

Vt tu ignavus, iners, nulla exorandus acerra,

      Vota leves iubeas irrita ferre notos.

I nunc, et medicae inventorem dicier artis

20

      Te iacta, et soli gramina nota tibi.

Te ne putem stravisse manu Pythona superbum,

      Aesculea unde virent Pythia sacra coma?

Te ne Iovi Phlegrae in pugna favisse Deisque

      Narretur seclo fabula ficta rudi?

25

Ah pudeat gestare arcum, imbellesque sagittas,

      Pone arcum et pharetram, tela reconde tua:

Abde tuos vultus latebris, te claude barathro,

      Laurea non victrix convenit ulla tibi.

Et vos ite procul, iam non moror, ite Camaenae,

30

      Quas licet heu sero, me coluisse piget.

Vestrum erat exorare necem, exorare sororum

      Iura trium, et multa flectere fata prece.

Roboris heu tantum mors est tibi, tanta potestas?

      Debuit hoc saltem non licuisse nefas.

35

Illi non elegi, poterant qui saxa movere,

      Et ferri, et chalibis vincere duritiem,

Illi elegi languens fudit quos funere in ipso

      Flexere! o ventis durior et scopulis!

Heu res anticipites, heu vota incerta! quid eheu

40

      Sperandum, heu fragilem vitam hominumque brevem!

Certatim huic omnes docti properate poetae,

      Publicus ostendat publica damna dolor:

Et taxo impliciti crines, algaque fluenti

      Plangite funestis pectora vestra modis.

45

Omnibus idem animus, color unus, vultus et unus,

      Affectis qualis moestitia esse solet:

Fundite et Assyrios succos, date lilia passim,

      Atque Arabum verno rore madescat humus.

Huc caltha, et casia, et thymbra plenos calathiscos

50

      Afferte, et capuli cingite fronde latus.

Solvite lugentes gelido solemnia busto,

      Cereus et longo luceat igne focus.

Spumantes Bacco pateras, et cymbria lactis

      Vergite, et Actaei mella liquata favi.

55

Ter lustrate rogum, tumultum ter spargite lympha,

      Dicite ter, Molsae molliter ossa cubent.

Natus ubi est? duram ah fortem! qui lumina patris

      Comprimat, et largis fletibus ora riget.

Per Mutinae plateas nunc forsitan ille vagatur,

60

      Proque patris reditu victima multa cadit.

Vxor abest misera, infelix, quae iusta parentet

      Ingrata, et peragat funeris exequias:

Vxor abest miseranda, licet nec figere labris

      Oscula, nec fugientem excipere ore animam.

65

Haec posset flammis se se immiscere mariti,

      Clarior Evadnae, Dulichiaque nuru.

Quod tibi obest facinus? quodnam scelus obfuit? aut quis

      Error te damnat? quae tibi culpa nocet?

Ecquid Latonam, veluti Sipyleia mater,

70

      Laesisti, an lucos, templaque sancta Deum?

Quaenam haec invidia est, aut quod fatum obstitit, ut tu

      Vltima non possis dicere verba viro?

Postquam igitur coniux fidissima adesse favillis

      Non valet, et Pario ponere verba cado:

75

Vxoris tu dia vices Victoria sume,

      Aonides crebro quam decimam esse putant.

Nec dedigneris Romano sanguine creta,

      Illustri quamvis stemmate fulta nites.

Claude oculos, misce violas, contexere amaranthos,

80

      Frigentique genae laurea serta para.

Purpureas albis mixtim compone corollas,

      Cernent Paestanis cana ligustra rosis.

Praecipue decus Italidum Gonzagia proles

      Iulia, quae viduum casta cubile colit,

85

Quae forma, et virtute omnes Heroidas anteit,

      Phosphoros exoriens cetera ut astra premit,

Defleat, atque Indos mittat lugubris odores,

      Et myrrham et nardum Coryciumque crocum.

Convenit officium tibi, Iulia, convenit istud,

90

      Infelix nec habet quod notet invidia.

Namque tuam divam effigiem, quam vellet Apelles

      Pinxisse, et Zeusis Parrhasiique manus,

Atque animi dotes divino carmine vates

      Extulit, ut stupeat sedula posteritas.

95

Lugeat humenti nympha et Tiberina recessu,

      Quae meruit rauco saepius ore cani:

Vnguibus et laniata genas, laniata capillos,

      Pectora percutiat candidiora nive:

Acclivis feretro incumbat, complexaque cippum

100

      Haereat, avelli nequeat unde gemens.

Concita dein qualis Thyas per roscida prata

      Cursitet, hinc colles, hinc nemora alta petat.

Clamet, Io, mi Molsa iaces: cur Antropos ausa es

      Pendula adhuc tereti rumpere pensa colo?

105

Lugeat hunc spatiosus ager, saltusque relicti,

      Compitaque et valles rusque et ovile fleat.

Ingeminet questus, repetant suspiria Nymphae,

      Et luctu et lacrimis personet omne solum.

Margine in herboso responset flumina Mossam,

110

      Amissum Molsam fonte queratur olor.

