15. de amica a viro servata diligentissime

Non tua nequicquam mediis sitientis in undis,

      Tantale, flumineus respuit ora liquor;

Nec frustra esurientem eludunt arbore ab alta

      Semper verticibus pendula poma tuis.

5

Nempe haec damnatos exercet fabula amantes:

      Huic nos poenarum debita turba sumus.

En ego, cui domina est, quae me mihi charior ipso est,

      Pro qua non metuam, vivat ut illa, mori;

Quae me prae dulci germana et fratribus aureis,

10

      Praeque suo sese dicit amare viro;

Cum teneant nos iidem ambo intra tecta penates

      Vna eadem, atque uno pene etiam in thalamo,

Saepe ut nuda sinus et qualis surgit ab ipso

      Mane toro veniat conspicienda mihi;

15

Non tamen huic possumve meos narrare labores,

      Atque aliquam adversis poscere rebus opem;

Non ve sedere una, non dextrae iungere dextram,

      Non dare lacteolis basiolum digitis:

Omnia quae possunt alii, qui tam nec amantur,

20

      Nec quorum tantus concutit ossa Deus.

Atque haec non patior, quia magnos impia Divos

      Laeserit acta gravi lingua furore mea;

Aut violarim audax proavorum sancta sepulchra

      Et fraterna piis eruerim ossa locis;

25

Aut reserans Italas Gallis venientibus urbes

      Intulerim Veneta barbara signa manu.

Sed neque sopiti Alecto intentavit in ora

      Luridam ab inferno stans Phlegethonte facem;

Foemina devotum nec me ulla potentibus herbis

30

      Prodidit, et magici docta ministra doli,

Infecitque dapes et diris pocula succis,

      Quales Circaeos imbuerant cyathos

Tunc, cum hominum e facie remex patientis Vlyssei

      Induit in varias pectora versa feras.

35

Quippe horum nihil est, tantum tuus ille maritus,

      Eurydice, annosis durior ilicibus,

Observat te meque simul prohibetque vel uno

      Cedere te lateri longius ungue suo.

Ille tuae raptum fronti decus et mea nuper

40

      Misit in Adriacas dona scelestus aquas.

Quamque mihi telam pingebas nexibus aureis,

      Igni non ipso mitior igne dedit.

Ille tibi, si quando aliquo diversus abire

      Cogitur et regis castra viasque sequi,

45

Imponit legem exosus, ne quod mihi verbum

      Dicas, ne ve in me lumina coniicias,

Neve aliquem auscultes, de me quicunque loquatur,

      Neve legas digitis scripta notata meis.

Vtque pater bimae, gestit quae incedere, natae,

50

      Sic custode tuum munit utrumque latus.

Interea querulo plenas sermone tabellas

      Dat tibi, iuratos commemoratque Deos

Et Venerem matrem et, cui vincla iugalia curae,

      Saturni magnam progeniem atque nurum:

55

Et modo quae in nostro capiantur, scribit, amore

      Comperta esse tibi singula consilia.

Nunc si comperiet quicquam, mala multa minatur,

      Teque absens etiam ferreus excruciat.

Ne valeas unquam insanos finire dolores,

60

      Nullaque sit miserae non gravis hora tibi.

Proh superi, Eurydice, tune haec tam tristia, tamque

      Perdita facta animo perpetiente feres?

Tune ullis sine deliciis poteris, mea vita,

      Cum tibi tam ingrato consenuisse viro?

65

Adde quod exuperat cornicum saecla vetusta,

      Natus et is multo est, quam pater ante tuus:

Quasque vides, ipso non sunt in vertice: canos

      Occulit adscitis calvitiumque comis;

Immundamque animam et late graveolentia odoro

70

      Flore Arabum et multis artibus ora fovet.

Parcite custodes: non est mea digna puella,

      Quae senis impuri perferat imperium;

Et me si videat quis vestrum accedere ad illam,

      Avertat se, aliam dissimuletque viam;

75

Aut niveam dum tango manum, dum mollia carpo

      Oscula, vos somno lumina victa date.

Si piget hoc, dura tum me vincite catena,

      Et contusa gravi compede crura sonent,

Mille vel inclusum dubiis perplexibus error

80

      Detineat, tecti Creta superba tui;

Innixi aut ferro muri atque adamantina turris,

      Cocyti aut triplici sepiat unda lacu,

Dum servet nostram custodia nulla puellam.

      Ah pereant, quos haec tam mala cura movet!

85

Tum primum Eurydices cupiam periisse maritum,

      Illa sit ut duro libera servitio:

Quemque velit, cuicunque velit, spectetque loquaturque,

      Acclinetque humero languida molle caput.

Cur tamen ipse miser pereas? sine me tua tantum

90

      Vxor amet: tunc te mi superesse velim,

Tunc te laudabo, tunc te mea Musa per aevum

      Praesentum et venturum omnium in ora feret;

Tunc quos nunc habeo et quos sum olim habiturus amicos,

      Omnibus ipse mihi charior untis eris.

95

Diliget illa etiam plus te, mitescere si te

      Senserit: immites ipse repellit amor.

Peccabitque minus, modo si peccare libebit,

      De te cum sibi nil, unde queratur, erit.

Obsequio tenerae vincuntur corda puellae,

100

      Obsequium magni numinis instar habet.

Obsequium blando paulatim assuescere amanti,

      Et Veneris multas ferre iugum docuit,

Quarum ante immodicos spirabant lumina fastus.

      Contra iusta malis instruit ira dolis:

105

Hos natura parens illis, ut cornua tauris,

      Alitibusque ungues rostraque longa dedit.

His se defendunt armis, laesaeque repugnant

      Scilicet: haec noceant ne tibi tela, cave.

Nec melius cavisse potes, quam si bene factis

110

      Ingenium dominae promereare tuae.

Hae tibi sint artes, sic illam vincere tenta:

      Vinces, aut victus damna minora feres.

Nec tu foemineas irrites coniugis iras:

      Foemineus refugit crimina nulla dolor.

115

Nil metuunt violare, nihil pervertere parcunt:

      E coelo dederint praecipites superos,

Cum spe deiectaeque sua durique perosae

      Facta viri madidis ingemuere genis.

Traiecit rigido natorum pectora ferro

120

      Isthmiaci Colchis victa dolore tori.

Apposuit natum patriis in prandia mensis

      Impia Bistonium Daulias ulta scelus.

Quot mare habet Libycum fluctus, quot littus arenas,

      Tot movet in laeso foemina corde dolos.

125

Sed quid ego haec repeto? me tantum utare magistro,

      Saevierit damno foemina nulla tuo.

Tunc, quae te miserum mala nunc versantque trahuntque,

      Effluxisse tuo protinus ex animo

Dices, ut fracta fontis liquor effluit urna,

130

      Gestatus flavo virginis in capite,

Si forte in triviis pueri dum praelia ludunt,

      Impulsus duri testam aperit silicis:

Atque haec dat gemitum et largo simul expluit imbri,

      Horridulos illi perluit unda sinus.

135

Pax aderit, pacisque Deus cum matre Cupido,

      Nudaque amabilibus Gratia mixta iocis,

Terque solum pellens tenero pede Lusus, ut olim

      Aurea cum faciles saecla tulere viros.

Nullae vexabant curae mortalia corda,

140

      Libertas illo tempore magna fuit.

Dura nec inscriptis astabant legibus aera,

      Culpa scelusque aberant sollicitusque timor,

Nec vicina suis natam vetuere parentes

      Non observatos ferre per arva pedes.

145

Nec socias lecti mos custodire puellas,

      Liminaque obducta claudere firma sera.

Simplicitas magis ipsa iuvabat, tum bona passim

      Gaudia cum nullis iuncta habuere malis.

Haec et plura tibi contingent commoda: quae non

150

      Regum spes alto nixa pedem solio,

Aerataeque acies constipatique manipli,

      Omnis et acta tuo terra sub arbitrio,

Omne mare exuperent: ipso te iudice felix,

      Ditior et votis esse ferere tuis.

155

Des modo te nobis curare volentibus aegrum,

      Vulnera tractari sustineasque tua.

Promere opem egregios Podalirion et Chirona

      Vincam ego tam doctas non habuisse manus:

Ipse tibi adsistat medicae Deus arbiter artis,

160

      Illa non poteris convaluisse via.

At si, quae moneo, surda contempseris aure,

      Verbaque do rapidis nunc mea turbinibus,

Irrita post paulo spreti praecepta poetae

      Flebis, teque mihi non habuisse fidem.