Extinctum referant Molsam resonantia saxa,

      Molsam iterent montes, Molsam iterent silvae.

Caerulus ereptum Nereus gemat, Amphitrite

      Augeat Halcyonum, qua patet unda, fonos.

115

Pastores quo se referent, quo armenta gregesve?

      Ad mulctram quis aget nocte dieque pecus?

Squalebunt postahac sitienti in palmite gemmae,

      Et tenerum in culmis perdet arista satum.

Arebunt per prata herbae, dare poma negabit

120

      Hortulus, irriguae deficient et aquae.

Palladias aestus baccas, vel frigus aduret,

      Arboribus cunctis excutietur honos.

Non foetus dabit armentum, nec vellera, nec lac,

      Nec fluet Hyblaeus Cecropiusque latex.

125

Quis posthac iuvenum teneros cantabit amores?

      Quis Veneris posthac dulcia furta canet?

Quis Romam et Romae claros describet honores?

      Quisve Sophocleo bella sonanda pede?

Iacturae heu quantum fecit liquidissimus Arnus,

130

      Seu numeros, seu tu verba soluta velis.

Sed iam longa venit feralis pompa sepulcri,

      Occupat en omnes sexus uterque vias.

Conde, pater Tiberine, caput, cava stagna subito,

      Nec videas flammis ora verenda capi.

135

Heu fugite, heu properate citae, petite antra frequentes

      Naiades, et querula voce replete lacus.

Siccine dii voluere; aut sunt haec praemia laudi?

      Hoc ne meret probitas, hoc ne meret pietas?

Nunquid caede nocens foedavit sanguine dextram?

140

      Miscuit an puro toxica dira mero?

Ecquid eum Antiphaten Laestrigona credidit esse

      Iuppiter, an Tityon, centimanumque Gygen?

Quid prodest vixisse pium, aut odisse profanum

      Vulgus, et a saevis abstinuisse malis?

145

Huc adsis Cytheraea, tuum venerare poetam,

      Te videat flentem femina virque palam:

Ne myrto redimita caput, sed cincta cupresso,

      Accende in pullo funere pulla faces.

Frangat Amor pharetram, rumpat sua tela Cupido,

150

      Polluat immundo pulvere et ora Iocus.

Intersit flammae lacrimans Elegia rogali,

      Et tanto incedat funere rauca Chelys.

Et testae affigat titulos: Hic Molsa quiescit,

      Quo moriente necem numina et ipsa timent.

155

Portitor excipiat cymba, ducatque per alveum,

      Leniter alludat Styxque secunda rati.

Eumenides procul, atque Erebi procul omnia monstra,

      Nec Phlegetonteae flamma minetur aquae.

Non rota, non saxum, non vultur terreat: absint

160

      Belides infames, Tantaleusque labor.

At vos illustres animae, Heroesque beati,

      Qui colitis campos, Elysiasque domos,

Ite catervatim, venienti occurrite vati,

      Assonet Orpheo pectine pulsa chelys.

165

Tu tamen ante alios multum laetare Petrarcha,

      Et qui Certaldi tollis ad astra lares.

Callimachus circumstabit, Cousque Philetas,

      Et Sulmonensis gloria prima chori.

Curret in amplexus Sappho, cultusque Tibullus

170

      Gaudebit fronti composuisse rosam:

Cyntia quem sequitur formosa, Propertius ultro

      Assurgens ederae tempora fronde teget.

Excipient hilari vultu, et plaudentibus ulnis,

      Andinusque pater, Maeoniusque senex.

175

Felix forte tua vives post funera Molsa,

      Trans Istrum et Gangem carmine notus eris.

Te flent Ausonii populi, te Bethis et Indus,

      Te Getulae urbes, te Daca, teque Getae.

Albula praesertim tumidis immurmurat undis,

180

      Et queritur septem Martia Roma iugis.

Nos etiam ex animo flemus, nos respice flentes,

      Sume tibi has lacrimas, sume tibi hoc gemitus,

Hos luctus, quando nequeo tibi ponere metas,

      Pyramides, statuas, signa et ahena dare.

185

Hos questus cape, et haec suspiria, qualia mater

      Primaevi nati mittit in inferias:

Cultorisque tui vocem cognosce supremam,

      Sic o sit cineri luxque quiesque tuo.

Ter salve, o longumque vale carissime Molsa,

190

      O salve aeterenum, Molsa, diuque vale.

Annua pastores solvant tibi sacra quotannis,

      Et pingui spargant muta sepulcra sero.

Ante tuos veniant manes, agitentque choreas

      Et Fauni et Satyri, Panque et Hamadryades.

195

Purpureum tibi ver affert levis aura Favoni,

      Te foveat tepido Chloris amica sinu.

Populus et platanus, laurusque acceptior omni

      Arbore, te circum fundat opaca comas.

Frondescatque thymum, nascatur amaracus urna,

200

      Somnifero et iuxta perstrepat amne liquor.

Stillet Acidalios flores tibi daedala tellus,

      Continuo divum spiret et Ambrosiam.